Pedagogika specjalna-pytania egzaminacyjne

1. Zakres i przedmiot zainteresowań pedagogiki specjalnej:

a) Podstawowe terminy:
PEDAGOGIKA SPECJALNA jest nauka szczegółową. Jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie, wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednak mniej sprawnymi lub niepełnosprawnymi bez względu na rodzaj stopień i złożoność objawów oraz przyczyn zaistniałych anomalii, zaburzeń trudności lub ograniczeń. Jej celem jest rewalidacja społeczna dzieci upośledzonych, chorych, niedostosowanych społecznie lub w inny sposób odchylonych od normy.
Inne nazwy pedagogiki specjalnej:
- lecznicza,
- ortodydaktyka,
- defektologia.
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ - oznacza wszelkie ograniczenia lub brak możliwości wykorzystywania czynności na poziomie uważanym za normalny dla człowieka, typowy dla życia ludzkiego. Ograniczenia te mogą mieć charakter stały, przejściowy, całkowity lub częściowy, mogą dotyczyć sfery sensorycznej, fizycznej i psychicznej.(przedmiot oddziaływań rehabilitacyjnych).
OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA - to osoba która z powodu urazu lub choroby lub wady wrodzonej ma poważne trudności albo nie jest zdolna wykorzystywać czynności które osoba w tym samym wieku jest zdolna wykonać.
wg . Tadeusza Majewskiego to taka osoba u której uszkodzenie i obniżony poziom sprawności organizmu spowodował utrudnienie ograniczenie albo uniemożliwienie wykonania zadań życiowych i zawodowych oraz wypełnianie ról społecznych biorąc pod uwagę jej płeć wiek stan czynniki środowiskowe społeczne i kulturowe.
UPOŚLEDZENIE - oznacza niekorzystna gorszą sytuacje danej osoby będącą wynikiem uszkodzenia bądź niepełnosprawnością polegającą na ograniczeniu lub uniemożliwieniu jej pełnienia ról które uważne są za normalne biorąc pod uwagę jej płeć wiek czynniki kulturowe i społeczne.
ODCHYLENIE OD NORMY – występuje wówczas, gdy jednostka odbiega od typowych, najczęściej występujących w danej populacji zachowań.
NORMALNOŚĆ – charakteryzuje się ją z pewnej perspektywy czasowej, jej wymiar zależy od stadium rozwojowego, w którym znajduje się dana jednostka.
DYSFUNKCYJNOŚĆ – predyspozycja wywołująca powstanie sytuacji problemowych, w których zachwiana została równowaga pomiędzy zewnętrznymi warunkami życia człowieka i jego ograniczonymi możliwościami radzenia sobie w sposób samodzielny.
INWALIDZTWO – jednostka, u której istnieje naruszenie sprawności i funkcji w stopniu wyraźnie utrudniającym pobieranie nauki w normalnej szkole, wykonywanie czynności życia codziennego, prace zawodową, udział w życiu codziennym.
WYRÓWNYWANIE SZANS – długotrwały proce udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym, aby mogły w przyszłości wziąć na siebie pełną lub częściową odpowiedzialność kreowania swojego życia jako pełnoprawni członkowie społeczeństwa.
DEFEKTOLOGIA – nauka o wszelkich defektach, usterkach, wadach fizycznych i psychicznych człowieka. Dąży do obiektywnego i adekwatnego rozpoznania potrzeb psychicznych jednostek niepełnosprawnych, możliwości ich zaspokojenia lub łagodzenia skutków niezaspokojenia.
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ - oznacza wszelkie ograniczenia lub brak możliwości wykorzystywania czynności na poziomie uważanym za normalny dla człowieka (przedmiot oddziaływań rehabilitacyjnych)
USZKODZENIA - oznacza wszelką stratę wadę fizyczna psychiczną lub autonomiczna fragmentaryczne albo całkowite okresowe lub trwałe. Może być wrodzone lub nabyte w różnym okresie życia człowieka w skutek chorób czy urazów. Może być ustabilizowana albo progresywna bądź regresywna (przedmiot oddziaływań rehabilitacyjnych)

