Choroba Alzheimera

Mamy właśnie koniec XX wieku. Postęp medycyny potrafi już opanować wiele chorób, przedłużyć życie. Jednocześnie coraz więcej osób pada ofiarą chorób degeneracyjnych mózgu. U schyłku swojego życia tracą umiejętność rozumowania, myślenia abstrakcyjnego...
Wszystko to, co przez lata gromadzili w swej pamięci, czy to umiejętności czy wiedza, emocje, radości i smutki dnia codziennego zostaje z pamięci wymazane. Ludzie ci żyją nie mogąc normalnie porozumieć się z rodziną, co więcej przestają rozpoznawać osoby bliskie a nawet swoją własną podobiznę w lustrze! W większości przypadków odpowiedzialna za te zdarzenia jest Choroba Alzheimera.

Choroba ta powoduje postępujące zmiany zwyrodnieniowe w komórkach nerwowych. Jednak przyczyny jej powstawania są do dziś nie znane i nie ma niestety skutecznego sposobu na powstrzymanie rozwoju czy zapobiegania jej. Cierpi na nią 20% osób powyżej 80 – tego roku życia a liczba ta będzie się zwiększać.

Pierwsze objawy chorobowe:

Bardzo możliwe jest, że pierwsze sygnały będą dla nas właściwie nie zauważalne i nasilać się będą bardzo powoli. Chory zaczyna zapominać podstawowe rzeczy związane np. z wykonywanym zawodem czy też zwykłymi codziennymi czynnościami. Potem do zaburzeń pamięci dołączają zaburzenia związane z orientacją w przestrzeni i w czasie. Znaczy to, że chory co chwilę może pytać np. o godzinę czy dzień tygodnia, gubi się w miejscach, które dobrze zna, pyta o drogę do miejsc, które wielokrotnie odwiedzał. Zauważalne są też częste zmiany nastroju, apatia oraz zniechęcenie do ulubionych czynności i zajęć. Jeszcze na tym etapie chory ma pełną świadomość popełnianych błędów i zaburzeń jakie u niego występują. Stara się jednak to ukryć i jak najbardziej minimalizować objawy. Zaburzenia pamięci nasilają się jednak z czasem, a do nich dochodzą problemy z mówieniem i koordynacją ruchów. Powoduje to oczywiście duże problemy w wykonywaniu normalnych dotąd, codziennych czynności.

Fazy rozwoju choroby:

Faza I ( odpowiednik umysłowy 8-12 lat)

Osoba chora zapomina o umówionych spotkaniach. Myli lub także zapomina imiona krewnych, nazwy ulic, przedmiotów. Liczenie sprawia jej kłopoty a rozmowy stają się coraz trudniejsze. Nastroje chorego są bardzo różne i zmieniać się mogą co chwilę. W złość wpędzają go drobne nieporozumienia, zdarzenia i przestaje panować nad swoimi reakcjami. Następuje coraz większa izolacja od rodziny i znajomych, w ogóle od normalnego świata. Nie chce nigdzie wychodzić, z nikim się spotykać. Chory posiada swój własny świat w którym żyje. Coraz trudniej jest choremu rozmawiać, ma problemy z doborem słów – zapomina albo same słowa, albo też ich znaczenia. Jego wypowiedzi są nieskładne a zdania często nie mają żadnego logicznego związku ze sobą. Natomiast w tej fazie koordynacja ruchowa jest jeszcze dość dobra. Chory sam może się ubrać, poruszać się po okolicy, wykonywać codzienne czynności w czym jednak przeszkadzać mu będzie kłopot z pamięcią.




-1-
Faza II (odpowiednik umysłowy 4-7 lat)

Zaburzenia pamięci coraz bardziej się nasilają. Chory zapomina o zdarzeniach, które miały miejsce przed chwilą czy też poprzedniego dnia. Doskonale jednak pamięta wydarzenia sprzed lat, jednak źle umiejscawia je w czasie. Zachowanie chorego jest często gwałtowne, trudne do przewidzenia i niewspółmierne do wywołujących je czynników. Znaczy to ,że chory na przykład często oskarża kogoś o kradzież w momencie gdy nie może znaleźć portfela, pieniędzy czy ubrania. Chory coraz bardziej odczuwa narastający w nim lęk, wywoływany przez ostre dźwięki czy migające światło. Także w tej fazie pojawia się chodzenie bez celu tam i z powrotem. Z otoczenia chorego należy usunąć wszelkie możliwe przedmioty, tak, by chory mógł poruszać się swobodnie.

