Ekspansja islamu w VII – IX wieku n.e. –kalendarium
622 r.- Mahomet ucieka z Mekki do Medyny przed arystokracją wyznającą politeizm.
624 – 630 r. – trwa proces scalania plemion arabskich przez Mahometa, zakończony zajęciem
przez jego zwolenników Mekki .Jeszcze za życia twórcy islamu jego armie ata-
kują Palestynę , ale zostają odparte przez wojska bizantyjskie .
632 – 634 r.- pierwszym kalifem ( czyli następcą Proroka ) zostaje jego uczeń Abu – Bekr.
Mimo krótkiego panowania , jego rządy utrwaliły zdobycze nowej wiary i po –
zwoliły zachować na razie jej jedność .To Abu – Bekr dostrzegł zalety dwóch
wybitnych dowódców arabskich : Halida ibn al.- Walida oraz Amra ibn al.-Asa.
W 633 r. armia arabska zajmuje Mezopotamię .
634 – 644 r.- rządy kalifa Omara. Arabowie zajmują Palestynę zadając szereg porażek armii
bizantyjskiej dowodzonej przez cesarza Teodora .Oprócz Ziemi Świętej wojska
Halida ibn al.-Walida zajęły Syrię bijąc Bizantyjczyków w bitwie nad rzeką Jar-
muk ( 636 ) .W latach 634 – 637 trwały też zwycięskie dla Arabów walki z Per
- sją .Armia Sada ibn abi – Waqqasa zdobyła Ktezyfont . Amr ibn al.-As
zdobył wszystkie syryjskie twierdze ( m.in Aleppo , Cezareę , Askalon oraz
Tripoli ) ,dokonał inwazji Egiptu ( 639 – 642 ) zakończoną zdobyciem Aleksa –
ndrii .Jeszcze za życia kalifa Omara , armia arabska złamała zorganizowany
opór Persów w bitwach pod Ram Hormuz ( 640 ) i Nehawandem ( 641 ) i pod-
biła Cyrenajkę i Tripolitanię w Afryce Północnej .
644 – 656 r. – panowanie kalifa Otmana .Za jego czasów Arabowie budują od podstaw flotę
wojenną co owocuje zdobyciem Cypru ( 649 ) , spustoszeniem Sycylii ( 652)
zajęciem Rodos ( 645) .Arabowie zadają kilka porażek flocie bizantyjskiej ) .
Arabowie bezskutecznie usiłują zająć Afganistan .
656 – 661r. – rządy ostatniego z bezpośrednich następców Mahometa ; jego zięcia i przybra-
nego syna – Alego wypełniły pierwsze na dużą skalę ,walki wewnętrzne. Na
czele buntu przeciw Alemu stanęła wdowa po Mahomecie – Aisza oraz namie-
stnik Syrii – Moawija .Negocjacje zakończyły się niepowodzeniem i Moawija
obwołał się kalifem podczas pobytu w Jerozolimie. Wojna domowa dała chwilę
spokoju Bizancjum ( rozejm z 659 r. ) . Ostatecznie zwyciężył Moawija .Ali
został zamordowany , a jego syn al.-Husajn zmuszony do ustąpienia .Konflikt
spowodował podział islamu na zwolenników Alego , którzy nie uznawali wszy-
stkich jego następców ( szyici ) oraz na ortodoksów , wywodzących, że prawo
Moawiji jest wolą Allacha i jest zgodne z tradycją ( wola Aiszy) .
661-680r.- panowanie Moawiji , pierwszego kalifa z dynastii Omajjadów .Mimo wielkich
zdolności wojskowych tego władcy Arabowie ponoszą kilka porażek. Nie udało
im się na trwałe zająć Samarakandy , ponieśli klęskę w wojnie z Bizancjum ( 668-
679).Zasługą Moawiji jest za to udany najazd na dolinę Indusu.
