Kalendarium II wojny światowej

1) DATY I WYDARZENIA

WOJNA OBRONNA POLSKI 1939R
Bitwa graniczna 01-06.09.1939r
01.09.1939r Atak pancernika „Schleswig-Holstein” na Westerplatte o godzinie 4.45.Rozpoczął się także atak piechoty morskiej.182 polskich żołnierzy pod dowództwem mjr Henryka Sucharskiego , mimo ognia artyleryjskiego i ostrzału samolotów broniło się przez 7 dni( przewidywano kilkanaście godzin)
01.09-02.10.1939r Obrona Wybrzeża. Wybrzeża broniło 18 tys żołnierzy pod dowództwem płk Stanisława Dąbka. Siły niemieckie były dwukrotnie większe. Walki w rejonie Wejherowa i Pucka trwały do 13.09.Po wycofaniu wojsk polskich na Kępę Oksywską Niemcy zajęli Gdynię.7,5 tysiąca żołnierzy polskich broniło do 19.09 Kępy Oksywskiej, 3 tysiące do 02.10 broniło Helu
Do 06.09.1039r Wojska niemieckie opanowały: Pomorze, Górny Śląsk, Kraków, Piotrków Trybunalski, w bezpośrednim zagrożeniu znalazła się Warszawa
Lotnictwo niemieckie zdobyło panowanie w powietrzu, rozpoczęto bombardowanie szlaków komunikacyjnych, zgrupowań polskich wojsk, miast
03.09.1939r Anglia i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom (jednak nie rozpoczęły żadnych działań zbrojnych)
04/05.09.1939r Rozpoczęto ewakuację instytucji centralnych i rządowych
06.09.1939r Rząd opuścił Warszawę
Załamanie się planu obrony 07-17.09.1939r
06.09.1939r Wódz naczelny przeniósł swoją kwaterę do Brześcia nad Bugiem, walczące armie miały tworzyć obronę na linii Narwi, Wisły i Sanu
07.09.1939r Kapitulacja Westerplatte. Straty niemieckie wyniosły 300-400zabitych i rannych, straty polskie- 15 zabitych i 50 rannych
08-10.09.1939r Obrona Wizny .Wizna nazywana jest polskimi Termopilami.720 żołnierzy polskich powstrzymało natarcie grupy pancernej gen. Heinza Guderiana. Po kapitulacji dowódca wojsk polskich- kpt. Władysław Raginis, popełnił samobójstwo.
09-20.09.1939r Największa bitwa kampanii wrześniowej. W dniach 09-12.09 , dzięki zaskoczeniu i liczebnej przewadze, udało się odeprzeć oddziały niemieckie o około 20 km i zadać im spore straty. Niestety, wkrótce natarcie polskie straciło impet, a dowództwo niemieckie zgromadziło siły do przeciwnatarcia.14.09 armie polskie zaczęły atak w kierunku Łowicza, ale poniosły klęskę.16.09 Niemcy uderzyli na okrążone armie „Poznań” i „Pomorze”, podejmowane przez stronę polską próby przełamania okrążenia kończyły się niepowodzeniem. Niewielkim grupom udało się przedrzeć do Warszawy i Modlina , reszta poległa lub dostała się do niewoli.
08-28.09.1939r Warszawa, mimo że nie była przygotowana do działań wojennych stała się jednym z najsilniejszych punktów oporu i miejscem długotrwałych walk pod dowództwem Stefana Starzyńskiego ( prezydenta miasta)- cywilnego komisarz obrony, gen. Waleriana Czumy- dowództwo obrony Warszawy i gen .Juliusza Rommla - dowódcy armii „Warszawa”. Niemcy zamierzali zająć miasto „z marszu”, jednakże pierwszy szturm w dniach.08-09.09 zakończył się całkowitym wyparciem ich oddziałów.15.09. Warszawa została okrążona i zablokowana od wschodu. Od 17 do 27.09 trwał nieprzerwany szturm, ostrzeliwanie miasta ciężką artylerią , naloty bombowe. Sytuacja ludności cywilnej i załogi stolicy była bardzo trudna; brak wody, gazu i prądu, żywności i lekarstw, wyczerpywanie się amunicji i świadomość absolutnego osamotnienia zmusiły do zaprzestania oporu.28.09 podpisano akt kapitulacji. Straty ludności cywilnej wyniosły ponad 10 tysięcy zabitych, ok. 50 tysięcy rannych, wojska- 2 tysiące zabitych, około 16 tysięcy rannych; zniszczeniu uległo 10% budynków mieszkalnych i wiele obiektów zabytkowych.
