Sekty w percepcji młodzieży (na podstawie badań przeprowadzonych wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ...)

Praca pisana dla osoby, która uważała, że jest tak sprytna, iż nie musi płacić.
Proszę korzystać!!!

Praca jest w wersji roboczej

SEKTY W PERCEPCJI MŁODZIEŻY
(na podstawie badań przeprowadzonych wśród uczniów
szkół ponadgimnazjalnych w .....................)


Plan pracy


Wstęp

I. Zjawisko sekt w literaturze przedmiotu
1.1. Problemy definicyjne i typologia sekt
1.2. Cechy charakterystyczne sekt
1.3. Metody działania sekt


II. Młodzież wobec sekt
2.1. Młodzież w świecie współczesnym
2.2. Przyczyny rozpowszechniania się sekt wśród młodzieży
2.3. Destrukcja w sektach


III. Charakterystyka wybranych sekt destruktywnych
(Kościół Zjednoczenia, Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny, Instytut Wiedzy transcendentalnej, Scjęntologia, Misja Boskiej Światłości, Satanizm, Wspólnota Niezależnych Zgromadzeń Misyjnych „Rodzina”, Niebo – Zbór Chrześcijan Leczenia Duchem Bożym)

IV. Sytuacja prawna sekt w Polsce

IV. Metodologia badań własnych
4.1. Ogólna charakterystyka postępowania badawczego
4.2. Metody i techniki badań
4.3. Cel badań i problemy badawcze
4.4. Charakterystyka badanych
4.5. Analiza wyników badań


Zakończenie
Bibliografia
Spis tabel
Spis wykresów
Aneksy


I Zjawisko sekt w literaturze przedmiotu

Sekty są problemem interdyscyplinarnym bowiem obejmują wiele dziedzin życia człowieka i wiele etapów jego rozwoju. Uczestnictwo w sekcie (szczególnie destrukcyjnej) to nie tylko sprawa osoby, która została uwikłana czy zmanipulowana wskutek oddziaływań werbowników jakieś grupy, ale to także problem rodziny, szkoły do której taka osoba uczęszcza to problem bliskich, znajomych, można powiedzieć całego społeczeństwa i państwa, które przez destrukcyjną działalność sekty traci pełnowartościowego obywatela na korzyść zmodyfikowanego i zmienionego członka kultu destrukcyjnego często pozbawionego samodzielnego myślenia.
Sekty nie są zjawiskiem nowym; od zarania dziejów pojawiali się charyzmatyczni przywódcy duchowi, głoszący prostą a złudną odpowiedź na trudne egzystencjalne pytania, które nurtowały ludzkość od wieków. Przywódcy ci z niesamowitą siłą potrafili przyciągać całe rzesze wyznawców i naśladowców, gotowych na wszystko.

