Adam Mickiewicz.

MICKIEWICZ ADAM, 1798 1855, ojciec Władysława, najwybitniejszy poeta pol., twórca pol. romantyzmu; 1815 19 studiował na uniw. w Wilnie, 1817 współzał. Tow. Filomatów; w wyniku wykrycia stowarzyszeń młodzieżowych więziony i skazany 1824 na osiedlenie w głębi Rosji; 1824 29 przebywał w Petersburgu, Odessie, Moskwie, odbył też podróż na Krym (1825); otoczony już sławą wielkiego poety wszedł w ros. środowisko lit. i intelektualne; po nieudanej próbie przedostania się do powstania listopadowego dołączył do uchodźców powstańczych w Dreźnie; 1832 osiadł w Paryżu (1834 ożenił się z córką M. Szymanowskiej, Celiną); nie opowiadając się za żadnym ze stronnictw rozwijał wśród emigracji pol. żywą działalność polit. i publicyst.; 1838 40 prof. literatury łac. na uniw. w Lozannie, 1840 objął nowo utworzoną katedrę literatur słow. w College de France w Paryżu (1844 wykłady zawieszono, m.in. za propagowanie towianizmu); od 1841 związany z A. Towiańskim, był przywódcą Koła towiańczyków w Paryżu; w obliczu rodzącej się Wiosny Ludów stał się rzecznikiem radykalnych idei społ.; 1848 utworzył we Włoszech legion pol. (Legion Mickiewicza) i ogłosił rewol. Skład zasad; 1849 współzał. i red. Trybuny Ludów (Tribune des Peuples, La); zmarł w Stambule w trakcie formowania oddziałów pol. mających wziąć udział w wojnie krymskiej przeciw Rosji. W początkach swej twórczości kontynuator oświec. klasycyzmu, stał się czołowym twórcą romantyzmu polskiego, wyraziwszy najpełniej i najwcześniej (data wyd. tomu 1 Poezji 1822 została uznana za początek epoki) dążenia i idee generacji romantyków. W słynnej Odzie do młodości (1820, wyd. 1827) zawarł wizję odnowy starego, zmurszałego świata przez solidarny wysiłek młodych. Oschłemu racjonalizmowi (symbolizowanemu ironicznie przez mędrca szkiełko i oko) przeciwstawił czucie i wiarę, mogące objawić niedostępną dla rozumu duchową naturę świata (Romantyczność). Spełnieniem tego programu poet. był zwrot do wyobraźni i wierzeń ludu jako źródła prawdziwej poezji, a zarazem odczucia ładu moralnego i sensu życia (w cyklu Ballad i romansów 1822), złączony z gwałtownym protestem przeciw konformizmowi moralnemu i polit. (poemat hist. Grażyna 1823) i typowo romant. buntem jednostki wobec świata, przeciw konwencjom i przesądom społ. niweczącym osobiste szczęście. Syntezę tej problematyki zawierają część II i IV poematu dram. Dziady (1823), opartego na lud. obrzędzie białorus. święta zmarłych. W pisanych już na wygnaniu Sonetach krymskich (1826) motyw tragicznego rozdarcia i osamotnienia łączy się z wizją dzikiej, orientalnej przyrody. Odczucie konfliktu między koniecznością spiskowego działania a iluzjami legalności znalazło wyraz w tragicznych losach Konrada Wallenroda, tytułowego bohatera powieści poet. z dziejów walk Litwinów z Krzyżakami (wyd. 1828). W Dziadów części III (1832) nad obrazem tragicznych losów pokolenia romant. i gwałtownym oskarżeniem ówczesnej elity narodu o oportunizm i służalczość góruje problematyka historiozoficzna i metafizyczna, będąca próbą interpretacji klęski Polski w powstaniu listopadowym w duchu romant. mesjanizmu. W poemacie Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie (1834) zawarł wizję ginącego świata szlacheckiego, przepojoną liryzmem i tęsknotą za krajem lat dziecinnych; ukazał także kształtowanie się nowego społeczeństwa nowoż. Polski. Ponadto autor liryków miłosnych i refleksyjno-filoz. (m.in. cykl liryków lozańskich), pisanych z myślą o emigrantach przypowieści moralno-polit. Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (1832), dramatów hist. w języku fr., przekładów, m.in. utworów G. Byrona (Giaur), tekstów krytycznolit. (m.in. pamflet O krytykach i recenzentach warszawskich 1829), nowatorskich ujęć dziejów literatur słow., publicystyki (Trybuna Ludów 1956). Twórczość M. wywarła ogromny wpływ na rozwój literatury pol. (a także innych literatur słow.) i jest trwającym przez pokolenia żywym źródłem inspiracji artyst. i ideowej; nie oparli się temu wpływowi także jego wielcy opozycjoniści J. Słowacki, Z.Krasiński, C. Norwid. Dzieła (tzw. Wydanie Narodowe t. 1 16 1948 55, tzw. Wydanie Jubileuszowe t. 1 16 1955), Dzieła (tzw. Wydanie Rocznicowe od 1993).