Ostatnie bitwy września 18.09-05.10.1939r
17.09.1939r Prezydent, rząd i wódz naczelny opuścili terytorium Rzeczypospolitej
12-22.09.1939r Obrona Lwowa przed Niemcami i przekazanie go Armii Czerwonej
17-26.09.1939r Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim, próba przedarcia się wojsk polskich do Rumunii
28.09.1939r Gen. Juliusz Rommel podpisuje kapitulację Warszawy
28.09.1939r Podpisanie niemiecko- radzieckiego układu o granicy i przyjaźni; układ dokładnie określał przebieg granicy pomiędzy państwami
29.09.1939r Kapitulacja Modlina
02.10.1939r Kapitulacja Helu
01-05.10.1939r Bitwa pod Kockiem. Bitwa stoczona przez Samodzielną Grupę Operacyjną „Polesie” była ostatnią w kampanii wrześniowej. Po otrzymaniu wiadomości o kapitulacji Warszawy gen. Franciszek Kleeberg zamierzał przejść w Góry Świętokrzyskie i podjąć tam walkę partyzancką. Zamiar się nie udał, po opanowaniu Kocka Polacy zostali otoczeni przez wojska niemieckie. W walkach strona polska odnosiła sukcesy, ale musiała zaprzestać działań z powodu wyczerpania się amunicji.
WOJNA W EUROPIE 1939-1941R
Podboje radzieckie
30.11.1939r ZSRR zaatakował Finlandię. Rozpoczęcie wojny radziecko – fińskiej. Zaciekłym oporem Finów dowodził Carl Mannerheim.
12.03.1940r Podpisano pokój w Moskwie: ZSRR przejął Przesmyk Karelski z Wyborgiem i północne wybrzeże jeziora Ładoga ( 10% terytorium Finlandii).
1939r ZSRR został wykluczony z Ligi Narodów
28.09.1939r Umowa niemiecko- radziecka o przyłączeniu Litwy do radzieckiej strefy wpływów
10.10.1939r Podpisano radziecko-litewski układ oddający Wileńszczyznę Litwie, ale radzieckie oddziały wkroczyły na terytorium państwa litewskiego
29.10.1939r Podpisano układ o stacjonowaniu wojsk radzieckich w Estonii
05.10.1939r Podpisano układ o stacjonowaniu wojsk radzieckich na Łotwie
Czerwiec 1940r Wprowadzono na teren republik nadbałtyckich znaczną liczbę wojska i zrekonstruowano prokomunistyczne rządy;
Lipiec 1940r Proklamowano powstanie socjalistycznych republik radzieckich;
03-06.08.1940r Nastąpiło włączenie ich w skład ZSRR
Czerwiec 1940r Rząd radziecki wystosował ultimatum, żądając Besarabii i północnej Bukowiny, żądania te zostały spełnione
Podboje niemieckie
Wrzesień 1939r Dania ogłosiła neutralność
09.04.1940r Atak na Danię - wojska niemieckie opanowały terytorium państwa w ciągu kilku godzin, król Chrystian X i rząd podporządkowali się Niemcom
09.04.1940r Norwegia zaatakowana rankiem, niemiecki desant z morza zajął większość portów i miast, ale w głębi kraju istniały ogniska oporu. Król Haakon VII i rząd schronili się w Wielkiej Brytanii; podjęto decyzję o pomocy aliantów- desant w rejonie Andelsens i Namsos, udało się zdobyć Narwik ( w walkach uczestniczyła Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza). Wobec dalszych ataków Hitlera w Europie wojska aliantów zostały wycofane.
Czerwiec 1940r Władzę w Norwegii objął kolaborancki rząd Vidkuna Quislinga.
10.05.1940r Atak na Norwegię ; spadochroniarze opanowali mosty i lotniska, wkroczyły wojska pancerne
16.05.1940r Holandia skapitulowała
10.05.1940r Zajęcie Luksemburga
10.05.1940r Atak Niemców na Belgię
28.05.1940r Kapitulacja Belgii
10.05.1940r Wojska niemieckie atakują Francję przez terytorium Belgii, omijając Linię Maginota.
20.05.1940r Przejście Niemców przez Ardeny; rozcięcie frontu francuskiego na dwie części
26.05-04.06. 1940r Okrążone zgrupowanie północne wojsk alianckich w dniach zostało ewakuowane przez Dunkierkę do Wielkiej Brytanii
05.06.1940r Kolejne niemieckie natarcie na Francję
08.06.1940r Przełamanie frontu francuskiego przez Niemców
Podboje włoskie
10.06.1940r Włochy wypowiadają wojnę Francji
14.06.1940r Wojska niemieckie wkraczają do Paryża
14.06.1940r Następuje zmiana na stanowisku premiera Francji, miejsce Paula Reynauda zajmuje marszałek Filip Petain
17.06.1940r Petain prosi o zawieszenie broni. W ciągu paru tygodni armia francuska przestała istnieć
18.06.1940r Zostaje nadana odezwa gen. Charles’a de Gaulle’a z Londynu- był to początek działalności Komitetu Wolnej Francji
22.06.1940r Zostaje w Compiegne podpisany akt kapitulacji. Terytorium Francji zostało podzielone na dwie strefy: północną( z Paryżem) okupowaną przez Niemcy oraz południową, gdzie powstało „Państwo Francuskie” ze stolicą w Vichy i rządem Petaina.
