Główny Urząd Statystyczny i inne Urzędy Statystyczne oraz ich zadania.

A)GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY I INNE URZĘDY STATYSTYCZNE ORAZ ICH ZADANIA.
B)OBOWIĄZKI PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH ZWIĄZANYCH ZE STATYSTYKĄ GOSPODARCZĄ.

Spis treści:
1. STATYSTYKA
1.1. STATYSTYKA PUBLICZNA
1.2. ORGANIZACJA BADAŃ STATYSTYCZNYCH STATYSTYKI PUBLICZNEJ
1.3. FINANSOWANIE STATYSTYKI PUBLICZNEJ
2. URZĘDY STATYSTYCZNE
2.1. JEDNOLITA STRUKTURA ORGANIZACYJNA
2.2. ZADANIA URZĘDU STATYSTYCZNEGO
2.3. CENTRA I OŚRODKI REALIZUJĄCE ZADANIA OGÓLNOPAŃSTWOWE
3. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY
3.1. TRYB DZIAŁANIA GUS
3.2. PREZES GUS I JEGO ZADANIA
3.2.1. Sekretariat Prezesa
3.3. DEPARTAMENT KOORDYNACJI I ORGANIZACJI BADAŃ
3.4. DEPARTAMENT UDOSTĘPNIANIA INFORMACJI
3.5. DEPARTAMENT STATYSTYKI SPOŁECZNEJ
3.6. DEPARTAMENT STATYSTYKI PRZEDSIĘBIORSTW I REJESTRÓW
3.7. DEPARTAMENT STATYSTYKI GOSPODARCZEJ
3.8. DEPARTAMENT STATYSTYKI ROLNICTWA I ŚRODOWISKA
3.9. DEPARTAMENT STATYSTYKI USŁUG
3.10. DEPARTAMENT ANALIZ I STATYSTYKI REGIONALNEJ
3.11. DEPARTAMENT ADMINISTRACYJNO-KSIĘGOWY
3.12. DEPARTAMENT FINANSOWANIA I KADR




1. Statystyka
<łac. Status = stan rzeczy, państwo> jest to nauka poświęcona metodom badania (analizowania) zjawisk masowych; polega na systematyzowaniu obserwowanych cech ilościowych i jakościowych oraz przedstawianiu wyników w postaci zestawień tabelarycznych, wykresów itp.
1.1. Statystyka publiczna
– system zbierania danych statystycznych, gromadzenia, przechowywania i opracowywania zebranych danych oraz ogłaszania, udostępniania i rozpowszechniania wyników badań statystycznych jako oficjalnych danych statystycznych.
1.2. Organizacja badań statystycznych statystyki publicznej
Program badań ustala Rada Ministrów przy pomocy działającej przy niej Rady Statystyki, która jest organem opiniodawczo-doradczym w sprawach statystyki. Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia dla każdego badania:
· Temat i organ prowadzący badanie,
· Rodzaj badania,
· Zakres podmiotowy i przedmiotowy oraz źródła zbieranych danych statystycznych,
· Podmioty gospodarki narodowej i osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej zobowiązane do udzielania informacji i przekazywania danych statystycznych lub uczestniczące w badaniu na zasadzie dobrowolności,
· Formy, częstotliwość, terminy i miejsce przekazywania danych statystycznych,
· Rodzaje wynikowych informacji statystycznych oraz formy i terminy ich udostępnienia,
· Koszty i sposób finansowania.

Ponad to Rada Ministrów zapewnia ujęcie w programach badań statystycznych te badania, które mają podstawowe znaczenie dla obserwacji procesów społecznych i gospodarczych, a w szczególności:
· Badań stałych pozwalających na obserwację ciągłą dziedzin życia i występujących w nich zjawisk,
· Badań cyklicznych, w tym spisów powszechnych,
· Badań gwarantujących porównywalność wyników, w przypadku, gdy dotyczą one zmiennych w czasie obiektów obserwacji statystycznej lub, gdy zmianie ulega metodologia badania,
· Badań koniecznych dla wykonania przyjętych przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań międzynarodowych.
Badania statystyczne statystyki publicznej prowadzi Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, czasem jednak Rada Ministrów, na wniosek Rady, może ustalić, że badanie będzie prowadzone przez inny wskazany naczelny lub centralny organ administracji państwowej albo Narodowy Bank Polski, o ile badanie to wymaga wiedzy specjalistycznej, którą dysponuje ten organ albo, jeżeli jest on w posiadaniu danych zgromadzonych w innym celu. W takiej sytuacji prowadzący badania są obowiązani do stosowania standardów klasyfikacyjnych oraz udostępnienia wyników badania służbom statystyki publicznej i ich przekazywania, w porozumieniu z Prezesem Głównego Urzędu Statystycznego, organizacjom międzynarodowym.

