Norwid - twórczość.

„Coś ty Atenom zrobił Sokratesie” – napisał ten wiersz w 1856. Inspiracja była dla niego śmierć Mickiewicza. Można podzielić ten wiersz na 2 części. Pierwsza – apostrofy do wielkich ludzi, którzy zapisali się w historii. Jest mowa o tym ze wielcy ludzie uprzednio niedocenieni w przyszłości otrzymają szacunek. Jest mowa o Sokratesie, alghierim, Kolumbie, comeonsie, Kościuszce, crapdeonie. Druga część jest refleksja na temat życia mickiewicza. Niedoceniony w pełni za życia ‘zmartwychwstanie’ po śmierci, kiedy ludzie dojrzeją do jego wielkości, do geniuszu, który reprezentuje. Mickiewiczowi Norwid prorokuje slawe i uwielbienie.

„W weronie” - wiersz jest związany z najpopularniejsza historia milosci. Polemika miedzy romantykami, a klasykami. Jest tu ukazany stosunek natury do człowieka. Natura przez romantyków była często personifikowana, uważana za cos doskonałego, posiadającego pierwiastek duchowy.

„Do obywatela Johna Brown’a” – John Brown amerykanin, farmer, walczył o prawa dla murzynów. 1859 został powieszony, pewien czas spedzil i wiezieniu. Wiersz ten jest apelem o uwolnienie Brown’a z wiezienia

„Klaskaniem mając” – wiersz jest refleksja poety nad jego zyciem i nad swiatem , który go otacza. „klaskaniem mając obrzękłe prawice, znudzony piesnia, lud wołała o czyny” – odwoluje się do nastrojów panujacych w spoleczenstwie polskim. Ludnosci nie wystarcza już piesn o wielkich czynach, ale chcieli żeby czyny te zostały wprowadzone w zycie. „było w ojczyznie laurowo i ciemno...” – fragment ten mowi o nastrojach panujacych w kraju. Nie było już nadziei na zmiany, kiedy to Norwid otrzymal wskazówke od boga „ żyć mi wskazał w żywota pustyni” – norwid nazywa życie pustynią, gdyż jest samotny na swiecie, jest niezrozumiany „samotny wszedłem i sam błądzę dalej”. Norwid mowi o tym, ze spotkal wiele kocie w swoim zyciu, ale w zadnej nie znalazl milosci , inspiracji, kobiety te nie wniosly nic nowego w jego zycie.

Norwid skarży się na siwat, w którym przyszlo mu zyc, nie jest w nim szczesliwy. Skarży się do boga, do doskonalosci, do swiata w którym chciałby zyc – Jeruzalem. Mowi ze wspolczesni poeci nie potrafia zrozumiec i docenic jego poezji, gardza nia, widza tylko powierzchownosc. Wie jednak ze przyszle pokolenie doceni jego tworczosc , zrozumie je, odnajda w niej gleboki sens i przeslanie, które miał na celu, wie ze odczyta te same slowa w zupelnie inny sposób.

Wiersz ten sklada się z dwóch warstw tresciwych:

a)jedna z nich odnosi się do spraw narodu. Narod ma dosc slow, piesni – chce aby słowa te stały się czynem. Norwid krytykuje polski romantyzm – była literatura, która używała do tego czynu patetyczne hasła. Literatura szła swoim torem, życie narodu swoim. Norwid uważał, ze literatura ma być nauczycielka zycia, dawac wskazowki – w tym wypadku powstala tylko na papierze. Norwid nie potrafił wprowadzic tego w czyn.

b)sprawy osobiste: - niezroumienie tworczosci; jego tworczosc nie oddzilywala w odpowiedni sposób na narod. –skarga z powodu nieszczesliwej milosci; obdarzal miloscia, ale nie otrzymal jej. Maria Kalergis(?) – jego wielka milosc – niespelniona.

Norwid jest uznany za romantyka, często dopisuje się go do listy wieszczow polskich. Poezja mickiewicza, slowackiego, krasinskiego – ich tworczosc była znana w polsce – nie w calosci, ale w wiekszosci. Natomiast poezja norwida została odkryta bardzo późno. Slowacki. Mickiewicz byli na emigracji z powodów politycznych, krasinski – podrozowal. Norwid wyemigrowal z powodow finansowych ‘za chlebem’. Minal prawie caly wiek, kiedy jego poezja doszla do polskiego czytelnika Miriam Przesmycki(?) odkryl dziela norwida i otworzyl je przed polakami.