08.08.1940r Atak Niemców za Wielką Brytanię. Wstępem było opanowanie przez Luftwaffe sytuacji w powietrzu. Bitwa o Anglię miała 4 fazy
08-28.08.1940r Lotnictwo niemieckie atakowało lotniska południowej Anglii, porty i konwoje morskie
19.08-05.09.1940r Ataki niemieckie na lotnictwo w głębi wyspy
05.09-30.09.1940r Bombardowania Londynu przez Niemców
Październik- Listopad 1940 Ugruntowanie przewagi brytyjskiej w powietrzu. Brytyjczycy prowadzili również działania defensywne bombardując porty i miasta niemieckie (również Berlin)
10.06.1940r Włochy wypowiadają wojnę Francji i Wielkiej Brytanii
Sierpień 1940r Włosi przyłączyli do podbitej przez siebie Somalii Somalię Brytyjską
Wrzesień 1940r Z Libii ( kolonii włoskiej) Włosi zaatakowali Egipt. Brytyjskie oddziały zmotoryzowane weszły na tyły armii włoskiej i zmusiły ją do odwrotu; do końca 1940r. Około 130 tysięcy żołnierzy włoskich znalazło się w brytyjskiej niewoli. Wobec całkowitej klęski Niemcy wysłały pomoc Afrika Korps dowodzony przez Erwina Rommla. Oddziały niemieckie zaczęły odnosić sukcesy i zmusiły Brytyjczyków do odwrotu
28.10.1940r Włochy zaatakowały Grecję
Początek grudnia 1940r Ofensywa grecka zmusiła armię włoską do odwrotu, Grecy zajęli ¼ Albanii i wzięli do niewoli 28 tysięcy Włochów.
Marzec 1941r Bułgaria przystąpiła do osi; do Grecji wysłano Brytyjski Korpus Ekspedycyjny.
06.04.1941r Niemcy wspomagani przez Włochów i Węgrów uderzyli na Jugosławię i Grecję
23.04.1941r Grecja skapitulowała przed Niemcami
27.04.1941r Niemcy wkroczyli do Aten
20.05.1941r Desantem powietrznym Niemcy opanowali Kretę; Brytyjczykom udało się ewakuować w większości oddziały na Cypr i do Egiptu
WALKI NA FRONCIE WSCHODNIM 1941-1945R
22.06.1941R Atak wojsk niemieckich na ZSRR-w trzech grupach armii niemieckiej działały 152 dywizje. Grupa „Północ” (Wilhelm von Leeb) miała uderzyć na republiki nadbałtyckie i zdobyć Leningrad, grupa „Środek” (Fedor von Bock) miała rozbić wojska radzieckie na Białorusi i dotrzeć do Moskwy, a „Południe” (Gerd Rundstedt) miała opanować Odessę i Kijów, a następnie dążyć ku Wołdze-wojska niemieckie miały być wspierane przez armie: rumuńska, słowacką, fińską, węgierską-całością operacji dowodził feldmarszałek Walter von Brauchtisch
Pierwszy okres działań
Sierpień- wrzesień 1941r Niemcy okrążyli i zniszczyli pod Kijowem cztery armie radzieckie, biorąc 665 tysięcy jeńców
30.09-14.10.1941r Wojska niemieckie przełamały front radziecki, okrążyły i zniszczyły główne siły radzieckiego Frontu Zachodniego i Rezerwowego w rejonie Wiaźmy, biorąc do niewoli 663 tysięcy ludzi i zdobywając 1242 czołgi oraz 5412 dział
05-06.12.1941r Przeciwnatarcie wojsk radzieckich i załamanie ofensywy Niemców pod Moskwą, Hitler pozbawił dowództwa Waltera von Brauchtischa i sam stanął na czele armii lądowej; Załamanie się niemieckich planów wojny błyskawicznej
Drugi okres- przejęcie inicjatywy przez stronę radziecką
09-18.05.1942r Niemcy zwyciężyli wojska radzieckie na Półwyspie Kerczeńskim i wyparli je z Krymu
12-24.05.1942r Załamała się radziecka ofensywa w rejonie Charkowa, Niemcy wzięli do niewoli 240 tysięcy żołnierzy radzieckich
17.07.1942r Rozpoczęła się nowa ofensywa niemiecka w kierunku Wołgi i Kaukazu; początek bitwy stalingradzkiej
19-30.11.1942r Początek kontrofensywy radzieckiej; operacja okrążająca siły niemieckie pod Stalingradem; zamknięcie pierścienia okrążenia ( ok. 350 tys. Żołnierzy niemieckich)
16-24.12.1942r Rozbicie armii niemiecko- włoskich broniących Donu
10.01-01.02.1943r Koncentryczne uderzenie frontu Dońskiego na okrążone w rejonie Stalingradu wojska niemieckie- zakończenie bitwy stalingradzkiej
Operacje ofensywne Armii Czerwonej
05.07-23.08.1943r Bitwa pod Kurskiem : zwycięstwo wojsk radzieckich; poczatek wielkiej ofensywy od Wielkich Łuków do Morza Czerwonego
Styczeń-sierpień 1944r Wypieranie wojsk niemieckich z terytorium Związku Radzieckiego; wielkie operacje wojsk radzieckich pod Leningradem i Nowogrodem Wielkim, na Ukrainie Prawobrzeżnej i na Krymie, w Karelii, na Białorusi i Ukrainie Zachodniej, w południowo-wschodniej Polsce; odwrót wojsk niemieckich