1.3. Finansowanie statystyki publicznej
GUS jest organem administracji rządowej, więc należy do sektora finansów publicznych. Dochody i wydatki jednostek sektora finansów publicznych są ujęte w budżecie państwa uchwalanym corocznie przez Sejm w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego. Obecnie budżet GUS stanowi część 58 budżetu państwa.
W ramach tej części budżetu państwa działalność statutową prowadzą:
· GUS
· 16 urzędów statystycznych
· Centralny Ośrodek Informatyki Statystycznej w Warszawie
· Zakład Wydawnictw Statystycznych
· Centralna Biblioteka Statystyczna im. Stefana Szulca
· Ośrodek Szkolenia Kadr Statystyki (OSKS) w Jachrance
· Ośrodek Szkoleń Informatycznych Statystyki (OSIS) w Radomiu
Wydatki jednostek budżetowych są w całości pokrywane z budżetu, a pobrane dochody są traktowane jako dochody budżetowe i odprowadzane na rachunek dochodów budżetu państwa. Zakłady budżetowe statystyki publicznej wykonują zadania w zakresie działalności szkoleniowej. Ośrodki szkoleniowe koszty swojej działalności pokrywają z przychodów własnych a po rozliczeniu roku budżetowego dokonują wpłat do budżetu nadwyżek środków obrotowych. Majątek Głównego Urzędu Statystycznego, w tym oddane w trwały zarząd budynki, stanowi własność Skarbu Państwa.
2. Urzędy Statystyczne
Szczegółowy zakres zadań i organizację urzędu statystycznego określa statut nadany przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Urzędem statystycznym kieruje dyrektor, będący organem administracji niezespolonej w województwie, powoływany i odwoływany przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Prezes GUS powierza obowiązki zastępcy bądź zastępcom dyrektora urzędu.
Wszystkie urzędy statystyczne posiadają jednolitą strukturę organizacyjną. W skład każdego urzędu wchodzą jednakowo nazwane wydziały, wyspecjalizowane centra lub ośrodki oraz oddziały, realizujące zadania urzędu na określonym obszarze województwa (przeważnie kilku powiatów). W urzędzie statystycznym funkcjonują również samodzielne stanowiska pracy: radca prawny, do spraw ochrony informacji niejawnych oraz do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, podległe bezpośrednio dyrektorowi Urzędu.
Dyrektor urzędu może powoływać stałe komisje lub zespoły robocze, określając ich nazwę, skład, zakres i tryb działania.
Do zadań każdego urzędu należy również wykonywanie specjalistycznych zadań ogólnopaństwowych, wykonywanych w ramach prac prowadzonych na rzecz statystyki publicznej jako całości.

2.1. Jednolita struktura organizacyjna
DYREKTOR URZĘDU STATYSTYCZNEGO
Wydziały (jednakowo nazwane w każdym urzędzie)
· Wydział Koordynacji i Organizacji Badań
v Wydział Rejestrów
v Wydział Analiz
v Wydział Udostępniania Informacji
v Wydział Statystyki Gospodarczej
v Wydział Statystyki Społecznej
v Wydział Informatyki
v Wydział Badań Ankietowych
v Wydział Kadr i Szkolenia
v Wydział Ekonomiczny
v Wydział Administracyjny
· Wydział Poligrafii (Urząd Statystyczny w Olsztynie i Wrocławiu)
Centrum/OśrodekWykonujący zadania o charakterze ogólnopaństwowym lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczający obszar jednego województwa


