Ściąga z prawoznastwa

System źródeł prawa w RP:
Wszystkie akty prawne mają tą samą moc obowiązującą ale różny stopień obowiązywania reguluje konstytucja.1.Konstytucja(1997); 2.ustawy – akty prawne , które regulują kwestie o charakterze ogólnym i są ważne dla całej społeczności. 3. umowy międzynarodowe (ratyfikowane) – niektóre umowy (włączone) do prawa polskiego wymagają odrębnych ustaw. 4. Rozporządzenia – akty wykonawcze do ustaw , po każdej ustawie wydaje się rozporządzenia. 5. Akty prawa wewnętrznego – zarządzenia i uchwały ( wydawane przez sejm i senat).

Gałęzie prawa w RP:
Gałąź jest częścią systemu prawnego, przez który rozumie się skoordynowany wewnętrznie i wykazujący określone............. .
System prawa – zbór norm prawnych , odpowiedzi zdefiniowanych i usystematyzowanych ,które kompleksowo regulują zasady życia społecznego. System prawa może być oceniany z zewnątrz i od wewnątrz. System prawa: węższy , szerszy – rodziny prawa: anglosaskie – wyroki sadu maja charakter normotwórczy; kontynentalny(europejski) – prawo abstrakcyjne i generalne wywodzą się z prawa rzymskiego; - prawo muzułmańskie – ( albo szariatu)
Węższe - wszystkie normy prawne obowiązujące na terytorium danego państwa ( także prawo UE ).
Każdy system prawa powinien charakteryzować się spójnością wszystkich norm (normy prawne nie są wewnętrznie sprzeczne ,nie mogą być przeciwne ,na okoliczność braki spójności norm prawnych mamy tzn. normy kolizyjne , stosowane gdy dany stan faktyczny może być regulowany w różny sposób). Podstawową regułą Kolizyjną jest to ,że ustawa późniejsza znosi wcześniejszą. Akt prawny wyższego rzędu znosi akt niższego rzędu. Ustawa szczególna wyprzedza ustawę ogólną. System prawa musi być zupełny.

Źródła prawa:1. źródła poznania prawa (oficjalnie ,nieoficjalnie); 2.żródła istnienia prawa.
Ad1. Źródła ,z których poznajemy prawo ; AD2. Funkcjonowanie prawa.
Prawa: Oficjalne – powstały przez prawomocną władzę ( np. Dziennik Ustaw , Monitor Polski); Nieoficjalne – np. wiadomości telewizyjne ,radiowe ,gazety („Rzeczpospolita”), nieoficjalnie zbiory prawa (np. zbór prawa budowlanego) komentarze ( do artykułów) ,dzieła literackie ,źródła prawa elektroniczne. Źródła prawa –formy tworzenia prawa: prawo tworzą organy ,działające w oparciu o normy kompetencji wykonawczej. – stanowienie prawa – tworzenie prawa; współtworzenie – organ uczestniczący w procesie tworzenia prawa( nie stanowi go sam). Decyzje org. Stanowiących prawo mają charakter jednostronny ( rzadko norma prawna jest wydawana z innymi organami – prawo konsensualne.
Delegacja ustawowa - możliwość upoważnienia innego organu do tworzenia prawa (organ taki wydaje rozporządzenia ma założenia zawarte w rozporządzeniach wykonać)
Prawo zwyczajowe ( zwyczaj – reguła postępowania wytworzona w społeczności, reguła ta zachowywana jest przez dłuższy okres czasu). Ustawodawca ma zwyczaj podnieść zwyczaj do normy prawnej, jest to uznanie normy prawnej za prawnie obowiązującą (głównie w obrocie gospod., spółek handlowych).
Prawo stanowione: Precedens – rozstrzygnięcie nowatorskie jakiegoś kazusu, zyskuje status normy prawnej, powszechnie obowiązującej. Kazus – konkretne sprawy.
Orzeczenie: 1.Uzasadnienie; 2.Decyzja. Zasada słuszności – pozwala odmienne stosowanie normy prawnej w konkretnym, powtarzającym się przypadku.