b) Zasady rewalidacji:
- Kompensacja braków lub zaburzeń albo konsekwencji tych zaburzeń, mająca za zadanie przywracanie równowagi adaptacyjnej, zakłóconej przez dane odchylenie od normy. K. może dotyczyć zmysłów, np. braku słuchu czy wzroku. Może też być kompensacja społeczna - zastąpienie niepełnosprawności fizycznej osiągnięciami na polu nauki czy kultury.
- Korektura zniekształceń czy zaburzeń psychofizycznych stanowiących istotę danego odchylenia od normy lub jego konsekwencji wewnętrznych (np. Korektura nieadekwatnych wyobrażeń zastępczych u niewidomych i głuchych)w zakresie środowiska zewnętrznego, dostosowanie zwykłego lokalu do potrzeb uczniów niewidomych lub niedosłyszących.
- Usprawnienie tych funkcji zaburzonych, które wymagają ćwiczenia.
- Dynamizowanie jednostki odchylonej od normy w kierunku wysiłku wydobycia się z sytuacji niepełnowartościowości: chodzi o kształcenie właściwych motywacji w postawie danego osobnika w stosunku do swego kalectwa,
- Indywidualizacja,
- Profilaktyka,
- Wspieranie i wspomaganie,

2. Pedagogika osób z niepełnosprawnością umysłową:
a) klasyfikacje niepełnosprawności umysłowej:
- rozwój przeciętny (odchylenie standardowe mniejsze i równe 1),
- rozwój niższy niż przeciętny (odchylenie standardowe -1 do -2),
- niedorozwój umysłowy (odchylenie standardowe od -2 do -3),
- niedorozwój umysłowy umiarkowany (-3 do -4),
- niedorozwój umysłowy znaczny (-4 do -5),
- niedorozwój umysłowy głęboki.
b)charakterystyka tych osób:
- upośledzenie dotyczy nie tylko funkcjonowania intelektualnego osoby nim dotkniętej, lecz również wszystkich innych sfer rozwoju; emocji, uspołeczniania, sprawności motorycznej,
- upośledzenie umysłowe jest stanem, który można poprawić lecz nie wyeliminować, co oznacza że osoby te muszą nauczyć się z tym żyć,
- upośl. powstaje w okresie rozwojowym spowodowane jest wieloma czynnikami,
- upośl. to istotne, czyli wyraźne względem przyjętych norm, obniżenie ogólnego poziomu sprawności intelektualnej, możliwości zachowania przystosowawczego.
Upośledzenie o stopniu umiarkowanym:
Czynności orientacyjno poznawcze: spostrzeganie niedokładne, wolne, dominuje uwaga mimowolna, słaba koncentracja uwagi, wąski jej zakres. Pamięć nietrwała, głównie mechaniczna. Myślenie konkretno obrazowe, brak zdolności dokonywania operacji leczniczych, trudności w tworzeniu pojęć abstrakcyjnych. Mowa z częstymi wadami, ubogie słownictwo.
Procesy racjonalno-motywacyjne: widoczne potrzeby psychiczne, intuicyjne uczucia moralne, słaba kontrola nad popędem.
Rozwój społeczny: widoczne potrzeby kontaktów społecznych. Osoby na ogół są samodzielne, wykonują proste prace domowe i zarobkowe. Rozumieją proste sytuacje społeczne, potrafią wyrażać swoje potrzeby, porozumiewać się i współdziałać z innymi.
Upośledzenie o stopniu znacznym:
Czynności orientacyjno poznawcze: spostrzeganie niedokładne, bardzo wolne, uwaga mimowolna, skupiona jedynie na silnych bodźcach, słaba trwałość uwagi, pamięć krótkotrwała, bardzo ograniczona. Mowa: zdania proste, dwuwyrazowe, często wady. Inteligencja sensoryczno-motoryczna.
Procesy racjonalno-motywacyjne: widoczne potrzeby psychiczne. Częste zaburzenia zachowania, intuicyjne uczucia moralne, oznaki przywiązania do osób, rzeczy.
Rozwój społeczny: osoby często samodzielne w załatwianiu potrzeb fizjologicznych, poruszaniu się w bliskiej okolicy. Rozumieją proste sytuacje, wykonują proste prace domowe, zarobkowe. Porozumiewają się w prostych sprawach.
Upośledzenie o stopniu głębokim:
Czynności orientacyjno poznawcze: duże zróżnicowanie: od braku percepcji, uwagi mimowolnej i pamięci do cząstkowego ich występowania. Mowa: nieartykułowane dźwięki. Czasem pojedyncze proste wyrazy, rozumienie prostych słów i poleceń.
Procesy racjonalno-motywacyjne: proste emocje zadowolenia i niezadowolenia, czasem wyrażanie emocji gestami – uśmiech, przywiązanie się do osób. Wahania nastroju.
Rozwój społeczny: prawie całkowity brak czynności regulacyjnych, nie potrafią dbać o bezpieczeństwo. Mogą nauczyć się prostych nawyków, wymagają stałej opieki.