1.1 Problemy definicyjne i typologia sekt

W lata siedemdziesiątych XX w. W Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i Europie Zachodniej pojawiały się nowe zjawiska społeczno-kulturowe - grupy odwołujące się do rozmaitych form religijności, mistycyzmu, duchowości. Te alternatywne w stosunku do wielkich religii świata (głównie chrześcijaństwa) ruchy, niejednokrotnie burzące istniejący ład społeczny, otrzymują nazwy o zabarwieniu pejoratywnym: nowe ruchy religijne, kulty, sekty, psychokulty, kulty destrukcyjne, quasi- bądź pseudoreligie. Na ich czele często stają ludzie żądni władzy i pieniędzy, którzy pod przykrywką stowarzyszeń czy grup religijnych starają się zaspokoić swoje ambicje, głosząc własne nauki, nowy porządek rzeczy i ład moralny. Pod koniec lat osiemdziesiątych XX w. Grupy te przedostają się do Polski, gdzie trafiają na podatny grunt. Nowe ruchy religijne od samego początku negatywnie wpisują się w polski krajobraz kulturowy (zaginięcia młodych ludzi, przestępstwa, psychomanipulacja, „pranie mózgu”).
Od lat dziewięćdziesiątych XX w. Po czasy współczesne wielu naukowców próbuje wyjaśnić termin "sekta", niestety bezskutecznie. Pojecie to dotyczy określonej wspólnoty, związku grupy ludzi, która wyodrębniła się z jakiejś wielkiej religii, ruchu społecznego czy światopoglądowego. Z uwagi na jego wielorakie znaczenie należy je rozpatrywać na różnych płaszczyznach - językoznawczej (lingwistycznej), religioznawczej, socjologicznej, psychologicznej, prawniczej.
Niektórzy znawcy kontrowersyjnych grup odrzucają termin „sekta”, chcąc go zastąpić innymi, które nie kojarzą się tak negatywnie. Proponują nazwy zastępcze: „nowy ruch religijny”, „grupa kultowa”, „grupa parareligijna”, „grupa psychomanipulacyjna”, „nowa religia” i inne. Istnieje, jednak możliwość, że jeśli zastąpi się Termin „sekta” innym sformułowaniem, po upływie pewnego czasu ono również ulegnie pejoratywnemu zabarwieniu.
Słowo "sekta" pochodzi z języka łacińskiego (sequor) i oznacza: naśladować kogoś, pójść za kimś. W tym znaczeniu samo określenie sekta można odnieść także od historycznych kościołów chrześcijańskich, które przecież idą za swym Mistrzem Jezusem z Nazaretu.
Słowo "sekta" ma także inne znaczenie, które wyprowadza się etymologicznie od łacińskiego słowa secare a oznacza ono odcinać, odłączać. I to znaczenie jest chyba najbardziej znamienne dla nowych ruchów religijnych, które odłączają, oddzielają się od swych macierzystych Kościołów, przejmując z nich pewne elementy lecz jednocześnie tworząc zupełnie nowe grupy.
W „Słowniku wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych” autorstwa Władysława Kopalińskiego sekta jest określana jako „odszczepieńcza grupa religijna, która odłącza się od wyznania macierzystego (jako) odłam wyznaniowy w obrębie danej religii.”
Z językoznawczym podejściem ściśle koresponduje ujęcie religioznawcze, według którego "sekta" oznacza grupę czy ruch religijny wyodrębniony z jakiejś wielkiej religii świata lub związek wyznaniowy, który oderwał się od któregoś z kościołów bądź wspólnot religijnych i przyjął własne zasady doktrynalne oraz strukturę organizacyjną. Zatem sekta to grupa religijna posiadająca własny światopogląd, wywodzący się z jakiejś wielkiej religii (hinduizm, buddyzm, judaizm, chrześcijaństwo, islam), ale radykalnie odcinający się i różniący od niej, lecz nietożsamy z nim. Grupy te są uważane zazwyczaj za zagrożenie dla wolności obywateli i społeczeństwa. Wyróżniają się one pewnymi szczególnymi zachowaniami: często mają strukturę autorytarną, stosują różna formę prania mózgu i kontroli myśli, nacisku grupowego, wsączają w swych członków poczucie winy i strachu.
Wybitny filozof o. J.M. Bocheński uważa, że sekty to „wspólnoty religijne lub pozareligijne, odznaczające się tym, że członkowie uważają przywódcę sekty, jej guru, za bezwzględny autorytet. Sekty mogą powstawać zarówno wewnątrz wielkich wspólnot religijnych (Kościołów), jak i poza nimi, ale mają zawsze ten sam charakter: wypowiedzi guru, są uważane za objawienie boskie, jego rozkazy są bezwzględnie obowiązujące.”
Podobne stanowisko reprezentuje E. Kubarska-Plaskota (socjolog i dziennikarka), która uważa, że sekty dążą do uczynienia z młodego człowieka bezwzględnej istoty funkcjonującej według woli guru i głoszonej przez niego ideologii. W zamian za poczucie bezpieczeństwa i psychicznego komfortu żądają od swoich członków zrezygnowania z wolności i odpowiedzialności.
Określenie sekty jest wieloznaczne i dlatego poszczególni autorzy, biorąc pod uwagę silne oddziaływanie czynników historycznych, społecznych i kulturowych podają własne wyjaśnienia.
W obrębie socjologii istnieje zgoda co do tego, że sekty mogą pojawiać się nie tylko w społecznościach religijnych. Z tego też względu termin „sekta” bywa używany w kilku znaczeniach – szerszym i węższym. W szerszym znaczeniu „sekta” to grupa charakteryzująca się ostrą izolacją względem otoczenia, wynikającą z własnego, odrębnego, najczęściej opozycyjnego systemu wartości, z mocno akcentowaną rolą przywódcy. Cechuje ją silna więź wewnętrzna, najczęściej dla jej członków jedyna, a także wymóg bezwzględnego posłuszeństwa i lojalności. Tak pojęta sekta jest więc grupą społeczną, której najistotniejszą cechą jest izolacja w stosunku do pozostałych grup społecznych. Nie chodzi wyłącznie o izolację przestrzenną, lecz o izolację o charakterze światopoglądowym, ideologicznym czy psychologicznym.
W wąskim rozumieniu socjologicznym sekta „stanowi grupę wyposażoną w intersubiektywny system integracji, polegający na świadomym, dobrowolnym i celowym podleganiu ściśle ustalonym regułom i rygorom życia we wspólnocie. Członkowie takich grup są w pełni świadomi swej przynależności.” Tego rodzaju grupy powstają najczęściej na skutek protestu pewnej ilości wyznawców w stosunku do tego, co dzieje się w organizacji eklezjastycznej, a następnie doprowadzają do zerwania z nią i utworzenia nowej organizacji, przybierającej postać sekty.
Według Maxa. Webera i Ernsta. Troeltsch’a sektą jest społeczność „oparta na dobroczynnej umowie, w odróżnieniu od instytucjonalnej wspólnoty Kościelnej, do której członkowie włączani są automatycznie, przez urodzenie się w rodzinie o danym profilu religijnym.” Autorzy podkreślają, iż pewne grupy sekciarskie powstały niezależnie od kościołów, bez doktrynalnego, obrzędowego czy organizacyjnego powiązania z nimi. Nie są również wyrazem jakiejś reformy czy protestu wewnątrz wspólnoty religijnej.
Podobnie jak M. Weber i E. Troeltsch – Jean Sequy widzi w sekcie „związek powstały a gruncie wzajemnego i dobrowolnego porozumienia osób, które po pewnych konkretnych doświadczeniach religijnych postanowiły związać się z innymi chrześcijanami, mającymi takie same doświadczenia. Utworzona w ten sposób grupa opiera swa prawomocność na więzi łączącej wiernych między sobą i Bogiem.”
W psychologicznym podejściu do problemu "sekt" podkreśla się totalitarny charakter grupy, która narusza podstawowe prawa człowieka bądź zasady współżycia społecznego. Działa destrukcyjnie na jednostkę, rodzinę przez stosowanie technik psychologicznych i socjologicznych, wykorzystywanie fizyczne, psychiczne, materialne, co powoduje uzależnienie osoby od grupy lub jej przywódcy.
Komisja Praw Człowieka 10 grudnia 1993r. Określiła sekty jako „religijne bądź nie religijne ugrupowania, których praktyki pozostają najczęściej w sprzeczności z ustawodawstwem broniącym praw osób lub funkcjonowania praworządnego państwa” , zaś postępowanie sekciarzy zostało opisane w następujący sposób: „(…) omijanie prawa przez dopuszczanie się czynnych zniewag, uprowadzeń, nadużycia zaufania, oszustw, przestępstw finansowych i podatkowych, przypadków złego traktowania, odmowy pomocy osobom znajdującym się w niebezpieczeństwie, podżegania do nienawiści na tle rasowym, handlu środkami odurzającymi.”
W świetle prawa za sektę uznaje się grupę społeczną, posiadającą silnie rozwiniętą strukturę władzy, charakteryzującą się znaczną rozbieżnością celów deklarowanych i realizowanych oraz ukrywaniem norm w sposób istotny regulujących życie członków. Narusza podstawowe prawa człowieka i zasady współżycia społecznego, a jej wpływ na członków, sympatyków, rodziny, społeczeństwo ma charakter destrukcyjny.
W prawodawstwie polskim nie stosuje się terminu „sekta”. Ustawodawca polski w żadnym z obowiązujących aktów prawnych nie podał znaczenia tego terminu. Podjęto natomiast próbę zdefiniowania sekty kryminogennej. „Jest to zespół ludzi powiązanych ze sobą wspólnym,
z reguły uformowanym przez nich światopoglądem oraz stałymi bądź okresowymi formami kultowymi, pseudokultowymi oraz organizacyjnymi, zaś cele działania tego zespołu bądź formy realizacji wynikające z ich światopoglądu, zachowań kultowych lub pseudokultowych, nie są uznane przez państwo oraz są sprzeczne z prawem lub z zasadami współżycia społecznego.”
Elementy składowe istotne dla sekty najjaśniej ujmuje definicja W. Nowaka, w świetle której sekta jest grupą społeczną charakteryzującą się „ostrą izolacją względem otoczenia, wynikającą z własnego, odrębnego najczęściej opozycyjnego systemu wartości z mocno akcentowaną rolą przywódcy. Grupę taką cechują bardzo silne więzi wewnętrzne, praktycznie dla jej członków jedyne oraz bezwzględna lojalność.” Jest to definicja opisowa, która uwzględnia cechy charakterystyczne sekt: ekskluzywizm, izolację, woluntaryzm, fanatyzm, ślepe posłuszeństwo, ostre zerwanie z głównym wyznaniem religijnym (które zostaną opisane w kolejnym rozdziale).
Wykładowca psychologii na Uniwersytecie Salezjańskim w Rzymie – E. Fizzotti, uważa, że sekty w rzeczywistości nie proponują żadnej wiary, a dają jedynie doświadczenia indywidualne, wewnętrzne oparte na emocjach, sentymentach uczuciach, w których znaczącą rolę odgrywa płacz, uściski, okrzyki radości lub zjawiska pozazmysłowe – trans, proroctwa oraz uzdrowienia – odmiennej wolności od tej, jaka opiera się na rozumie i sumieniu.
Należy pamiętać, iż nie wszystkim ruchom bez wyjątku można przypisywać miano „sekty”. Terminu tego nie należy stosować bez zastanowienia do Kościołów czy wspólnot chrześcijańskich, jak również do wielkich religii nie chrześcijańskich. Trzeba rozróżnić między Kościołem a sektą oraz między religią a sektą. H.R. Niebuhr stwierdził, iż dany człowiek, staje się członkiem kościoła z tytułu urodzenia, a do sekty wstępuje sam, gdy jest już dojrzały. Natomiast J. Wach, zauważył, że jest to prawdziwe w niektórych przypadkach, gdyż niektórzy ludzie wstępują do kościoła lub też od urodzenia są członkami sekty.
Wspomniany wcześniej w niniejszej pracy M. Weber i E. Troeltsch byli pierwszymi socjologami, którzy zdefiniowali sektę w opozycji do Kościoła.
M. Weber pisał: „to socjologiczne pojęcie trzeba naturalnie troskliwie uwolnić od wszelkich nadanych mu przez kościelne kalumnie odcieni. Kościół odróżnia się od sekty, w socjologicznym sensie tego słowa, przez to, że uznaje siebie za administratora swego rodzaju fideikomisu wiecznych darów zbawczych [...] oraz za administratora charyzmy urzędowej. Sekta jest taką wspólnotą, która rezygnuje z uniwersalizmu, jest dobrowolnym stowarzyszeniem osób religijnie kwalifikowanych. Sekta, jako twór apolityczny, występuje na rzecz rozdziału Kościoła od państwa, tolerancji i wolności sumienia”. Sekta, jego zdaniem, bardziej ceni sobie uzależnienie emocjonalne niż intelektualne. Pierwszoplanowym zadaniem jest tworzenie atmosfery oraz wyzwalanie wśród członków wspólnoty doświadczeń religijnych, bez konieczności i potrzeby ich intelektualnego objaśnienia. Według Troeltscha, Kościół jest instytucją wyznaniową, która opowiada się za określonym porządkiem społecznym i wspólnie z uprzywilejowanymi klasami i grupami społecznymi, dąży do utrzymania ładu społecznego. Sekta natomiast jest nastawiona opozycyjnie wobec danego „porządku społecznego”, realizuje własne ideały religino-etyczne”.
Wyodrębnione w typologii cechy, według których dokonali podziału grup religijnych na Kościoły i sekty prezentuje tabela 1.

