Budowa i funkcje narządu wzroku i słuchu
Narząd wzroku- oko
Jest fotoreceptorem- odbiera bodźce świetlne
Jest eksteroreceptorem- odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego
(Interoreceptory- odbierają bodźce ze środowiska wewnętrznego)
Elementy ochrony oka:
-powieka- chroni przed kurzem, pyłkami, nadmiarem światła
-rzęsy- chronią przed pyłkami, kurzem
-brwi- sprawiają, że pot spływa po boku a nie na oczy
-gruczoł łzowy- łzy oczyszczają oko (zawierają amylazę, która działa bakteriobójczo i bakteriostatycznie)
-oczodół
-spojówka
Gałka oczna zbudowana jest z trzech błon:
>zewnętrzna- rogówka (z przodu gałki ocznej, przezroczysta), z tyłu przechodzi w twardówkę (skupia promienie świetlne)
>środkowa- naczyniówka (z przodu jest tęczówka z otworem- źrenicą, która odpowiada za akomodację oka do widzenia w różnych warunkach świetlnych)
>wewnętrzna- siatkówka (miejsce gdzie skupiają się promienie świetlne i powstaje obraz- odwrócony, pomniejszony, rzeczywisty). Na siatkówce są komórki światłoczułe: pręciki i czopki.
-pręciki- odpowiadają za widzenie o zmierzchu, na biało-czarno. W pręcikach znajduje się barwnik- rodopsyna (składa się z retinalu i opsyny). Pod wpływem światła rodopsyna się rozkłada i to powoduje powstanie impulsu nerwowego, który dociera do ośrodka wzroku w płacie potylicznym. Witamina A- potrzebna do syntezy rodopsyny.
-czopki- odpowiadają za widzenie kolorowe i za ostrość widzenia. Barwnik, który się w nich znajduje to jodopsyna.
Komórki światłoczułe nie są rozmieszczone równomiernie.
Plamka żółta- skupisko tylko czopków. Jeżeli promienie świetlne skupią się w tym miejscu to obraz jest najostrzejszy.
Plamka ślepa- w miejscu gdzie wchodzi nerw wzrokowy. Nie ma w tym miejscu żadnych komórek światłoczułych. Jeżeli promienie świetlne skupią się w tym miejscu to nic nie widzimy.
Między rogówką a tęczówką jest komora przednia oka. Za źrenicą jest soczewa ,która skupia promienie świetlne.
Soczewka się uwypukla- gdy patrzymy na przedmiot z bliska.
Soczewka się spłaszcza- gdy patrzymy na przedmiot z daleka.
Ciało szkliste- wypełnia gałkę oczną, skupia promienie świetlne, załamuje je, nadaje kształt gałce ocznej.
Powstawanie obrazu:
Światło – rogówka- soczewka- ciało szkliste- pręciki i czopki- nerw wzrokowy- kora mózgowa (płat potyliczny)
Zaburzenia widzenia:
Krótkowzroczność- gałka oczna jest za bardzo wydłużona lub soczewka zbyt mocno się uwypukla. Wtedy promienie świetlne skupiają się przed siatkówką. Korekta- soczewka rozpraszające (wklęsłe), tzw. Minusy.
Dalekowzroczność- gałka oczna jest skrócona lub soczewka zbyt mało się uwypukla. Wtedy promienie świetlne skupiają się za siatkówką. Korekta- soczewki skupiające (wypukłe), tzw. Plusy.
Astygmatyzm- (inaczej niezborność)- nierówność rogówki lub soczewki. Promienie skupiają się w różnych miejscach. Korekta- soczewka cylindryczna.
Daltonizm- wada genetyczna (w 99,9% u mężczyzn). Nie odróżniają koloru czerwonego od zielonego.
Jaskra- podwyższone ciśnienie w gałce ocznej. Może doprowadzić do utraty wzroku.
Narząd słuchu i równowagi- ucho.
Po raz pierwszy ucho środkowe pojawia się u płazów. Po raz pierwszy ucho zewnętrzne pojawia się u ssaków.
Ucho dzielimy na ucho zewnętrzne, środkowe, wewnętrzne.
Ucho zewnętrzne:
-małżowina uszna (wychwytuje i skupia fale dźwiękowe, ułatwia lokalizację źródła dźwięku)
-przewód słuchowy zewnętrzny (znajdują się w nim gruczoły produkujące woskowinę- zlepia zanieczyszczenia)
Ucho środkowe:
-błona bębenkowa (wzmacnia dźwięki oraz jest miejscem przekazywania dźwięku od ucha zewnętrznego do ucha wewnętrznego. W razie niewielkiego uszkodzenia potrafi się odbudować)
-trzy kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko, strzemiączko (połączone są stawowo. Przylegają do błony bębenkowej. Wzmacniają dźwięki oraz przekazują je do ucha wewnętrznego).
Całe ucho środkowe jest w jamie bębenkowej (wypełnionej powietrzem).
Z jamą gardła połączone jest trąbką słuchową (Eustachiusza) (wyrównuje ciśnienie między uchem środkowym a zewnętrznym- w ten sposób chroniąc błonę bębenkową przed rozerwaniem. Żeby wyrównać ciśnienie należy przełykać ślinę lub otworzyć usta, by wpuścić powietrze).
Ucho wewnętrzne:
-okienko owalne
-błędnik (ucho wewnętrzne. Kostny i błoniasty). Jest w nim endolimfa (śródchłonka). Błędnik składa się z: przedsionka (złożonego z łagiewki i woreczka), trzech kanałów półkolistych oraz ślimaka.
Narząd równowagi tworzy przedsionek i trzy kanały półkoliste.
Właściwy narząd słuchu- narząd spiralny (Cortiego)- znajdujący się w ślimaku.
Przebieg fali dźwiękowej:
Fale dźwiękowe- małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny- błona bębenkowa- kosteczki słuchowe- błona okienka owalnego ślimaka i płyn wypełniający przewód słuchowy- narząd spiralny- nerw słuchowy- mózg (płat skroniowy)