Ekonomia dla socjologów

dla socjologów WSB Dąbrowa Górnicza - opracowanie własne wykładów.

WPROWADZENIE DO NAUKI

1. EKONOMIA ? nazwa pochodzi od Oikonomikos kierowanie gospodarstwem domowym (Ksenofont lub Arystoteles), inne źródła podają, że jest to: oikos ? dom, nomos - prawo ?? oznacza gospodarstwo domowe ? funkcjonowanie, prawa gospodarstwa domowego. Jest nauka o procesach gospodarczych. Stara się opisywać prawa (ekonomiczne) rządzące tymi procesami. Przedmiotem zainteresowania ekonomii jest działalność ludzka, podmiotów gospodarczych.
1615r ? Antonie de Montchertien ? Politikos ? Traktat o ekonomii politycznej ? ukazał gospodarkę narodową jako całość, nazwa ?społeczeństwo gospodarujące? (politikos = społeczny);
1890 Alfred Marshall ? zasady ekonomiki ? zmienił określenie ze względu na zautomatyzowanie ekonomii, doceniamy głównie jego ogromny wkład w rozwój mikroekonomię

2. Współczesna ekonomia dzieli się na:
MIKROEKONOMIĘ ? zajmującą się pojedynczymi podmiotami gospodarczymi ? gospodarstwa domowe, rolne, zakłady rzemieślnicze, przedsiębiorstwo, bank. Zajmuje się takżę rynkami pojedynczych dóbr ? zboża, masła? Bada zachowania konsumentów, producentów, reguły funkcjonowania rynku,
MAKROEKONOMIA ? zajmuje się problemami w skali gospodarki narodowej i traktuje ją jako całość; dokładniej mówiąc bada powiązania w gospodarce z uwzględnieniem otoczenia zagranicznego. Często zajmuje się też częściami gospodarki z punktu widzenia rodzaju działalności gospodarczej ? np. rolnictwo w Polsce z punktu widzenia regionalnego. Czasem funkcję tę przejmuje tzw. MEZOEKONOMIA.

3. Wyróżniamy następujące podejścia do badań ekonomicznych
POZYTYWNE (lub ekonomia pozytywna) ? ma charakter obiektywny, opisuje rzeczywistość gospodarczą taką, jaka jest ? nie dokonuje ocen czy wartościowań;
NORMATYWNE- POSTULATYWNE ? jest to ekonomia subiektywna ? dokonuje ocen i udziela rekomendacji oraz wskazówek dla polityki gospodarczej

4. Przedmiot badań ekonomii:
Po pierwsze zajmuje się badaniem praw ekonomicznych (czyli praw rządzących procesem gospodarowania) ? produkcją, podziałem, wymianą, konsumpcją dóbr i usług.
Ekonomia bada też, jak radzimy sobie z rzadkością, czyli jak dokonują alokacji ograniczonych zasobów między liczne często konkurencyjne między sobą potrzeby;

PODSTAWOWE POJĘCIA Z EKONOMII:

