Geografia jako nauka
Podmiot badań geografii
Geografia jest nauką badającą powłokę ziemską, czyli zewnętrzną sferą Ziemi. Powłoka ta składa się ze wzajemnie przenikających się i oddziałujących na siebie sfer: litosfery , atmosfery hydrosfery, biosfery i antroposfery (sfery życia człowieka). Celem geografii jest wyjaśnienie przestrzennego zróżnicowania powłoki ziemskie,. zarówno pod względem przyrodniczym, jak i działalności społeczno-gospodarczej człowieka, oraz rozpoznanie po wiązań pomiędzy środowiskiem przyrodniczym a działalnością społeczeństw (środowiskiem społeczno-ekonomicznym).
Wśród nauk geografia jest nauką wyjątkową. Wyjątkowość ta wynika m.in. z wszechstronności i wieloaspektowości badań geograficznych. Geografia stara się ukazać świat jako całość - system wzajemnie powiązanych elementów przyrodniczych (środowisko przyrodnicze) i społeczno- ekonomicznych (środowisko antropogeniczne). System ten nazywany jest- środowiskiem geograficznym.
Podział geografii
1.Geografia fizyczna – jedna z podstawowych działów geografii (obok geografii społeczno-ekonomicznej i geografii regionalnej).
*Geomorfologia - bada formy na powierzchni lądów, na dnie mórz oraz procesy kształtujące te powierzchnie, wyjaśnia powstanie tych form, ich rozwój i rozmieszczenie.
*Hydrologia i oceanologia
*Klimatologia i meteorologia - zajmuje się badaniem procesów zachodzących w atmosferze, czynnikami kształtującymi klimat, badaniem klimatów współczesnych i w minionych okresach geologicznych oraz ich klasyfikacją a także prognozowaniem zmian klimatycznych w przyszłości.
*Pedologia - bada gleby, ich typy i rozmieszczenie
*Fitogeografia - zajmuje się rozmieszczeniem roślin na Ziemi
*Zoogeografia- zajmuje się rozmieszczeniem zwierząt na Ziemi
2.Geografia ekonomiczna –
*Geografia przemysłu
*rolnictwa
*ludności
*osadnictwa
*komunikacji
*usług
*turyzmu
3.Geografia fizyczno - ekonomiczna -
*geografia regionalna
Niektórzy badacze są skłonni doszukiwać się pierwszych prób podziału geografii już w starożytności. Jednak powszechnie za najwcześniejszy uznaje się podział dokonany w okresie kształtowania się naukowych podstaw geografii, tj. w pierwszej połowie XIX w. W geografii zarysowały się wtedy dwa kierunki badań: kierunek przyrodniczy i kierunek antropogeograficzny. Kierunki te określiły później przedmiot zainteresowań geografii fizycznej i geografii człowieka ( społeczno – ekonomicznej).
Dalszy podział w obrębie geografii doprowadził do wyodrębnienia się w geografii fizycznej i geografii społeczno- ekonomicznej kolejnych dyscyplin naukowych, np. geomorfologii, klimatologii, geografii osadnictwa, geografii rolnictwa. Obecna specjalizacja geografii sprawia, że coraz częściej stosowna jest nazwa „nauki geograficzne”. Lepiej wyraża ona ogromne zróżnicowanie przedmiotowe tej dyscypliny nauk o Ziemi.
Źródła wiedzy geograficznej
Szeroki zakres przedmiotowy geografii sprawia, że osoby zajmujące się tą nauką potrzebują dużego i zróżnicowanego zasobu informacji. Metody zbierania informacji geograficznej moż¬na podzielić na dwie duże grupy:
metody terenowe - pozwalają one na bezpośrednie zebranie informacji ze środowiska geograficznego,
metody kameralne- pozwalają one opracowywać i przetwarzać informacje z różnych źródeł, zarówno informacje uzyskane w terenie, jak i zebrane lub opracowane przez okre¬ślone instytucie (np. informacje statystyczne, kartograficzne) .
Metody terenowe
Pomiar - proces określenia wielkości jakiegoś zjawiska, np. pomiar temperatury, pomiar
prędkości wiatru, pomiar wielkości ruchu samochodowego.
Obserwacja - celowy i ukierunkowany proces oglądu stanu lub zamian charakteru zjawisk
lub obiektów, np. obserwacja zjawisk pogodowych, obserwacja zmian w zagospodarowaniu
środowiska.
Wywiad- proces zbierania informacji od ludzi na temat zjawisk i obiektów; metodę tę powszechnie stosuje się w geografii społecznej( ankieta, kwestionariusz), gdy zbiera się informacje od przedstawicieli grup społecznych i zawodowych, np. ankiety dotyczące warunków i jakości życia, ankiety dotyczące aktywności społecznej.
Metody fotograficzne i satelitarne- wykonywanie zdjęć tradycyjną metodą , zdjęć lotniczych i satelitarnych.
Metody Kameralne
Opis- słowna prezentacja uzyskanych wyników z badań, np. opis wyników pomiaru lub opis obserwowanego zjawiska; opis geograficzny kontynentów, państw, regionów, osad był dawniej jedną z głównych metod używanych w geografii.
Metody kartograficzne- tworzenie map i planów na podstawie wyników badań terenowych lub na podstawie zdjęć lotniczych i satelitarnych, a także analiza rozmieszczenia wielkości obiektów i zjawisk przedstawionych na mapie.
Metody statystyczne- porządkowanie informacji statystycznych , np. z roczników statystycznych , za pomocą odpowiednich metod, np. obliczanie średniej arytmetycznej , obliczanie udziałów procentowych, wyszukiwanie wartości maksymalnych i minimalnych , konstruowanie wskaźników zjawisk(np. wskaźnik gęstości zaludnienia, wskaźnik lesistości).
Metody audiowizualne- analiza treści filmów i stron internetowych , poprzez zaangażowanie zmysłu widzenia; techniki audiowizualne zastępują opis i dostarczają syntetycznych informacji o omawianych obiektach i zjawiskach.