Rozstrzygające operacje wojenne
19.09.1944r ZSRR podpisuje pokój z Finlandią (granice z marca 1943r );Ofensywa na froncie południowym; opanowanie Rumunii, Bułgarii i wraz z partyzantami jugosłowiańskimi Belgradu
12.01.1945r Początek ofensywy zimowej wojsk radzieckich w Prusach Wschodnich i w Polsce; walki o Warszawę
17.01.1945r Wyzwolenie Warszawy
16.03.1945r Nieudana kontrofensywa niemiecka nad jeziorem Balaton; wojska radzieckie przeszły do działań zaczepnych na Węgrzech i w kwietniu 1945r przekroczyły granicę Czech i Austrii
16.04.1945r Początek operacji berlińskiej
25.04.1945r Spotkanie Armii Czerwonej z wojskami sojuszniczymi w miejscowości Torgau nad Łabą
02.05.1945r Wojska radzieckie przy współudziale wojska polskiego zdobyły Berlin
08.05.1945r Feldmarszałek Wilhelm Keitl podpisał bezwarunkową kapitulację Niemiec
WALKI W AFRYCE
Wrzesień 1940-luty 1941r
-wkroczenie wojsk włoskich z terenu Libii (kolonia włoska od 1912r) do Egiptu
Grudzień 1940r wojska brytyjskie w czasie dwumiesięcznej kontrofensywy opanowały cała Cyrenajkę (kraina w północno-wschodniej Libii)
Marzec 1941- luty 1942r
działania zaczepne wojsk włosko- niemieckich (z pomocą dla Włochów przysłany został Afrika Korps dowodzony przez Erwina Rommla), w maju 1941r. Wojska brytyjskie zostały wyparte z Cyrenajki ( z wyjątkiem Tobruku)
listopad 1941r nowa ofensywa wojsk brytyjskich, w rezultacie której wojska przeciwników musiały się wycofać i odstąpić od oblężenia Tobruku
styczeń1942r kontrofensywa niemiecko-włoska ponownie odrzuciła wojska brytyjskie
Maj 1942-styczeń 1943r
-natarcie wojsk niemiecko-włoskich zmusiło Brytyjczyków do odwrotu w rejon El Alamejn
październik 1942r przeciwnatarcie armii brytyjskiej dowodzonej przez gen .Bernarda Montgomery’ego doprowadziło do przełamanie obrony niemieckiej w rejonie El Alamejn
23.10-03.11.1942r zwycięska dla aliantów bitwa pod El Alamejn
styczeń 1943r -Brytyjczycy opanowali Cyrenajkę i Trypolitanię, wojska niemieckie zostały wyparte do Tunezji
Walki w Algierze i Maroku
listopad 1942r w Algierii wylądował 150-tys. Korpus pod dowództwem Dwighta Eisenhowera
grudzień 1942r wojska francuskie przeszły na stronę aliantów ( w odwecie Hitler zlikwidował państwo Vichy)
WOJNA NA DALEKIM WSCHODZIE
I etap
07.12.1941r Japoński atak na amerykańską bazę wojskową Pearl Harbor. Całkowite zaskoczenie Amerykanów. Straty: Amerykanie- 7 zniszczonych okrętów, 12 uszkodzonych, 260 zniszczonych samolotów; Japończycy- 6 zniszczonych okrętów, 29 zniszczonych samolotów
08..12.1941r Prezydent Franklin Delano Roosevelt ogłosił stan wojny z Japonią
11.12.1941r III Rzesza i Włochy wypowiedziały wojnę Stanom Zjednoczonym
1941/1942r Japonia zaatakowała brytyjski Hongkong, amerykańskie oddziały na wyspach Guam, Wake i na Filipinach, zajęła holenderskie Indie Wschodnie (Indonezja), brytyjskie Malaje, Syjam (Tajlandię) i Birmę
II etap
Wiosna 1942r Celem japońskiego ataku stało się przecięcie linii komunikacyjnych między Stanami Zjednoczonymi a Australią; zaatakowano Wyspy Salomona, Port Maresby na Nowej Gwinei, Nową Kaledonię, wyspy Fidżi i Samoa
Maj 1942r Bitwa na Morzu Koralowym powstrzymała ofensywę japońską
Czerwiec 1942r Bitwa o Midway, zwycięstwo Amerykanów (zatopili wszystkie lotniskowce japońskie)
Sierpień 1942- styczeń 1943r Walki o bazę lotniczą Guadalcanal
III etap-przejęcie inicjatywy przez USA
Taktyka „żabiego skoku” – wybierano najważniejsze strategiczne punkty i dokonywano tam desantu, następnie przecinano drogi do pozostałych umocnień japońskich, w ten sposób przesuwano się w kierunku zespołu Wysp Filipińskich i Japonii
23-26.10.1944r Przegrana Japonii w rejonie wyspy Leyte na Filipinach
Epilog
Od jesieni 1944r Systematyczne bombardowania miast japońskich: Koby, Osaki, Tokio, Kawasaki
06.08.1945r Zrzucenie bomby atomowej na Hiroszimę, zginęło 78 tys. ludzi, 14 tys. zaginęło, 37 tys. zostało rannych
09.08.1945r Zrzucenie bomby atomowej na Nagasaki, zginęło 24 tys. ludzi, 2 tys. zaginęło, 24 tys. zostało rannych