TABELA 1
Podział grup religijnych na Kościoły i sekty wg Maxa Webera

Cechy podziału Kościoły Sekty
Na skali
Partykularyzmu/
Uniwersalizmu - przejawiają tendencję do
uniwersalności
i powszechności.
- pragną zachować
odrębność i lokalny
wspólnotowy charakter
Zasady
człowieczeństwa - są zbiorowościami
Gotowymi na przyjęcie wszystkich ludzi spełniających określone – niekiedy minimalne – wymogi formalne lub deklarujących posiadanie odpowiednich poglądów. - są grupami ekskluzywnymi wymagającymi szczególnych kwalifikacji duchowych
Zasady
Przywództwa - są zbiorowościami hierokratycznymi o złożonej, często wielopoziomowej strukturze wewnętrznej. Władza opiera się na autorytecie urzędu, a nie osobowości czy cechach indywidualnych jednostki. - odwołują się do nadzwyczajnych, nadprzyrodzonych, charyzmatycznych zdolności swych przywódców i liderów.
Doktryna - bardziej skłonne są do kompromisów, adoptowania nowych elementów światopoglądu
- współuczestniczą w tworzeniu społecznego porządku. - z zasady odrzucają, negują bądź zwalczają istniejący porządek rzeczy,
- zwykle kwestionują i krytykują istniejący porządek społeczny.
Kodeksy
postępowania - wewnętrzne przepisy regulujące obowiązki i prawa członków są bardziej luźne – mimo, iż niekiedy prawnie skodyfikowane.
Przekroczenie zasad dyscypliny czy powinności rzadko stanowi podstawę wykluczenia z grupy - stosują zazwyczaj sztywne rygory, konsekwentną dyscyplinę wewnętrzną, której przestrzeganie jest warunkiem koniecznym członkowstwa w sekcie.
Reguły
Organizacyjne - opierają swą strukturę i organizację na zasadach modelu biurokratycznego
- wpisują się w zasady ziemskiej logiki, dostosowując do wymogów funkcjonalności, przydatności, kompetencji. - opierają swa strukturę i organizacje na modelu charyzmatycznego
- lekceważą zazwyczaj społeczna logikę, schemat rozumowania racjonalnego, odwołując się do irracjonalnych motywów działań ludzkich.

Podobnej próby uporządkowania pojęć związanych z grupami religijnymi, dokonał niemiecki myśliciel – E. Troeltsch, według którego Kościół jest instytucja wyznaniową opowiadającą się za określonym porządkiem społecznym, powiązana w różny sposób z różnymi warstwami i grupami społecznymi, dążąca do utrzymania „ładu społecznego”. Sekta zaś powstaje spontanicznie a jej członkowie wywodzą się najczęściej z grup pozostających w opozycji do istniejącego „porządku społecznego”.
W ujęciu potocznym sekta ma pejoratywne odniesienia, skojarzenia, a
Także emocjonalny koloryt. W ciągu wieków sekta była raczej pojęciem neutralnym. Z czasem jednak, gdy działające sekty wykazywały skrajne formy doktrynalne i kultyczne, pociągnęło to za sobą konflikty z kościołami, systemami państwowymi i społeczeństwem oraz narzuciło pojęciu wymiar pejoratywny. Obciążenia negatywne usankcjonują obecnie również z uwagi na działanie między innymi sekt destrukcyjnych o charakterze antyspołecznym, antypaństwowym i antywychowawczym.
Destrukcyjna grupa to taka, która przybiera formę totalitarną, podszywając się pod wspólnotę religijną, stowarzyszenie kulturalne czy różne formy terapii. Obowiązuje w niej bezkrytyczne posłuszeństwo przywódcy lub kierownictwu, które on wyznaczył. Do tego należy dołączyć oddanie się idei darmowej pracy dla grupy i przełożonych, rozbudowany system kontroli, zakazów, kar oraz technik psychologicznych, całkowitą zależność adeptów od wspólnoty, a także zniesienie związków rodzinnych i społecznych.
S. Hassan zajmujący się problematyką sekt definiuje destrukcyjną sektę jako organizację totalitarną o strukturze piramidalnej sprawującą całkowitą kontrolę nad człowiekiem lub grupą ludzi. Destrukcyjna sekta używa oszustwa w rekrutacji nowych członków (pozbawiając jednostkę prawa do podjęcia w pełni świadomej decyzji opartej na pełnej informacji) i kontroli umysłu uzależniając członków i wymuszając posłuszeństwo doktrynie i przywództwu sekty.
Analiza pojęcia „sekta” wskazuje, iż próba stworzenia jednej powszechnie akceptowanej i precyzyjnej stwarza olbrzymie trudności. Wynika to z faktu, że każda definicja powoduje coraz więcej dodatkowych nieścisłości i kontrowersji, niż ich usuwa czy wyjaśnia. Spowodowane jest to między innymi złożonym charakterem grupy tworzącej sektę, gdyż posiada ona różne charakterystyki, spełnia atrybuty zbiorowości formalnej i nieformalnej, grupy typu wspólnotowego, jak i zrzeszonego. Posiada także silne psychologiczne i jednostkowe uwarunkowania, obejmując szczególny typ motywacji ludzkich. Można jednak wyróżnić pewne cechy, które charakteryzują wszystkie sekty – ostra izolacja względem otoczenia, niszczenie osobowości człowieka, podporządkowanie się woli „guru”, manipulację i wykorzystanie adeptów.
Dlatego w niniejszej pracy mianem „sekty” określać będziemy „grupę, w której bez względu na wyznaniowa ideologię, doktrynę czy wiarę, praktykuje się manipulację umysłową prowadzącą do psychicznego (niekiedy tez fizycznego, a często finansowego) zniszczenia jednostki, jej rodziny, otoczenia i społeczeństwa w celu skłonienia jej do bezwarunkowego przyłączenia się i uczestnictwa w dziele zagrażającym prawom człowieka i obywatela.”
W ten sposób zostaje postawiona pewna granica między sektami „destruktywnymi”, a odłamami religijnymi, czyli „nowymi ruchami religijnymi” i innymi grupami ezoteryczno – okultystycznymi, które nie urągają podstawowym prawom ustanowionym przez konstytucję.
Następujące kryteria pozwalają stwierdzić, czy dana grupa jest szkodliwa:
1. Władza – w czyich spoczywa rękach?
2. Przywódca – czy jest autokratą czy liczy się z głosami grupy?
3. Struktura wewnętrzna – jaki jest margines wolności, jakie reguły rządzą kształtowaniem postaw, życiem wspólnoty, małżeńskim, rodzinnym?
4. Finanse – skąd pochodzą pieniądze, jak są wykorzystywane i kontrolowane?
5. Życie adeptów – jak są rekrutowani, czy biorą udział w życiu społecznym, jak wygląda opieka socjalna oraz kształcenie zawodowe?
Pomimo powyższych kryteriów rozpoznanie szkodliwości danej grupy jest dzisiaj znacznie trudniejsze niż kiedyś. W początkach lat siedemdziesiątych, aby wykazać niebezpieczne ruchy wystarczyła obserwacja stosowanych metod – nachalna rekrutacja w miejscach publicznych i zbieranie datków, silna indoktrynacja i swoisty żargon, skupienie bogactw w rekach jednostek. Jednak po 1978r. grupy nowej fali starają się „zniknąć w tłumie”, stosując się do przyjętych ogólnie zasad funkcjonowania.
Propagandę uprawiają pod przykrywką stowarzyszeń edukacyjnych, filantropijnych czy kulturalnych. Interesują się głównie środowiskami dotkniętymi kryzysem, niektóre grupy nazywają siebie „naukowymi”, terapeutycznymi, twierdząc, że ich działalność to psychotechnika.