Oddziały urzęduRealizują zadania urzędu na określonym obszarze województwa


Samodzielne stanowiska pracy
Radca prawny
Ds. ochrony informacji niejawnych
Ds. bezpieczeństwa i higieny pracy



2.2. Zadania Urzędu Statystycznego
· Rozpoznawanie zapotrzebowania na informacje i analizy statystyczne i przekładanie wyników tych prac w formie propozycji do wszystkich wymaganych elementów programu badań statystycznych statystyki publicznej
· Organizowanie i prowadzenie badań statystycznych, w tym spisów powszechnych,
· Zbierani, gromadzenie, przechowywanie i opracowywanie danych statystycznych do badań statystycznych prowadzonych przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego,
· Zbierani, gromadzenie, przechowywanie i opracowywanie danych statystycznych do badań prowadzonych przez Urząd, specyficznych dla potrzeb województwa, powiatów i gmin województwa samodzielnie lub wspólnie z organami administracji publicznej działającymi na obszarze województwa,
· Dokonywanie analiz i opracowywanie zbiorczych danych oraz wynikowych informacji statystycznych badań, o których mowa w poprzednich punktach, w zakresie określonym każdorazowo w programie badań statystyki publicznej, przyjętym przez Radę Ministrów oraz planie opracowań ustalonym corocznie przez Prezesa GUS,
· Udział w pracach metodologicznych w poszczególnych dziedzinach statystyki i informowanie o metodologii i zakresie badań prowadzonych w ramach statystyki publicznej,
· Współdziałanie z organami administracji publicznej działającymi na obszarze województwa w zakresie tworzenia i wykorzystywania dla potrzeb statystyki danych administracyjnych,
· Udostępnianie i rozpowszechnianie wynikowych informacji statystycznych uzyskanych w badaniach statystycznych statystyki publicznej, w tym podstawowych wielkości i wskaźników,
· Prowadzenie prac dla potrzeb opracowań statystyki regionalnej i rachunków narodowych,
· Przedstawianie wojewodzie i organom jednostek samorządu terytorialnego z obszaru województwa informacji statystycznych w zakresie, terminach i w formach określonych w programie badań statystycznych,
· Prowadzenie krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej REGON w części obejmującej podmioty mające siedzibę na obszarze województwa w tym:
v Przyjmowanie wniosków podmiotów o wpis do rejestru,
v Wprowadzanie do rejestru danych o podmiotach i nadawanie numerów identyfikacyjnych,
v Wydawanie zaświadczeń o nadanym numerze identyfikacyjnym,
v Przyjmowanie od gmin wykazów indywidualnych gospodarstw rolnych i aktualizacji tych wykazów, wprowadzanie gospodarstw do rejestru i współdziałanie z gminami w pracach aktualizacyjnych,
v Przekazywanie organom administracji publicznej, organom prowadzącym inne urzędowe rejestry na tereni województwa danych z rejestru REGON, współpraca z tymi organami w aktualizacji rejestru,
v Udostępnianie danych z rejestru REGON o podmiotach mających siedzibę na obszarze województwa
· Prowadzenie prac nad tworzeniem i aktualizacją krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju (TERYT) oraz udostępnianie informacji o województwie, powiatach i gminach województwa, objętych zakresem przedmiotowym rejestru,
· Organizowanie i prowadzenie sieci rachmistrzów spisowych, ankieterów statystycznych, rzeczoznawców i społecznych korespondentów statystycznych,
· Prowadzenie badań wspólnych z Wojewodą albo organem jednostki samorządu terytorialnego, ujętych na ich wniosek, w programie badań statystycznych,
· Wykonywanie na zamówienie opracowań wspomagających inne systemy informacyjne administracji publicznej,
· Prowadzenie na indywidualne zamówienie badań statystycznych, nie objętych programem badań statystyki publicznej,
· Wykonywanie dodatkowych opracowań i analiz na zlecenie,
· Prowadzenie szkolenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego w dziedzinie statystyki,
· Popularyzacja wiedzy o statystyce,
· Administrowanie infrastrukturą techniczną, w tym informatyczną służb statystyki publicznej zlokalizowaną na terenie województwa.