08.08.1945r ZSRR wypowiedział wojnę Japonii ; Armia Czerwona rozbiła w Mandżurii Armię Kwantuńską
02.09.1945r Na amerykańskim okręcie Missouri minister spraw zagranicznych Japonii Mamoru Shigemitsu i szef Sztabu Generalnego gen. Yoshijro Umezu w obecności gen. Douglasa MacArtura oraz admirała Chestera Nimitza podpisali akt bezwarunkowej kapitulacji
WIELKA KOALICJA
Geneza
Marzec 1941r Uchwalony przez Kongres Stanów Zjednoczonych Leand-Lease Act dawał prezydentowi prawo udzielania pomocy „rządowi każdego kraju, którego obronę prezydent uzna za istotną dla obrony Stanów Zjednoczonych”
Czerwiec 1941r Premier Wielkiej Brytanii przedstawił ZSRR ofertę wszelkiej pomocy
12.07.1941r Radziecko-brytyjskie porozumienie o współpracy przeciwko Niemcom
30-31.07.1941r Rokowania radziecko-amerykańskie ; normalizacja stosunków ZSRR z emigracyjnymi rządami Czechosłowacji, Polski, Norwegii, Belgii i Komitetu Narodowego Wolnej Francji
12.08.1941r Na pokładzie brytyjskiego pancernika „ Prince of Wales” Roosevelt i Churchil podpisali Kartę Atlantycką; wyrażała ona zasady, wedle których winien być urządzony powojenny świat. Karta stała się podstawą Deklaracji Narodów Zjednoczonych, którą 1 stycznia 1942r. podpisało w Waszyngtonie 26 państw ( również Polska)
Największe konferencje i ich postanowienia
28.11-01.12.1943r Teheran
Wielka Brytania- Churchil; Stany Zjednoczone- Roosevelt; ZSRR-Stalin
Postanowienia:-utworzenie w jak najkrótszym czasie II frontu w Europie-ścisła współpraca wojskowa-sprawa jugosłowiańska- decyzja w sprawie udzielenia pomocypartyzantom Josipa Broz-Tity-sprawa polska- oparcie wschodniej granicy na linii Curzona , w zamian przesunięcie terytorium na zachód-sprawa niemiecka-spory wokół przyszłości państwa niemieckiego
04-11.02.1945r Jałta
Wielka Brytania- Churchil; Stany Zjednoczone – Roosevelt ; ZSRR- Stalin
Postanowienia:-powstanie Organizacji Narodów Zjednoczonych-deklaracja współpracy w udzielaniu pomocy wyzwalanym państwom Europy i dotychczasowym sojusznikom III Rzeszy we wprowadzaniu systemów demokratycznych-sprawa niemiecka- podział na 4 strefy okupacyjne, reparacje wojenne, powojenna demokratyzacja, utworzenie Sojuszniczej Rady Kontroli -sprawa polska- określenie przebiegu granic, konieczność utworzenia rządu z udziałem komunistów- Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, demokratyczne wybory po zakończeniu wojny-ZSRR zobowiązał się do przystąpienia wojny z Japonią w 2-3 miesiące po zakończeniu działań wojennych w Europie
17.07-02.08.1945r Poczdam
Wielka Brytania- Churchil, potem Attlee; Stany Zjednoczone- Truman; ZSRR- Stalin
Postanowienia:-zasady funkcjonowania podzielonych na 4 strefy okupacyjne Niemiec, denazyfikacja poprzez likwidację faszystowskiego ustawodawstwa i organizacji, procesy zbrodniarzy wojennych, spłata reparacji wojennych, a poza tym demilitaryzacja- zakaz produkcji zbrojeniowej, dekartelizacja- nadzór nad niemieckim przemysłem , oraz demokratyzacja-powołano Radę Ministrów Spraw Zagranicznych , która miała opracować traktaty pokojowe z sojusznikami III Rzeszy-sprawa polska- oficjalne uznanie Rządu Tymczasowego Jedności Narodowej, ostateczne ustalenie przebiegu polskiej granicy zachodniej
WOJNA W EUROPIE ZACHODNIEJ W LATACH 1943-1945
Wojna we Włoszech
10.07.1943r -lądowanie aliantów na Sycylii ( zajęta do 17.08)-aresztowanie Mussoliniego, na czele rządu stanął marszałek Pietro Badoglio
08.09.1943r Włochy ogłosiły kapitulację
08/09.09.1943r Król Emanuel III i rząd opuścili Rzym i przedostali się do Brindisi
09.09.1943r Rozpoczął się aliancki desant w południowych Włoszech
10.09.9143r Interwencja niemiecka; zajęcie Rzymu i większości Włoch
12.09.1943r Komandosi niemieccy przeprowadzili brawurowe uwolnienie Mussoliniego; zostało utworzone miniaturowe i całkowicie zależne od Hitlera państewko- republika Salo-ustabilizowanie się frontu na tzw. Linii Gustawa ( w najwęższym miejscu Półwyspu Apenińskiego)
12.01-18.05.1944r Bitwa pod Monte Cassino; wzgórze zostało zdobyte przez żołnierzy II Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Władysława Andersa
18-29.05.1944r Przełamanie linii Gustawa przez wojska alianckie