W następnych latach w regionie bliskowschodnim panowała specyficzna sytuacja , dzięki której prawdopodobnie ekspansja arabska nie była aż tak dynamiczna. Następcy kalifa
Moawiji z dynastii Omajjadów – Jazid I ( 680 – 683 ) , Merwan ( 683 – 684 ) , Abd al.-Malik
( 685 – 705 ) ,Al.- Walid ( 705 – 715 ) prowadzą politykę utrwalania własnej władzy ,a zara –
zem ekspansji zewnętrznej .Było to trudne do pogodzenia , władzy Omajjadów nie chcieli uznać zwolennicy Alego oraz wyznawcy mnożących się sekt islamskich. W różnych rejonach
imperium wybuchały bunty. Najpoważniejsze miały miejsce w Arabii w latach 680-692, na
którego czele stanął Abdullah ibn as-Zubajr, w Afganistanie ( na czele stał ibn al. Aszt ) .W
Syrii bunty miejscowej ludności podsycali agenci Bizancjum .Tłumienie tych wystąpień koń-
czyło się pomylśnie dla kalifów, ale kosztowały zniszczenia i wyludnienie krain. Rzutowały
również na wyniki ekspansji zewnętrznej. Należy podkreślić , że i tu Arabowie odnosili po-
ważne sukcesy .Do 698 r. zajęto resztki posiadłości bizantyjskich w Afryce Północnej – Tunis ; opanowali Maroko i Algierię ( 705 ).Najwybitniejszy z w/w kalifów – Al.-Walid do-
kończył podboju Afryki Północnej , zajął obszary nad rzeką Oxos ( dziś Amu-Daria) .Od 713
roku Arabowie pod wodzą Mohammeda al.-Kassima najeżdżali regularnie Pendżab. Niezwy -
kle wojowniczy kalif Sulejman ( 715 – 717 ) i jego brat Omar II ( 717-720 ) utrwalają władzę
arabską w Azji Mniejszej, oblegają Konstantynopol ( 717-718) i w 711 r. rozpoczynają podbój Hiszpanii i południowej Francji. Pomylśność władzy Omajjadów kończy się w latach
40 – ych VIII w. O ile bunty Berberów w Maroku udało się jeszcze stłumić , o tyle bunt w
Chorasanie był wyjątkowo groźny. Na jego czele stanął Abu Muslim należący do stronników
Abu al.-Abbasa. Był to w prostej linii potomek al. – Abbasa , wuja i towarzysza samego Mahometa. Bunt wybuchł w 747 roku ,rozprzestrzenił się błyskawicznie .Imperium podzieliło
się na zwolenników starej dynastii i nowej- czyli Abbasydów .Decydujące starcie odbyło się
nad rzeką Wielki Zab ( I 750 ) . Ostatni kalif z dynastii Omajjadów – Merwan II poniósł klęskę , po krótkiej ucieczce został zamordowany .Panowanie pierwszych kalifów z dynastii
Abbasydów do złudzenia przypominało władzę Omajjadów. Bunty zwolenników Omajjadów
, szyitów powodują rozwiązania radykalne. Całe lata trwa systematyczne wyszukiwanie i mordowanie członków rodu Omajjadów. Zdołali oni zachować władzę jedynie w Maroku oraz w Hiszpanii .Kalif Al.-Mansur czyni Bagdad stolicą Abbasydów , a jego wnuk , a zara-
zem najwybitniejszy Abbasyda – Harun al.-Raszyd ( 786 – 809 ) uspokaja sytuację w państwie .Po jego śmierci kalifat ogarnia zamęt polityczny , który u schyłku XI wieku umo-
żliwi narodziny nowej potęgi świata islamu – Turków Seldżuckich , da kolejne wieki istnieniu
Cesarstwa Bizantyjskiego a mimo to nie zahamuje rozwoju kultury , z której nieoficjalnie czerpać będzie europejskie średniowiecze .