Odżywianie

Proces życiowy zapewniający dostarczanie pokarmu każdej żywej komórce (w sposób samożywny lub cudzożywny), który stanowi podstawową potrzebę organizmu to odżywianie.
Człowiek prawidłowo funkcjonuje i rozwija się dzięki pożywieniu, które jest źródłem składników odżywczych wzbogaconych o związki chemiczne podobne do tych, które tworzą ludzki organizm. Związki te, zwane składnikami pokarmowymi cechują się złożoną budowa chemiczną i podlegają w przewodzie pokarmowym rozkładowi – trawieniu do związków prostszych, które komórki nabłonka jelitowego są w stanie wchłaniać i przekazywać do krwi i limfy. Wśród składników pokarmowych wyróżnia się różnego rodzaju substancje pokarmowe, które są wykorzystywane przez organizm do wzrostu, rozwoju i utrzymania aktywności życiowej. Wzrost i rozwój są związane z powstawaniem nowych komórek, które uczestniczą w tworzeniu tkanek bądź zastępują komórki obumarłe. Przejawem różnej formy aktywności życiowej między innymi pracy mózgu, mięśni, wydalania, powstawania nowych komórek, dzięki którym prawidłowo funkcjonuje organizm jest energia. Powstaje ona w skutek działania składników odżywczych uwalnianych z pokarmu w przewodzie pokarmowym, które stanowią źródło materiału budulcowego. Od ilości i wzajemnych proporcji składników odżywczych przenoszonych z krwią zależy przebieg i ukierunkowanie procesów metabolicznych m.in. również proces wzrastania narządów i organizmu jako całości, proces dojrzewania chemicznego i czynnościowego, a także proces starzenia. Zbyt niska ilość składników odżywczych prowadzi w krańcowych przypadkach do niedożywienia i hamuje proces rozwoju.

W mojej pracy postaram się przedstawić prawidłowe zasady żywienia dzieci, iż odżywianie ma podstawowe znaczenie życiowe i wymaga spożywania odpowiednich ilości dobrze przygotowanego pokarmu. Zbyt ubogie pożywienie lub jego złe wchłanianie czy tez trawienie powoduje niedożywienie i niedowagę. Natomiast zbyt częste odżywianie, bądź spożywanie nieodpowiednich pokarmów powodować może nadwagę bądź otyłość.


„ Pij mleko będziesz wielki”
„ Pij mleko będziesz wielki” to hasło społecznej kampanii zainicjowana w Polsce w styczniu 2003 roku mającą na celu uświadomienie dzieciom i ich rodzicom, jak ważne dla zdrowia jest picie mleka. Akcja została stworzona przy udziale znanych osób miedzy innymi Bogusława Lindy, Kayah, Jagny Marczułajtis i Krzysztofa Hołowczyca, którzy będąc idolami dzieci promowali mleko.
Potocznie to produkt, który można pić w postaci samego płynu lub spożywać w postaci produktów mlecznych: jogurtu, kefiru, sera, twarożku, masła. Naukowo to „płynna wydzielina gruczołów mlecznych kobiet i samic ssaków, której wytwarzanie rozpoczyna się natychmiast po porodzie, stanowiąca naturalny, pełnowartościowy pokarm niemowląt i młodych zwierząt”.