1.Zjawisko gospodarcze (ekonomiczne) ? to wszelkie fakty odnoszące się do procesu gospodarowania
2.Kategoria ekonomiczna ? pojęcie abstrakcyjne odzwierciedlające najbardziej istotne cechy zjawisk gospodarczych (np.. cena, płaca ? zjawiska, które mają różne rodzaje, ale wspólną definicję, która jest ich cechą wspólną, ogólną i decyduje o istocie zjawiska);
3.Prawo ekonomiczne ? to związek między min. dwoma kategoriami ekonomicznymi, związek względnie trwały (prawa działają w określonych warunkach, zanik ich powoduje, że prawa działać przestają), konieczny i nieprzypadkowy (powtarzalny w danym otoczeniu).
Cechy praw ekonomicznych (ich charakter):
Obiektywizm ? istnieją niezależnie od naszej świadomości, one są , choć my nie musimy sobie z nich zdawać sprawy
Żywiołowość ? skutki ich działania są niezależnie od naszej woli,
Historyczny charakter ? są przejściowe, działają w określonych warunkach
Wykrywalność w wielkiej masie ? stokastyczne lub statystyczne
4.Prawa ekonomiczne a prawa ekonomii jako nauki ? każde prawo ekonomii jako nauki jest prawem ekonomicznym odkrytym przez ekonomię, następnie jest formułowane i ogłaszane.
5.Teoria ekonomiczna - to uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej, to zbiór praw dotyczących danego obszaru gospodarowania ? wiedza na temat, jak gospodarka i jej fragmenty funkcjonują w danych warunkach.
6.Model ekonomiczny:
W szerokim znaczeniu jest teorią ekonomiczną
W wąskim znaczeniu jest zbiorem założeń upraszczających
Modele dzielą się z uwagi na język na opisowe i matematyczno-cybernetyczne
Wyróżniamy dwa rodzaje zmiennych dla modeli ? ENDOGENICZNE ? zależą od elementów modelu
EGZOGENICZNE ? zewnętrzne w stosunku do modelu ? nie zależą od jego elementów
PRZYKŁAD ZMIENNYCH ? jeżeli cena ustalona zostanie na podstawie zależności popyt-podaż to jest ona zależna od zmiennych endogenicznych, czasem przyjmuję się cenę z zewnątrz, jaką ustalono na rynku ? zależy wtedy od zmiennych egzogenicznych (zewnętrznych)
7.Ceteris paribus ? przy założeniu, że inne czynniki są niezmienione (względnie stałe)
8.Rzadkość ? fakt, że nie możemy mieć wszystkiego, co chcemy w danym czasie ? jest to luka pomiędzy potrzebami a możliwościami ich zaspokojenia.
9.Implikacja rzadkości ?? na ogół istnieje więcej niż 1 sposób wykorzystania zasobu; ?? konieczność dokonywania wyboru sposobu wykorzystania zasobu; ?? koszt alternatywny (wartość najbardziej cennej ale nie wybranej możliwości - tzw. suma utraconych korzyści);
Przykład ? mamy kilka złotych i możemy iść do kina, kupić pizzę, lub zaprosić koleżankę na randkę ? czyli jeden zasób i kilka sposobów wykorzystania ? musimy wybrać jeden z nich. Wybierając pójście do kina, kosztem alternatywnym staje się to z czego zrezygnowaliśmy (randka, pizza z przyjaciółmi); jeżeli pracujesz w sobotę, a przyjdziesz na wykłady to twoim kosztem jest to, czego nie zarobisz, będąc na wykładach.
10.Zasoby ? to podstawowe elementy wykorzystywane w procesie gospodarowania. Wg Adama Smitha wyróżniamy rodzaje zasobów:
Kapitał ? to efekt procesu produkcyjnego, który jest wykorzystywany do produkcji dóbr. Inaczej kapitał to zasób już przetworzony ? to wszelkiego rodzaju maszyny i narzędzia, które połączone z pracą i ziemią wytwarzają dobra, zaspokajające nasze potrzeby;
Ziemia ? są to wszelkie zasoby naturalne - nie tylko grunty ? to także woda, minerały, roślinność
Praca ? każdy sposób w jaki ludzka energia fizyczna i umysłowa może być sensownie wydatkowana dla osiągnięcia celu gospodarczego. To zasób ludzki niezbędny do wytworzenia dóbr.
Współczesna nauka dodaje do zasobów jeszcze:

Technologię gospodarowania ? wiedza o technikach gospodarowania (o możliwościach łączenia zasobów w określonych proporcjach dla osiągnięcia danego celu, jakim jest wykonanie określonego dobra czy usługi)
Technikę gospodarowania
Przedsiębiorczość ? mówiąc o talencie przedsiębiorczości mamy na myśli cechę wyróżniającą przedsiębiorcę (??czyli osobę, która zajmuje się działalnością gospodarczą, odrywa potencjalne zyskowne możliwości, organizuje i kieruje przedsięwzięciami mającymi charakter produktywny). Atrybuty przedsiębiorczości:
Motywem działania jest uzyskanie jak największych zysków
Mechanizmem działania jest inwestowanie własnych i pożyczonych kapitałów w przedsięwzięcie
Skłonność do ponoszenia ryzyka ? ujemne nachylenie od zamierzonych efektów działania

RYNEK I CENY

1.Rynkiem nazywamy miejsce spotkań sprzedawców i kupujących dla zawarcia transakcji kupna - sprzedaży. Współcześnie mówi się o rynku jako o procesie, przy pomocy którego jego uczestnicy określają, co chcą kupić, sprzedać i na jakich warunkach. To ogół transakcji kupna - sprzedaży i warunków, w jakich one przebiegają.