c) Rola rodziny w rewalidacji tych osób (stadia i fazy):
Rodzice dzieci z upośledzeniem umysłowym to pierwsze osoby w rodzinie, które potrzebują pomocy i wsparcia ze strony specjalistów, głównie pedagogów specjalnych i psychologów.
Stadium I
- Co się właściwie dzieje?
- Przecież to nie może być prawdą?
- Dlaczego właśnie mnie to spotkało?
Stadium II
- faza agresji
- faza nieracjonalnych działań
- faza depresji
Stadium III
- faza racjonalnych działań
- faza aktywności
- faza solidarności

3. Pedagogika osób niesłyszących i niedosłyszących:
SURDOPEDAGOGIKA – jest działem pedagogiki specjalnej, zajmującym się teorią i praktyką kształcenia osób z wadą słuchu, a więc osób niesłyszących (głuchych) i słabo słyszących.
a) Cele surdopedagogiki:
- przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu słuchu przez umożliwienie korzystania z posiadanych resztek słuchowych drogą odpowiednich ćwiczeń bądź pobudzanie nerwu słuchowego i centralnego układu nerwowego przez zastosowanie wszczepu ślimakowego i rewalidację,
- przywracanie sprawności psychicznej przez usprawnianie procesów poznawczych, zaburzonych w wskutek ograniczenia percepcji bodźców słuchowych, w tym mowy dźwiękowej,
- przygotowanie osób z wadą słuchu do funkcjonowania w warunkach życiowych zmienionych wskutek istniejącej wady i do możliwie samodzielnego życia.
b) Klasyfikacja:
- ze względu na czas wystąpienia wady, mówimy o osobach z wadą słuchu:
-prelingwalną – gdy uszkodzenie wystąpiło przed okresem nabycia mowy ustnej,
interlingwalną – gdy dziecko zaczęło uczyć się mowy, ale nie opanowało jeszcze całego systemu symboli słownych i związków międzywyrazowych, tworzących strukturę gramatyczną języka,
postlingwalną – gdy uszkodzenie nastąpiło po opanowaniu mowy. Te osoby określa isę jako ogłuchłe.
- ze względu na stopień uszkodzenia:
niesłyszące – głuche – to osoby z tak znaczą wadą słuchu, która uniemożliwia im odbieranie mowy za pomocą słuchu, w sposób naturalny. Niesłyszący odbiera informacje gównie droga wzrokową. Dużą pomocą są urządzenia wzmacniające dźwięki, tzw., aparaty słuchowe. Najpoważniejszym następstwem głuchoty jest niemożność opanowania mowy ustnej drogą naturalną, tj. przez naśladownictwo słyszanej mowy otoczenia. Osoby niesłyszące mają trudności w kontaktach z ludźmi słyszącymi. Trudności te powodują tendencje izolacyjne i tworzenie się grup posługujących się głównie językiem migowym lub miganym,
niedosłyszące, słabo słyszące – są to osoby, u których wada słuchu ogranicza odbiór mowy drogą słuchową. Mogą opanować mowę ustną drogą naturalną poprzez słuch. Wada ta nie jest tak wielka, aby uniemożliwiła korzystanie ze słuchu w nauce, pracy i zabawie, ogranicza jednak i zniekształca odbieraną mowę ustną,
- ze względu na dodatkowe (sprzężone) uszkodzenia rozróżniamy głuchoniewidomych, osoby z wadą słuchu i z upośledzeniem umysłowym, z wadą słuchu i kalectwem narządu ruchu,