Mleko matki powinno stanowić najważniejszy pokarm, gdyż jest najlepiej przyswajalnym składnikiem przez układ pokarmowy dziecka, zawiera naturalne ciała odpornościowe matki, przy czym układ immunologiczny ma większą wydajność, co zmniejsza ryzyko chorób alergicznych i chroni noworodka przed innymi infekcjami. Własności ochronne pokarmu kobiecego zmniejszają również ryzyko występowania u dziecka biegunki infekcyjnej. Sekret niezwykłych właściwości matczynego mleka polega także na obecności w nim wielu niespotykanych nigdzie indziej, chronionych przed strawieniem w przewodzie pokarmowym dziecka, czynników wspomagających niedojrzały układ odpornościowy. Taką unikatową substancją jest immunoglobulina A (SIgA), obecna w dużych ilościach w przewodzie pokarmowym dziecka karmionego piersią. Pokrywa ona szczelną warstwą jego nabłonek jelitowy, niszcząc drobnoustroje i chroniąc przed przenikaniem alergenów. SIgA powstaje w wyniku reakcji organizmu matki na obecne w jej środowisku drobnoustroje. Matka wytwarza specjalne przeciwciała, mające ją chronić przed infekcją, które następnie osiedlają się w pobliżu pęcherzyków mlecznych i bezpośrednio do pokarmu wydzielają kolejne przeciwciała, tym razem dla ochrony dziecka. Najwyższe stężenie SIgA w pokarmie obserwuje się w pierwszych dniach po porodzie i w czasie powolnego odstawiania dziecka od piersi.
Skład pokarmu jest zmienny i uzależniony od kilku czynników. Generalnie, w zależności od okresu laktacji, można go podzielić na trzy rodzaje:

• Siara - gęsty żółtawy płyn, którego wydzielanie rozpoczyna się już w III trymestrze ciąży i trwa przez kilka dni po porodzie. Jest jej mało, ale za to jest bardzo wartościowa. Dlatego nie należy sugerować się ilością pokarmu w pierwszych dobach po porodzie i z przekonaniem karmić dziecko. Siara dostarcza mu dużych ilości białych krwinek i przeciwciał, potrzebnych zwłaszcza teraz, gdy jest "nowe" na świecie, aby chronić je przed infekcjami i alergiami.
• Mleko przejściowe - pojawia się w gruczołach piersiowych w trzeciej, czwartej dobie po porodzie, kiedy to produkcja pokarmu gwałtownie wzrasta, powodując tzw. nawał mleczny.
• Mleko dojrzałe - okres dojrzewania mleka i stabilizowania się laktacji przypada na 2 - 6 tydzień po porodzie. Mleko dojrzałe jest niebieskawe, prześwitujące i wygląda zupełnie inaczej niż mleko krowie.
Skład pokarmu zmienia się w zależności od pory dnia. Nocne karmienia są cenne ze względu na wysoką zawartość tłuszczu w pokarmie oraz skuteczne pobudzanie laktacji (3 - 4 rano). Pokarm zmienia się także w trakcie jednego karmienia. W pierwszej fazie jest wodnisty, o niskiej zawartości tłuszczu. Niemowlę może nim ugasić pragnienie. Ma to szczególne znaczenie podczas upałów, kiedy dzieci częściej, ale na krócej domagają się karmienia, po prostu po to, aby się napić.

„ Rosnę zdrowo”

W granicach 6 miesięcy życia dziecka, pokarm matki przestaje być wystarczającym źródłem energii i składnikiem odżywczym. Następuje wprowadzenie pokarmów uzupełniających – dodatkowych. Jest to okres szczególnie ważny nie tylko dla małego konsumenta, ale również dla jego rodziców. To od nich zależy prawidłowy dobór pożywienia bogatego – w najgorszym przypadku ubogiego, w składniki pokarmowe, które wspomagają prawidłowość funkcjonowania organizmu dziecka. Mały „odkrywca” rządny przygód, ciekawy otaczającego go świata powinien mieć prawo decydowania o wielkości spożywanego posiłku. Nie należy zmuszać do jedzenia ani przekarmiać dziecka. Do rodzica należy ustalenie jednakowego czasu poświęconego na jedzenie a także dawania własnym zachowaniem przykładu dziecku stosując prawidłową dietę i prowadząc zdrowy styl życia.
W czasie wzbogacania diety dziecka należy to robić stopniowo i umiarkowanie.