2.3. Centra i Ośrodki realizujące zadania ogólnopaństwowe

Lp. Urząd Statystyczny Ośrodek / Centrum
1 Białystok Ośrodek Statystyki Ochrony Środowiska
2 Bydgoszcz Ośrodek Statystyki Inwestycji i Środków Trwałych
3 Gdańsk Ośrodek Statystyki Edukacji
4 Katowice Centralny Ośrodek Rachunków regionalnych
Ośrodek Projektowania i Baz Danych
5 Kielce Centrum Badań Szarej Gospodarki
6 Kraków Ośrodek Statystyki Kultury
7 Lublin Ośrodek Statystyki Mieszkaniowej i Komunalnej
8 Łódź Centrum Realizacji Badań Statystycznych
Ośrodek Interpretacji Standardów Klasyfikacyjnych
9 Olsztyn Ośrodek Badań Ekonomiczno-Rolniczych i Infrastruktury wsi
Ośrodek Projektowania i Baz Danych
Ośrodek Statystyki Transportu Drogowego
10 Opole Ośrodek Statystyki Pracy
11 Poznań Centrum Statystyki Miast
12 Rzeszów Ośrodek Statystyki Kultury Fizycznej
13 Szczecin Centrum Statystyki Morskiej
14 Warszawa Ośrodek Źródeł Danych Administracyjnych
15 Wrocław Ośrodek Statystyki Regionalnej
16 Zielona Góra Ośrodek Statystyki Obszarów Transgranicznych

