Hormony
Hormony przysadki mózgowej
•przedni (gruczołowy) płat przysadki mózgowej
-wzrostu GH [wszystkie kom. ciała] – pobudza wzrost i podziały komórek, rozrost kości, syntezę białka, rozkład lipidów
-tyreotropowy TSH [tarczyca] – pobudza wydzielanie hormonów tarczycy i zwrotnie hamuje sekrecję podwzgórzowego hormonu uwalniającego (FSH-RH)
-adrenokortykotropowy ACTH [kora nadnerczy] – pobudza wydzielanie hormonów kory nadnerczy i zwrotnie hamuje sekrecję podwzgórzowego hormonu uwalniającego (CRH)
-folikulotopowy FSH [gonady] – reguluje czynności gonad: produkcję hormonów płciowych i gametogenezę; w jajnikach stymuluje wzrost pęcherzyków Graafa; w jądrach stymuluje rozwój kanalików nasiennych i spermatogenezę
-luteinizujący LH [gonady] – współdziała z FSH; w jajnikach: pobudza owulację i rozwój ciałka żółtego; w jądrach: pobudza wydzielanie testosteronu przez komórki Laydiga
-prolaktyna PRL [gruczoł mleczny, wszystkie kom. ciała] – wzmaga produkcję mleka przez gruczoły sutkowe po porodzie; hamuje wydzielanie FSH i LH; wstrzymuje owulację; pobudza procesy anaboliczne
-lipotropowy LPH [wszystkie kom. ciała] – wzmaga trawienie tłuszczy i uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych do krwi
•środkowy (pośredni) płat przysadki mózgowej
-melanotropowy MSH [kom. barwnikowe skóry] – wzmaga syntezę barwnika – melaniny i wpływa na koncentrację barwnika w komórkach barwnikowych
•tylny (nerwowy) płat przysadki mózgowej
-antydiuretyczny ADH [nerki, mięśnie gładkie] – pobudza zwrotne wchłanianie wody w kanalikach nerwowych; pobudza skurcze mięsni gładkich naczyń krwionośnych powodując wzrost ciśnienia krwi; pobudza skurcze mięśni macicy i gruczołu sutkowego
-oksytocyna OT [gruczoły mleczne, żeńskie drogi rozrodcze] – skurcz mięśni przewodów gruczołów mlecznych (wydzielanie mleka); rozciąganie szyjki macicy i pobudzanie skurczów błony mięśniowej macicy; pobudzanie skurczów jajowodów (ułatwianie zapłodnienia)
Hormony pozaprzysadkowe:
•grasica
-tymopoietyna – hamuje przewodzeni między neuronami a komórkami mięśni; niedobór: wzrost siły skurczów mięśni; nadmiar: zmniejszenie siły skurczów mięśni, ogólne osłabienie
-tymozyna – pobudza powstawanie limfocytów T; niedobór: obniżenie liczby limfocytów we krwi, zanik ukł. Limfatycznego obwodowego, zanik odporności typu komórkowego
•szyszynka
-melatonina – wpływa na ośrodku snu i czuwania; zwiększa koncentrację barwnika w skórze; niedobór: opóźnienie dojrzewania płciowego; nadmiar: przedwczesny rozwój narządów płciowych
•tarczyca
-tyroksyna trójjodotyronina – pobudzenie tempa przemiany materii; niedobór: kretynizm, wole, obrzęk śluzowaty; nadmiar: choroba Basedowa: wychudzenie, podw. Temp., nadmierna ruchliwość, nerwowość, wytrzeszcz oczu
-kalcytonina – antagonista parathormonu; niedobór: obniżenie poziomu wapnia we krwi
•przytarczyce
-parathormon PTH – regulacja gospodarki wapniowej: podwyższanie jego poziomu we krwi i obniżanie stężenia jonów fosforanowych we krwi; uwalnianie Ca+2 z kości; niedobór: brak wapnia we krwi, nadpobudliwość nerwów mięśni; nadmiar: odwapnienie kości, nadmiar Ca we krwi; utrata wapnia z moczu
•trzustka
-(kom alfa) glukagon – uwalnianie do krwi glukozy z glikogenu w wątrobie
-(kom beta) insulina – wiązania glukozy z krwi w glikogen w wątrobie; pobudzanie metabolizmu komórkowego, gł węglowodanów; niedobór: cukrzyca; nadmiar: niedobór cukru
•nadnercza
-aldosteron i inne minarelokortykoidy – regulacja jonami Na+ i K+ oraz gosp. wodnej; nadmiar: zmniejszenie resorpcji jonów; nadmiar: zbyt duża resorpcja jonów
-kortyzol i inne glikokortykoidy – regulacja gospodarki węglowodanowej, tłumienie reakcji odpornościowych
-androgeny – rozwój drugorzędowych cech płciowych typu męskiego, wpływ na gospodarkę białkową; niedobór: obniżenie syntezy białek; nadmiar: chłopcy: przedwczesne dojrzewanie; dziewczynki: maskulinizacja
-adrenalina – wzrost ciśnienia krwi, tempa bicia serca, oddechu, poziomu cukru we krwi
•jądra
-hormony płciowe męskie; testosteron – drugorzędowe cechy płciowe, popęd płciowy, czynniki rozrodcze; niedobór: brak mutacji, brak owłosienia twarzy, wąskie barki, zaburzenia popędu płciowego i płodności, gruba warstwa podskórnej tk. tłuszczowej
•jajniki
-hormony płciowe żeńskie; estradiol, porogesteron – drugorzędowe cechy płciowe, cykl płciowy, popęd płciowy, kontrola przebiegu ciąży; skutki niedoboru: niekobieca budowa ciała, wąskie biodra, cienka warstwa podskórnej tk. tłuszczowej, zaburzenia popędu płciowego i płodności