Tworzenia prawa: Ustawodawca twierdzi, że prawo powinno być racjonalne, pracodawca powinien postępować racjonalnie. Prawo jest racjonalne gdy jest: 1. Pełne; 2. Spójne; 3.- jasno określone są cele i skutki( społeczne i ekonomiczne prawa); 4.- określone są kierunki rozwoju; 5. określenie środków do osiągnięcia celu; 6. – wybiera właściwą formę aktu prawnego; Takie cechy powinien posiadać racjonalny pracodawca ; ponadto: 7. – powinien mieć pełny obraz rzeczywistości.

W państwie demokratycznym: tworzenie prawa: 1. Istnieje hierarchia źródeł prawa( najwyżej usytuowane są akty prawne ).; 2. Tylko prawo powszechnie obowiązujące ingeruje w sferę praw i wolności obywateli; 3. Zakaz subdelegacji i kompetencji prawodawczej.
Proces tworzenia prawa: 1. – przygotowanie projektu ustawy (inicjatywa ustawodawcza); - projekt ustawy; - projekt ustawy aktów wykonawczych ; - przekazanie ustawy do „ laski marszałkowskiej „ ( kancelarii Sejmu) ; 2. Po skierowaniu do sejmu marszałek przekazuje projekt do konsultacji a następnie na pierwsze czytanie ( w Komisji Sejmowej).
- w przypadku ust. Budżetowej na forum Sejmu. Następnie: Pierwsze czytanie, drugie czytanie, trzecie czytanie( po nim mogą być wprowadzone poprawki).
Uproszczone głosowanie: gdy Sejm wniósł poprawek ( ustawa została przyjęta) 3. Podpisanie przez Prezydenta – akt prawny wchodzi w życie po opublikowaniu w Dzienniku Ustaw.

Ustawy: 1. Zwykłe; 2. Uroczyste( konst.) – ma preambułę. Organy mogą realizować stare akty prawne wprowadzać nowe. Tekst jednolity: tekst ustawy poprawionej.
Publikacja i ogłoszenie aktu prawnego. Zasięg obowiązywania aktów prawnych: 1. Vacatio Legis – zapoznanie się z treścią aktu, to tzn. „ leżakowanie ustawy” 2. Zasada nieretroakcji prawa – nie działa wstecz; 3. Akt prawny przestaje obowiązywać w wyniku uchylenia tego aktu ( derogacja – nachylenie bezpośrednie), jeżeli akt prawny przesłał być stosowany, to należy przyjąć, że akt taki wszedł w życie.
Prawo wewnętrzne – prawo Unijne ; 1. Zasada autonomii ; 2. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego . Istnieje zasada doboru (kooptacja) – uzupełnienie składu kolegialnego nowymi członkami w drodze uchwały tegoż organu(bez zwracania się do wyborców), np. dobranie posła na miejsce tego który zmarł. Niektóre organy pochodzą z nominacji, np. wojewodowie są nominowani przez premiera. Niektóre organy są dziedziczone.
Urząd – to zespół osób, który dysponuje odpowiednim zespołem środków technicznych i materialnych w celu usprawnienia działania organu. Pełni więc funkcje służebną.

