Stawonogi

Typ: Stawonogi
Podtyp: Trylobitokształtne
Podtyp: Skorupiakokształtne
Podtyp: Szczękoczułkowce
Podtyp: Tchawkodyszne
Budowa morfologiczna i układ ruchu
Stawonogi posiadają segmenty a ciało ich jest otoczone szkieletem zewnętrznym- części połączone miękkimi błonami. Do wew. zgrubień części szkieletu są przyczepione włókna mięśni poprzeczne prążkowanych: zginacze i prostowniki. Segment otoczony jest twardymi płytami- sklerytami: tergit, pleuryt, sternit. U większości stawonogów segmenty zlewają się tworząc tagmy. Podstawą działania dźwigni wielozawiasowej są stawy. Na członach wodnych stawonogów rozwinęły się skrzela. U form bardziej zaawansowanych egzopodit- gałąź zew. ulega redukcji, wówczas całe odnóże tworzy gałąź wew.- endopodit.
Układ oddechowy
Skorupiakokształtne są skrzelodyszne. U podstawy odnóży krocznych posiadają cienkościenne, blaszkowate skrzela (u dziesięcionogów ukryte są w jamach skrzelowych)
Pajęczaki mają systemy tchawkowe. Większe formy mają płucotchawki.
Tchawkodyszne mają ektodermalny system tchawkowy- rurki oplatają całe ciało. Przetchlinki umieszczone na bokach prowadzą do pni tchawkowych, te rozgałęziają się tworząc tracheole- mają płyn który może rozpuścić tlen i dyfundować go do otaczających komórek.
Małe stawonogi mają cieką kutikulę i oddychają całą powierzchnią ciała.
Układ krążenia
Występuje rurkowate serce po stronie grzbietowej zbudowane z wielu pęcherzykowatych komór przedzielonych zastawkami. Całość zamknięta jest w worku osierdziowym. Krew toczona aortą rozlewa się w okolicach zwojów mózgowych, stamtąd żyły zabierają krew do naczyń włosowatych (utlenianie) i żyłami osierdziowymi trafiają do punktu wyjścia i przez otworki (ostia) trafia do serca. Wyjątek- owady (prace serca wspomagają mięśnie skrzydlaste, 8 komór serca)
Hemolimfa jest bezbarwna, u większych form występują barwniki: hemocyjanina (niebieski), hemoglobina (czerwony)
Układ pokarmowy
3 odcinki dobrze wykształcone
U skorupiakokształtnych jelito przednie i tylnie są schitynizowane. Żołądek jest podzielony na części: żującą i pyloryczną (rozdrabnia). Razem to nazywa się schinizowanym młynem żołądkowym.
Pajęczaki pożywiają się półpłynnym pokarmem. Jelito średnie ma dużo wyrostków i gruczoł wątrobowy (wydzielina trawi na zew. ciało ofiary)
Owady dzięki aparatom gębowym mogą się odżywiać prawie każdym rodzajem pokarmu. Wyróżnia się: gryzący (karaluch), gryząco- liżący (pszczoły, trzmiel), kłująco- ssący (komar), ssący (motyl), liżąco- ssący (mucha)
Układ wydalniczy
Skorupiakokształtne wydalają amoniak. Funkcję te spełniają 2 pary nefridiów (gruczoły szczękowe lub czułkowe)
Stawonogi lądowe wydalają kwas moczowy lub guaninę, funkcję wydalniczą pełnią cewki Malpighiego: nabłonki wydalnicze aktywnie zabierają metabolity z jamy ciała i wydalają do światła cewek. Stamtąd przesącz wędruje do jelita, w którym ma miejsce resorpcja wody.
Układ rozrodczy
Stawonogi są rozdzielnopłciowe, występuje dymorfizm. W jaju występuje duża ilość materiału zapasowego.
Skorupiakokształtne mają zaplemnienie wew. a zapłodnienie zew. (zbiornik nasienny). Rozwój przebiega z przeobrażeniem. Skorupiaki rosną przez całe życie.
zygota- nauplius- zoea- mysis- postać dorosła
Pajęczaki mają zaplemnienie i zapłodnienie wew. Większość jej jajorodna. Wyjątek: skorpiony, zaleszczotki, roztocza są jajożyworodne
Owady są rozdzielnopłciowe. Niektóre gatunki są wielopostaciowe. Zapłodnienie i zapłodnienie jest wew. Jaja w osłonkach
-przeobrażenie niezupełne- z jaja lęgnie się larwa podobna do osobnika dorosłego. Liczba punktów krytycznych (linień) od 30 u prymitywnych do 3-4. hemimetabolity- termity, jętki, wszy
jajo- larwa I rzędu- larwa II rzędu- larwa n rzędu- imago
-przeobrażenie zupełne- larwy różnią się od postaci dorosłych m.in. brakiem skrzydeł, aparatem gębowym, budową i liczbą odnóży. Na etapie ontogenezy poczwarki osobnik wpada w stan anabiozy (życia utajonego). holometabolity- motyle, pchły, chruściki
jajo- larwa I rzędu- larwa n rzędu- poczwarka- imago
Układ nerwowy
Mózg jest zbudowany z kilku tysięcy neuronów, dzieli się na: przodomóżdże- ośrodki precyzyjnej analizy wzrokowej (u owadów znajdują się tu liczne „ciałka grzybkowate”(centra asocjacyjne)), śródmóżdże- czucie dotyku i węchu, tyłomóżdże- funkcje wegetatywne;
Pajęczaki mają mózg podzielony na dwie części: przodomóżdże i tyłomóżdże
Koncentracja elementów brzusznego łańcucha nerwowego przez zlewanie się prawej i lewej części układu. Koncentracja poszczególnych zwojów w tagmach. U większych pająków zwoje odwłokowe zlewają się w jedną całość z tułowymi i powstaje duży zwój głowotułowiowy.
Narządy zmysłu
Podstawą konstrukcyjna receptorów tworzą synsylle
Wzrok
Owady i skorupiaki posiadają oczy złożone: wypustki nerwowe-pręcik krystaliczny-srożek krystaliczny+ przeźroczysta rogówka- synsylla- omatie
Liczba elementów światłoczułych decyduje o precyzji widzenia. Im więcej omatiów tym lepsza precyzja. U owadów dziennych- oczy apozycyjne- dobra izolacja pigmentowa+ wydłużone stożki krystaliczne= duża ostrość widzenia. U owadów nocnych i skorupiaków- oczy superpozycyjne- krótkie stożki krystaliczne+ słaba izolacja pigmentowa= słaba dokładność widzenia
Słuch
Odbiór wrażeń słuchowych zapewniają narządy tympanalne- kilka sensylli przylegających do pól nabłonka. Rozmieszone są na odnóżach lub na odwłoku.
Dźwięk
Narządy strydulacyjne- niewielkie chitynowe grzebyki na skrzydłach prostoskrzydłych
Węch
Synsylle węchowe pozwalają niektórym samcom motyli wyróżnić zapach samicy z odlagłości 1,5 km