- ze względu na miejsce uszkodzenia określa się tę część analizatora słuchowego, która uległa uszkodzeniu lub zniszczeniu. Rozróżnia się niedosłuch typu:
typ przewodzeni owy- charakteryzuje się ubytkiem słuchu nie przekracza 60 dB, lepiej słyszalny jest szept niż mowa potoczna, istnieje możliwość rozumienia mowy przez zastosowanie aparatu słuchowego lepsze jest słyszenie w hałasie. Przyczyny tego niedosłuchu to: uszkodzenia mechaniczne, zapalenie kosteczek w uchu środkowym,
typ odbiorczy – dziali się poślimakowy, poślimakowy ii centralny. Uszkodzenie to jest najczęściej nie wyleczalne choć występują próby korekcji poprzez wszczepianie implantów ślimakowych do nerwu słuchowego. W wyniku tego uszkodzenia dziecko słyszy mowę, ale jej nie rozumie. Brak jest kontroli własnej mowy, gdyż zaburzone jest przewodnictwo kostne i powietrzne. Mowę tych osób charakteryzuje ubogie słownictwo, ograniczone rozumienie pojęć,
typ mieszany – najczęściej spotykany typ głuchoty u dzieci. Dziecko słyszy mniej, niewyraźnie, upośledzona jest też identyfikacja w kierunku słyszenia.
c) Metody porozumiewania się:
- metoda migowa-ideograficzna- polega na porozumiewaniu się głuchych z głuchymi przy pomocy umownych znaków migowych, określających dane pojęcie,
- daktylografia – mowa palcowa, oparta jest na odpowiednich układach palców jednej lub obydwu dłoni. Każdej literze lub liczbie odpowiada określony znak daktylograficzny. D. Przestrzega reguł gramatycznych,
- fonogesty – umowne ruchy jednej lub drugiej dłoni, wykonywane na wysokości twarzy osoby mówiącej. F. Uzupełniają niewidoczne ruchy artykulacyjne. Nie zastępują one mówienia, ale pomagają w mówieniu i odczytywaniu mowy z ust nadawcy,
- mowa kombinowana – składa się na nią stosowanie w procesie porozumiewania się: mowy ustnej, w formie graficznej lub dźwiękowej, alfabetu palcowego i znaków migowych,
- metoda totalnej komunikacji – uwzględnia wszelki drogi porozumiewania się, a więc drogę migową, daktylografię, mowę usną,
- metoda ustna – wykorzystuje różne drogi kontaktu z uczniem prowadzące do opanowania pzrze niego mowy ustnej. Formy tej metody:
m. matczyna-słowna,
m. audutywno-werbalna,
m. daktylowa.
d) Zasady i metody rewalidacji:
profilaktyka – zapobieganie występowaniu i pogłębianiu wady słuchu i jej skutków, zwłaszcza w zakresie zaburzeń osobowościowych,
kompensacja – rozwijanie i wykorzystywanie innych zmysłów, np. wzroku, dotyku dla poznawania otaczającej rzeczywistości,
korektura – wykorzystywanie rożnych urządzeń technicznych, ułatwiających odbiór świata dźwięków, w tym dźwięków mowy,
usprawnianie – uwrażliwienie resztek słuchu i wykorzystanie ich dla pełnego rozwoju dziecka,
dynamizowanie wewnętrzne jednostki – psychiczne aktywizowanie jednostki, budzenie wiary we własne siły i możliwości.
e) Instytucje opieki i kształcenia osób z wadą słuchu:
prowadzą pomoc ambulatoryjną, zapewniają diagnozę, naukę porozumiewania się, umożliwienie słuchu bez odrywania dziecka od środowiska domowego, zapewnienie opieki, kształcenia, rewalidacji dzieci i młodzieży.

