"Bogurodzica" jako najstarsza polska pieśń religijna.
"Bogurodzica" to najstarsza pieśń religijna (maryjna) napisana w języku polskim. Jej najstarszy zapis pochodzi z wieku XIII. Wielokrotnie później była rozbudowywana do kilkunastu strof. Śpiewana była przez rycerstwo polskie walczące pod Grunwaldem i pod Warną (1444), pełniła więc rolę hymnu bojowego, a nawet państwowego. Miała też charakter narodowy, patriotyczny.
Przekład "Bogurodzicy"*
Bogarodzico dziewico, przez Boga wysławiona Maryjo,
przez twego Syna Pana, matko wybrana Mario,
zyskaj nam, spuść nam.
Panie zmiłuj się.
Przez Twego Chrzciciela, synu Boga
usłysz głosy, napełnij myśli człowiecze,
usłysz modlitwę, którą zanosimy,
racz dać to, o co prosimy.
Na świecie dostatni pobyt,
po życiu rajskie przebywanie.
Panie zmiłuj się.
Tematem pieśni jest prośba zanoszona przez wiernych do Matki Bożej i Jana Chrzciciela o wstawiennictwo u Boga. Proszą o dostatnie życie i spełnienie wieczne.
Pieśń jest hymnem, utrzymanym w nastroju podniosłym, patetycznym. Decyduje o tym zapis próśb. Ma charakter apostroficzny.
Autorem "Bogurodzicy" był na pewno człowiek wykształcony, miłośnik piękna. Świadczy o tym wersyfikacja i organizacja stylistyczna pieśni.
Strofy zbudowane są podobnie, dwa wersy dłuższe, następne krótsze. Utwór ma budowę apostroficzną, występuje przyśpiew (refren) Kyrieleison. Autor wprowadził rymy zewnętrzne: sławiena, zwolena, bożycze, człowiecze oraz wewnętrzne: Bogurodzica dziewica, syna Gospodzina. Środki wyrazu artystycznego - leksykalne: Bogiem sławiena, matka zwolena, myśli człowiecze, oraz składniowe: wykrzyknienia, zdania wykrzyknikowe, apostrofy, np. usłysz głosy, napełń myśli, słysz modlitwę, dać racz.
* - jest to jeden z kilku przekładów Bogurodzicy, bardzo często występuje jednak przekład:
Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja,
u twego syna Gospodzina, matko zwolena, Maryja!
Zyszczy nam, spuści nam.
Kyrieleison.
Twego dziela Krzciciela, bożycze,
usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
a dać raczy, jegoż prosimy:
a na świecie zbożny pobyt,
po żywocie rajski przebyt.
Kyrieleison.