Geneza, przebieg i skutki odkryć geograficznych
Na początku ery nowożytnej, poważnym problemem gospodarczym był brak dostarczanych metali szlachetnych. Szukano różnych sposobów wyjścia z tej sytuacji. Jednym z rozwiązań było zwiększenie wydobycia metali w Europie. Na czoło wysunęły się tu kopalnie niemieckie. Lecz złoża europejskie nie były w stanie zaspokoić wysokich zapotrzebowań w owych czasach. Zaczęto więc szukać złóż poza Europą. Wielką rolę odegrał też praktykowany od jakiegoś czasu handel lewantyński. Od czasu wypraw krzyżowych ustaliły się da główne szlaki handlowe w Europie, mianowicie: południowy i północny. Szlakiem południowym okręty włoskie zaopatrywały Europę w niezbędne produkty ze Wschodu, Indii oraz Chin. Były nimi korzenie, pachnidła, barwniki, owoce południowe oraz różne tkaniny. W całym tym procederze wielkie utrudnienie stanowiły tereny tureckie, które uniemożliwiały bądź znacznie utrudniały handel ze Wschodem. W tym stanie rzeczy znalezienie morskiej drogi do Indii było głównym zadaniem kupiectwa europejskiego. Była to główna przyczyna podjęcia wypraw oceanicznych, które w konsekwencji doprowadziły do odkryć geograficznych.
Pierwszym państwem które zapoczątkowało wyprawy była Portugalia, skłoniła ją ku temu sytuacja gospodarki feudalnej w XIV i XV w. Tenże właśnie kryzys pachnął szlachtę na drogę poszukiwań rekompensat za pogorszenie położenia ekonomicznego. Było to też powodem rozbójnictwa panów angielskich, wielkich odkryć oraz ekspansji kolonialnej. Zdobywanie nowych terenów było dla zubożałej szlachty dobrym sposobem wzbogacenia się.
Jedyną wielką przeszkodą w tym całym procederze był brak dokładnych map. Mapy świata odzwierciedlały zarys wyobrażenia ludzi o świecie. Powszechnie przyjęte było, iż ziemia jest w kształcie prostokąta, lub koła. Centrum wyznaczyła Ziemia Święta z Jerozolimą, a na wschodzie znajdował się Biblijny raj. Najdokładniejsze mapy, w obrębie tych wyobrażeń, były proweniencji Włoskiej oraz Portugalskiej. Z czasem zaczęła jednak powracać zapomniana już, wiedza świata antycznego. Równocześnie z postępem wiedzy teoretycznej następowało udoskonalenie praktyczne w dziedzinie żeglugi morskiej, a więc kompasy, budowa większych i silniejszych okrętów zaopatrzonych w liczniejsze żagle. Właśnie dzięki zastosowaniu kompasów można było sporządzać dokładne mapy, oraz żeglować w dzień, co było dotychczas możliwe tylko w nocy, wyznaczając kierunki za pomocą gwiazdy polarnej. Na ówczesne czasy znajomość świata ograniczała się do półkuli wschodniej, a dokładniej do terenów Europy, Azji oraz Afryki. Wiedza geograficzna wiele zawdzięcza takim ludziom jak: Włoch Giovanni da Pian del Carpini, oraz najsłynniejszemu podróżnikowi średniowiecza Marco Polo, który dotarł do Chin. Dzieło Marco Polo traktujące o jego podróżach zdobyło wielkie uznanie. Na jego podstawie sporządzono nawet tzw. mapę katalońską, z której korzystali wielcy żeglarze jak np. Kolumb.
Do wielkich odkrywców średniowiecza zalicza się Normanów, którym przypisuje się nieoficjalne odkrycie Ameryki.
Natomiast oficjalnie, choć nieświadomie dokonał tego Krzysztof Kolumb, który jest uważany za największego odkrywcę w dziejach ludzkości.
Urodził się w Genui między 25.08 a 31.11 w roku 1451. Był synem tkacza Dominika Kolumba i Zuzanny Fontanatossy. Chęć dotarcia drogą morską do Indii stała się dość szybko ideą przewodnią Kolumba. Już w 1474 roku młody, nieznany nikomu Kolumb zwraca się do sławnego uczonego, geografa Toscanellego, z prośbą wyjaśnienia najkrótszej drogi do Indii. Toscanelli powiedział mu, że najkrótsza droga prowadzi przez Ocean Atlantycki na zachód od Europy, a nie wzdłuż brzegów Afryki. Błędne wyliczenie uczonego oparte było na wyliczeniach Ptolemeusza, według których obwód Ziemi był znacznie mniejszy niż w rzeczywistości. W latach 1484 1485 Kolumb zwracał się do króla Portugalii Jana II z propozycją zorganizowania wyprawy z Europy przez Ocean Atlantycki na zachód. Król odrzucił ofertę Kolumba głównie dlatego, że Portugalia zainteresowana była drogą wokół Afryki. Później Kolumb próbował pozyskać dla swych planów królową kastylijską Izabelę i królów: angielskiego Henryka VII i francuskiego Karola VIII. Nie udało to mu się. Natomiast jego ponowne staranie się o wpływy na terenie Hiszpanii powiodło się. Kolumb został mianowany dożywotnim admirałem, wicekrólem oraz gubernatorem ziem, które odkryje. Zapewniono mu również udział w zyskach z wyprawy, w zamian za to Kolumb musiał ponieść 1/8 kosztów wyprawy, co wynosiło 250 tys. maravedis. Kolumb do swojej wyprawy wybrał najlepsze typy okrętów, jakie wówczas znano: karawele i okręty typu portugalskiego. Było ich trzy: okręt Santa Maria oraz mniejsze statki: Pinta i Nia. 4.08.1492 flotylla Kolumba wyruszyła z portu Palos de la Frontera w południowo zachodniej Hiszpanii, kierując się ku wyspom Kanaryjskim, później po długim rejsie dotarł na wyspę dzisiaj zwaną Watling z archipelagu wysp Bahama. Następnego dnia wylądował na brzegu, a wkrótce potem spotkał się z mieszkańcami wyspy Karaibami, których nazwano Indianami. Później odkryto Kubę, następnie Haiti. Następnie wyruszył w drogę powrotną do Europy. Na początku marca 1493 roku Kolumb dotarł do Portugalii.