Typologia sekt
W literaturze przedmiotu znane są socjologiczne i antropologiczne typologie oraz podziały grup kultowych i sekt. Pod względem formalnym i treściowym (teologicznym, socjologicznym, psychologicznym, geograficznym, historycznym, etnicznym, rasowym) istnieje wiele typów sekt. Są na ogół odpowiedzią na doktrynalne, moralne czy prawne niewłaściwości w macierzystej religii. Stosowane w nich kryteria są zarówno religijne, jak i społeczne. Podane poniżej podziały z całą pewnością nie są wyczerpujące, mają jednak pomóc w objęciu tak skomplikowanego zjawiska społecznego, jakim są sekty.
Jedna z typologii stworzona przez Roya Wallisa dzieli nowe ruchy religijne ze względu na ich stosunek do świata społecznego, do panującego porządku politycznego. Są to grupy afirmujące istniejący porządek polityczny i społeczny, grupy adoptujące się do panującego ładu oraz grupy odrzucające, kontestujące rzeczywisty świat społeczny. Typologia ta obejmuje takie grupy wyznaniowe, które wyrażają krytyczny stosunek do zasad rządzących organizacja społeczeństw, kwestionują reguły zawarte w kulturze, prowadzące ich zdaniem do deformacji światopoglądowych i utrudniających spełnienie podstawowego celu ludzkości, jakim jest osiągnięcie zbawienia.
Najczęstszym rodzajem sekt są wspólnoty o charakterze pluralistycznym, które traktują wszystkie religie i grupy wyznaniowe jako równorzędne, spełniające na równi wole boską i potwierdzające regułę o powszechności i uniwersalności religii. Nie stoją one w opozycji do żadnego z istniejących światopoglądów, nie wyłaniają się na drodze buntu, schizmy czy rozłąki. Taki charakter przybiera wiele z współczesnych sekt, dostosowując się do wymagań społeczeństw demokratycznych. Jako reprezentatywne są tu sekty o rodowodzie hinduistycznym, buddyjskim czy protestanckim. Niektóre wchłaniają elementy innych religii, inne chcą istnieć i działać ponad podziałami i konfliktami współczesnego świata. Do sekt o charakterze pluralistycznym należy Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny.
Drugi, przeciwny w pewnym sensie do pierwszego typ sekt tworzą wspólnoty separatystyczne (izolacyjne, niezależne), przejawiające tendencje do eskapizmu, izolacjonizmu i ucieczki od rzeczywistości. Mogą to być sekty o rodowodzie utopijnym, mistycznym, kontestacyjnym. Za najbardziej rozpowszechniony rodzaj uchodzą sekty adwentystyczne. Do sekt tego typu należą m.in. Kościół Zjednoczeniowy Moona, grupy Rodzin Miłości.
Kolejnym typem sekt są grupy o charakterze schizmatycznym, które powstały na skutek konfliktów i rozłamów w łonie szerszych zbiorowości wyznaniowych, a także secesjonistyczne, heretyckie, kacerskie. Częstym kryterium wyróżnienia tego rodzaju sekt i grup kultowych staje się prawo cywilne lub kościelne. Większość z tych grup obumiera i ginie. Niektóre, zwłaszcza te posiadające duży potencjał instytucjonalny i licznych członków, tworzą odrębne wielogeneracyjne kościoły. Na tej zasadzie zrodził się m.in. Kościół Prawosławny, Kościół Luterański, Kościół Anglikański.
Sekty o charakterze eskapistycznym, kwestionują z zasady nie tylko istniejący porządek religijny i moralny, ale nie uznają także zasad ładu społecznego. Najczęściej są to radykalni buntownicy przeciwko systemom normatywnym, z wyjątkiem ich własnych. Przyjęte przez nich wartości stoją w wyraźnej sprzeczności z ogólnie przyjętymi. Występuje więc silne poczucie odrębności i obcości, wyrosłe w klimacie buntu, opozycji i sprzeciwu wobec większości. Reprezentatywna dla tego typu sekt jest sekta satanistyczna.
Sekty, które zastygły niejako w sztywnym kształcie wyznaniowym to tradycyjne, ortodoksyjno-prawowierne grupy religijne. Często stosuje się wobec nich określenie: sekty pietystyczne. Są to z reguły te, które wyłoniły się w trakcie reform systemu teologiczno-kościelnego, opowiadające się za poprzednią doktryna religijną bądź powracające do tradycji czerpanych z pierwszych gmin chrześcijańskich. Przeważnie są to sekty o bardzo surowych obyczajach i regułach postępowania wewnętrznego ze ściśle wyznaczoną segregacja płciową. Wewnątrz tego typu zbiorowości nie istnieje własność prywatna, przy interpretacji prawd wiary opierają się na ideale miłości bliźniego i nieczynieniu bliźniemu krzywdy.
Do sekt o charakterze mesjanistycznym zaliczyć można zarówno sekty millenarystyczne, scjentystyczne i adwentystyczne. Są to sekty cechujące się silną mobilizacja wobec zadań traktowanych jako pochodzące od Boga. Prowadząc działalność misyjną lokują się z zasady w obrębie grup o stosukowo małej liczbie członków. Sekty te mogą również posiadać charakter eskapistyczny czy schizma tyczny. Do tego typu sekt należy Kościół Zjednoczeniowy.
Na czysto religijnych lub paranaukowych założeniach oparte są sekty utopijne. Wiele z nich ma charakter scjentystyczno-ateistyczny. Tworzą się i funkcjonują w oparciu o optymistyczna wiarę w możliwość ludzkiego odnalezienia i realizacji idealnej, absolutnej formy organizacji grupowej. Większość tego typu sekt odwołuje się do zasad wspólnotowych, więzi typu pierwotnego jako jedynych zdolnych do nadania grupie społecznej cech doskonałości.
Sekty synkretyczne to sekty, których wierzenia i dogmaty stanowia zlepek elementów różnych wyznań. Wywodzą się one zazwyczaj z jednej religii lecz włączają do swych dogmatów kanony wywodzące się z innych religii.
Inną klasyfikację sekt zaproponował Międzyresortowy Zespół
do Spraw Nowych Ruchów Religijnych w sporządzonym w 2000r. Raporcie o niektórych zjawiskach związanych z działalnością sekt w Polsce.
W raporcie sekty zostały podzielone: z uwagi na stosunek do religii, ze względu na stosunek doktryn wobec istniejącego świata, ze względu na stosunek do wartości uznawanych przez społeczeństwo.
1) Z uwagi na stosunek do religii sekty dzielą się na: sekty religijne, sekty pozareligijne, sekty synkretyczne.
Sekty religijne dzielone są:
- ze względu na przyczyny powstania:
• Powstałe w skutek rozłąki w ramach macierzystego wyznania czy szerzej religii;
• Powstałe równolegle do istniejących wyznań jako samoistne, autonomicznie nowe religie.
- ze względu na źródła oraz przedmiot kultu:
• Wywodzące się z chrześcijaństwa - grupa ruchów, głoszące, że na ich przykładzie dokonuje się wypełnienie idei chrystianizmu. Uważają, że dopełniają lub twórczo rozwijają dzieło, którego Jezus (w ich przeświadczeniu) nie doprowadził do końca;
• Wschodnie - sięgające do religii Dalekiego Wschodu, głównie buddyzmu i hinduizmu.
• Islamskie - nawiązujące do tradycji muzułmańskiej;
• Neopogańskie - nawiązujące do religii prasłowiańskich;
• Ekologiczne – ruchy o charakterze panteistycznym, odwołujące się do religijnej lub quasi-religijnej motywacji, głoszące idee głębokiej ekologii;
• Neodeistyczne - w wyznaniach wiary nawiązują do zasad siedemnastowiecznego deizmu;
• Wywodzące się z indywidualnych objawień - założone przez osoby, których udziałem stało się silne doświadczenie religijne - objawienie. Wokół głoszonych przez założyciela treści tego objawienia skupia się pewna liczba członków i podejmują oni pracę nad stworzeniem bardziej lub mniej sformalizowanej wspólnoty, charyzmat założyciela jest przy tym silny, potrafi on przelać swoje doświadczenie w bardziej trwałe ramy organizacyjne;
• Czciciele UFO - wierzą w istnienie pozaziemskich cywilizacji i interpretują historyczne religie ludzkości jako odmianę ich własnej wiary w przybyszów z kosmosu, niekiedy przekonania te przybierają postać tezy o stałych kontaktach pozaziemskich istot z ziemianami;
• Teozoficzne, okultystyczne i różokrzyżowców - nawiązujące do tradycji ezoterycznych, alchemii, magii i spirytyzmu;
• Satanistyczne – grupy bardzo zróżnicowane - począwszy od młodzieżowego protestu i mody, stanowić mogą ilustrację dla nurtów metalowej muzyki, lecz głównie są formą kultu natury, siły i buntu przeciw ich zdaniem - mieszczańskiej, pruderyjnej, zakłamanej i chrześcijańskiej (także rozumianej jako kult litości) cywilizacji, lub kultu wszelkiego zła nieosobowego czy też osobowego widzianego w szatanie i jego aniołach;
• Ruchy ukrytego potencjału ludzkiego, uzdrawiania i ruchy paranaukowe - za cel swojej pracy uważają wydobycie z człowieka jego "ukrytego potencjału", który został stłumiony i zagłuszony. Paradygmat cywilizacyjny, nastawiony nie na wartości duchowe, tylko materialne, stanowi dodatkową przeszkodę do pokonania, przełamanie tego stanu można dokonać metodami, takimi jak: parapsychologia, psychologia transpersonalna, rebirthing, reiki, medycyna niekonwencjonalna, stanowiącymi działania na granicy psychoterapii i religii.
• Grupy o charakterze mieszanym - są to grupy, w których doktrynie religijnej obecne są najróżniejsze wątki religijne, zaczerpnięte z różnych tradycji religijnych; brak dominującej tradycji religijnej powoduje, że dość trudno dokonać klasyfikacji, wiele z nich łączy się światopoglądowo z duchowością New Age.
Sekty pozareligijne
W zakresie sekt pozareligijnych przedstawione zostaną grupy, charakterystyczne ze względu na kierunki ich działalności, gdyż niemożliwe jest dokonanie podziałów w sposób, w który poszczególne elementy wzajemnie by na siebie nie zachodziły. Sekty pozareligijne dzielimy na;
• Psychoanalityczne lub pseudopsychoanalityczne - chcą wyzwolić podświadomość z jej słabości poprzez techniki parapsychologiczne, będące w opozycji do klasycznej psychologii i psychoanalizy,
• Terapeutyczne - proponują różnego rodzaju terapie, treningi, które mają spowodować uleczenie z chorób, porzucenie nałogów, odmłodzenie, poszerzenie pamięci, rozwinięcie zdolności medialnych, uzdrowienie chorobowych stanów psychicznych,
• Ekonomiczne - wykorzystujące techniki manipulacji, oraz metody wpływu grupy w celu osiągnięcia maksymalnych korzyści majątkowych,
• Edukacyjne - prowadzą działalność edukacyjną w formie szkół, uczelni, szkoleń, kursów, wprowadzając własne techniki i metody nauczania,
• Polityczne - prowadzą działalność o charakterze politycznym aby uzyskać odpowiednie wpływy na sytuację państwa,
• Alternatywne - propagują organizację życia radykalnie różną od społeczeństwa i istniejących stosunków międzyludzkich,
• Uzdrowicielskie - proponują terapie odwołujące się do metod irracjonalnych, albo dalekich od naukowych.
Sekty synkretyczne
Grupy te cechują się propagowaniem przekonań religijnych lub pozareligijnych z jednoczesną aktywnością na polu pozareligijnym, pozornie nie mającym żadnego związku z religią. Można powiedzieć, że sekty tego typu mają wiele fasad, które są wykorzystywane w zależności od potrzeb.