Słownictwo chorego ubożeje, na pytania odpowiada w sposób powolny i nie kończy rozpoczętych zdań. Jego ruchy stają się nieprecyzyjne. Ogromne kłopoty sprawiają czynności takie jak na przykład zapinanie guzików, pojawiają się zaburzenia równowagi co powoduje częste upadki. Chory zaczyna chodzić coraz wolniej pojawiają się także drżenia i przykurcze mięśni. Coraz trudniej choremu wykonywać czynności codzienne. Nie umie już podejmować decyzji ani dokonywać wyboru. Zdarza się ,że zaczyna zostawią odkręcone kurki od gazu, czy też odkręcone krany. Naraża to na niebezpieczeństwo nie tylko chorego ale i jego rodzinę.
Powinien on przebywać pod opieką przez całą dobę, a z jego zasięgu należy usuną wszelkie przedmioty takie jak noże, widelce czy nożyczki.

Faza III (odpowiednik umysłowy – od niemowlaka do 3 lat)

Chory nie rozpoznaje już nikogo z rodziny, nawet osób najbliższych – jedynie osobę, która się nim opiekuje. Nastroje jego, tak jak i we wcześniejszych fazach, są bardzo zmienne i raczej trudne do przewidzenia. Mowa jest bardzo niewyraźna, nie rozumie co się do niego mówi, powtarza słowa i krótkie sekwencje tylko sobie znane. Już każda czynność sprawia choremu kłopot. Nie umie wstawać, siadać, chodzić, jeść... Przestaje także panować nad czynnościami fizjologicznymi. Nie wykonuje już żadnych czynności, cały swój czas spędza w łóżku. Dlatego należy dbać by nie pojawiły się infekcje dróg oddechowych lub odleżyny.
Życie z osobą chorą na Alzheimera jest bardzo trudne. Są jednak pewne zasady, które choć trochę mogą je ułatwić. Najważniejsza z nich to zachowanie spokoju. Niektóre zachowania chorego mogą wywoływać złość czy irytację, ale nie należy się temu nastrojowi poddawać. Chory nie jest winny temu, co się z nim dzieje i jest całkowicie bezbronny, zdany na osobę opiekującą się nim. Nie kieruje się logiką i nie robi niczego na złość. Chociaż jest to czasami trudne, należy zdobyć się na spokój aby móc stawić czoła tym wszystkim sytuacjom i nie doprowadzać do pogłębienia stresu i utrudniania wzajemnych kontaktów.

Druga zasada to nie odsuwanie chorego od uczestnictwa w pracach domowych. Dla swojego dobra powinien je wykonywać, nawet jeśli nie jest w stanie zrobić tego tak dobrze jak byśmy chcieli (np. źle pościeli łóżko). Przeprowadzone badania wykazały, że osoby odsuwane od takich czynności częściej popadają w apatię czy odsuwają się od bliskich. Nie powinno się także krytykować wykonanych przez chorego czynności i zabraniać mu ich o ile nie narażają go na niebezpieczeństwo, choćby nam wydawały się zupełnie bezsensowne.

Trzeba pamiętać także o pozostawieniu choremu wystarczającą długiego czasu na wykonanie tych czynności. Potrzebuje on go najpierw by zrozumieć polecenie, zaakceptować je, zastanowić się nad odpowiedzią. Polecenia powinny być proste i jasno sformułowane, przy czym oczywiście nie wolno stawiać zbyt wysokich żądań.

Dni powinny być organizowane w sposób rutynowy. Znaczy to, że codziennie o tej samej porze wykonuje się te same czynności, na przykład posiłki. Rzeczy chorego powinny być ułożone zawsze w tym samym miejscu, by nie musiał się on zastanawiać i przypominać sobie. Lepiej jest unikać sytuacji w których chory ma podjąć wybór, należy samemu podjąć decyzję co zje na obiad czy kolację, lub którą bluzkę założy.

Rzeczą niezwykle ważną jest zabezpieczenie chorego przed zaginięciem. Bransoletka z wypisanymi danymi to dobry sposób. Dobrze jest też uprzedzić w okolicznych sklepach o chorobie i w razie czego prosić o kontakt.

Ostatnia – także ważna rzecz. Trzeba dbać o siebie. Opieka nad chorym na Alzheimera może być (i jest) bardzo męcząca. Wymaga ogromnego spokoju, tolerancji. Pomocny może być dom dziennego pobytu (na warszawskim Ursynowie). Fakt, że można mieć opory moralne przed pozostawieniem np. swojej matki w takim miejscu, ale nie wyrządza jej się tym chyba żadnej krzywdy a samemu można troszkę odpocząć.

