II filar Unii Europejskiej. Wspólna Polityka Zagraniczna I Bezpieczeństwa
Rozwój WPZiB
Ustanowienie Wspólnoty Europejskiej było od początku projektem politycznym o kontaktach międzynarodowych. Udział WE w polityce międzynarodowej rozrastał się prowadząc do powstania Europejskiej Wspólnoty Politycznej. Rozpoczynał się również proces umacniania własnej odpowiedzialności na bezpieczeństwo Europy, który wymagał wyważenia interesów między UE a NATO. Proces ten został ujęty w terminie Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony. Proces tworzenia WPZiB został przyspieszony kryzysami latach 90-tych.
W 1950 przedstawiony został plan Pleven’a i próbowano utworzyć Europejską Wspólnotę Obroną. Jednak projekt ten został odrzucony. Również odrzucone zostały plany Fouchet’a, postulujące za zacieśnianiem się współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej i obrony.
Dopiero w roku 1969 w Hadze szefowie rządów zobowiązali ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich do opracowania planu jedności politycznej. Na podstawie raportu Davignon’a podjęto spotkania w Luksemburgu, co doprowadziło do określenia celów Europejskiej Współpracy Politycznej. Jej istotą miała być stała współpraca resortów spraw zagranicznych.
Na mocy raportu kopenhaskiego lipca 1973 roku skonkretyzowano działanie EWP i określono takie zasady jak: zobowiązanie państw członkowskich do konsultacji przed podjęciem ważnych decyzji, podkreślenie jedności ich celów w tej dziedzinie. Utworzono również wtedy specjalna sieć połączeń teleksowych (COREU).
Podczas szczytu paryskiego 1974r. szefowie państw członkowskich postanowili utworzyć Radę Europy, która dyskutować miała o sprawach Europy jako całości.
Umocnienie EWP nastąpiło w 1981 na mocy raportu londyńskiego pod wpływem radzieckiej inwazji na Afganistan i rewolucji w Iraku.
Jednolity Akt Europejski z lutego 1986 wprowadził oddzielny Tytuł III – „Postanowienia o europejskiej współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej”.
Znaczenie JAE polegało na tym, że nadał Europejskiej Współpracy Politycznej podstawę prawną.
JAE określał trzy grupy zadań EWP:
-wspólne formułowanie i realizowanie polityki zagranicznej
-potwierdzenie włączenie do EWP polityki bezpieczeństwa
-zacieśnienie współpracy między państwami członkowskimi
WPZiB utworzono na mocy Traktatu o UE z Maastricht. Postanowienia te ulegały niewielkim zmianom w Traktacie Amsterdamu i w podpisanym w 2001 Traktacie Nicei.
Zasady WPZiB
WPZiB umacnia w dwóch zasadniczych płaszczyznach tożsamości UE :
• W realizacji WPZiB Unia widzi możliwość potwierdzenia tożsamości na arenie międzynarodowej
• Traktat UE sprecyzował spójność i solidarność. Państwa członkowskie mają popierać aktywnie i bez zastrzeżeń WPZiB; współpracują w celu umacniania i rozwijania wzajemnej, politycznej solidarności; powstrzymują się od każdego działania, które byłoby sprzeczne z interesami Unii.
Główne cele WPZiB to:
• zachowanie wspólnych wartości , podstawowych interesów, niezawisłości i integralności UE zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych
• umacnianie bezpieczeństwa UE
• zachowanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa narodowego
• popieranie współpracy międzynarodowej
• rozwijanie i umacnianie demokracji i zasad państwa oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności
Instrumenty działania WPZiB
• Zasady i ogólne wytyczne ustalane przez Rade Europejską
• Wspólne strategie ustalane przez Radę Europejską. Dotyczą one spraw, w których państwa UE mają wspólne ważne interesy
• Wspólne stanowiska. Podczas podejmowania wspólnych akcji w specyficznych sytuacjach. Rada ustala wtedy cele, zakres, środki i czas trwania działań
• Wspólne stanowiska ustalają koncepcję UE w odniesieniu do określonych problemów charakterze geograficznym lub substancjonalnym
• Umacnianie współpracy państw UE poprzez działanie w ramach WPZiB spójnie i solidarnie poprzez: wzajemna wymianę informacji i uzgodnień, koordynację działania w organizacjach międzynarodowych, zapytania i propozycje, wnioskowanie nadzwyczajnych posiedzeń Rady
Mechanizm decyzyjny
Podstawą podejmowania decyzji w WPZiB na mocy traktatu z Maastricht jest jednomyślność. Ustanowiono jednak również tzw. Konstruktywne wstrzymanie się od głosu i rozszerzono możliwość podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów.
Istotą konstruktywnego wstrzymania się od głosu jest, iż wstrzymanie się od głosu nie stoi na przeszkodzie jednogłośnemu podjęciu decyzji.