2) ze względu na stosunek doktryn wobec istniejącego świata, sekty dzielą się na: odrzucające świat i afirmujące świat.
Odrzucające świat:
• Sekty, dążące do zmiany świata poprzez samodoskonalenie się i stymulowanie doskonalenia innych członków danego społeczeństwa zgodnie z określoną doktryną, systemem norm moralnych wspartych przyjętymi formami rytualnymi,
• Sekty, które wyróżniają się postawą agresywną wobec świata zewnętrznego,
• Sekty, które nie cenią świata zewnętrznego i dążą do usunięcia się z tego świata, są to między innymi tzw. Sekty apokaliptyczne, które przepowiadając bliski kataklizm oferują swym adeptom możliwość ucieczki fizycznej bądź duchowej.
Afirmujące świat.
3) ze względu na stosunek do wartości uznawanych przez społeczeństwo sekty dzielą się na:
• Konwertystyczne – takie, które uważają, że świat można uczynić lepszym poprzez zmianę człowieka, misyjną działalność moralizatorską i wychowawczą,
• Adwentystyczne - głoszą bliski koniec świata, są opozycyjnie nastawione wobec tradycyjnych religii, zasad ustrojowych, organizacji państwowych i militarnych,
• Pietystyczne – grupy, skoncentrowane na wspólnych, wewnętrznych przeżyciach mistycznych, izolujące się od świata zewnętrznego,
• Gnostyczne - ceniące wiedzę, wartości intelektualne, nie izolujące się od społeczeństwa.
W Polsce działa kilkaset nowych sekt i ruchów religijnych. Biuro Bezpieczeństwa Narodowego w Raporcie o stanie bezpieczeństwa państwa stwierdziło m.in., że niektóre z sekt przyczyniają się do powstania zagrożenia ładu i porządku publicznego.