Prawidłowy rozwój dziecka zapewni dostarczanie jego organizmowi witamin, które są niezbędna do prawidłowego przebiegu reakcji biochemicznych w komórkach ciała. Najlepszym źródłem witamin są owoce i warzywa, które należy podawać dziecku do picia w kubeczku w postaci zmiksowanych produktów lub soków. Powinniśmy unikać owoców tropikalnych między innymi bananów, truskawek, pomarańczy, iż mogą wywołać alergie a zastosować bezpieczne takie jak jabłka, maliny, jagody. Warzywa podawane prawidłowo powinny być ugotowane, utarte na tarce lub zmiksowane. Tu również powinniśmy być ostrożni, unikać kapusty, warzyw strączkowych, cebuli gdyż mogą spowodować kolki, bóle brzucha, a sięgnąć po bezpieczne takie jak marchew, która oprócz tego, że zawiera witaminy to wzbogaca cerę dziecka i ziemniaki w niewielkich ilościach.
Po zaakceptowaniu przez organizm dziecka owoców i warzyw, które stanowią nie tylko źródło witamin, ale także węglowodanów, wśród których wyróżnia się: cukry proste ( glukozę i fruktozę), dwucukry (sacharozę i laktozę) oraz cukry złożone ( skrobie), wytwarzane przez rośliny uprawne (m.in. pszenice, żyto, ryz, ziemniaki, liczne krzewy oraz drzewa owocowe), w 6 – 7 miesiącu życia dietę dziecka możemy wzbogacić w zupki jarzynowe z mięsem (bez wywaru). Ugotowane mięso siekamy i dodajemy do zupy. Może być one drobiowe, cielęce, królicze. Około 8-9 miesięcy możemy podawać chuda wołowinę i chudy schab wieprzowy, minimalnie 1-2 łyżeczki. Musimy pamiętać, by do potraw nie dodawać cukru ani soli. Kolejna nowością dla dziecka może być przetarta zupka jarzynowa. Papka przygotowana może być z ziemniaków, marchwi, pietruszki. Kolejne składniki powinniśmy dodawać stopniowo obserwując czy nie wywołują reakcji alergicznych u dziecka. Po wprowadzeniu nowego składnika pokarmowego najlepiej odczekać około tygodnia, objawem wykazującym na alergie jest zazwyczaj wysypka, lecz może pojawić się również biegunka a nawet wymioty. W tym okresie możemy swobodnie podawać kleiki, kaszę kukurydzianą, ale także ½ żółtka, co drugi dzień, podawanego ugotowanego na twardo lub w naleśnikach. Zwracamy szczególną uwagę na rodzaj kaszki, które powinny być odpowiednio dobrane do wieku dziecka – około roku podajemy kaszki przygotowane na mleku między innymi pszenne ( manna), drobne gryczane. W wieku 2-3 lat stosujemy drobna kaszę jęczmienną.
Pokarmy, które podajemy dzieciom powinny być łatwe do rozgryzienia dziąsłami lub nawet rozpływać się w ustach. Bez trudu dziecko zje papki, przy czym będzie się uczył połykać bez dławienia się. Dzięki urozmaiceniu diety, dziecko poznaje technikę jedzenia, nowe smaki, zróżnicowaną konsystencję pokarmów.
Wiele rodziców popełnia liczne błędy w odżywianiu swoich dzieci poprzez podawanie wędlin z mięsa mielonego, które jest bardzo tłuste i zawiera dodatkowe składniki niewskazane dla niemowląt. Prawidłowym zachowaniem jest podawanie wędliny wyłącznie chudej drobiowej, cielęcej lub wieprzowej. Po 10 miesiącu życia bezpiecznie można podawać dziecku do spożycia produkty mleczne takie jak: mleko krowie, białko jaja, twaróg. Pokarmy te są źródłem energii, wapnia i przyczyniają się do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu dziecka. W 12 miesiącu życia wprowadzamy nowe produkty miedzy innymi ser żółty, całek jajko oraz surowe warzywa owoce. Jaja w postaci omletu lub jajecznicy na parze wprowadzamy dojść ostrożnie. W razie niekorzystnych reakcji należy wycofać pokarm z diety dziecka i skonsultować się z lekarzem. Aby urozmaicić dziecku spożywanie kanapek możemy dodawać sałatę, ogórka, pomidora. Należy to robić z umiarem, gdyż organizm dziecka może nie zaakceptować nowych produktów. Szczególnie ważną czynnością jest obranie warzyw ze skórki. W razie konieczności bądź bezpieczeństwa można rozdrobnić podawany pokarm na mniejsze kawałki, kiedy dziecko samodzielnie nie może ich pogryź.