Przez system organów państwowych - rozumie się powiązanie jednostki organizacyjne.
Z działaniem tego systemu wiąże się nazwa - resort ( w obiegowym znaczeniu pojęcie resort odnosi się do wyodrębnionych pod względem organizacyjno – administracyjnym gałęzi życia społeczno – gospodarczego , np. przemysłu. Podstawę budowy systemu organów stanowi teoria podziału władzy (wg Monteskiusza ); - władza ustawodawcza ; -wykonawcza sądownicza. Trójpodział ten jest gwarancją wolności politycznej, a obywatele mogą ustrzec się przed despotyzmem władzy. Wg. Monteskiusza władza ustawodawcza winna należeć do parlamentu, a wykonawcza do monarchii. Natomiast sądownicza winna być sprawowana przez niezawisłe sądy – organy wybierane krótkie okresy. Relacje między tymi władzami powinny opierać się na ograniczonym zaufaniu(system kontroli). Zabezpieczeniem przed tyranią parlamentu miał być jego skład ( Izba Ludowa i Izba Demokratyczna). Izba Ludowa – członkowie wybierani w wyborach powszechnych – urzędy kodencyjne . Hamulcem dla parlamentu miało być prawo Veta króla oraz odraczanie i zwoływanie posiedzeń. Prawo inicjatywy ustawodawczej posiada tylko parlament. Król nie jest pociągany do odpowiedzialności, ale jego współpracownicy tak. Hamulcami dla władzy sądowniczej są: - rotacja sędziów ; - orzekanie z zgodnie z normami prawnymi ; - sąd wydaje wyrok – egzekucje przeprowadza król.

Organy władzy publicznej w RP: - podstawową zasadą jest zasada równowagi – wszystkie organy władzy publicznej są równe i współdziałają ze sobą. SEJM – sprawuje władze ustawodawczą. Sejm kontroluje działalność Rady Ministrów. Składa się z 460 posłów wybieranych wyborach powszechnych, równych , bezpośrednich, proporcjonalnych i tajnych wyborach. Kadencja 4 lata. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, NIK- u , Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Członka Rady Polityki Pieniężnej i KRRiT , ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu , Senatu i Prezydenta, sędzią, prokuratorem itp. Posłowie immunitet. Sejm obraduje na posiedzeniach; wybiera ze swego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.
PREZYDENT – jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa. Wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w konstytucji w ustawach. Wybierany jest przez naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych. Kadencja – 5 lat. Może ponownie wybierany tyko raz. Na Prezydenta RP może być wybrany obywatel polski 35lat ( są to wymogi dość liberalne). Prezydent reprezentuje państwo w stosunkach zewnętrznych. Jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych RP. Za naruszenie konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.

RADA MINISTRÓW – prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.

WŁADZA SĄDOWNICZA: Sądy – Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne i sądy wojskowe. Sędziowie są niezawiśli ( podlegają tylko konstytucji i ustawom), nieusuwalni, powoływani przez Prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony; posiadają immunitet.
TRYBUNAŁ – KONSTYTUCYJNY , STANU – Trybunał konstytucyjny rozstrzyga spory pomiędzy organami państwa. Przestępstwa konstytucyjne – czyny, które naruszają konstytucje. Nie zawsze są to przestępstwa.
NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI – składa się z delegatur i departamentów. Naczelny organ kontroli państwowej , podlegają Sejmowi i działa na zasadach kolegialności. Kontroluje działalność organów admin. rządowej, NBP, państwowych osób prawnych itp. Może też kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego oraz innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych. Prezes NIK – u powołany jest przez sejm za zgodą Senatu na 6 lat.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH – Stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela. Powoływany jest przez Sejm za zgoda Senatu na 5 lat. Nie może zajmować innego stanowiska jednocześnie.
SAMORZĄD TERYTORIALNY – jest to związek zrzeszający mieszkańców danego obszaru kraju, aby zrealizować pewne cele. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.
SAMORZĄD ZAWODOWY – zrzeszający przedstawicieli poszczególnych zawodów.
KRAJOWA RADA RADIOFONI I TELEWIZJI - stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego.





STRUKTURY ORGANIZACYJNE I DEMOKRATYCZNE
Forma państwa formułowana jest przez cel i zadania państwa. Na formę państwa wpływa też zasada subsydiarności. Inną formą państwa jest demokracja ( władza ludu ). Jednak może ona przekształcić się w (władze tłumu). W Polsce istnieje system demokratyczny ale bez tradycji..
Zamianę formy państwa powodują: - kryzysy gospodarcze; - uwarunkowania geopolityczne; - stosunki międzynarodowe.