04.06.1944r Wojska alianckie wkroczyły do Rzymu
Po częściowym przełamaniu VIII Linii Gotów (niemieckich umocnień) blokującej wejście na Nizinę Padańską, front w tym miejscu ustabilizował się do wiosny następnego roku
09.04.1945r Początek ofensywy
21.04.1945r Zdobycie Bolonii ( II Korpus Polski)
Do 25.04.1945r Wojska alianckie przekroczyły Pad i zajęły Weronę
18.04.1945r Rozpoczęty w Turynie strajk robotników przekształcił się w powszechne powstanie (ok. 250tys. partyzantów)
28.04.1945r Stracono Mussoliniego
29.04.1945r Kapitulacja niemieckiej armii we Włoszech
ZIEMIE POLSKIE POD OKUPACJĄ
Niemiecka
08.10.1939r Dekretem Hitlera włączono do Rzeszy województwa : pomorskie, poznańskie, śląskie, część łódzkiego, krakowskiego, warszawskiego, kieleckiego; łącznie ok.92 tys.km.2 zamieszkiwanych przez ok.9,5 mln ludzi. Ziemie te wcielono do istniejących prowincji niemieckich, utworzono też nowe okręgi : Kraj Warty i Gdańsk- Prusy Zachodnie. Celem była całkowita asymilacja i „ ponowne połączenie z macierzystą Rzeszą”
12.10.1939r Dekretem Hitlera z ziem środkowej i południowo- wschodniej Polski utworzono Generalne Gubernatorstwo dla okupowanych ziem polskich. Dzieliło się na 4 dystrykty : krakowski, radomski, warszawski i lubelski. Władzę sprawował Hans Frank, który na swoją siedzibę obrał Kraków ( Warszawę miano sprowadzić do roli miasta prowincjonalnego).Celem było zapewnienie gospodarczego i rolniczego zaplecza dla III Rzeszy.
01.08.1941r Dodano dystrykt galicyjski.
Radziecka
17.09.1939r Wkroczenie wojsk radzieckich na wschodnie tereny Rzeczypospolitej
28.09.1939r Układ pomiędzy III Rzeszą a ZSRR dotyczący przebiegu granicy
18.10.1939r Przekazanie Wilna Litwie
22.10.1939r Wybory do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi
22.10.1939r Wybory do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Ukrainy
25.10.1939r Oficjalne ogłoszenie wyników , nowo wybrane zgromadzenia zgłaszają postulat przyłączenia do ZSRR
01.11.1939r Rada Najwyższa Związku Radzieckiego przychyla się do prośby Zachodniej Ukrainy
02.11.1939r Rada Najwyższa Związku Radzieckiego przychyla się do prośby Zachodniej Białorusi
29.11.1939r Dekret o nadaniu obywatelstwa radzieckiego wszystkim osobom, które 1 i 2 listopada mieszkały na ziemiach polskich włączonych do ZSRR
09/10.02.1940r Pierwsza deportacja według wcześniej przygotowanych list
12/13.04.1940r Druga deportacja rodzin wcześniej wysiedlonych
29/30.04.1940r Trzecia deportacja , tzw. bieżeńców, czyli ludzi, którzy przybyli na te ziemie we wrześniu 1939r
22.05.1941r Ukraina- czwarta deportacja
14.06.1941r Białoruś- czwarta deportacja
RZĄD EMIGRACYJNY
Powstanie
17.09.1939r -ostatni rząd RP (premier- Felicjan Sławoj- Składkowski) wraz z prezydentem Ignacym Mościckim opuścili terytorium Polski, przekraczając granicę z Rumunią. Zamierzano wykorzystać precedens belgijski z okresu I wojny i kontynuować działalność rządu z terytorium Francji; tymczasem, wbrew wcześniejszym porozumieniom, władze rumuńskie internowały rząd polski-zgodnie z konstytucją kwietniową prezydent Mościcki wyznaczył swojego następcę, podpisano układ sikorski-Majski: nawiu
30.09.1939r Prezydent powołał rząd pod przewodnictwem gen. Władysława Sikorskiego
07.09.1939r -gen. Sikorski objął stanowisko naczelnego wodza-wprowadzono tzw. umowę paryską- prezydent zobowiązał się do podejmowania decyzji w porozumieniu z rządem ( dobrowolne ograniczenie uprawnień z 1935r.) ;politycznym zapleczem rządu stały się: SN,SL,PPS,SP
Działalność w latach 1939-1943
-we Francji siedzibą polskiego rządu było Angers, po klęsce Francji władze polskie przeniosły się do Londynu-atak Hitlera na ZSRR wpłynął na zmianę sytuacji rządu polskiego; pod naciskiem brytyjskiego sojusznika zaczęto rozmowy z Rosjanami
30.07.1941r Podpisano układ Sikorski- Majski: nawiązanie stosunków dyplomatycznych, walka ze wspólnym wrogiem, który była III Rzesza, utworzenie polskiej armii w ZSRR, pomoc dla ludności polskiej . Podpisanie układu, w którym nie poruszono kwestii polskiej granicy wschodniej spowodowało kryzys rządowy