Jesienią 1493 Kolumb wyruszył do "Indii" ze znacznie liczniejszą flotyllą. Ta podróż trwała półtora roku. Odkryto przede wszystkim Jamajkę. Trzecia wyprawa wyruszyła w 1498 roku. Głównym osiągnięciem była wyspa Trynidad u wybrzeży Wenezueli. Po raz pierwszy podczas wyprawy Kolumb ujrzał brzeg Ameryki Południowej. Podczas czwartej wyprawy (1502 1504) Kolumb dotarł do Hondurasu. Zmarł w Valladolid. Ameriego Vespucci kontynuował dzieło odkrywcze Kolumba. Zbadał on wybrzeża Ameryki Południowej. Od jego imienia zaczęto nazywać nowy ląd Ameryką. Vasco Da Gama dotarł już do upragnionych Indii. Zanotowano słowa, którymi powitano Portugalczyków w Indiach: "Niech Was diabli wezmą, po coście tu przyjechali!" W lipcu 1499 roku wyprawa powróciła do Portugalii. Odkryto wreszcie drogę morską do Indii, a kraj ten stanął otworem dla kolonialnej ekspansji europejskiej. Kolejnym znanym żeglarzem był Magellan, który pragnął dotrzeć do wybrzeży Azji Wschodniej przez Atlantyk. Wypłynął 20.09.1519 z San Luca de Barrameda, kierując się ku wybrzeżom Afryki Zachodniej i Brazylii. Kolejnymi punktami wyprawy była dzisiejsza Cieśnina Magellana, Filipiny (gdzie zginął sam Magellan) i Borneo.
Po trzech latach wyprawy okręt "Victoria" dotarł do Hiszpanii.
Wielkie odkrycia geograficzne na przełomie XV i XVI w. Otworzyły nowy okres historii. Odkrycia nowych nieznanych lądów, dotarcie do bogatych krajów Wschodu i Zachodu zapoczątkowały epokę wielkiej, a zarazem drapieżnej ekspansji kolonialnej Europejczyków, początkowo głównie Portugalczyków i Hiszpanów, później zaś Holendrów, Anglików i Francuzów. Wpływ odkryć geograficznych dał się odczuć w życiu ekonomicznym Europy. Handel z morskiego przekształcił się w oceaniczny, na czoło wysunęły się miasta oceaniczne: Portugalia, Niderlandy, Anglia i Francja. Skutki odczuwalne były na całym świecie. Dla starego Świata były one pozytywne, dla Nowego w dużej mierze negatywne i destruktywne.
Dzięki wyprawom morskim, zmieniło się diametralnie, życie duchowe oraz kulturalne Europy. Poszerzano znacznie swoją wiedzę na temat świata, dowiedziano się o istnieniu nowych kultur, a przede wszystkim zdano sobie sprawę z wielkości świata.
Ówczesne potęgi oceaniczne, zdobywały co rusz nowe ziemie na terenie Nowego Świata. Dla Europy było to korzystne, przywożono z tych ziem olbrzymie ilości metali szlachetnych oraz innych materiałów, których w europie nie było pod dostatkiem. Ludność Nowe Świata stała się dla „cywilizowanej” Europy środkiem do bogacenia się. Rozwinął się makabrycznie handel niewolnikami: Indianami, jak i również Murzynami. Dla jednych stanowili oni łatwy pieniądz a dla drugich tanią siłę roboczą. Dzięki lepszemu poznaniu naszego globu, znaleziono wiele nowych szlaków handlowych.
Wydawałoby się, że odkrycia geograficzne były tak wspaniałe i przyniosły tyle dobrego. Lecz jeżeli spojrzeć na całą sprawę z drugiej strony, to rzecz wygląda inaczej. Na nowo odkrytych terenach dochodziło do straszliwych rzezi. W przeciągu 100 lat Europejczycy wymordowali kilkadziesiąt milionów ludzi. Nowy Świat uległ wyludnieniu, i to znacznemu. Innym skutkiem były choroby, które Europa przywoziła na nowe zimie. Przykładowo w 1492 przybyła do Ameryki odra, grypa, ospa i były one śmiertelne dla tamtejszych ludzi. Jednak najpoważniejszym skutkiem odkryć geograficznych było totalne zburzenie, charakteru życia ludzi oraz dobytku kulturowego Nowego Świata.