2.Rodzaje rynków:

I.Z uwagi na PRZEDMIOT OBROTU:
a.Dóbr konsumpcyjnych
b.Dóbr produkcyjnych (kapitał, praca, ziemia)
c.Kapitałowo ? pieniężny

II.Z uwagi na zasięg:
a.Lokalny
b.Regionalny
c.Krajowy
d.Międzynarodowy
e.Światowy

III.Z uwagi na charakter produktu:
a.Homogeniczny ? jednolity
b.Heterogeniczny ? niejednolity

IV.Ze względu na sytuację na rynku:
a.Rynek nabywcy ? rynek na którym podaż jest większa od popytu ? czyli jest więcej dóbr i usług niż chętnych do ich kupienia. Wtedy nabywca dyktuje warunki zakupu
b.Rynek Sprzedawcy ? kiedy popyt jest większy od podaży ? kiedy to na rynku brakuje dóbr i usług, na które jest zapotrzebowanie. Wtedy to sprzedawca dyktuje warunki sprzedaży (cenę)

V.Z uwagi na swobodę działania mechanizmów rynkowych:
a.Wolny
b.Administrowany (kierowany)


VI.Ze względu na stopień wyrównywania się ceny:
a.Doskonały ? konkurencji doskonałej ? na takim rynku istnieje doskonały przepływ i dostęp do informacji, łatwo jest wejść i wyjść z rynku, wszelkie decyzje są podejmowane w oparciu o cenę, konkurencja cenowa ? istnieją wysokie tendencje do wyrównywania się cen, jest to rynek produktów homogenicznych, brak możliwości bezpośredniego wpływu na rynek, istnieje tutaj duża ilość uczestników rynku jednak są to na ogół mali uczestnicy
b.Rynek niedoskonały ? jest to eynek produktów niejednorodnych, zróżnicowanych cenowo, najczęściej monopol

VII.Z uwagi na stopień legalności rozróżniamy:
a.Legalny rynek - biały
b.Półlegalny ? szary ? towary, lub usługi dopuszczone do handlu są sprzedawane niezgodnie z przepisami (papierosy i wódka bez zezwolenia)
c.Nielegalny - czarny ? np. narkotyki

3.Funkcje rynku:
Jest narzędziem wyceny dóbr i usług
Jest źródłem informacji o stopniu rzadkości dobra
Jest narzędziem alokacji zasobów
Jest narzędziem osiągania równowagi
Rynek jest weryfikatorem społecznej przydatności wytworzonej produkcji

4.KONKURENCJA ? to proces, w którym uczestnicy rynku starają się podać oferty niezgorsze od innych.
5.Cena (cena absolutna) ? ilość jednostek pieniężnych przypadających na jednostkę towaru
6.Cena względna ? relatywna ? stosunek cen dwóch dóbr. Ma wartość informacyjną ? ile za cenę dobra A nabyć możemy dobra B (np. ile bułek kupimy za cenę chleba)

7.Mechanizmy kreowania cen:
RYNKOWY ? żywiołowe cenotwórstwo ? ceny kształtują się swobodnie na rynku zbliżonym do doskonałego przez zetknięcie się popytu i podaży
ADMINISTRACYJNY ? ceny mogą być kształtowane przez państwo lub przez monopole.

8.Cenodawca ? uczestnik rynku na tyle duży w stosunku do jego całości, ze ma możliwość bezpośredniego wpływania na cenę.
9.Cenobiorca ? uczestnik rynku na tyle mały w stosunku do jego całości, że nie ma bezpośredniego wpływu na kształtowanie ceny. Przyjmuje on cenę, jaka ukształtowała się na rynku, jako daną z zewnątrz.

