Prawo prasowe

Aby rozpocząć rozważania na temat prawa prasowego, należy wyjaśnić czym ono jest i jakie zadania ma spełniać. Przede wszystkim jak wiemy, każda dziedzina życia by sprawnie funkcjonować musi być uregulowana przepisami w których ramach ma działać. Oczywiście przekroczenie ich stanowi uruchomienie systemu sanacyjnego przewidzianego ustawą. Sam termin ?prawo prasowe? to potoczna nazwa ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r.; dotyczy ona wszystkich osób pracujących w mediach jako dziennikarze, wydawcy informacji, edytorzy informacji. Ustawa pochodzi z okresu, w którym prawa i wolności obywatelskie były ograniczone, lecz później była ona wielokrotnie nowelizowana. Podstawowe regulacje na temat wolności zawarte są również w art.. 30, 42, 47, 49, 54, 61, 73 Konstytucji RP oraz w artykule 5 Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z roku 1789, który mówi ?nic co nie jest zabronione, jest dozwolone?.

Regulacje prawne w stosunku do prasy w Polsce są często powodem wielu medialnych kontrowersji jednakże nie zmienia to faktu istnienia fundamentalnych zasad; przykładowo prasa ma prawo do jednakowej pomocy władz przy spełnianiu jej zadań (prawo do pluralizmu i zakaz bojkotu). W swej idei państwo ma budować klimat zaufania między władzami a mediami, przeciwdziałać monopolizacji rynku oraz nie utrudniać prasie krytyki swoich działań. Jedną z głównych zasad jest również przekazywanie informacji, których mogą dostarczać osoby działające na zasadzie porozumienia z dziennikarzem oraz osoby fizyczne. Obowiązek dostarczania informacji leży na organach państwowych, przedsiębiorstwach państwowych, jednostkach organizacyjnych, związkach zawodowych ect. Jednakże, co ważne, jeżeli podmioty podane wyżej odmówią informacji zasłaniając się tajemnicą przedsiębiorstwa wtedy prasa ma prawo wnieść skargę do naczelnego Sądu Administracyjnego.

Wachlarz wolności prasowych jest bardzo szeroki. Możemy do nich zaliczyć swobodę wypowiedzi nie tylko dla informacji przychylnych czy neutralnych, swoboda działania uzasadnia pewne prowokacje, zakres odpowiedzialności dziennikarza zależy od indywidualnych środków, dziennikarz ma prawo do swobody wypowiedzi i myśli.

Krytyka prasowa została uznana za działanie społecznie pożądane i wyłączające przestępczość czynu. Prawo prasowe zabrania utrudniania prasie zbierania materiałów krytycznych oraz tłumienia krytyki. Szczególnie drastyczne próby nacisku na dziennikarzy zagrożone są karą pozbawienia wolności do trzech lat.

Ustawa o której jest mowa jasno określa przesłanki dla których działa dziennikarz i jakie są jego społeczne zadania myśl artykułu 10ego dziennikarz ma służyć społeczeństwu i państwu, zaś artykuł 12 mówi o obowiązku szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu i wykorzystywaniu materiałów prasowych. W interesie osób udzielających informacji oraz osób, których materiały prasowe dotyczą, wprowadzone zostały w ustawie niezbędne ograniczenia w swobodzie publikowania materiałów prasowych. Dotyczą one sfery prywatności, a także takich dóbr osobistych, jak wizerunek czy głos. Dziennikarz nie ma prawa odmówić autoryzacji ani sprzeciwić się żądaniom embarga prasowego. Uregulowano także zagadnienia sprawozdawczości sądowej. Ustawa zakazuje prasie wypowiadania opinii co do rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym przed wydaniem orzeczenia w pierwszej instancji. Nie można publikować danych osobowych świadków, pokrzywdzonych, chyba że wyrażą na to zgodę. Dane osobowe czy wizerunki podejrzanych można zamieszczać za zgodą prokuratora lub sądu. W przypadku zaś tajemnicy zawodowej dziennikarz nie może ujawnić personaliów informatorów, jeśli oni sami nie wyrażą na to zgody.