Poezja wzbudzila w polskich czytelnikach ogromny zachwyt. Wiele cech lit. Norwida należy do cech romantycznych. Wielu nazywa go epigonem romantyzmu. Niektorzy uwazaja ze był zwiastunem modernizmu. Operuje symbolika, która zdominowala te epokę. stosowal wieloneologizmy – zabieg slowotworczy dla wyrazenia wlasnych emocji. jego poezja posiada gleboki podtekst filozoficzny – również cecha modernizmu. Jest to poezja która można okreslic jako poetycki traktat filozoficzny. Norwid bedac romantykiem odnosil się b.krytycznie do jej tworcow.

„Bema pamieci zalobny-rapsod”- Jozef Bem bral udzial w powstaniu listopadowym zaslynal w wiosnie ludow walkami na wegrzech (1848).Jest uwazany za bohatera polskiego jak i wegierskiego.

W wierszu jest tu opisany pogrzeb, ale jest on anachronizmem. Bem zyl w XIXw a pogrzeb ten jest wzorowany na obrzadku staroslowianskim. obrzęd dotyczy zasluzonych wojow.

Norwid poprzez ten anachronizm chcial wywyzszyc postac Bema. Chcial pokazac , ze Bem wyrosl z tej tradycji rycerskiej (staroslowianskiej) posiadal cechy tych wojow. Utwor jest ponadczasowy, uniwersalny – laczy dwa czasy. Widac narastanie nastroju, jest to obraz literacki. Wazna role odgrywaja barwy – ciemne, zimne tonacje kolorow, surowosc. Akcja rozgrywa się w nocy – dominuje ciemnosc, mrocznosc – rozswietlona swiatlem ksiezyca i pochodni. Obraz drży przez plomienie swiecy. Jest zlozony z migocacych plomieni. Barwy te maja wyrazac odpowiedni nastroj zaloby , smutku, grozy, smetnosci.

Wazna role odgrywaja dzwieki, klekot, szloch, placz, trzepot choragwi – dźwięk jest niepokjajacy , tajemniczy, przygnebiajacy, pusty,. Synkretyzm srodkow artystycznych-malarskich, muzycznych, dzwiekowych – wizualnych ze sluchowymi – charakterystyczne dla modernizmu. Pojawiaja się elementy impresojnistyczne. Ważna cechą tego wiersza jest dynamizm, ruch – kondukt żałobny posuwa się. Pogrzeb ten jest wizją poetycką norwida. jest to wizja realistyczna (– nie ma elementow fantastycznych). Podążają utartym przez ludzi szlakiem. droga – łącznik między narodzinami, a śmiercią. Można powiedziec ze jest to pewnego rodzaju symbol.

Kondukt ten zanurza się w wąwozie, w czeluście piekielnym. „które aby przesadzić ludzkość nie znajdzie sposobu” – (czeluście). Nie było dotąd człowieka, który oszukałby śmierć, który nie zanurzyłby się w tych czeluściach, nigdy w przeszłości i w przyszłości nikt nie zdoła ich przekroczyć „włócznią twego rumaka zeprzem, jak starą ostrogą” – rumak ten stał się pomostem między zyciem, a smiercia. Stanie się wybawieniem. Czlowiek umiera tylko fizycznie, ale jego twórczość, duchowy dorobek pozostanie nigdy nie umrze - będzie wieczny - „ non omnis moriar”. Człowiek umiera, ale jego idee pozostaja, jego wartosci i walka o nie pozostana nieśmiertelne, gdyż wpisaly się w bieg historii.

Idea sama w sobie jest niesmiertelna. „ dalej – dalej - ...” ostatnie slowa wskazuja na to ze się nie konczy, lecz nadal będzie zywa. korowód ma w sobie ogromną moc, ze może zwalic mury Jerycha „ mury Jerycha porozwalają jak kłody”. Początkowa idea ta była „ własnością” Bema. Smierc spowodowała uwolnienie tych idei, które staly się ideami innych ludzi. Smierc ciala uwalnia te idee i rozpowszechnia je wsrod innych. Staje się ich moca i sila. Bem służy jako przykład czlowieka, ktory nosil w sobie wielka idee. Wiersz ten dotyczy uniwersalnych prawd, ktore odnosza się do wszystkich, którzy idee nosza. „ przysięgę złożona ojcu, az po dzien dzisiejszy tak zachowalem” – idea ma wtedy wartosc kiedy wynika z wiernosci samemu sobie, kiedy wynika z wnetrza człowieka.

Filozofia Norwida

Tworczosc Norwida to uniwersalny traktat poetycko-filozoficzny. Czlowiek – dzielo. Dzielo – to nie tylko jako tworczosc, ale również i Praca. W filozofii Norwida Praca oznacza wszelkie dzialanie czlowieka wynikajace z jego potrzeby duchowej i potrzeby realizacji Piękna. „Bo piękno na to jest by zachwycało do Pracy”. Piękno nie ma tylko wartosci estetycznej, jest wszystkim co ma wewnetrzny walor, wartosc co wyrasta z dążenia ducha człowieka do doskonalosci. Według norwida wszelka ewolucja wynika z dążenia ku Pięknu i doskonałości. Czlowiecza Praca jest wcieleniem Piękna, ktore tworzy. Czlowiek sam się udoskonala, coraz bardziej się uczlowiecza „a praca by się zmartwychwstała”.