1.2. Cechy charakterystyczne sekt

Często przyjmuje się szeroka definicje sekty, zbierając istotne elementy opisu działania i doktryny różnych grup wyznaniowych potocznie uznawanych za sektę. Do charakterystycznych właściwości sekt zalicza się m.in.: przekonanie członków o ich wyjątkowości, izolację od świata zewnętrznego, kierowanie się woluntaryzmem w postępowaniu, ślepe podporządkowanie się członków przywódcom ruchu oraz fanatyzm w wyznawaniu prawd i zamknięcie na wszelkie dialogi z obcymi. Poza tym spełnia ona warunki kształtujące grupę:
a) między dwoma lub więcej osobami istnieje bezpośrednia interakcja;
b) muszą mieć one wspólny cel;
c) istnieją normy grupowe;
d) istnieje struktura grupy.
e) członkowie maja świadomość, że stanowią odrębną w stosunku do innych grupę osób.
Według wspomnianych wcześniej autorów – M. Webera, E. Troeltscha
i J. Sequy sektę i jej członków charakteryzują:
a) akt radykalnego odejścia od tradycyjnej religii, na podstawie silnego przeżycia osobistego lub religijnego;
b) wyraźna separacja od dotychczasowej postaci wiary – zerwanie musi mieć postać całkowitej separacji;
c) wymaganie pełnego utożsamiania się z grupą. Chociaż w każdej niemal sekcie podkreśla się, iż zbawienie dokonuje się przez osobista wiarę, to jednak wymaganie autoidentyfikacji z nią jest o wiele większe niż w tradycyjnych społecznościach religijnych;
d) kontrola i silna organizacja wewnętrzna;
e) zaostrzone wymagania etyczne;
f) duch elitaryzmu i odwołanie się przywódców do bezpośredniego uprawomocnienia przez Boga;
g) fanatyzm doktrynalny;
h) zachowania przyjęte przez ludzi jako irracjonalne, dziwaczne lub śmieszne Są one trudne do jednoznacznego określenia, ale za „sekciarskie” można przyjąć następujące postawy: traktowanie niemal wszystkich form kultury współczesnej lub organizacji służących międzynarodowemu dobru jako szatańskie, pozbawienie rodziców wpływu na ich niepełnoletnie potomstwo, odrzucanie pewnych lub wszelkich form opieki lekarskiej;
i) wykorzystanie wiary adeptów dla celów finansowych, zaspokojenie ambicji „wodzowskich”.
G.Mensching uważa, że sektę charakteryzują następujące cechy:
„a) kierownictwo typu charyzmatycznego odwouace się do nadprzyrodzonego autorytetu;
b) dobrowolność uczestnictwa; chociaż nie każdy może zostać członkiem sekty, to jednak przynależność do niej nie jest obowiązkowa;
c) bezkompromisowa , radykalna postawa członków sekty wobec świata i uznawanych wartości, często połączona ze ślepym fanatyzmem;
d) tendencja do jednostronnej interpretacji doktryny i zawężenia kultu.”
Christian Czurko – kierujący jedną z instytucji udzielającej wsparcia byłym członkom sekt i wyznawcom kultów – wyróżnia cztery elementy definicji kultu szkodliwego:
1. Werbunek nowych członków dokonuje się bez podania ścisłych i bliższych informacji o celach i pracy grupy;
2. Grupa lub jej przywódcy czerpią korzyści materialne z tytułu posiadania członków bądź bezpośrednio - poprzez zmuszanie ich do pracy, za którą nie otrzymują nic albo bardzo nędzne wynagrodzenie;
3. Wśród członków wyrabia się przekonanie, że inne poglądy i postawy sa błędne i niesłuszne;
4. Skrzywdzeni zostają bliscy i znajomi członków grupy – rodzina, przyjaciele, a także on sam.”
Stephen Hassan wskazuje na następujące czynniki mogących stanowić cechę charakterystyczną sekty:
- Nieograniczona władza przywódcy (lub przywódców grupy)
- Duży nacisk na gromadzenie pieniędzy i brak społecznej kontroli ich wydatkowania.
- Trudności w rezygnacji jednostki z członkostwa w grupie
- Inne przedstawianie elementów doktryny i historii ruchu na początku zaangażowania a inne później
- Utrudnianie kontaktów z rodzinami.
- Obowiązek zakładania rodzin wewnątrz grupy.
- Ograniczenie dopływu informacji ze świata.
- Tendencje do kontrolowania całego czasu członków grupy.
- Postawa wrogości wobec ‘świata’ – społeczeństwa, instytucji politycznych, przedstawianych jako „siedlisko zła”.
- Przekonanie o jedynozbawczości grupy.
- Wrogie lub niechętne nastawienie do kształcenia pozareligijnego.
W Raporcie MSW o sektach z 2000r. sporządzono opis cech charakterystycznych sekt na podstawie analizy celów, norm i struktur porównywanych grup. Analiza materiałów źródłowych, dokumentów
urzędowych, spisanych relacji aktualnych i byłych członków sekt pozwoliła wyciągnąć następujące wnioski:
- grupy te posiadają silnie rozwiniętą strukturę władzy;
- deklarują cele, które w znacznym stopniu odbiegają od celów realizowanych;
- ukrywają faktyczne normy, regulujące w sposób istotny życie uczestników grupy.
1) silnie rozwinięta struktura władzy - sektach kontrola dotyczy szerszego zakresu zachowań niż w przypadku innych grup społecznych - sięga sfery życia prywatnego i rodzinnego, osobistych, wyborów życiowych, t.j. porzucenie studiów, szkoły przed maturą, satysfakcjonującej pracy, odrzucenie zainteresowań, izolację od dotychczasowego środowiska, odmowa leczenia konwencjonalnego, zmiany w ubiorze, odżywianiu się, ograniczenie godzin snu. Zmiany w zachowaniu, myśleniu i emocjonalności, będące skutkiem kontroli grupy, zwykle szybko zostają dostrzeżone przez najbliższe otoczenie danej osoby.
2) znaczna rozbieżność między celami realizowanymi a deklarowanymi – deklarowane cele to te, które grupa prezentuje w oficjalnych dokumentach, wypowiedziach publicznych, broszurach propagandowych czy też podczas rekrutacji nowych członków. Informacje o właściwych celach, które realizują sekty, zazwyczaj są trudno dostępne. Można je uzyskać na podstawie relacji byłych członków tych grup (niektórzy z nich dysponują dokumentami „do użytku wewnętrznego”), zasobów informacyjnych ośrodków zajmujących się problemem sekt w kraju i za granicą, oraz ze źródeł policyjnych, sądowych i medycznych.
3) ukrywanie faktycznych norm grupowych
Realizacja celów jest możliwa dzięki wprowadzeniu systemu norm, czyli wzorców zachowań akceptowanych i nieakceptowanych w grupie. Nowicjuszom sekta zazwyczaj przedstawia bardzo szeroki zakres zachowań akceptowanych, a dopiero po pewnym czasie, wystarczającym do silnego emocjonalnego związania nowicjusza z grupą, rosną wobec niego wymagania, normy stają się coraz bardziej wyraźne, znacznie zwiększa się
zakres zachowań nieakceptowanych. W sekcie następuje:
1) objęcie zasięgiem indoktrynacji większości dziedzin życia,
2) prawie całkowite wypełnienie czasu i jego ścisłe zaplanowanie,
3) odniesienie zasad życia w sekcie do wszystkich uczestników instytucji oraz wszystkich
innych członków społeczeństwa,
4) podporządkowanie wszystkich dziedzin życia jednemu, nadrzędnemu celowi,
5) przecięcie więzów z przeszłością,
6) kształtowanie człowieka myślącego w kategoriach narzuconego systemu i mówiącego określonym, przygotowanym do tego celu, językiem.
Wśród najważniejszych elementów charakterystycznych dla sekt ks. Władysław Nowak wyróżnia:
1. wyłącznością prawdy - ekskluzywizm – przekonanie, że ten kto należy do sekty zna prawdę i może się zbawić. Ci, którzy nie należą do sekty lub z niej odeszli skazani są na potępienie. Nie należy także nawiązywać z nimi jakichkolwiek kontaktów a raczej na ile jest to możliwe- zwalczać.
2. nadrzędnością grupy - izolacja, oderwanie od świata – sekta organizuje swoim członkom czas i nigdy nie pozostawia ich samotnie. ten kto nie jest członkiem, jest intruzem. W stosunku do innych grup sekta zachowuje nieufne stanowisko. Funkcjonuje jako „oaza”, „rezerwat”, przeciwko „wrogiemu” światu. Wytwarza się przekonanie, że całe otoczenie jest złe i zepsute poza wyznawcami sekty. Niejednokrotnie dochodzi do wykorzystywania seksualnego, oraz przymuszanie wyznawców do udziału w filmach pornograficznych, prostytucji, żebractwa na rzecz sekty lub ciężkiej fizycznej pracy z ograniczeniem godzin snu i liczby posiłków. Natomiast medytacje, nauki i modły celowo ukierunkowane są na wyczerpanie fizyczne i psychiczne uczestników. Sekta wyrabia jednocześnie przekonanie, że dotychczasowe życie i otoczenie było zepsute i złe. Próby zerwania więzi z grupą spotykają się z restrykcjami takimi jak zastraszanie lub nawet utrata życia.
3. dławieniem indywidualności - woluntaryzm – sekta wywiera psychiczny nacisk na wolę członka sekty, by postępował zgodnie z przyjętymi w niej obyczajami. Adept jest indoktrynowany prawdami „nowej wiary”. Nieustannie się go czymś zajmuje, kontroluje i popędza. jest to swego rodzaju aktywizm pozbawiający czasu na wolna refleksję.
4. misjonarska gorliwoś - Fanatyzm – wiąże się z przekonaniem o posiadaniu wyłącznej i absolutnej prawdy. Dialog z członkami sekty ma sprowadzać się wyłącznie do tego, aby zostać przez niego zrozumianym. jest to najbardziej eksponowana cecha sekty.
5. ścisła dyscyplina - ślepe posłuszeństwo przywódcom – decyzje przywódców są nieomylne i nie mogą być dyskutowane, ponieważ pochodzą od Boga. Jest to autorytaryzm. nie można wątpić w to co mówi przywódca. Przywódca decyduje o zdrowiu i życiu wyznawcy, co powoduje często pozbawienie wiernych właściwej opieki lekarskiej a w konsekwencji pojawienie się chorób somatycznych lub stanów depresyjno lękowych.
6. odchyleniem doktrynalnym - zerwanie z dotychczasowym głównym wyznaniem religii - B. Wilson określił sekt jako „ruchy protestu religijnego”. Formy protestu mogą się różnić, ale stałą cecha charakterystyczną jest odrzucenie autorytetu przywódców religijnych głównego nurtu, a czasami władz świeckich. Sekty protestują przeciwko nieprzyjacielowi, za którego uważają konwencjonalna religię i materialistyczne społeczeństwo. Będą kładły nacisk na to co je ideologicznie różni od istniejącej rzeczywistości. Członkowie sekty zrywają normalne stosunki ludzkie i rodzinne, nie zachodzi prawdziwa integracja ze światem społeczeństwem, nie biorą udziału w procesie rozwoju świata.
7. charyzmatyczny przywódca - przywódca jest uważany za osobę o wyjątkowej mocy, kogoś więcej niż zwykłego śmiertelnika;
Struktura grupy jest kształtowana przez przywódcę, ma ona charakter autorytarny. Na czele stoi charyzmatyczny lider, za nim jego pomocnicy, a potem zwyczajni wyznawcy. Przywódca obdarzony jest szacunkiem, nabożną czcią i uwielbieniem. Posiada zazwyczaj jakieś nadprzyrodzone zdolności niedostępne pozostałym członkom grupy, jest przywódcą duchowym, czego konsekwencja jest posłuszeństwo wobec niego w sprawach życia codziennego. „Jest on nieomylny, zna zamiary Boga i ma wgląd w to, co naprawdę dzieje się na świecie. bez trudu demaskuje wszelkiego rodzaju tajemne spiski. jeśli zajmuje się uzdrowieniem, posiada teorie wyjaśniającą wszelkie choroby i niezawodne metody leczenia. każde uzdrowienie oczywiście jest cudem.” Przywódca ma przeważnie historię swojego życia, a początkiem uduchowionej drogi jest rozmowa z Bogiem, który nakazuje mu stworzenie grupy uczniów i odkrycie im „Prawdy”.
Typowa sekta mieszka w jednym miejscu, zazwyczaj jakimś domu, najczęściej na peryferiach większego miasta, żyje według wskazań przywódcy, członkowie mogą się nawzajem pouczać i kontrolować. Ich życie wypełnione jest pracą i modlitwą. wszelkie dobra materialne, jakie posiadają, oddaja sekcie, sami chcą się zajmować przeważnie swoim duchem. Utrzymaniem sekty zajmuje się guru lub jego zastępca. Oni decydują, kto będzie wykonywał określoną pracę, ile pieniędzy zostanie przeznaczone na działalność misyjną sekty, ile na wyżywienie jej członków, a ile np. na budowę nowych ośrodków. Ciężka praca nie budzi sprzeciwu, jest nauka pokory, ofiarą na rzecz guru i Boga. Co ciekawe, Bóg jest w sekcie, usuwany na drugie miejsce w hierarchii wewnętrznych wartości. jednym z celów pobytu w sekcie jest odpowiedź na pytanie: „Czym ja jestem?”, a nie „Czym jest Bóg?”. Aby się tego dowiedzieć, wyznawcy oddaja siebie w ręce duchowego przewodnika, żyją według jego nakazów, odrzucają swoją dumę, pychę, poglądy i potrzeby.
Sekta chce być dla swoich członków rodziną, dlatego tez wszyscy zwracają się do siebie „siostro”, „bracie”, są sobie równi i maja wierzyć w to samo, zachowywać się tak samo i dążyć do tego samego celu. Z czasem członkowie sekty, tłumiąc swe indywidualne odczucia i potrzeby – upodabniają się do siebie. Maja obowiązek darzyć się wzajemna miłością i pomagać sobie. Zdarza się, że ktoś odchodzi z grupy nie mogąc wytrzymać panującego w niej rygoru lub nie zgadzając się z panującymi w niej zasadami. Przestaje być wówczas członkiem grupy i traci jej akceptacje i miłość. Czuje się odrzucony i niechciany, m poczucie, że robi cos złego. każdy, kto przebywał jakiś czas w sekcie, wie, że odejście z niej wiąże się z czymś w rodzaju przekleństwa rzuconego na głowę niewiernego. nieraz członkowie sekty okazują takiej osobie pogardę lub stosują drobne tortury psychiczne. Dla byłego członka sekty największą tortura jest jego sumienie, które mówi mu, że będzie potępiony.
Oprócz uczuć rodzinnych elementem spajającym sektę jest poczucie wybrania, odmienności oraz znajomość „tajemnicy”, która jest czymś bardzo ważnym i powszechnie spotykanym w różnych sektach. Tajemnice skrywają bardziej atrakcyjne niż oficjalne aspekty tego, co dzieje się w sektach. „obowiązujące normy utrudniają lub wręcz zabraniają otwartych dyskusji na temat wątpliwości uczestników. bardziej zaawansowani członkowie bywają zobowiązani do zatrzymania dla siebie tego, co wiedzą, aby nie zaburzyć rozwoju duchowego mniej wtajemniczonych. Jawna krytyka w zasadzie jest nie do przyjęcia. Tak, więc mimo tego, że członkowie spędzają razem sporo czasu, zadziwiająco mało wiedza o swoich przemyśleniach i przeżyciach. Bezwzględna tajemnica obowiązuje oczywiście w sytuacjach zagrożenia zewnętrznego przez rzeczywistych lub wyimaginowanych przeciwników – a przeciwnikiem może okazać się każdy, kto nie przyjmuje ideologii kultu.”
Ważnym elementem wpływającym na to, że członkowie sekty z niej nie występują, jest przekonanie, że poza nią nie ma zbawienia. Nawet jeśli wyznawca dostrzega niedoskonałości guru, stara się je wybaczyć. Świat poza sekta jest zły i stracił kontakt z sacrum. Przebywając w sekcie jest się bliżej Boga.
Z zaprezentowanej charakterystyki można wywnioskować, że nowe ruchy religijne w swej działalności izolują się od społeczeństwa. Indoktrynacja w sekcie prowadzi do zniewolenia, czyli działa destruktywnie na osobę wstępującą do ruchu. destruktywne cechy sekty wyróżnił S. Hassan. Należą do nich:
1. Doktryna jest rzeczywistością
2. Postrzeganie świata w kategoriach czarno-białych, dobro przeciw złu
3. Elitarna mentalność
4. Wola jednostki wobec grupy
5. Całkowite podporządkowanie i naśladowanie przywódcy
6. Szczęście osiąga się spełniając należycie obowiązki
7. Strach i poczucie winy jako narzędzia manipulacji
8. Stany euforii i depresji
9. Zmiana poczucia czasu
10. Nie ma odwrotu.
Nie wszystkie wymienione w niniejszym rozdziale cechy dla działalności sekt można znaleźć w charakterystyce każdej sekty – we wszystkich jednak sektach pojawia się kilka, jeśli nie większość, z nich. Stopień ich natężenia jest jednak w każdej sekcie inny.