f) Przyczyny to:
- wady wrodzone – mogą je spowodować czynniki genetyczne (wada dziedziczna) lub te, które zadziałają na dziecko w okresie życia płodowego bądź w czasie porodu. Są to dzieci z ryzyka okołoporodowego. Ryzyko takie może być spowodowane czynnikami genetycznymi, konfliktem serologicznym, chorobą matki, niektórymi lekami lub używkami bądź patologicznym porodem,
- wady nabyte – mogą powodować m.in. ostre lub przewlekłe choroby ucha, choroby zakaźne, 9

6. Pedagogika terapeutyczna:
a) Zdrowie - stan pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i socjalnego, a więc stan w którym budowa i czynność wszystkich tkanek i narządów są nie tylko prawidłowe ale zapewniają również wewnętrzną równowagę i zdolność przystosowania do otaczających warunków-również społecznych.
b) Choroba – zdarzenie w procesie rozwoju dziecka, obciążające je psychicznie. Choroba powoduje powstanie w organizmie ludzkim ogólnych zmian biologicznych, które stanowią ujemne bodźce działające na psychikę dziecka. Do zmian takich należą: ograniczenie czynności życiowych i ogólnej wydolności organizmu, powstanie dolegliwości jak ból, kaszel, lęk, ból, ograniczenia aktywności, itp.
c) Ograniczenia dzieci przewlekle chorych:
- unieruchomienie dziecka chorego, od nakazu leżenia w łóżku, aż do sztucznego unieruchomienia w gipsie lub na wyciągu,
- ograniczenia samodzielności dziecka i uzależnienie go od innych osób w wykonywaniu różnych czynności życia codziennego,
- izolacja dziecka od środowiska przyrodniczego i społecznego, najbardziej przykra dla dziecka jest izolacja w szpitalu. Tęsknota i poczucie osamotnienia naruszają jego sferę emocjonalną,
- ograniczenie możliwości uczenia się i osiągania dobrych wyników w nauce (dziecko często narażone jest na złe samopoczucie, osłabienie, wysoką temperaturę itp. ).

10. Pedagogika dzieci z autyzmem i zespołami psychozopodobnymi.
Autyzm – to zespół poważnych zaburzeń rozwojowych dziecka manifestujących się do 30 miesiąca życia, związanych z wrodzonymi dysfunkcjami układu nerwowego.
Przyczyny autyzmu – autyzm to zaburzenie o złożonej etiologii wciąż jednak nie wiadomo jaka przyczyna leży u jego powstania. Twierdzi się, że autyzm to zaburzenie mające charakter palietologiczny, czyli istnieje wiele czynników, które mogły doprowadzić do jego powstania, mogą to być np. :
- krwawienia w trakcie ciąży,
- zatrucie ciążowe,
- zaawansowany wiek matki,
- napromieniowanie,
- przyjmowanie przez matkę leków,
Autyzm mogą również wywołać zaburzenia takich obszarów mózgu jak:
- pień mózgu,
- płaty skroniowe, czołowe,
- ciało migdałowate.
Objawy autyzmu – obecnie przyjmuje się triadę objawów zaburzeń autystycznych:
- zaburzenie międzyludzkich związków - brak lub zakłócony sposób komfortu w czasie złego samopoczucia, trudności naśladowania, zabaw z rówieśnikami, zawierania przyjaźni, rozumienia konwencji w interakcjach społecznych,
- zaburzenie komunikacji i fantazji – brak porozumiewania się za pomocą języka werbalnego i pozawerbalnego (gesty, mimika, ekspresja wyrazu twarzy, wzrok), brak wyobraźni – trudności w odgrywaniu ról i zabaw na niby, zakłócenia formy treści wypowiedzi oraz upośledzenia zdolności inicjowania lub podtrzymywania rozmowy – uporczywe zajmowanie siętymi samymi przedmiotami lub sprawami, zawężenie zainteresowań, wykazywanie niepokoju przy nieznacznych zmianach w otoczeniu.
- ograniczony repertuar aktywności i zainteresowań.