LUKA W PRAWIE – syt., która ma uregulowania w przepisach prawnych. Rozwiązuje się ja przez analogie prawie bądź w ustawach. Analogia polega na tym, że stosujemy przepisy dotyczące sytuacji uregulowanej prawnie, która jest podobna do tej która ma lukę w prawie.
Jeżeli nie ma analogi to odnosimy się do zasad fundamentalnych prawa. Luki wynikają z tego ,że prawo tworzone przez ustawodawcę tworzone jest do zdarzeń przyszłych. Czasami luka w prawie jest wynikiem nieudolności ustawodawcy. Luki w prawie dzielą się na: logiczne, które występują w sytuacji sprzeczności lub przeciwieństwa norm prawnych; - konstrukcyjne, ustawodawca, z góry pozostawia syt. nieuregulowaną , pozwalając aby sytuacja sama się wyjaśniła, dojrzała. Analogie można stosować dlatego, że istnieje więź (kompetencyjna – wynika z niej kto i jak ma lukę rozwiązać.

WŁADZA I POLITYKA: Władza – jest niezbędna dla zachowania porządku . Jest zinstytucjonalizowana. Władza w państwie jest władzą absolutną. Stwarza sytuacje przymusową – każdy obywatel musi się podporządkować, w przeciwnym razie obowiązują go sankcje. Władza może stosować siłę i przemoc jedynie w przypadkach prawem przewidzianych. Władza musi też być szeroko legitymowana, bo znajduje wtedy posłuch społeczny. Władza musi działać wychowawczo.
Polityka – jest to planowane i zorganizowane działanie, zmierzające do zdobycia i utrzymania władzy w państwie. Występuje pod postacią władzy publicznej – jest ona realizowana przez państwo i struktury samorządu terytorialnego. Władza publiczna działa w oparciu o zasadę subsydiarności ( pomocniczości). Powinna działać w taki sposób, aby zbyt nie ingerować w życie publiczne. Władza państwowa jest zatem specyficznym rodzajem władzy publicznej. Może oddziaływać na ludzi przez kreowanie odpowiedniej ideologii(sztuka stawiania sobie celów i ich realizacji). Władza państwowa może być kierowana w sposób demokratyczny i niedemokratyczny. W systemie demokratycznym w rządzeniu biorą udział nie tylko jednostki sprawujące władzę ale również te znajdujące się poza tą strefą. Rządzenie – jest to zatem proces podejmowania i egzekwowania decyzji zapadających w organizacji państwowej. Każda grupa rządząca musi posiadać przywódcę: 1. Przywództwo charyzmatyczne – przywódca ma umiejętność kierowania narodem.; 2. Tradycjonalistyczne – ktoś jest przywódcą, a społeczność mu się poddaje.; 3.Racjonalistyczne – społeczeństwo poddaje się władzy, która została wybrana w drodze demokratycznych wyborów.

SYSTEM OGRANÓW TWORZĄCYCH I STOSUJACYCH PRAWO:
Organ państwowy – osoba albo zespół osób, która w zakresie i w formie przewidzianej przez prawo podejmuje działania konwencjonalne – są to przejawy działania państwa.
Generalnie każde państwo posiada konstytucję, gdzie jest mowa o organach państwa i zakresie ich działania. Zalicza się do nich parlament, rząd, sądy, prokuratura, (organy fundamentalne ) Wśród działań władzy państwowej wyróżnia się działania władcze i niewładcze . Działania władczego nie mają takiego działania jak działalność ekonomiczna przedsiębiorstw państwowych i uczelni wyższych publicznych. Organy państwowe mogą być jednoosobowe (premier, minister, prezydent, wójt itp.) i wieloosobowe (rządy, rady gminy itp.) – organy kolegialne – „kworum” odnosi się do sytuacji, gdy organy te muszą podejmować decyzje( ilość osób niezbędnych do podjęcia decyzji np. kworum w Sejmie do podjęcia ustawy konstytucyjnej wynosi 2/3 ; większość może być zwykła ( 50% + 1 głos ), kwalifikowana – 2/3 )
Organy państwowe mogą być centralne albo terytorialne. Centralne – obejmują cały kraj; terytorialne – regiony, województwa, gminy.