10.Rodzaje cen:

I.Z uwagi na podmiot ustalający cenę:
Wolnorynkowa ? swobodnie kształtująca się na rynku zbliżonym do doskonałego
Administrowana ? kierowana urzędowa lub monopolowa

II.Ze względu na stopień określoności:
Minimalne ? dolna granica, ceny wyższe od ceny równowagi rynkowej.
Maxymalne ? górna granica, ceny niższe od równowagi rynkowej

III.Z uwagi na ilość szczebli w wymianie:
Cena zbytu ? sprzedaje producent
Cena hurtowa = cena zbytu marża hurtowa
Cena detaliczna = cena hurtowa marża detaliczna

11.DYFERENCJACJA CEN - inaczej zróżnicowanie cen ? ceny danego dobra różnią się dla grup nabywców, co nie wynika z różnic kosztów. Rodzaje i przyczyny dyferencjacji:
I.PRZESTRZENNA ? regionalna ? w zależności od miejsca sprzedaży zmienia się cena. Np. cena DUMPINGOWA ? występuje na rynku zagranicznym i jest ceną niższą niż na rynku krajowym; też widać różnice cenowe np. na Śląsku a nad morzem czy w Zakopanem, gdzie ceny w tych samych sklepach są wyższe
II.CZASOWA ? ceny różnicują się z uwagi na czas sprzedaży ? inne w sezonie, inne poza sezonem (szczególnie towarów sezonowych jak np. lody, ryby..)
III.KWANTYTATYWNA ? jest to cena uzależniona od ilości sprzedawanego dobra ? klient kupujący większą ilość dostanie niższą cenę (większy rabat)
IV.KWALITATYWNA ? cena dobra w tym przypadku zależy od przeznaczenia dobra ? czy dobro idzie na cele produkcyjne czy do konsumenta ostatecznego (np. metanol ? jako paliwo do motocykla kosztuje 4,5zł za litr; jako środek do czyszczenia silników pojazdów ciężarowych ? 2,50zł/l)
V.PERSONALNA ? zróżnicowanie dla odbiorców o różnej sile nabywczej

POPYT

1.Popyt ? to ilość danego dobra, na które występuje zapotrzebowanie w danym czasie, przy różnych poziomach ceny. To także ilości dobra, na które występuje zapotrzebowanie w danych warunkach.
2.Popyt efektywny - pieniężny ? chęć nabycia dobra jest poparta konkretnymi ekwiwalentem (np. pieniędzmi)
3.Popyt potencjonalny ? za potrzebą ? chęć nabycia jest tylko chęcią, nie jest poparta możliwościami dochodowymi.
4.Determinanty popytu (czynniki):
a.CENA DANEGO DOBRA ? istnieje bardzo silny związek między ceną dobra a popytem. Im cena jest wyższa, tym mniejszy popyt i odwrotnie ? spadek ceny powoduje wzrost popytu ? przy założeniu ceteris paribus.
b.CENY INNYCH DÓBR:
i.Komplementarne ? są to dobra uzupełniające się ? MP3 i bateria, chleb i masło, Kiedy cena na jedno dobro ? mp3, rośnie, spada popyt na to dobro. Jeżeli zmniejsza się zakup tego dobra, to sprzedaż dobra komplementarnego, w tym przypadku baterii, także.
ii.Substytucyjne ? dobra zastępcze, masło i margaryna ? gdy cena jednego dobra np. masła rośnie, to spada na nie popyt, ale popyt na drugie dobro ? margarynę wzrasta
iii.Dochody konsumenta ?
gdy dochód konsumenta wzrasta i popyt na dane dobro wzrasta to jest to dobro normalne.
Gdy dochód konsumenta wzrasta a popyt na dane dobro maleje to jest to dobro podrzędne

iv.Jakość, znak firmowy, marka, upodobania, gusty, moda

v.Warunki klimatyczne

vi.Liczba i struktura konsumenta (wiek, płeć, liczba dzieci w rodzinie)

vii.Oczekiwania co do przyszłości

viii.Sytuacja polityczna

5.Krzywa popytu
Popyt jest przedstawiany za pomocą KRZYWEJ POPYTU - pokazuje ona, ile dobra są skłonni nabyć konsumenci przy danej cenie.
P- cena
Q ? ilość
D ? popyt

