Prawo Kopernika

Mikołaj Kopernik był nie tylko światowej sławy astronomem, ale również lekarzem, humanistą, kanonikiem warmińskim oraz wybitnym ekonomistą (przedstawicielem wczesnego merkantylizmu - znawcą zagadnień pieniężnych) i działaczem gospodarczym.
W swoich rozważaniach opierał się wyłącznie na argumentach ekonomicznych, a nie estetyczno-prawnych, dominujących w średniowieczu. Jednym z jego osiągnięć w tej dziedzinie nauki jest sformułowanie prawa, mówiącego o tym, że pieniądz gorszy wypiera lepszy. Prawo to głosi, że jeżeli w obiegu znajdują się dwa rodzaje pieniądza: ?gorszy? i ?lepszy?, to pieniądz ?lepszy? jest wypierany przez ?gorszy?(?lepszy? jest gromadzony przez ludzi, a ?gorszy? pozostaje w obiegu). Oznaczało to tezauryzację monet pełnowartościowych, dokonywanie płatności zagranicznych lub przetapianie i sprzedawanie ich, a pozostawienie w obiegu monet, starych i zniszczonych. Monety pełnowartościowe przechodziły więc do pełnienia funkcji pieniądza światowego i środka gromadzenia skarbów, natomiast w cyrkulacji krajowej pozostawały monety niepełnowartościowe. Dlatego też Kopernik uważał, iż w obiegu powinny się znajdować monety o jednakowej zawartości kruszcu. Prawo to było już wcześniej opisane przez Arystofanesa w 405 r. p.n.e., oraz 82 lata po przedstawieniu go przez Kopernika przez T. Greshama, doradcę finansowego i skarbnika królowej angielskiej Elżbiety I. Obecnie wśród wielu uczonych toczy się spór o to, kto był faktycznym autorem tego prawa. Zasługą Kopernika jest jednak dokładne sprecyzowanie oraz rozpowszechnienie go. Prawo to zostało sformułowane w rozprawie ?Monetae cundente ratio? (?Sposób bicia monety?) z 1526 r. napisanej dla króla Zygmunta Starego. Mikołaj Kopernik przedstawił również założenia reformy monetarnej, które uwzględniono w reformie Zygmunta Starego przeprowadzonej w latach 1526-28. Uważał, iż tylko w krajach posiadających dobrą monetę może rozwijać się kultura, sztuka i nauka, i do osiągnięcia takiego stanu w naszym państwie dążył.
Bodźcem do sformułowania tego prawa dla Mikołaja Kopernika była wnikliwa obserwacja sytuacji w kraju. Zauważył on bowiem, że dopiero co ?wybite? monety złote i srebrne, gdy tylko trafiały w ręce jakiegoś oszusta, bardzo szybko traciły na wadze. Działo się tak, gdyż większość posiadaczy monet, chcąc się wzbogacić, odcinało po kawałeczku kruszcu z każdej monety, następnie lżejszej monety starano się jak najszybciej pozbyć, zazwyczaj przekazując ją w ręce kolejnego ?spryciarza?. Psucie pieniądza kończyło się najczęściej dopiero wtedy, gdy moneta była już tak mała, że niemożliwym było odkrojenie z niej kolejnego kawałka.
Potwierdzeniem tego prawa była historia rubla platynowego, bitego w Rosji od 1828 r. Gdy nastąpił znaczny wzrost ceny platyny, rubel stał się monetą nadwartościową, więc bardzo szybko zaczęto wywozić go za granicę, czerpiąc z tego ogromne zyski. Z tego też powodu został on wycofany z obiegu w 1845 roku.
Przedstawiciele nauk ekonomicznych słusznie zauważyli, że prawo Kopernika po pewnym przeobrażeniu może wyjaśnić niektóre zjawiska społeczne, np. oszuści wypierają z rynku uczciwych przedsiębiorców, a panienki lekkich obyczajów wypierają z łóż prawowite małżonki.
Współcześnie z przejawem prawidłowości opisanej w prawie Kopernika bardzo często mamy do czynienia, w związku z gromadzeniem oszczędności w obcej, silnej walucie, gdy własna waluta podlega inflacji. Prawo to jest więc nadal aktualne, zarówno w ekonomii, a także po pewnych dostosowaniach w innych dziedzinach nauki.


Bibliografia:

-literatura:

1. ?Małą encyklopedia ekonomiczna? Warszawa 1974, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, str. 256- 257
2. ?Mikołaj Kopernik- studia nad myślą społeczno-ekonomiczną i działalnością gospodarczą? Henryk Dunajewski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, str.259- 278
3. ?Nowy leksykon ekonomiczny? Tadeusz Orłowski, Warszawa 1998, Oficyna Wydawnicza Graf-punkt, str. 38

-internet:

1. http://www.pospoliteruszenie.org/Prawo/Kopernika.htm
2. http://historia-mysli-ekonomicznej.wikidot.com/merkantylizm:mikolaj-koperinik