Ważnym czynnikiem wpływającym na dalszy okres dziecka jest nie dodawanie do potraw takich jak zupek, kaszek, soków - cukru. Dlatego należy zadbać o dostarczanie dziecku rozmaitych pokarmów o dużej wartości odżywczej, takich jak owoce, warzywa, aby zastąpić nimi mało odżywcze i bogate w kalorie przekąski, do których należą między innymi słodycze, lody, potrawy smażone, napoje gazowane i słodzone.

Okres dojrzewania z punktu widzenia zachowań związanych z żywieniem ma szczególne znaczenia. Zwiększa się zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze. W tym czasie dieta młodego człowieka powinna zawierać między innymi:
• białka, stanowiące główny składnik budulcowy tkanek, które poprzez proces trawienia są rozkładane na poszczególne aminokwasy, wykorzystywane do budowy nowych tkanek i syntezy własnego białka organizmu. Zapotrzebowanie na białko zależy od płci, wieku, aktywności fizycznej. Źródłem białka są: mięso czerwone-wołowina , wieprzowina, baranina (najlepiej chude), mięso białe - drób, ryby ,ser, soja, groch, fasola.
węglowodany stanowią materiał energetyczny dla organizmu, wśród których wyróżniamy Węglowodany dzielą się na:
• proste ( wolne cukry- przyswajane w krótkim czasie po spożyciu), które szybko są
wchłaniane i dzięki temu dają szybki, krótkotrwały „zastrzyk” energii;
• złożone - wchłaniane zdecydowanie wolniej i dostarczające energii w dłuższym
okresie czasu.
Źródłem węglowodanów są: produkty zbożowe - pieczywo, makarony, płatki śniadaniowe, ryż, kasze (gryczana, jęczmienna).
• tłuszcze są przede wszystkim źródłem energii dla organizmu ze względu na najwyższą ze wszystkich grup pokarmowych. Ponadto są niezbędne dla przyswajania niektórych witamin, tzw. witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E, K, a także do budowy błon komórkowych.
• witaminy to substancje, które są składnikami niezbędnymi w żywieniu człowieka dla
prawidłowego wzrostu i rozwoju, przebiegu szeregu procesów metabolicznych zachodzących w jego tkankach i nie mogą być wytwarzane przez organizm. Z tego powodu muszą być dostarczane z pożywieniem.
• składniki mineralne to pierwiastki chemiczne niezbędne dla wielu reakcji zachodzących w tkankach, konieczne dla prawidłowego rozwoju organizmu. Szczególnie ważna są:
* wapń jest niezbędny do prawidłowej budowy kości i zębów. Najważniejsze jego źródło to mleko i jego przetwory.
* magnez jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i mięśni. Dobrym jego źródłem są gruboziarniste produkty zbożowe a także ciemnozielone warzywa liściaste, migdały, orzechy, gorzka czekolada.
* żelazo jest konieczne do budowy czerwonych krwinek. Jego niedobór powoduje
niedokrwistość (anemię). Najważniejsze źródło to czerwone mięso, żółtko jaja, zielone warzywa np. natka pietruszki.
* jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Występuje w rybach,
owocach morza, soli jodowanej.