3. Główny Urząd Statystyczny
-Jest to naczelny organ statystyki państwowej. Utworzony został w 1918 roku, a pierwszym prezesem GUS został prof. dr Józef Buzek.
3.1. Tryb działania GUS
Prezes GUS kieruje pracami GUS przy pomocy wiceprezesów, Dyrektora Generalnego i dyrektorów departamentów. Przy Prezesie Głównego Urzędu Statystycznego działa, jako organ opinio-doradczy, Kolegium GUS.
W skład Kolegium wchodzą:
· Wiceprezesi,
· Dyrektor Generalny,
· członkowie Konwentu Dyrektorów.
W sprawach istotnych dla rozwoju systemu statystyki publicznej Prezes GUS może zwołać posiedzenie Kolegium z udziałem dyrektorów urzędów statystycznych, jednostek podporządkowanych Prezesowi GUS i departamentów. Na posiedzenia Kolegium i Prezydium Kolegium, których tematem są sprawy pracownicze, warunków pracy lub socjalno-bytowe, są zapraszane związki zawodowe. Z posiedzeń Kolegium i Prezydium Kolegium jest sporządzany protokół, w którym zamieszcza się decyzje podjęte przez Prezesa GUS.
Plan pracy GUS na każdy kolejny rok tworzą: uchwalony przez Radę Ministrów program badań statystycznych statystyki publicznej – w części dotyczącej Prezesa GUS, plan wydawniczy i plan opracowań.
Podstawowymi sposobami informowania o podjętych decyzjach Prezesa GUS, wiceprezesów i Dyrektora Generalnego są:
· Zarządzenia, zarządzenia wewnętrzne oraz zasady zatwierdzone przez Prezesa GUS,
· Protokóły obrad Kolegium i Prezydium Kolegium,
· Pisemne lub ustne decyzje, polecenia i wytyczne Prezesa GUS w poszczególnych sprawach, w tym na wpływającej do GUS korespondencji,
· Ustalenia z narad przekazywane zainteresowanym na piśmie przez dyrektora Sekretariatu Prezesa,
· Polecenia i wytyczne pisemne wiceprezesów adresowane do nadzorowanych departamentów i jednostek podporządkowanych Prezesowi GUS,
· Wydawane na piśmie decyzje Dyrektora Generalnego, stanowiące akty kierowania wewnętrznego, oraz polecenia adresowane do departamentów.
Dyrektor departamentu organizuje we własnym zakresie przepływ informacji, o których mowa powyżej, zapewniając zapoznawanie pracowników z ich treścią oraz odpowiada za ich terminowe i należyte jakościowo wykonanie. Kontrola wykonywania poleceń jest prowadzona w ramach informatycznego systemu Kontroli Wykonywania Poleceń (KWP).
3.2. Prezes GUS i jego zadania
Prezes GUS jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach statystyki wykonujący swoje zadania przy pomocy służb statystyki publicznej.
Do jego zadań należy:
· Rozpoznawanie zapotrzebowania na informacje i analizy statystyczne i przygotowywanie na tej podstawie projektów programów badań statystycznych statystyki publicznej oraz ich przedstawianie Radzie Statystyki,
· Organizowanie i prowadzenie badań statystycznych oraz ustalanie ich metodologii,
· Zbierani, gromadzenie i opracowywanie danych statystycznych oraz ich analizowanie,
· Przeprowadzanie spisów powszechnych,
· Przechowywanie danych statystycznych,
· Opracowywanie standardowych klasyfikacji, nomenklatur i definicji podstawowych kategorii, ustalanie wzajemnych relacji między nimi oraz ich interpretacja,
· Udostępnianie i rozpowszechnianie wynikowych informacji statystycznych, w tym podstawowych wielkości i wskaźników,
· Opracowywanie i ogłaszanie prognoz demograficznych, oraz statystycznych prognoz demograficznych oraz statystycznych prognoz gospodarczych i społecznych,
· Przedstawianie Prezydentowi, Sejmowi i Senatowi, organom administracji rządowej, Najwyższej Izbie Kontroli, Narodowemu Bankowi Polskiemu, organom samorządu terytorialnego oraz innym instytucjom rządowym wynikowych informacji statystycznych w zakresie, terminach i w formach określonych w programie badań statystycznych,
· Prowadzenie krajowych rejestrów urzędowych: podmiotów gospodarki narodowej i podziału terytorialnego kraju,
· Prowadzenie badań i analiz statystycznych wynikających z przyjętych przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań międzynarodowych,
· Dokonywanie statystycznych porównań międzynarodowych ogłaszanie ich wyników,
· Wykonywanie przyjętych przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań przekazywania danych statystycznych organizacją międzynarodowym,
· Współpraca z wyspecjalizowanymi w dziedzinie statystyki organizacjami międzynarodowymi, regionalnymi oraz organami i urzędami innych krajów,
· Prowadzenie prac naukowych i badawczo-rozwojowych w zakresie metodologii badań statystycznych i standardów klasyfikacyjnych oraz zastosowań metod matematycznych i informatyki w statystyce,
· Prowadzenie szkolenia, dokształcania i doskonalenia w dziedzinie statystyki,
· Popularyzacja wiedzy o statystyce.
3.2.1. Sekretariat Prezesa