25/26.04.1943r Zostały zerwane stosunki polsko-radzieckie; bezpośrednią przyczyną było odnalezienie grobów polskich oficerów w Katyniu przez wojska niemieckie, rząd polski zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża z prośbą o przeprowadzenie dochodzenia- to posunięcie stało się pretekstem dla Stalina do zerwania stosunków z rządem polskim
04.07.1943r Katastrofa gibraltarska- zginął premier Władysław Sikorski
Działalność rządu w latach 1943-1945
08.07.1943r Wodzem naczelnym został gen. Kazimierz Sosnkowski , premierem wywodzący się z SL- Stanisław Mikołajczyk
-klęska powstania warszawskiego stałą się przyczyną kolejnego kryzysu rządowego; zdymisjonowano gen. Kazimierza Sosnkowskiego powołując na stanowisko wodza naczelnego gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora”-wobec fiaska wszystkich prób porozumienia ze Stalinem w sprawie przyszłych granic Mikołajczyk podał się do dymisji
29.11.1944r Powstał rząd Tomasza Arciszewskiego, oparty na koalicji PPS,SN i SP
Konferencja mocarstw w Jałcie postanowiła, że należy utworzyć Polski Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej; część środowisk politycznych emigracji ( Mikołajczyk) i środowiska polityczne w kraju uznały to za jedyną szansę na uratowanie polskiej niezawisłości
21.06.1945r Ogłoszono powstanie TRJN, premierem został Edward Osóbka- Morawski, wicepremierami Władysław Gomułka i Stanisław Mikołajczyk
Lipiec/sierpień 1945r Nowy rząd uznają kolejno: Francja, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone( oznaczało to automatyczne cofnięcie uznania dla rządu Arciszewskiego)
1990r Prezydent rządu londyńskiego Ryszard Kaczorowski przekazał insygnia prezydencki prezydentowi Lechowi Wałęsie
POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE
Pion wojskowy
27.09.1939r Powstaje Służba Zwycięstwu Polski, na czele gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski
13.11.1939r Zostaje powołany Związek Walki Zbrojnej. Początkowo dowódcą miał być przebywający na emigracji gen. K. Sosnkowski, realia okupacyjne sprawiły jednak, że na czele stanął gen. S. Rowecki „Grot”( od 30.06.1940r)
14.02.1942r Rozkaz naczelnego wodza przemianował ZWZ na Armie Krajową (miało to ułatwić akcję scaleniową) .Komendanci głowni: gen. S. Rowecki „ Grot”, gen. Tadeusz Komorowski „Bór”, gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”
Pion polityczny
07.02.1940r Utworzono konspiracyjną reprezentację partii politycznych, czyli Polityczny Komitet Porozumiewawczy (PKP). Spełniał funkcję ciała doradczego i opiniodawczego przy Delegaturze Rządu na Kraj
15.08.1943r Powstaje Krajowa Reprezentacja Polityczna
Styczeń 1944r Utworzenie Rady Jedności Narodowej
Pion administracyjny
03.12.1940r Delegatura Rządu na kraj- powołano delegata rządu Cyryla Ratajskiego, który miał pełnić funkcję łącznika pomiędzy rządem emigracyjnym a krajem oraz współdziałać z PKP. Kolejni delegaci : Jan Piekałkiewicz, Jan Stanisław Jankowski, Adam Bień, Stanisław Jasiukiewicz, Antoni Pajdak. Delegatura funkcjonowała poprzez departamenty, które stanowiły przeważnie odpowiedniki przedwojennych ministerstw , część z nich zajmowała się sprawami bieżącymi , część przygotowywała plany i zbierała materiały na okres powojenny, dokumentowała zbrodnie i politykę okupanta
KOMUNIŚCI W CZASIE WOJNY
27/28.12.1941r Zrzucenie pod Warszawą tzw. Pierwszej Grupy Inicjatywnej z Moskwy
05.01.1942r Powstanie PPR
Marzec 1942r Utworzenie Gwardii Ludowej( od stycznia 1944r Armia Ludowa)
28.01.1942r Zastrzelenie sekretarza KC PPR Marcelego Nowotki; jego następcą został Paweł Finder
31.12.1942r Bolesław Mołojec, dowódca GL, zginął zastrzelony przez Janka Krasickiego
Luty 1943r Rozmowy Delegatury i AK z PPR i GL (nie przyniosły rezultatu)
Marzec 1943r W ZSRR powstał Związek Patriotów Polskich (oficjalnie zaczął istnieć od 8 maja)
09-10.06.1943r W Moskwie I Zjazd ZPP
14.11.1943r Aresztowanie Pawła Findera i Małgorzaty Fornalskiej;
23.11.1943r Nowym sekretarzem KC PPR Władysław Gomułka „Wiesław”
Listopad 1943r Deklaracja programowa PPR „ O co walczymy?”