Odczytanie wykresu:
Krzywa popytu jest funkcją malejącą o nachyleniu ujemnym. Oznacza to, że zmiana wartości jednej cechy ? np. ceny, powoduje zmianę wartości cechy drugiej ? ilości. I tak widzimy, iż przy wysokiej cenie, ilość chętnych do zakupu dobra jest niewielka (bliska zeru). Wraz z tym, jak cena spada, krzywa przesuwa się w prawo,ku dołowi, wzdłuż osi Q, czyli wzrasta chęć do zakupu. Zaś przy cenie najmniejszej, wręcz zbliżonej zeru, wartość popytu jest największa.

Jest to prawo popytu:
Przy ceteris paribus, wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie na to dobro wzrośnie.

6. Przesunięcia krzywej poytu ? to jakbyśmy dorysowali jeszcze jedną krzywą popytu nad lub pod tą, którą przedstawia rysunek. Sytuacja ta ma miejsce wtedy, gdy cena pozostaje względnie stała ale wartość popytu w tym miejscu zmienia się pod wpływem działania innych czynników
7. Na popyt ma wpływ także czas. W ekonomii rozumiemy następujące rodzaje czasu:
Infrakrótki - na tyle krótki, że nie obserwuje się żadnych zmian
Krótki ? w jego ciągu podmioty mogą tylko częściowo dostosować się do nowych warunków
Długi ? czas w którym podmioty w pełni przystosowują się do nowych warunków.
8. Paradoksy popytu ? prawo popytu jest uniwersalne, ale zdarzyły się i zdarzają odstępstwa od niego:
Paradoks Giffena ? XIXw, Irlandia; Inaczej zwany ? PARADOKS BIEDAKA ? cena chleba wzrastała i pomimo bardzo niskich dochodów wzrastał popyt na chleb, ponieważ był on mimo wszystko dużo tańszy niż inne dobra.
Efekt owczego pędu ? inaczej naśladownictwa (Lebenstein) ? konsumenci nabywają dobro, gdyż robią to inni
Efekt snobizmu (Lebenstein) ? nabycie dobra dla wyróżnienia się z grupy. Konsumenci mogą też nie nabywać dobra, na które jest aktualnie popyt, lub dla odróżnienia się nabywają je w śladowych ilościach.
Efekt Veblena ? prestiżowy ? nabywanie dóbr z uwagi na ich wysoką cenę, co wiąże się z demonstracją prestiżu, pozycji, bogactwa.
Paradoks spekulacyjny ? cena i popyt na dobro wzrastają, ponieważ nabywcy spodziewają się jeszcze większego wzrostu cen; lub cena i popyt maleją, ponieważ spodziewana jest obniżka cen.

PODAŻ

1. Podaż - jest ilością dobra oferowanego do sprzedaży przy różnych poziomach ceny. Jest też ilością oferowanego dobra do sprzedaży w danych warunkach.

2. Determinanty podaży:
CENA ? cena danego dobra wzrasta, to wzrasta podaż danego dobra (chęć produkowania). Cena danego dobra maleje, maleje chęć produkowania dobra.
Koszty produkcji ? wzrost koszów produkcji powoduje ograniczenie podaży ? producenci nie chcą produkować małozyskownych dóbr (usług)
Podatki ? podobnie jak koszty ? wzrost podatków powoduje ograniczenie podaży
Zyski ? wizja dużego zysku powoduje wzrost sprzedaży. Zaś wysokie podatki koszty powodują mniejsze zyski i ograniczają podaż;
Przepisy prawne dotyczące działalności gospodarczej ? im bardziej skomplikowane, im więcej obwarowań, tym mniejsza chęć produkowania
Technika produkcji ? im jest ona bardziej wydajna tym większa podaż
Technologia produkcji ? tania technologia zwiększy podaż
Ingerencja państwa ? wpływ państwa zazwyczaj przynosi efekty w postaci ograniczenia podaży
Warunki naturalne ? mała będzie chęć organizowania przetwórni ryb w górach
Liczba, wielkość producentów
Stopień konkurencji
Czas ? w krótkim okresie możliwości zwiększenia podaży są mniejsze
Handel zagraniczny