1.3 Metody działania sekt

Szacuje się, że w Polsce działa około 300 ruchy parareligijnych i sekt. Z sektą zetknąć się można właściwie wszędzie. Do sekty może zostać zwerbowany każdy, niezależnie od środowiska, w jakim żyje, jak również od wieku. Wszystko zależy od zdolności osoby rekrutującej. Niektórzy przed wstąpieniem do sekty borykają się z poważnymi problemami psychicznymi, jednak zdecydowana większość to zrównoważeni, inteligentni ludzie, idealiści, którzy odebrali gruntowne wykształcenie i nierzadko pochodzą z powszechnie szanowanych rodzin
Metod werbunkowych jest dużo i dlatego sekta stosuje je w zależności od sytuacji czy osobowości adepta. Niektóre spośród używanych przez wiele sekt i kultów technik werbowania, szkolenia i indoktrynacji, nieraz bardzo warafinowane, częściowo wyjaśniają ich sukcesy. Ludzie najbardziej im ulegający to osoby, które, po pierwsze, nieświadome są tego, że kontakt został zainscenizowany, po drugie zaś nie orientują się w charakterze obmyślonej dla nich metody nawracania i szkolenia, jakiej są przedmiotem. Sekty narzucają często własne normy myślenia, odczuwania i zachowania.
Praktyka działalności sekt wskazuje na dobrą znajomość, wyuczoną lub intuicyjną, potrzeb psychicznych człowieka oraz umiejętne sterowanie zachowaniem swych członków. Potwierdzeniem tego jest szeroki zakres technik manipulacyjnych stosowanych w sektach.
1.3.1 Techniki werbunku
Werbunek w sektach oznacza działania, których celem jest zdobywanie adeptów, jak również osób przychylnie nastawionych do grupy, udzielających wsparcia w razie potrzeby. Technikami werbunku są metody, jakimi posługuje się sekta dla pozyskania wyznawców oraz sympatyków ruchu. Techniki werbowania charakteryzują się uniwersalnymi założeniami. Rekrutacja dokonuje się powoli, tak aby nowy członek nie był w stanie określić chwili, w której zaczął postrzegać otaczającą go rzeczywistość w odmienny sposób, niż dotychczas (w taki sposób, jak czyni to grupa).
Ściśle określa się to co, werbowanemu można powiedzieć na danym etapie, a z czym należy zaczekać – oczywiście dla jego dobra. Adept może nie wytrwać w grupie, jeśli przekaże się mu więcej, aniżeli jest w stanie przyjąć. Takie stopniowe, delikatne wprowadzenie w sektę nazywane jest „techniką małych kroczków” - przekazywana treść jest „wsączana” w świadomość jej adresatów. Podanie całej treści propagandowej mogłoby grozić u ich adresata blokada recepcji, zwłaszcza, że często sa one skomplikowane. Dlatego też całość wpływu jest podzielona na niewielkie elementy – drobne informacje, dopowiedzenia, lakoniczne komentarze itp. składniki te odpowiednio dozowane, łącznie, dają odbiorcy odczucie pewnej całości.
Podczas werbowania dozwolone jest oszustwo, wszak cel uświęca środki. Rekrutujący uważa, że oddaje werbowanemu przysługę i działa dla jego dobra, nawet kłamiąc. Wszystkie sekty zmierzają do dokładnego poznania zwerbowanych przez siebie osób. Starają dowiedzieć się wszystkiego co da się ustalić, a szczególną uwagę przywiązuje się do marzeń, zainteresowań i lęków, co można będzie wykorzystać w dalszych etapach. Zależnie od tego, kogo rekrutujący spotkają, przekazują mu inne informacje. W tym celu diagnozuje się z jakim typem człowieka i jakimi problemami ma się do czynienia. Do tego służą prowadzone rozmowy z potencjalnym adeptem lub podsuwane ankiety, w których oficjalnie chodzi o ocenienie jakiegoś zjawiska, a mniej oficjalnie - o dokładne rozpoznanie człowieka i dostosowanie do jego osobowości taktyki werbunkowowej. Specjaliści od werbunku stosowanego w sektach wyróżniają trzy kategorie: wpływu emocjonalnego, kamuflażu i autorytetu. Na podstawie zebranych informacji grupy toksyczne sporządzają cos w rodzaju portretu psychologicznego, który umożliwia skuteczna indoktrynację nowicjusza. Innym mechanizmem wykorzystywanym z powodzeniem przez sekty jest dostosowanie do odbiorcy. Werbownicy formułują swój przekaz w taki sposób, aby był on odebrany jako jedyne rozwiązanie, jedyna odpowiedź na problemy z jakimi się boryka dany człowiek. Dlatego tez ta sama doktryna raz staje się raz przepowiadaniem nowej religii, innym – głoszeniem atrakcyjnej filozofii, a jeszcze kiedy indziej – przedstawieniem nowej i weryfikowalnej w pełni nauki.
Steven Hassan, były członek jednej z sekt o profilu chrześcijańskim, wspomina, że podczas werbunku stosowano zwyczaj dzielenia świeżo zwerbowanych wyznawców na cztery grupy: myślicieli, wrażliwych, praktyków i wierzących, a wobec każdej grupy stosowano inne strategie.

