Czy powstanie kościuszkowskie mogło uratować Polskę przed upadkiem

Powstanie kościuszkowskie, było to powstanie narodowościowe przeciw Rosji, a następnie przeciw Prusom, które rozpoczęło się 24 III 1794 a zakończyło 16 XI 1794. Spowodowane zostało II rozbiorem Polski i rządami Targowicy, przygotowane przez koła patriotyczne w kraju i na emigracji (m.in. H. Kołłątaj, I. Potocki), kierujące rozgałęzionym spiskiem. Wybuch powstania przyspieszyła zarządzona przez dowódcę wojsk rosyjskich I.A. Igelstrma redukcja wojska polskich o 50% i przymusowy werbunek zredukowanych żołnierzy do armii rosyjskiej i pruskiej, jak również aresztowania wśród warszawskich sprzysiężonych. 12 III 1794 brygadier J. Madaliński odmówił redukcji wojska i na czele 1200 żołnierzy kawalerii narodowej wyruszył w kierunku Krakowa. Tam 24 III ogłoszono akt powstania, mocą, którego Tadeusz Kościuszko został proklamowany Najwyższym Naczelnikiem powstania z władzą dyktatorską. 4 IV stoczono z wojskami rosyjskimi bitwę pod Racławicami. Zwycięstwo wojsk polskich przyspieszyło wybuch powstania na różnych terenach Polski. Na przełomie marca i kwietnia do powstania przyłączyły się oddziały polskie z Lubelszczyzny i zachodniego Wołynia. 17–18 IV mieszkańcy Warszawy (z J. Kilińskim na czele) i wojsko polskie rozbiły silny garnizon rosyjski i wyzwoliły stolicę. Władzę w niej objęła umiarkowana Rada Zastępcza Tymczasowa, ulegająca wpływom króla, ale czasem także lewicy (jakobini polscy). 22/23 IV wybuchło powstanie w Wilnie kierowane przez J. Jasińskiego. 24 IV została powołana w Wilnie Rada Najwyższa Litewska. Miała ona charakter zdecydowanie radykalny i została rozwiązana w końcu maja przez Kościuszkę. 7 V w obozie pod Połańcem Kościuszko wydał uniwersał, w którym znosił przywiązanie chłopów do ziemi. Zapewniał im nieusuwalność z gruntów, a chłopom biorącym udział w powstaniu zmniejszał pańszczyznę. Zarządzenia uniwersału były jednak sabotowane przez szlachtę, co zniechęcało chłopów do powstania. Dużą rolę w powstaniu kościuszkowskim, zwłaszcza w Warszawie, odegrał lud miejski, popierający program jakobinów. Pod jego naciskiem stracono 9 V w Warszawie 4 targowiczan (rozruchy połączone z samosądem na zdrajcach powtórzyły się w końcu czerwca). Do walki z powstańcami przyłączyła się 10 V armia pruska. 6 VI Kościuszko poniósł klęskę pod Szczekocinami, a 8 VI generał J. Zajączek został pobity pod Chełmem. Wojska powstańcze cofnęły się ku Warszawie. 15 VI Prusacy bez walki zajęli Kraków. Bitwa stoczona w początkach lipca pod Warszawą powstrzymała nieprzyjaciela i pozwoliła zakończyć przygotowania do obrony miasta. Od 22 VII do 5 IX Warszawa (ufortyfikowana pod kierunkiem Kościuszki) była oblężona. 20–23 VIII wybuchło powstanie w Wielkopolsce. Wiadomości o jego sukcesach skłoniły wojska pruskie do wycofania się spod Warszawy. Równocześnie korpus rosyjskiego generała I.I. Fersena cofnął się nad dolną Pilicę. Na pomoc powstańcom wielkopolskim Kościuszko wysłał korpus pod dowództwem J.H. Dąbrowskiego. 2 X zdobył on Bydgoszcz i wkroczył na Pomorze. Powstanie na Litwie zostało stłumione w okresie sierpnia i września (12 VIII padło Wilno). Nowa armia rosyjska (m.in. pod dowództwem A.W. Suworowa) odniosła zwycięstwo pod Krupczycami i Terespolem (17 i 19 IX). Aby nie dopuścić do połączenia się wszystkich wojsk rosyjskich, Kościuszko wydał Fersenowi bitwę pod Maciejowicami (10 X), która zakończyła się klęską Polaków., Ranny Kościuszko dostał się do niewoli. Nowym naczelnikiem powstania został T. Wawrzecki, a faktyczne dowództwo wojska objął generał J. Zajączek. W kierownictwie ruchu powstały spory między przedstawicielami różnych kierunków politycznych. Suworow, połączywszy się z wojskiem Fersena, ruszył na Warszawę. 4 IX zdobył szturmem Pragę (m.in. zginął J. Jasiński), dokonując rzezi ludności. Warszawa kapitulowała 5 XI. Wawrzecki z częścią wojska wycofał się na południe. 16 XI pod Radoszycami nastąpiło ostateczne rozwiązanie oddziałów. Po upadku powstania Austria, Prusy i Rosja dokonały 1795 III rozbioru Polski.
Powstanie kościuszkowskie miało ogromny wpływ na rozwój polskiej myśli politycznej. Próby Kościuszki wciągnięcia do walki mas ludności i radykalizm społeczny jakobinów tworzyły tradycję nurtu lewicowego polskich ruchów wolnościowych, łączących walkę o niepodległość z programem reform społecznych. Na arenie międzynarodowej kierownictwo powstania bezskutecznie starało się uzyskać pomoc Francji. Powstanie, wiążąc siły pruskie, uniemożliwiło Prusom działanie przeciw Francji.
Moim zdaniem powstanie Kościuszkowskie mogłoby uratować Polskę przed upadkiem gdyby ludność kraju lepiej się zmobilizowała. Na przełomie XVI i XVII w. w całym państwie polsko - litewskim mieszkało około 7,5 mln. Ludności. Kościuszko miał nie zły pomysł nakazując, aby wszyscy mężczyźni w wieku od 18 do 25 lat stawili się do obrony kraju (osobiście liczbę tą podwyższyłabym do 38 lat), ale popełnił jeden błąd. Mianowicie powinien postawić się na miejscu prostego chłopa, który całymi dniami ciężko pracował na utrzymanie króla i swojej rodziny. Gdyby zaoferował im pomoc i zapewnił im lepsze życie w przyszłości, liczba powstańców znacznie by się zwiększyła.
Trzeba również zwrócić uwagę na ogół Polaków i ich postawę podczas powstanie. Każdy szanujący się obywatel powinien bez słowa ratować swoją ojczyznę. 17 kwietnia 1794 powstańcy odbili Warszawę, jednak 4 listopada oddziały Aleksandra Suworowa ponownie podbiły stolicę Polski. Doszło tam do okrutnej rzezi mieszkańców. Gdyby obywatele kraju razem stawili się do obrony na pewno powstrzymaliby napastników.
Moim zdaniem, dobre chęci i optymizm by wystarczyły, a do króla i inicjatorów powstania należałoby zasianie ducha walki i poprawienie morali wojsk.