3. KRZYWA PODAŻY
Podany wykres obrazuje ile jednostek danego dobra ą chętni wyprodukować producenci przy danym poziomie ceny danego dobra

P- cena dobra
Q - ilość dobra
S - podaż dobra

Odczytywanie wykresu:
Krzywa podaży jest krzywą rosnącą o nachyleniu dodatnim. Oznacza to, iż zmiana jednego czynnika (ceny) pociąga za sobą zmianę wartości drugiego czynnika ? ilości dobra. W tym przypadku jednak jest to wzrost ? zwiększenie się ceny danego doba powoduje, że producenci są chętni więcej go produkować. Oczywiście przy założeniu ceteris paribus. Widzimy, że przy cenie bliskiej zeru, ilość dobra również jest bliska 0. Przy cenie największej, wykres przesuwa się do góry na prawo ? czyli ilość dobra także wzrasta Jest to prawo podaży:

Prawo podaży mówi, że przy innych czynnikach stałych (ceteris paribus) wzrost ceny zachęca producentów do zwiększenia oferowanej ilości dobra, a spadek ceny powoduje zmniejszenie oferowanej ilości.

3.Dopuszczone są przesunięcia krzywej podaży. Występują one wtedy, gdy przy danej cenie wartość podaży wzrasta lub spada, na skutek działania innych czynników (np. będzie spadać podaż gdy zaczniemy produkować mniej wydajna techniką).
4. Paradoksy podaży:
Cena wzrastała a podaż dobra malała, ponieważ konsumpcja własna producentów nie była wystarczająca i postanowili część produktów zatrzymać dla siebie
Cena malała a podaż wzrastała ponieważ zwiększona została produkcja ale świadomie zmniejszono zyski

PRAWO POPYTU I PODAŻY

1.Rodzaje popytu i podaży:
Popyt komplementarny ? popyt na dobro A powoduje popyt na Dobro B (popyt na chleb powoduje popyt na składniki do kanapek)
Popyt substytucyjny ? popyt na dobro A powoduje spadek popytu na dobro B (popyt na gaz spowodował spadek popytu na benzynę)
Popyt ograniczony ? popyt na jedno dobro jest zależny od popytu na inne dobra, które przy jego pomocy wytwarzamy ? popyt na karty zasilające do komórek jest uzależniony od ilości komórek na kartę na rynku.
Popyt złożony ? popyt na dobro zależy od popytu na inne dobro z niego wytworzone ? popyt na mleko zależy od popytu na ser
Podaż łączna ? dotyczy dóbr, które nie mogą być oddzielenie produkowane
Podaż zastępowalna ? przy danych zasobach wzrost produkcji jednego dobra wymaga ograniczenia produkcji drugiego.

Prawo popytu i podaży ? podstawowe prawo w ekonomii. Pokazuje związek między popytem (D) a podażą (S) oraz ceną (P). jego efektem jest ustalenie ceny równowagi rynkowej ? punktu, w którym podaż jest równa popytowi.
Prawo to także mówi, iż w warunkach niezmienności innych zjawisk rynkowych (ceteris paribus) popyt zmienia się z reguły w odwrotnym, a podaż w tym samym kierunku, co cena. Nadwyżka popytu nad podażą powoduje wzrost ceny, nadwyżka podaży nad popytem jest przyczyną spadku ceny

Odczytywanie wykresu
Widzimy i wiemy to z poprzednich wykresów, iż podaż rośnie wraz z ceną, popyt wraz z ceną maleje, czyli producenci chcą sprzedawać droższe produkty, konsumenci chcą kupować jak najtaniej.
W pewnym momencie dojdzie do przecięcia obu krzywych ? punkt E ? i jest to punkt równowagi rynkowej. Jest to dana ilość dobra, którą przy danej cenie (tzw.: cenie równowagi rynkowej), producenci chcą produkować a konsumenci kupować. Jest to punkt, w którym dochodzą do porozumienia.