Wymienione powyżej składniki pokarmowe nie zawsze są spożywane przez młodzież, gdyż zmieniają się zachowania żywieniowe związane z okresem dojrzewania. W następstwie częstszego jadania poza domem produktów typu Fast – ford. Nastolatek dokonuje własnych, nie zawsze właściwych wyborów produktów spożywczych ulegając między innymi reklamom, modzie, wzorcom tworzonym przez rówieśników. Rozwijające się potrzeby niezależności, zmniejszają kontrolę rodziców nad prawidłowym żywieniem. Jak temu zapobiec? Najlepszym i niezawodnym sposobem w „walce” z takim zachowaniem młodych buntowników są rodzice, którzy szczególną rolę w kształceniu zdrowego sposobu żywienia odgrywają już we wczesnym dzieciństwie. Jeśli od małego zaczniemy uczyć dzieci zasad zdrowego odżywiania i swoim zachowaniem będziemy dawać przykłady tym większe prawdopodobieństwo, że pociechy będą się od nas uczyć i brać dobry przykład.

W przedstawionym materiale, zaprezentowałam prawidłowe zasady żywienia dzieci, które mają szczególny wpływ na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu. Przeprowadzona analiza pozwala na wyciągnięcie kilku istotnych wniosków:
I Noworodki i niemowlęta należy karmić wyłącznie piersią przez pierwsze 4 – 6 miesięcy życia gdyż mleko wypływające z piersi matki ma wysoki poziom tłuszczu i doskonałe właściwości odżywcze. Po wprowadzeniu innych pokarmów uzupełniających, karmienie piersią należy kontynuować do 12 miesięcy życia dziecka.
II Rodzic powinien decydować co i kiedy dziecko będzie spożywać, natomiast dziecko ma zdecydować, czy chce jeść i jak dużo chce zjeść. Nie zaleca się, aby rodzice zmuszali dziecko do jedzenia lub ograniczali dostęp do niektórych produktów żywnościowych, ponieważ często prowadzi to do przejadania się, wybredności dziecka oraz zainteresowanie się pokarmami zakazanymi.
III Dzieci powinny codziennie spożywać warzywa i owoce, a także produkty zawierające prawidłowe źródło składników odżywczych. Dlatego warto zadbać o różnorodność spożywanych produktów
IV Dziecko powinno spożywać codziennie, co najmniej 2 szklanki chudego mleka, lub zastąpić je naturalnym jogurtem, kefirem bądź serem.
V Należy zachować umiar w spożywaniu cukru, który zawierać się może w potrawach, sokach, słodyczach także strzec się należy przed spożywaniem soli w dużych ilościach.
VI Zastosować zdrową dietę dla dziecka, iż istnieje wiele dowodów, że zrównoważona (zbilansowana) dieta sprzyja optymalnemu zdrowiu oraz rozwojowi fizycznemu i intelektualnemu w dzieciństwie i młodości gdyż:
• Zmniejsza ryzyko występowania w tej fazie życia takich zaburzeń jak próchnica zębów, niedokrwistość, otyłość, opóźnienie wzrastania i dojrzewania. Zdrowe żywienie w dzieciństwie i młodości sprzyja kontynuowaniu go w wieku dorosłym, co zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia, nadciśnienia, cukrzycy typu 2 i osteoporozy;
• Równie ważna jest regularność i odpowiednia liczba posiłków, a zwłaszcza spożywanie śniadań. Brak tego posiłku prowadzi do przedpołudniowego zmęczenia, jest przyczyną zmniejszenia zdolności poznawczych;
• Uczucie głodu występujące u uczniów przy zbyt długich przerwach między posiłkami: zmniejsza zdolność do koncentracji uwagi, tempo pracy, zwiększa liczbę błędów, zwłaszcza matematycznych, nasila się zmęczenie, powoduje obniżenie nastroju, rozdrażnienie i zły humor, co może być przyczyną konfliktów z nauczycielami i rówieśnikami oraz zachowań agresywnych