Zadaniem Sekretariatu Prezesa jest obsługa Prezesa GUS, wiceprezesów, Dyrektora Generalnego Urzędu oraz działających w GUS komisji, zespołów i rad, wykonywanie zadań wynikających z nadzoru Prezesa GUS nad jednostkami służb statystyki publicznej, prowadzenie spraw integracji europejskiej i współpracy służb statystyki publicznej z zagranicą, obsługa prawna, projektowanie struktur organizacyjnych służb statystyki publicznej, prowadzenie spraw archiwalnych, ochrona informacji niejawnych oraz prowadzenie spraw obronnych.
3.3. Departament Koordynacji i Organizacji Badań
Zadaniem tego Departamentu jest koordynowanie i prowadzenie prac w zakresie: opracowywania projektu programu badań statystycznych statystyki publicznej i planu opracowań statystycznych, metodologii badań i podstawowych standardów klasyfikacyjnych, wykorzystania dla potrzeb statystyki administracyjnych źródeł danych, metod kalkulacji kosztów badań, organizacja i koordynacja badań, prowadzenie bazy jednostek statystycznych (BJS) i przygotowywanie operatów do badań, przygotowywanie wzorów formularzy, kwestionariuszy i ankiet, ocena jakości badań, sprawy planowania i zlecania realizacji prac projektowo-programistycznych i ich odbioru oraz planowania i organizacji przetwarzania danych, a także prowadzenie prac nad integracją systemów informacyjnych statystyki (Wspólna Baza Opracowań).
3.4. Departament Udostępniania Informacji
Zadaniem tego Departamentu jest analizowanie zapotrzebowania na wynikowe informacje statystyczne oraz projektowanie sposobów jego zaspokajania, w tym obsługa informacyjna organizacji międzynarodowych, obsługa prasowa, prowadzenie prac na rzecz poufności i ochrony tajemnicy statystycznej oraz działań zapewniających wykorzystanie nowoczesnych metod dostępu do informacji statystycznej, w tym publicznych baz danych.
3.5. Departament Statystyki Społecznej
Zadaniem tego Departamentu jest programowanie i realizowanie badań, prowadzenie prac metodologicznych oraz opracowywanie i publikowanie wyników badań i analiz statystycznych dotyczących demografii, warunków życia ludności, cen detalicznych oraz rynku pracy.
3.6. Departament Statystyki Przedsiębiorstw i Rejestrów
Zadaniem Departamentu Statystyki Przedsiębiorstw i Rejestrów jest realizacja badań statystycznych dotyczących przedsiębiorstw tj. podmiotów tworzonych w celu prowadzenia działalności gospodarczej w dziedzinie produkcji wyrobów i świadczenia usług rynkowych (poza rolnictwem, łowiectwem i leśnictwem oraz rybołówstwem i rybactwem), koordynacja podmiotowa i przedmiotowa badań z tego zakresu oraz prowadzenie krajowych rejestrów urzędowych podmiotów gospodarki narodowej (REGON) i podziału terytorialnego kraju (TERYT).
3.7. Departament Statystyki Gospodarczej
Zadaniem Departamentu Statystyki Gospodarczej jest programowanie i realizowanie badań, prowadzenie prac metodologicznych oraz opracowywanie i publikowanie wyników badań i analiz statystycznych dotyczących przemysłu, budownictwa, handlu zagranicznego, bilansów paliw surowców i materiałów, cen producentów oraz postępu naukowo-technicznego.
3.8. Departament Statystyki Rolnictwa i Środowiska
Zadaniem Departamentu Statystyki Rolnictwa i Środowiska jest przygotowywanie zasad metodologicznych, inicjowanie, prowadzenie i przedstawianie wyników badań statystycznych i analiz statystycznych dotyczących rolnictwa, rybołówstwa i rybactwa, leśnictwa, ochrony środowiska, a także scalanie informacji dotyczących gospodarki żywnościowej i wsi, statystyki wsi i otoczenia rolnictwa oraz gospodarki żywnościowej.
3.9. Departament Statystyki Usług
Zadaniem Departamentu Statystyki Usług jest programowanie, realizacja, opracowanie i publikowanie wyników badań statystycznych w zakresie usług.
3.10. Departament Analiz i Statystyki Regionalnej
Zadaniem Departamentu Analiz i Statystyki Regionalnej jest prowadzenie prac analitycznych, przygotowywanie zbiorczych informacji i analiz, opracowań i publikacji, charakteryzujących sytuację społeczno-gospodarczą w skali kraju i w układach regionalnych oraz analiz i publikacji z zakresu statystyki międzynarodowej.
3.11. Departament Administracyjno-Księgowy
Zadaniem Departamentu Administracyjno-Księgowego jest pełnienie funkcji administratora budynku GUS, prowadzenie spraw administracyjnych, technicznych i gospodarczych, warunków pracy i socjalnych pracowników GUS oraz obsługa finansowo-księgowa centrali GUS, w tym w zakresie rozliczeń i rachunkowości wykorzystania środków pomocowych.
3.12. Departament Finansowania i Kadr
Zadaniem Departamentu Finansowania i Kadr jest prowadzenie spraw budżetu oraz finansowania służb statystyki publicznej, analiza wykorzystania środków budżetowych i pozabudżetowych, rozliczenia z budżetem, bieżąca kontrola wykonania budżetu, analiza kosztów wynikowych badań statystycznych i działań związanych z działalnością i wykorzystaniem funduszy pomocowych, planowanie, prowadzenie i koordynowanie prac w zakresie wynagradzania, szkolenia i promocji kadr statystyki publicznej oraz prowadzenie spraw pracowniczych.