Zadaniem dziennikarza jest służba społeczeństwu i państwu, zaś jego obowiązkiem jest działanie zgodnie z etyką dziennikarską i zasadami współżycia społecznego. Główną dewiza dziennikarską powinno być zachowanie szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu i wykorzystywaniu materiałów prasowych, zwłaszcza sprawdzenie ich zgodności z prawdą lub podanie ich źródła. Mówiąc o szczególnej staranności mamy na myśli dokonywanie wszelkich możliwych czynności (do granic realnych możliwości) zgodnie z wysokim i oraz specjalistycznymi kwalifikacjami zawodowymi. Trzeba pamiętać, że skutki niedopatrzenia lub błędu mogą stanowić istotne zagrożenie dla jednostki lub społeczeństwa. Dziennikarz ma bardzo duże możliwości wyrządzenia krzywdy, której żadne późniejsze sprostowanie czy nawet publikacja skazującego wyroku nie jest w stanie naprawić zaistniałej krzywdy. Ze szczególną ostrożnością wiąże się szereg zachowań: dbałość zapobiegliwość, przezorność, rozwaga, sprawność, wnikliwość, wiedza, roztropność, przewidywanie, krytycyzm, sumienność, samokontrola, logika.
Dziennikarska staranność mieści się również w wykonywanych czynnościach tj. zgromadzenie, zapoznanie się i wykorzystanie wszystkich materiałów mogących mieć związek z tematem, zbadanie wszystkich możliwie dostępnych źródeł informacji, rozmowa z wszystkimi zainteresowanymi, weryfikacja świadków, w miarę potrzeby przeprowadzić wizję lokalną, należy sprawdzić wszystkie możliwe dokumenty i inne materiały, należy konsultować się ze specjalistami np. eksperymenty śledcze przeprowadzać w porozumieniu z ekspertem, ostrożnie formułować sądy, wnioski i zarzuty, a już szczególnie nie naruszać dóbr osobistych opisywanych osób. Można powiedzieć, że czasami praca dziennikarza to kryminalistyka dziennikarska-wiele podobnych metod stosowanych jest w tych dwóch odrębnych dziedzinach.

Istotnym elementem prawa prasowego jest wykorzystywanie posiadanych przez podmiot publikujący materiałów. Dziennikarz przed przeprowadzeniem wywiadu ma obowiązek poinformować rozmówcę o prawie do autoryzacji. Otóż cytaty należy zawsze opatrywać uwagą, że cytujemy; zaznaczamy tekst kursywą, cudzysłowem, wprowadzeniem cytatu dwukropkiem, wyrażeniem ? osoba X powiedziała?. Tekst do druku z podpisem osoby, która dokonuje autoryzacji, opatrzony na każdej stronie adnotacją ?autoryzowano? należy zachować. Osoba którą cytujemy ma prawo zrzec się autoryzacji, nalepiej w formie pisemnej przy osobistym stawiennictwie. Jeśli dajemy do autoryzacji tekst wywiadu, nasz rozmówca ma prawo ingerencji wyłącznie w swoje odpowiedzi, nigdy zaś w pytania, które mu zadaliśmy ( miał prawo zapoznać się z nimi przed wywiadem). Co daje autoryzacja? Przede wszystkim chroni przed pokusą manipulowania, tj. przekręcania tekstu, dopisywaniu, montowaniu itp..

Autorowi materiału prasowego przysługuje prawo zachowania w tajemnicy swego nazwiska. Dziennikarz nie może ujawnić danych osobowych umożliwiających identyfikacje autora materiału prasowego, listu do redakcji itp., jeżeli osoby te zastrzegły sobie nieujawnianie powyższych danych. Wszelkich informacji, których ujawnienie naruszałoby chronione prawem interesy osób trzecich należy chronić, mowa jest również o tym jeśli chodzi o dobro osób zatrudnionych w redakcjach i innych jednostkach organizacyjnych. Dziennikarz jest zwolniony z zachowana tajemnicy przez sąd (podejrzenie przestępstwa) lub kiedy uzyska zgodę na ujawnienie tajemnicy przez osobę, która ten materiał dostarczyła. Redaktor naczelny powinien być w niezbędnych granicach poinformowany o tajemnicy.

Dokonanie przestępstwa prasowego następuje z chwilą, gdy po zakończeniu cyklu prac nad
materiałem prasowym uzyskuje on postać ostateczną, z którą przed oficjalną publikacją
a więc początkiem rozpowszechniania może się zapoznać bliżej nieokreślona liczba osób.
Do rodzajów przestępstw prasowych zaliczamy: pomówienie (zniesławienie). oszczerstwo
(kwalifikowana forma pomówienia ? zarzut do odparcia; narażenie na poniżenie i utratę zaufania publicznego, zniewaga (obraza ? nieracjonalne, narusza godność osobistą), naruszenie tajemnicy korespondencji, naruszenie tajemnicy śledztwa, fałszywe oskarżenie, naruszenie tajemnicy państwowej i służbowej, naruszenie nakazu sądowego, a także: bezprawne wydawanie pisma, naruszenie przepisów o sprostowaniach i odpowiedziach, nieumyślne spowodowanie dopuszczenia do publikacji tekstu noszącego znamiona przestępstwa oraz: plagiat, fałszowanie utworu, naruszenie prawa do nazwiska, naruszenie prawa o integralności utworu, piractwo

Znajomość prawa prasowego jest bardzo przydatne, wiadomo -nieznajomość prawa szkodzi, a w dzisiejszych czasach media pojawiają się na każdym kroku. Zaznajomienie się z ustawą pozwoli nam na ingerencję prasy tylko tam gdzie autentycznie mają na to przyzwolenie. Jednakże trudno jest sobie teraz wyobrazić świat bez medialnej informacji dzięki której de facto otrzymujemy dane z całego świata i na nic opieramy swoją wiedzę. Miejmy jednak nadzieję, że jest to wiedza obiektywna a my ufnie możemy kształtować swoje własne poglądy.