Metody wpływu emocjonalnego

Pierwsze wrażenie jakie wywołuje w człowieku nowo poznana osoba staje się pewnym wzorem dalszych przeżyć, emocji uczuć, które ta osoba wywołuje. Doskonale wiedzą o tym werbownicy do sekt, kiedy starają się przy pierwszym kontakcie być wyjątkowo sympatyczni. Impreza werbunkowa (wykład, koncert) przewiduje darmowy poczęstunek, niespodzianki dla przybyłych lub innego rodzaju atrakcje. Im większe różnice potrafimy dostrzec między początkową ofertą znajomości, a siłą później przeżywanych uczuć strachu przed opuszczeniem grupy lub poczucia winy z powodu wyolbrzymionych lub wyimaginowanych przewinień, tym pewniej można mówić o manipulacji w sferze emocjonalnej.
Podstawową techniką manipulacji jest – „love bombing” tzw. bombardowanie miłością. Technika ta polega na okazywaniu „nowemu” pełnej akceptacji, wyjątkowej serdeczności, która ma sprawić wrażenie spontanicznego aktu, a której celem jest przywiązanie potencjalnego adepta do grupy. „Nowi przyjaciele” przekonują go, że w grupie jest kochany, potrzebny, okazują mu zainteresowanie. Mówi mu się, że w grupie odnajdzie szczęście, zdrowie i pozna prawdę o życiu. Zwykle nowego członka powierza się takiej osobie, do której czuje on sympatię. Werbowany zwykle nie spostrzega, kiedy zaczyna tkwić w starannie utkanej sieci, w zasięgu reguły odwzajemniania się za doświadczoną miłość i akceptację. Według Roberta Cialdiniego, zgodnie z "regułą wzajemności jesteśmy zobowiązani do przyszłego rewanżowania się za przysługi, prezenty, zaproszenia i tym podobne dobra, jakie sami otrzymaliśmy". Werbownik sekty wykorzystuje tę regułę do wytworzenia zobowiązania i przynaglenia do rewanżu. Możliwość rewanżu jaką daje uczestniczenie w spotkaniu werbunkowym przyczynia się do wzrostu sympatii dla osoby, której werbowany tym razem może oddać przysługę.
Istotne jest jej działanie ukryte „bombardowania miłością” - jeśli „nowy” nie dostosuje się dostatecznie szybki, traci „miłość”, co powoduje u niego stres i poczucie winy. Grupa liczy na niego, więc on próbuje się upodobnić do ludzi, którzy go „kochają”.
Na uległość wobec bombardowania miłością ze strony sekt są narażone osoby, które we własnych rodzinach lub otoczeniu nie doznały ciepłej, pełnej akceptacji atmosfery, znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej lub osoby silnie zaangażowane w działalność małych, charyzmatycznych grup duszpasterskich. Na drogach takich osób stają nagle oddani przyjaciele, życzliwie nastawione grupy lub zainteresowany problemami znajomy i wszystkim tym osobom zależy na uszczęśliwieniu przyszłego adepta.
Kolejną metoda werbowania jest technika pochlebstwa. W każdym człowieku istnieje potrzeba wyjścia z anonimowości, posiadania cech i przymiotów zauważanych przez innych, rozwijania własnych zdolności i możliwości. Manipulowanie przez pochlebstwo daje najlepsze wyniki w przypadku słabej, niepewnej siebie jednostki. Jednostka pewna swych samoocen poszukuje ich potwierdzenia, natomiast niepewna – łatwo zmieni strukturę wiedzy o sobie , innych i świecie.
Technika pochlebstw dotyczy w dużej mierze osób publicznych. Członkowie sekt „polują” na osoby o nieprzeciętnym formacie – gwiazdy filmowe, polityków, biznesmenów aby ich pozyskać. Przekonują o tym, że są wartościowi, wspaniali i niezastąpieni. Kiedy uda się uzależnić taką osobistość od emocjonalnej pępowiny, czerpią z niej wszelkie korzyści, jak również posługują się nią do reklamy.
Aby sekta przetrwała adept musi pozostać pod kontrolą fanatycznej grupy, tracąc zdolność powrotu do świata. Dlatego obok technik manipulacyjnych, mających za zadanie zainicjować kontakt adepta z sektą występuje szereg technik mających na celu przebudowę świadomości kandydata.
Metody te prowadzą do zaburzeń poznawczych. Adept sekty wprowadzony jest w system zamkniętej logiki lub pozbawiony myślenia refleksyjnego.
Sekta uzyskuje pożądany efekt przebudowy osobowości adepta posługując się sugestia lub przymusem. Sugestia (łac. sugestio – poddanie, podkładanie) to wywieranie wpływu na czyjeś zachowanie, przekonania, powodowanie, że bez nakazu lub przekonania na drodze racjonalnej – człowiek sam zmienia poglądy. Na sugestię składa się tzn. obecność przynajmniej dwóch osób pozostających ze sobą w określonych stosunkach, stan niezdecydowania jednej z nich; stan utrudniający samokontrolę i ocenę sytuacji; sposób, w jaki dokonuje się sugestii, chęć przekazu i okazania zainteresowania tym, co mówi druga osoba. Elementy wchodzące w skład sugestii, można określić jako formę i sposób przekazu.
Rodzaje sugestii są różne:
- fizyczna – kiedy przekaz treści następuje poprzez gest;
- zmysłowa – gdzie myśli przekazywane są za pomocą narządów zmysłów;
- słowna – za pomocą słów;
- mentalna – zaangażowana jest wyłącznie myśl i dlatego ten przekaz uważany jest za najsilniejszy;
- środowiskowa – poprzez otoczenie;
- autosugestia – sugestia wywołana w sobie (może być mimowolna, albo ze świadomą wolą człowieka).
Sugestia może przyjąć postać sugestii pozytywnej – stwierdzenia, świadome kodowanego w sobie, aby otrzymać zaplanowany rezultat; lub sugestii negatywnej – stwierdzenie prowadzące do uniknięcia pewnego działania. Sugestia negatywna często towarzyszy naciskom emocjonalnym i fizycznym. Jeżeli „guru” steruje energią emocjonalną adeptów, akcentuje emocje uprzednio wyselekcjonowane – możemy wówczas mówić o przemocy emocjonalnej. Sekta może stosunkowo łatwo wyeliminować lub sparaliżować psychicznie i emocjonalnie swoich członków. lider grupy uczyni wszystko, by otoczyć się posłusznymi wyznawcami, uciekając się nawet do przemocy fizycznej.
Każdy rodzaj sugestii jest dobry gdy prowadzi do pożądanego efektu.
Ostatnią z omawianych metod rekrutacji jest flirt. Jej pomysłodawca jest David Berg, nieżyjący lider sekty Dzieci Boże (Rodzina), który wymyśloną techniką werbunku przyrównał do wędkowania, a prostytuujące się dla ruchu kobiety i mężczyzn do haczyków, na które należy łowić dusze spragnione miłości Bożej.
W celu nawiązania kontaktu członek sekty aranżuje przypadkowe spotkania. Przeradza się to w tzw. „fishing-flirting” – „łowienie za pomocą flirtu”, który polega na serii spotkań o charakterze miłosnego, aranżowanego flirtu, połączonego ze wspólna lekturą odpowiednich tekstów i dyskusją. Jeśli ktoś potrzebuje fizycznej miłości i uczucia, to można się uciekać nawet do seksu w celu pokazania mu, że jest kochany miłością Jezusa. Wyznawcy sekty zaś, gotowi są z ofiarnością zaspakajać jego seksualne potrzeby.

Metoda kamuflażu

Kamuflaż w ruchach alternatywnych jest częstym elementem werbunku. Aby stworzyć pozytywny wizerunek sekty często uczestniczą w akcjach charytatywnych, głoszą humanitarne hasła, biorą udział w inicjatywach ekologicznych, a także inwestują w sferze edukacji i kultury. Wakacje są czasem, kiedy młodzież jest szczególnie narażona na działanie werbowników. Sekty proponują wówczas młodzieży niedrogie wyjazdy, będące okazją dla przeprowadzenia zaplanowanej starannie rekrutacji.
Metoda kamuflażu zwana fasadą nauki odpowiada na potrzeby współczesnego człowieka – intelektualisty, który z pokorą poddaje się urokowi naukowo dowiedzionych twierdzeń. Wykorzystują to liczne sekty, które powołując się na swe pseudonaukowe założenia, mamią naiwnych mirażem nieweryfikowalnych prawd. Jednym z najbardziej znanych ruchów o pseudonaukowm charakterze jest Medytacja Transcendentalna. Jej twórca Maharishi Mahesh Yogi ukrył wyznaniowy charakter założonego ruchu gdyż, twierdził, iż sekta sprawując pozory naukowości, może zyskać w zachodnim społeczeństwie większą przychylność, oraz objąć zasięgiem szersza grupę osób. Podobnie postępuje Kościół Scjentologiczny, którego twórca L.R. Hubbard, wymyślił pseudonaukowa teorię ludzkiego umysłu. Gdy szerokie grono psychiatrów i psychologów ją zakwestionowało, nadał odrzuconej teorii ramy filozoficzne, co dało początek scjentologii, tj. Kościołowi Wiedzy.
Innym sposobem kamuflażu jest pomoc humanitarna. Sekty organizują ośrodki pomocy dla narkomanów, chorych na AIDS, a także różne akcje wychowawcze, starają się zatrzeć istniejące w społeczeństwie przekonanie o ich toksyczności, a następnie przy okazji prowadzonych działań usiłują zwerbować maksymalna liczbę osób. W akcje humanitarne włączają się