Tę koncepcje widać najbardziej w „Promethidion” – bohaterem jest pierwotny Adam. Wskazuje na to ze glina stała się człowiekiem – jest to możliwe przez Pracę i Piękno. Glina ludzka ma w sobie ducha, dzięki tym dwóm wartościom. Człowiek(Adam) symbol pierwszego czlowieka. Mowiac o zmartwychwstaniu ma na mysli budzenie się do zycia ze swej marnoty wewnętrznej (gliny) do przeobrażenia się w czlowieka. Historia jest wyrazem tego rozwoju wewnętrznego człowieka. Norwid pojmował historie jako łancuch dziejow, skladajacy się z poszczegolnych ogniw.

Każdy z nich ma określoną budowe i przyczyne powstania. Brak – wewnętrzna potrzeba do dzialania w imię piękna i doskonałości, czlowiek uzmysławia sobie potrzebe, zdaje sobie sprawę ze ten Brak musi zapełnić. następuje Niedopełnienie – jakie tu przyjac dzialanie. Jak sobie uzmyslowic do czego ma się sprowadzic Praca, to uzyskuje dopelnienie, które jest wypelnieniem Braku. Kiedy już do apogeum(dopełnienia) lancuch się zamyka. Jednak dopelnienie łączy się z brakiem, w kazdym dopelnieniu jest nowy brak. Brak ma dwojakie znaczenie w życiu człowieka. 1) negatywne – ból, cierpienie, potrzeba, niedosyt, niedoskonałość, uwiera go to. 2) pozytywne – bez niego nie dążono by do doskonałości. Rozwój stanąłby w miejscu.

„Fortepian Chopina” – konstrukcja wiersza ma budowe zwrotkowa, które sa nieregularne i sa wyraznie wyodrebnione (cyfra rzymska) jak rozdzialy. Kazda z nich jest scisle okreslona caloscia. Zawiera tylko sobie przypisana tresc. Wiersz jest dedykowany A Czajkowskiemu

BUDOWA: wiersz dzieli się na 2 cz, gdzie Norwid przebywa u umierajacego Chopina.

A 2cz ma powiazanie z powstaniem styczniowym, kiedy rosyjscy hołdacy(?) wyrzucili fort. Chopina na bruk. Obie te czesci lacza elementy filozofii sztuki Norwida.

Norwid sztuke uwazal za Prace. Zdaniem artysty jest przemienianie materii w najwyzszy ideal piekna. Wg Norwida tworzenie sztuki jest Dopełnieniem Braku, lecz nie wielu artystom udalo się dojsc do najwyzszego idealu Piękna Dopełnienia (Michał Anioł, chopin , Ajschylos- doszli do Dopelnienia)

I z. przyczna napisania sa ostatnie dni zycia Chopina. W Chopinie było wiele watkow talentu, które przerwala smierc. Jeszcze za zycia stal się osoba historyczna, tworzac zywa legende jako artysta i czlowiek. Sztuka zaczyna zyc wlasnym zyciem.

2 z. Porownuje Szopena do liry Orfeusza. Choroba ‘roztrzaskala’ jego talent. Muzyka, która w nim była już nigdy nie miala mozliwosci wypowiedzenia się. Struny sa symbolem dzwieku, rozmowa strun jest jego muzyka. On je pozostawil, struny się dziwia, caly czas czuja jego obecnosc. On odchodzi , a one wciąż zyja, graja.

3 z. Charakteryzacja ręki Ch. Norwid wypowiada się jako rzezbiarz. Jest dla niego dzielem sztuki. Sama doskonalosc reki swiadczy o dziele doskonalym. Reka jest doskonala forma i trescia.

4 z. Kontynuacja, muzyka będzie dalej zyc, jest doskonala. Mimo, iż nie ma reki tworcy nie oznacza, ze sztuka straci wielkosc okres peryklejski – zloty wiek kultury greckiej . Piekno formy wynikalo z prostoty. Dla Norwida, czyms wielkim bylo polaczenie tej sztuki z idea polskosci = dom modrzewiowy. Muzyka osiagnela Boskosc, szczyt , jest najwyzszym absolutem.

5 z. Caly dorobek sztuki polaczyl z tradycja doskonalosci rozwoju sztuki, kultury, tradycji polski. W hist. Sztuki zawarta zostala hist polski.

6 z. Odszedles, umarles, odejsci Szopena, z którym nie zgadzaja się dzwieki, klawisze.

7 z. Zawarta kwintesencja, wyklad filozoficzny... :] własna improwizacja