Jeżeli więc cena będzie wyższa niż cena równowagi rynkowej, podaż będzie większa niż popyt (krzywa popytu u góry wykresu jest po lewej i przyjmuje wartość bliską zero, krzywa podaży zaś po prawej stronie i przyjmuje wartość największą). Występuje wtedy nadwyżka dobra na rynku (podaż większa od popytu) i mówimy wtedy o rynku Nabywcy. Spowodowane jest to tym, iż producenci chcieliby po tej cenie jak najwięcej sprzedać, w związku z tym produkują większą ilość. Z kolei konsumenci nie są chętni do kupowania po tej cenie i wstrzymują się od zakupów. Cena występująca na rynku nabywcy jest ceną minimalną ? producenci ustalają ją jako granicę, poniżej której nie wolno sprzedać danego towaru.

Jeżeli producenci są zmuszeni obniżyć cenę poniżej ceny równowagi rynkowej, zwiększa się popyt na dane dobra. Producentom jednak nie bardzo opłaca się po danej cenie produkować i sprzedawać dobra. W związku z tym jest ich na rynku ograniczona ilość, która w związku z dużym popytem, szybko się rozchodzi. Powstaje w ten sposób niedobór dobra na rynku 9popyt większy od podaży), a taki rynek jest nazywany rynkiem Sprzedawcy. Widzimy to na wykresie, gdzie krzywa podaży na dole jest po lewej stronie i przyjmuje wartość bliską zero a krzywa popytu jest po prawej stronie i przyjmuje wartość największą. Na rynku Sprzedawcy istnieje cena maxymalna, po jakiej nabywca zgadza się dane dobro kupić.

MYŚL EKONOMICZNA

1.Józef Sculpter określił przedsiębiorcę, jako kombinatora, w sensie osoby poszukującej ciągle nowości. Wyróżnił 5 różnych kombinacji:
Wprowadzenie nowego produktu na rynek
Zastosowanie nowej techniki produkcji
Odkrycie nowych źródeł zaopatrzenia
Zdobycie nowych rynków zbytu
Przeprowadzanie nowej kanalizacji jakiejś gałęzi przemysłu ? np. dopuszczenie do sytuacji monopolistycznej

2.Potrzeba w ekonomii wiąże się z konkretnymi dobrami.
3.Dobro w wąskim zakresie jest przedmiotem zaspokajającym potrzeby. W szerokim zakresie dobrem jest także wartość niematerialna i prawna oraz usługi.
4.Właściwości potrzeb:
Potrzeby są nieograniczone do rodzaju
Potrzeby są nieograniczone w swojej pojemności
Potrzeby są substytucyjne
Potrzeby są komplementarne
Potrzeby są odradzające się

5.Tradycja ekonomiczna ? badając gospodarkę brała pod uwagę tylko najważniejsze czynniki ekonomiczne, które na nią wpływają.
6.Współczesna ekonomia ? bierze pod uwagę pozostałe czynniki ekonomiczne, które odrzucali przedstawiciele tradycyjnej ekonomii, które też uważali za mniej ważne, lub pozaekonomiczne (np. kultura, religia, filozofia). Współcześnie coraz bardziej docenia się wpływ tych czynników na ekonomię. Mówi się nawet, że majone większy wpływ na gospodarkę niż czynniki stricte ekonomiczne.
7.Analiza systemowa ? metoda badań, która zaleca całościowe spojrzenie na gospodarkę
8.Ekonomia deskryptywna? zjawiska są niepowtarzalne w czasie i przestrzeni, nie należy czynić uogólnień tylko badać każdorazowo zjawiska od podstaw.