Różnice między autyzmem a Zespołem Aspergera:

OBSZARY ZABURZEŃ AUTYZM ZESPÓŁ ASPERGERA
Motoryka Zwinność, gibkość, zgrabność, dobra kontrola ruchów pomimo sprawiania wrażenia bycia nieobecnym Uderzająca niezgrabność, sztywność, zła motoryczna koordynacja.

Reakcje przymusowe, stereotypie
Stereotypie w większym stopniu ujawniane na obszarze motoryki: kręcenie się, przybieranie póz, tworzenie rytuałów z prostych czynności dnia codziennego, domaganie się stałości otoczenia. Pedantyczne, uporczywe rozwijanie wąskich zainteresowań dotyczących jakiejś problematyki, fascynacja problemem.
Zaburzenia społeczne Częstszy brak kontaktu wzrokowego w interakcjach, obsesyjne, jednostronne, udziwnione reakcje w kontaktach społecznych, np. : nieadekwatny śmiech, sygnalizowanie stanu niewygody krzykiem, autoagresją. Brak wyczucia społecznych oczekiwań, wyrażony brakiem respektu czy dystansu. Kontakt również jednostronny bez uwzględniania życzeń czy reakcji partnera, np.: długie monologi, dygresje, wypowiedzi nie na temat, nieistotne.
Mowa Brak, opóźniona lub zmieniona, zrozumiała, echolalia. Słownik bogaty, składnia poprawna, treść wyrażona metaforycznie, neologizmy, sposób wyrażania przesadnie ścisły.

Zespół Aspergera – charakteryzuje dzieci, które od małego zachowują się jak dziwacy ii najchętniej pozostają same. W szkole bronią się przed wypowiadaniem się. Wykazują mało zrozumienia dla reguł społecznych i nie mają intuicyjnej wiedzy o tym co jest społecznie do przyjęcia. Brakuje im wyczucia. Nie wykazują respektu przed dorosłymi i nie mają wyczucia dystansu. Sztywności, stereotypowości działań towarzyszy napięcie fizyczne, niezdarność ruchowa, oszczędna gestykulacja. Twarz pozbawiona mimiki nie wyraża stanów emocjonalnych, spojrzenie skierowane w dal nadaje twarzy wyraz zamyślenia. Intonacja głosowa jest dziwaczna, głos monotonny albo nadmiernie modulowany. Używają mowy metaforycznie..