31.12.1943r-01.01.1944r Powołanie Krajowej Rady Narodowej (KRN)
21.07.1944r W Moskwie KRN powołała Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN)- na jego czele stanął Edward Osóbka-Morawski, resort obrony narodowej objął gen. Michał Rola-Żymierski, bezpieczeństwa publicznego Stanisław Radkiewicz. Kierowali nim komuniści i ludzie całkowicie podporządkowani Kremlowi. KRN ogłosiła przejęcia zwierzchnictwa nad polskimi siłami zbrojnymi w ZSRR i AL., scalając je w jednolite Wojsko Polskie pod dowództwem gen. Żytomierskiego
22.07.1944r Ogłoszenie manifestu PKWN
31.12.1944r PKWN zostaje przekształcony w Rząd Tymczasowy RP
04.01.1945r Rząd Tymczasowy uznany przez ZSRR
01.02.1945r Przeniesienie siedziby Rządu Tymczasowego z Lublina do Warszawy
28.06.1945r Utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (TRJN)
PLAN „BURZA” I POWSTANIE WARSZAWSKIE
Geneza
20.11.1943r Komendant AK wydał rozkaz przekazany dowódcom obszarów i okręgów zawierających wytyczne do wzmożonej akcji sabotażowo- dywersyjnej o kryptonimie „Burza”
Akcja „Burza na Kresach”
Okręg wołyński
Luty 1944r Utworzono Wołyńską Dywizję Piechoty ( ok.7 tys żołnierzy)- dowódca Jan Kiwierski „ Oliwa”
Marzec 1944r Doszło do spotkania z oddziałami Armii Czerwonej i współdziałania w wyzwalaniu kolejnych miejscowości Wołynia i w walkach nad rzeką Turwia.
Kwiecień 1944r Walcząc w okrążeniu dywizja poniosła ciężkie straty. Część żołnierzy przebiła się na Polesie, część na Lubelszczyznę, gdzie kontynuowała walkę, pozostałych włączono do I Armii WP, oficerów wywieziono do ZSRR
Okręg wileńsko-nowogrodzki
07.07.1944r Korpus AK dowodzony przez Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka” rozpoczął wyzwalanie Wilna ( operacja „Ostra Brama”). Miasto zostało zdobyte wspólnie z 5 Armią Czerwoną 13.07.1944r
17.07.1944r Aresztowano Krzyżanowskiego i jego oficerów, część oddziałów nie dająć się rozbroić, podjęła próbę przebicia się na Zachód. Akcja „Burza” zakończyła się aresztowaniem i deportacją ok. 5 tys. żołnierzy AK
Okręg lwowski
23-26.07.1944r W walkach o Lwów wzięły udział oddziały AK w sile ok.3 tysludzi. AK brała również udział w walkach o Borysław, Drohobycz, Sambor i Stryj.
29.07.1944r Aresztowano komendanta Władysława Filipkowskiego „Jankę”
Okręg lubelski
29.07.1944r Rozpoczęły się aresztowania ludzi należących do oddziałów AK
POWSTANIE WARSZAWSKIE
27.07.1944r Niemcy wezwali 100 tys. warszawiaków do kopania rowów przeciwczołgowych
31.07.1944r Na posiedzeniu Komendy Głównej AK i Delegata Rządu ostatecznie ustalono, że powstanie ma rozpocząć się 01.08.1944r o godzinie „W”- 17.00; Dowódcy: komendant główny- Tadeusz Komorowski „Bór”, dowódca okręgu warszawskiego- Antoni Chruściel „Monter”
01.08.1944r W ciągu pierwszych godzin walki powstańcom udało się opanować: większą część Śródmieścia z Powiślem, Stare Miasto, Żoliborz, Wolę, część Ochoty; w rękach Niemców pozostały linie kolejowe, Dworzec Gdański, mosty na Wiśle
02.08.1944r Załamało się powstanie na Pradze, rozpadając się na kilka odosobnionych rejonów walk przegrodzonych pasmami umocnień niemieckich
05.08.1944r Niemieckie natarcie na Woli i Ochocie zakończone 07.08.1944r całkowitym wyparciem powstańców z Woli, Ochota została opanowana do 11.08.1944r, Stare Miasto zostało okrążone i odcięte od reszty miasta. W zdobytych dzielnicach Niemcy dokonali masowych mordów na ludności cywilnej.
12.08.1944r początek ataku na Stare Miasto bronione przez ok.9 tys. żołnierzy, w tym oddziały, które przeszły z Woli
19.08.1944r Generalny atak niemiecki, bardzo zacięte walki
31.08.1944r Próba przedarcia się obrońców Starego Miasta do Śródmieścia
01.09.1944r Rozkaz o wycofaniu się kanałami
02.09.1944r Upadło Stare Miasto; Niemcy wymordowali rannych, a ok.50 tys. ludności cywilnej umieścili w obozie w Pruszkowie
03.09.1944r Niemiecki atak na Powiśle, z którego po trzech dniach powstańcy wycofali się do Śródmieścia
24-27.09.1944r Walki o Mokotów; część powstańców wycofała się kanałami do Śródmieścia, a ok. 2 tys. skapitulowało
30.09.1944r Padł Żoliborz
02.10.1944r Przedstawiciele KG AK podpisali akt kapitulacji; zapewnił on powstańcom prawa kombatanckie i gwarantował humanitarne traktowanie ludności cywilnej