Mimo szybkiego rozwoju medycyny nie udało się ustalić przyczyn powstawania tej choroby. Istnieją jednak trzy hipotezy dotyczące jej pochodzenia:

 Genetyczna – badania prowadzone w dziedzinie inżynierii genetycznej, wykazały, że wytwarzanie pewnych białek odkładających się w nadmiarze w płytkach starczych i splotach neurofibrylarnych jest kodowane przez geny, umiejscowione w ramieniu długim chromosomu 21. Stanowi to rodzaj podatnego podłoża do wywołania choroby Alzheimera. Jest to jednak tylko podłoże, które wzmaga podatność danej osoby na tę chorobę, ale wywołują ją jeszcze inne czynniki.
 Infekcyjna – choroba ta nie posiada objawów typowych dla chorób infekcyjnych, jednakże hipoteza ta opiera się na odkryciu pewnego rodzaju chorób wirusowych wywoływanych przez wirusa o powolnym działaniu, którego okres rozwoju przypada na większą część życia ludzkiego. Nie stanowi ona jednak zagrożenia dla innych członków rodziny i nie można się nią zarazić.
 Toksyczna – wynika z tego, że u osób z Chorobą Alzheimera znaleziono w niektórych uszkodzonych częściach mózgu, pewne ilości glinu. Nie ma jednak jeszcze pewności, czy jest on przyczyną powstawania zmian w mózgu.


Wiadomo, że czynniki takie, jak miażdżyca powodują zmniejszenie ilości krwi docierającej do mózgu a w następstwie zmiany zwyrodnieniowe, które stwierdzone również u osób cierpiących na Alzheimera. Niesie to za sobą dostarczanie mniejszej ilości tlenu i glukozy, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania komórek mózgu.

Duże znaczenie mają neuroprzekazniki i ich ewolucja, biorące udział w regulacji pewnego enzymu, zwanego CAT (cholinoacetylotrasferazy), którego zmniejszenie ilości powoduje zaburzenia w neuronach kory mózgowej, gdzie dochodzi do pojawienie się i akumulacji pewnych nieprawidłowych białek. Na skutek tego pojawiają się pierwsze objawy tej choroby. Rzeczywiste rozpoznanie może nastąpić jedynie po dokładnym badaniu mikroskopowym tkanki mózgu.

Lekarz przeprowadzając wywiad, badania ogólne, testy na inteligencję oraz stosując metody radiologiczne może i badania mózgu typu EEG (rejestrujące aktywność biolelektryczną mózgu) oraz tomografię komputerową może wykluczyć istnienie innych chorób, które mogą dawać objawy podobne do choroby Alzheimera.

Artykuły w prasie, telewizji starają się przybliżyć społeczeństwu tą chorobę. Często organizowane są różne kursy dla rodzin osób z chorobą Alzheimera, mające na celu pomóc im w codziennym sprawowaniu opieki nad chorym. Powstają również różnego rodzaju „grupy wzajemnej pomocy”, do których należą osoby spokrewnione z chorymi. Celem ich działania jest wyjście naprzeciw tym potrzebom, których nie są w stanie zaspokoić ani instytucje oficjalne ani nasze władze. Cele te są wytyczone wyraźnie i należą do nich:

 Wymiana doświadczeń pomiędzy rodzinami w ramach „grup wzajemnej pomocy”
 Utworzenie grup nacisku, które wpłynęłyby na zmianę podejścia do tej choroby, zwiększenia nad nią badań.
 Pomoc w zdobywaniu potrzebnych do codziennej pielęgnacji artykułów

Choroba Alzheimera może mieć swoją przyczynę w infekcji bakteryjnej. Amerykańsy naukowcy stwierdzili bowiem obecność bakterii Chlamydia pneumoniae w mózgach 17 z 19 osób zmarłych na tę chorobę. Te same bakterie występowały jednak w mózgu zaledwie jednej z 19 osób zmarłych z innych przyczyn niż choroba Alzheimera.
Odkrycia tego dokonał zespół biologów z Uniwersytetu w Filadelfii, Detroit i Baltimore. O wynikach ich badań informowało pismo „Medical Microbiology and Immunology”. Chlamydia pneumoniae są przyczyną zaburzeń dróg oddechowych. Badacze nie potrafią na razie wyjaśnić, w jaki sposób bakterie te przedostają się z dróg oddechowych do mózgu pacjentów z chorobą Alzheimera i jaki ma to związek z powstawaniem tej choroby.

Przewiduje się, że w 2000 roku liczba chorych w samym tylko USA wyniesie 5 milionów.