• Państwo wstrzymujące się od głosu może złożyć we tej sprawie oficjalny wniosek
• Powstrzymuje się ono od wszelkich działań które byłyby sprzeczne z taką decyzją
• Pozostałe państwa respektują stanowisko państwa wstrzymującego się od głosu
• Konstruktywne wstrzymanie się od głosu przestaje działać jeśli państwa wstrzymujące się od głosu dysponują więcej niż jedną trzecią głosów ważonych
Rada decyduje kwalifikowaną większością głosów jeśli:
podejmuje wspólne działania, przyjmuje wspólne stanowiska, względnie podejmuje inne decyzje na podstawie wspólnych strategii
podejmuje decyzje w celu realizacji wspólnego działania lub wspólnego stanowiska
Możliwość taka jest obwarowana ograniczeniami:
nie dotyczy ona decyzji mających odniesienie wojskowe lub do polityki obronnej
decyzje dochodzą do skutku jeśli mają poparcie co najmniej 10 państw które dysponują razem 62 z 87 głosów ważonych
możliwość taka jest także obwarowana wentyle bezpieczeństwa, gdy jedno państwo sprzeciwi się z ważnych powodów , przedstawiając je; wówczas Rada może pozostawić decyzję Radzie Europy do jednomyślnego przegłosowania
Organy WPZiB
Unia dysponuje jednolitymi ramami instytucjonalnymi. II filar korzysta ze wspólnotowym instytucji, które funkcjonują jako organy WPZiB.
Na podstawie Traktatu o UE Rada Europejska została ustanowiona jako samodzielny organ UE i jako taki funkcjonuje również w II filarze. D kompetencji Rady Europejskiej należy określanie kierunków działania WPZiB poprzez:
o ustalanie zasad i ogólnych wytycznych WPZiB
o podejmowanie decyzji w sprawie uzupełnienia WPZiB
Główne organy działające w WPZiB:
Rada składająca się z ministrów spraw zagranicznych, jest głównym organem decyzyjnym i wykonawczym WPZiB:
• Zapewnia jednolitość, spójność skuteczność działaniom UE w WPZiB
• Rekomenduje Radzie Europejskiej wspólne strategie i jest odpowiedzialna za ich realizację
• Podejmuje wspólne działania i przyjmuje wspólne stanowiska spełnia wiele innych funkcji koordynacyjnych
Parlament Europejski, którego rola jest niewielka może jedynie kierowac zapytania i zalecenia do Rady i kontrolować budżet WPZiB
Komisja Europejska:
• W pełnym zakresie uczestniczy w pracach WPZiB
• W pełnym zakresie uczestniczy w reprezentowaniu UE przez Prezydencję w sprawach objętych WPZiB oraz realizacji przez Prezydencję decyzji podjętych w ramach WPZiB
• Wchodzi w skład Trojki z Prezydencją i Wysokim Komisarzem
Prezydencja spełnia w WPZiB trzy ważne funkcje
• Reprezentuje UE w sprawach WPZiB
• Jest odpowiedzialna za realizacje decyzji podejmowanych w ramach WPZiB
• Reprezentuje stanowisko UE w organizacjach międzynarodowych
Wysoki Przedstawiciel dla WPZiB to również Sekretarz Generalny Rady, który jest odpowiedzialny za funkcjonowanie WPZiB, wspieranie Prezydencji i Rady oraz do reprezentowania WPZiB na arenie międzynarodowej
Komitet Stałych Przedstawicieli, w którego skład wchodzą ambasadorowie państw członkowskich UE, jest organem pomocniczym WPZiB
Organy WPZiB sui generis
Komitet Polityczny w skład, którego wchodzą dyrektorzy polityczni Ministerstw Spraw Zagranicznych państw członkowskich. Komitet ma istotne kompetencje takie jak: obserwacja sytuacji międzynarodowej w obszarach objętych WPZiB; dostarczanie Radzie ocen; czuwanie nad realizacją uzgodnionych polityk. Komitet polityczny zajmuje się na bieżąco wszystkimi zasadniczymi problemami polityki międzynarodowej
Jednostka planowania strategicznego i wczesnego ostrzegania, podporządkowana Wysokiemu Przedstawicielowi dla WPZiB. Do jej zadań należą:
• Czuwanie i analiza rozwoju sytuacji objętych w dziedzinach WPZiB
• Ocena interesów UE w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz określanie przyszłych głównych zagadnień WPZiB
• Wczesne ocenianie wydarzeń sytuacji, które mogą oddziaływać na WPZiB
• Opracowywania dokumentów określających opcje polityczne
Korespondenci Europejscy odpowiedzialny za bieżącą wymianę informacji ( w tym poufnych)
Specjalni pełnomocnicy powoływani dla szczególnych spraw politycznych
Finansowanie WPZiB
WPZiB budżetu WE pokrywane są koszty administracyjne związane z działalnością WPZiB oraz wydatki operatywne związane z realizacją WPZiB, WPZiB wyjątkiem wydatków na działania mające odniesienie wojskowe lub do polityki obronnej. Rada może uchwalić inną decyzję i w takim przypadkach wydatki są ponoszone przez państwa uczestniczące w danym przedsięwzięciu.
Stosowanie sankcji ekonomicznych
Obecnie decyzje w sprawie zastosowania sankcji ekonomicznych podejmuje Rada, stanowiąc jednogłośnie w ramach wspólnego działania i wspólnego stanowiska. Potem na wniosek KE podejmuje decyzje wykonawcze w formie stosownych aktów prawa wspólnotowego.
Zawieranie umów międzynarodowych ramach WPZiB
WPZiB przypadku zawierania umów z innym krajem lub organizacją międzynarodową Rada jednogłośnym postanowieniem może upoważnić Prezydencję do prowadzenia negocjacji. Umowę zawiera Rada, przyjmując w tej sprawie jednogłośne postanowienie na zlecenie Prezydencji.
Nowy wymiar bezpieczeństwa i obrony
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa obejmuje wszystkie sprawy dotyczące bezpieczeństwa Unii. Ustanowienie wspólnej obrony powinno nastąpić na zlecenie Rady Europejskiej. Ustanowieni wspólnej obrony nastąpi przez włączenie UZE do UE, ponieważ UZE stanowi część integralną rozwoju Unii