Armia krajowa

W obliczu zarysowującej się klęski wojsk niemieckich na froncie wschodnim 14 II 1942 r. ZWZ został przemianowany na Armię Krajową, której celem było jednoczenie podziemnych organizacji wojskowych uznających rząd Londyński.
Komendantami Armii Krajowej byli:
• gen. Stefan Rowecki „Grot” (II 1942 r.- 30 VI 1943 r.)
• gen Tadeusz Komorowski „Bur“ (30 VI 1943 r.- 2 X 1944 r.)
• gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” (2 X 1944 r. 19 I 1945 r.)


Akcja scaleniowa trwałą do końca wojny i nie została w pełni zrealizowana. W latach 1942- 1944 AK podporządkowały się następujące formacje wojskowe będące siłami zbrojnymi partii uznających rząd emigracyjny:
• GWARDIA LUDOWA- WOLNOŚĆ RÓWNOŚĆ NIEPODLEGŁOŚĆ (PPS)
• Część Narodowej Organizacji Wojskowej (Stronnictwo Narodowe)
• Częśc Batalionów Chłopskich (Stronnictwo Ludowe)
• Część Narodowych Sił Zbrojnych

W działalności AK można wyróżnić trzy okresy:
I okres- scalanie i odtwarzanie jednostek wojskowych w konspiracji

II okres- odtwarzanie sił zbrojnych na wzór przedwojennego wojska, które miało być trzonem armii w powszechnym powstaniu. Wierzono, że powtórzy się sytuacja z I Wojny Światowej i państwo polskie odbuduje się w podobnych warunkach jak w 1918 r.

III okres- walki powstańcze

Armia Krajowa na szeroką skalę prowadziła akcje szkoleniowe, dywersyjne, sabotażowe i bojowe.
Działalność propagandowa prowadzona była przez Biuro Informacji i Propagandy (BiP). Wydawano czasopisma: Biuletyn Informacyjny, Wiadomości Polskie, Insurekcję, Żołnierz Polski.
AK na wielką skalę rozwinęła wywiad, który stał się polską specjalnością i przyniósł aliantom duże korzyści.
Partyzantka AK działała na terytorium całego państwa polskiego, które zostało podzielone na:
• Obszary (kilka województw)
• Okręgi (województwo)
• Obwody (powiaty)
• Placówki (gminy), które składały się z 2- 3 plutonów liczących po 35- 60 żołnierzy

Komendzie głównej podlegały bezpośrednio:
- 4 obszary: Warszawski, Białostocki, Lwowski, Zachodni (Pomorze i Wielkopolska)
- 7 samodzielnych okręgów: Kielecko- Radomski, Krakowski, Lubelski, Łódzki, Śląski, Wileński, Wołyński

Żołnierze AK pochodzili z zaciągu ochotniczego. Jako podstawowe zadanie armia postawiła sobie walkę o odzyskanie niepodległości i odbudowę demokratycznego państwa.
Pod koniec wojny AK liczyła 380000 żołnierzy. Była to największa podziemna armia świata. Charakteryzowała się wysokim morale, zdyscyplinowaniem, dużą wartością bojową.
Kadra oficerska rekrutowała się spośród oficerów przedwojennych, oficerów przeszkolonych w Wielkiej Brytanii i przerzuconych do kraju oraz wykształconych na konspiracyjnych Zastępczych Kursach Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty i Zastępczych Kursach Szkoły Podoficerów Piechoty. W ramach AK istniała też Wojskowa Służba Kobiet. Armii Krajowej podlegały Szare Szeregi- zakonspirowana organizacja harcerska prowadząca różne formy (zależne od grup wiekowych) walki z okupantem.
Organem komendanta była Komenda Główna złożona z następujących oddziałów:
1. Organizacyjny
2. Informacyjno- Wywiadowczy
3. Operacyjno- Szkoleniowy
4. Kwatermistrzowski
5. Łączności
6. Biuro Informacji Propagandy
7. Finansów i Kontroli

Oraz:
Kierownictwo Dywersji- Kedyw
Szefostwo Biur Wojskowych
Szefostwo Służby Niepodległości
Duszpasterstwo

Dowództwo AK utrzymywało stałą łączność z Rządem RP w Londynie i z Wodzem Naczelnym. AK uważana była za ramię zbrojne rządu emigracyjnego i nierozłączną część Polskich Sił Zbrojnych podległą naczelnemu wodzowi.
Istniała do 19 I 1945 r., została rozwiązana rozkazem Komendanta Głównego Leopolda Okulickiego.