Powstanie listopadowe
Powstanie Listopadowe
1) Przyczyny:
- łamanie konstytucji i ograniczanie autonomii Królestwa przez władze rosyjskie
- wybuch rewolucji lipcowej we Francji i w Belgii
- wiadomość o planowanej interwencji cara w Belgii i użyciu w tym celu wojsk polskich
- ogłoszono mobilizacja armii polskiej, groźba, że po udanej interwencji wojsko polskie zostanie całkowicie zlikwidowane
- obawa przed wykryciem spisku w Szkole Podchorążych
2) Noc listopadowa 29/30 XI 1830 r.
- podchorążowie planowali na ten dzień rozpoczęcie działań powstańczych. Sygnałem miał być pożar browaru na Solcu, następnie miano zdobyć Belweder, uwięzić lub zabić Konstantego, rozpocząć walki w Warszawie i przekazać władzę bardziej doświadczonym
- W rzeczywistości nie powiódł się atak na Belweder, Konstanty z wiernymi mu oddziałami wycofał się z miasta, generałowie, arystokracja i zamożni mieszczanie nie poparli akcji, dopiero z pomocą ludu warszawskiego udało się zdobyć Arsenał i opanować miasto
3)Walka o utrzymanie powstania
- w pierwszych dniach władza pozostawała w rękach zachowawczej Rady Administracyjnej
- 1 XII powstało radykalne Towarzystwo Patriotyczne
- 3 XII utworzono Rząd Tymczasowy, zapowiedziano zwołanie sejmu, dwa dni później dyktatorem powstania zostaje gen. Józef Chłopicki, niedługo potem powstanie zostaje ogłoszone jako narodowe
- 25 I 1831 r. wielka manifestacja w Warszawie ku czci dekabrystów połączona z detronizacją cara Mikołaja I, 5 dni później sejm powołuje Rząd Narodowy (organ władzy wykonawczej) na czele z Adamem Czartoryskim
4) Wojna polsko-rosyjska (II-IX)
- W lutym wkracza na ziemie polskie armia rosyjska pod komendą Iwana Dybicza, pierwsza poważna bitwa ma miejsce pod Stoczkiem (14 II), polskie zwycięstwo gen. Dwernickiego
- 25 II ma miejsce decydująca o losach Warszawy bitwa pod Olszynką Grochowską, bohaterem staje się gen. Józef Chłopicki, cofnięcie się wojsk rosyjskich
- W marcu działania ofensywne polskich oddziałów, zwycięstwa pod Wawrem, Dębem Wielkim, Igniami, następnie wstrzymanie ofensywy decyzją gen. Jana Skrzyneckiego, a także rezygnacja z planów gen. Ignacego Prądzyńskiego
- 26 V porażka wojsk polskich pod Ostrołęką, niedługo potem dowództwo nad armią rosyjską przejmuje Iwan Paskiewicz
- Na początku września armia rosyjska stanęła pod Warszawą, kluczowym punktem obrony była Wola, gdzie dowodził gen. Józef Sowiński. Do stolicy ostatecznie wkroczyła 8 IX.
- Wojna polsko-rosyjska skończyła się 21 października, po upadku Zamościa.
- Dyktatorzy powstania w kolejności chronologicznej: Józef Chłopicki, Michał Radziwiłł, Jan Skrzynecki, Henryk Dembiński, Kazimierz Małachowski (faktyczną władzę miał Jan Krukowiecki), Maciej Rybiński
5)Przyczyny klęski powstania:
- brak wiary w sukces polityków stojących na czele powstania, skłonność do ugodowości
- brak poparcia Europy
- olbrzymia dysproporcja sił i możliwości Królestwa Polskiego a Rosji
- nieudolne dowodzenie armią, zaprzepaszczenie zdolności niektórych oficerów i zapału żołnierzy
6) Skutki powstania, represje cara
- W 1832 r. car Mikołaj I unieważnił konstytucję i wprowadził Statut Organiczny wprowadzający Radę Stanu, likwidacja polskiego sejmu, rządu i armii, ograniczenie wolności osobistej i majątkowej
- konfiskata majątków powstańców-emigrantów
- namiestnikiem Królestwa zostaje feldmarszałek Iwan Paskiewicz, na terenie Królestwa miała stacjonować 100-tys armia rosyjska, obłożenie Królestwa wysoką kontrybucją
- dużą liczbę żołnierzy Królestwa wcielono do armii rosyjskiej,
- zamknięto Uniwersytet Warszawski, zawieszono Towarzystwo Przyjaciół nauk, walka z Kościołem
- masowe represje wobec ludności polskiej, wysiedlenia w głąb Rosji