Różnice między autyzmem a schizofrenią dziecięcą:

OBSZARY ZABURZEŃ AUTYZM SCHIZOFRENIA
Percepcja Odbiór nadmiaru pojedynczych wrażeń z trudnościami ich łączenia, lęk przed nadmiarem chaotycznych bodźców, unikanie wrażeń, obronność percepcyjna. Urojenie wzrokowe, słuchowe, dotykowe, np.: odczuwanie czy postrzeganie nieistniejących ran na ciele; słyszenie głosów, monologi, dialogi, głosy udzielające wskazówek – podszepty.
Mowa Skąpa lub brak, pozbawiona ekspresji, echolalia, wydawanie dziwnych dźwięków np. : chrząkanie, kwakanie nieprawidłowości gramatyczne. Odległe skojarzenia i wypowiedzi sprawiające wrażenie nieadekwatnych. Na początku obecna, wraz z rozwojem choroby stopniowa utrata do mutyzmu albo wzmożony pęd do mówienia, jednak wypowiedzi nie na temat, nie nawiązujące do rzeczywistości, dziwaczne na skutek rozluźnienia skojarzeń myślowych, neologizmy, brak ekspresji.
Emocje Nienormalne przywiązanie do przedmiotów, trudności tworzenia więzi z ludźmi i brak przywiązania do osób, intensywne leki – poczucie zagrożenia, stany paniki z powodu drobnych zmian. Płaskość efektów, odosobnienie uczuciowe, lękowe rozstrojenie z powodu myśli urojeniowych, także dlatego wrogość, agresja, stany podniecenia; stany obniżonego nastroju.
Myślenie Opóźnione; trudności rozumienia zależności, tworzenia meta reprezentacji, niedorozwój teorii umysłu, uporczywe trzymianie się jednego problemu. Głośne natrętne myśli zablokowanie myśli, zaburzenia płynności skojarzeń; powierzchniowe zainteresowania sprawami abstrakcyjnymi – zaskakujące wnioskowania potem czynności intelektualne lub ich rozpad.
Zachowania społeczne Niezdolność rozumienia społecznych sytuacji, nieumiejętność autoreprezentacji i dwustronnej wymiany z partnerem: preferowanie bycia w samotności. Osłabienie zainteresowań dążeń, ambicji; utrata kontaktu z otoczeniem, chłód i obcość w interakcjach, pozostawanie wśród innych samotnym, jednak bez dążenia do izolacji.
Początek, pierwsze objawy Przed 30-tym rokiem życia. Po ukończeniu trzech lat.

7. Pedagogika osób niedostosowanych społecznie:

NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE – występuje we wszystkich środowiskach dzieci i młodzieży. Największe jego zmiany obserwuje się wśród dzieci i młodzieży objętej kształceniem masowym Na rozwój tego zjawiska wpływają czasowe i kulturowe uwarunkowania a przede wszystkim zmiany i transformacje w sferze społeczno-moralnej.

NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE – to wewnętrzny, niekorzystny stan emocjonalno-motywacyjny wyznaczający się osobowościowymi zaburzeniami w sferze emocjonalnej, motywacyjnej i alsjologicznej, normatywnej. Zewnętrznymi objawami niedostosowania społecznego są zachowania naruszające normy społeczne.

Kryteria niedostosowania społecznego:
- dziecko nie działa w swoim interesie, jego motywacja działań jest nierealistyczna,
- swoim działaniem stwarza sobie wiele problemów, działanie to jest wynikiem frustracji, często spowodowane niemożnością samodzielnego rozwiązania problemów,
- reakcji jego nie można przewidzieć i są one nieproporcjonalne do siły działającego bodźca,
- dziecko nie odnosi sukcesów,
- towarzyszy mu złe samopoczucie,
- czuje się nieszczęśliwe.

Typologia niedostosowania społecznego:
- zachowania wrogie (agresja),
- zachowania zachowawcze (wycofanie, depresja, lęk, rezygnacja z celów życiowych), zaniżona samoocena,
- aspołeczność – zaawansowany rozwój wrogości, destrukcja, nieposłuszeństwo, łamanie wszelkich norm współżycia, cechy osobowościowe wskazują na osobowość socjopatyczną,
- zachowanie niekonsekwentne – osoba, która wykazuje niemożność do wstrzymania się od natychmiastowej reakcji, reaguje przypadkowo, nieadekwatnie do siły bodźca, jest nadpobudliwa, narusz przyjęte normy prawne i zwyczajowe.