Teorie przed usamodzielnieniem się nauki
9.Merkantyliści ? XVI ? XVIII Włochy, Anglia, Hiszpania, Francja. Przypisywano główną rolę w gospodarce handlowi. Merkantyliści przyczynili się do rozwoju handlu zagranicznego, bilansu płatniczego, teorii pieniądza i kursu walutowego. Sformułowali szereg zaleceń dla państwowej polityki gospodarczej, niemniej nie próbowali zająć się nauką ekonomii, nie szukali praw i zależności rządzących gospodarką. Wskazywali na rolę państwa w gospodarce - twierdzili, że kraj powinien zachowywać się tak, jak kupiec walczący o dominację na rynku. Rząd powinien zatem wspomagać przemysł poprzez wprowadzanie przepisów pozwalających na utrzymanie kosztów robocizny oraz innych kosztów produkcji na niskim poziomie. Taka polityka spowoduje, iż wyroby krajowe będą tanie, a więc ich eksport (sprzedaż towarów za granicę) będzie duży. W ten sposób kraj może osiągnąć trwałą nadwyżkę w handlu zagranicznym. "Nadwyżka w handlu zagranicznym" jest stanem, w którym eksport przewyższa import. Nadwyżka jest dla merkantylistów tym, czym są zyski dla kupca. Zatem za wyeksportowane towary do kraju będzie dopływać pieniądz w postaci srebrnych i złotych monet.
10.Fizjokratyzm ? I poł. XVIII wieku przedstawiciel Quensay. Uważali, że gospodarka powinna rządzić się zasadami zgodnie z prawem natury. Byli przeciwnikami ingerencji państwa w gospodarkę. Porządek stanowiony przez panującego powinien być zgodny z prawami natury. Zajmowali się handlem ale bardziej interesowała ich produkcja, którą utożsamiali z rolnictwem. Fizjokraci uznali ekonomię za naukę przyrodniczą, gospodarkę przyrównywali do żywego organizmu. Fizjokratyzm wywarł ogromny wpływ na osiągnięcia A.Smitha.

Nurty ekonomii jako nauki samodzielnej
11.Klasyczna ? A.Smith ? ?badanie nad naturą i przyczynami bogactwa narodów?; ?zasady ekonomii politycznej i podatkowania: - David Ricardo; założenia:
Wiara w skuteczność mechanizmu rynkowego
Ricardo żył po Smithie i obserwował przewrót przemysłu w Anglii. Zauważył zjawiska wypierania ludzi przez maszyny, zaczynał mówić o bezrobociu. Rozwinął teorię podziału produktu społecznego pomiędzy kapitalistów (zysk), bankierów (procent), właścicieli ziemskich (renta gruntowa) a robotników (płaca). To, co otrzymuje jedna klasa społeczna, odbywa się kosztem drugiej warstwy. Po klaseycznym podejściu do wkonomii rozwijać się będzie myśl ekonomiczna na zasadzie nawiązania lub krytyki.
12.Kierunek historyczny ? XIXw, Niemcy ? totalna krytyka ekonomii klasycznej. Nie rozwinął się jednak poza granicami Niemiec i nie był zbyt popularny. Kierunek ten negował istnienie praw ekonomicznych. Krytykował też ekonomię klasycznąza uniwersalne potraktowanie praw ekonomicznych.
13.Kierunek subiektywistyczny ? zaczyna się równolegle w kilk krajach, stąd wyróżnic możęmy zkoły metodologiczne:
ANGLOAMERYKAŃSKA ? szkoła neoklasyczna ? Wiliams Jerans. Największy wkład w rozwój myśli, z czasem kierunke subiekt.zaczęto nazywać neoklasycznym
AUSTRIACKA ? szkoła psychologiczna, Karol Menger
Roznańska szkoła matematyczna ? Leon Walras ? kontynuacja szkoły klasycznej, zbieżność zasadniczych poglądów. W odóżnieniu od klasyków zaczęli badać nie tylko podaż ale także i popyt. Wskazywali na czyniki psychologiczne wskazujace na popyt (użyteczność, przydatność dóbr do zaspokojenia potrzeb, indywidualność potrzeb konsumentów. Odkryli czynniki pozwalające na jednoczesne badanie popytu i podaży. Walras podał warunki równowagi rynkowej w gospodarce.
b.EKONOMIĘ KLASYCZNĄ i NEOKLASYCZNĄ nazywa się podażową, ponieważ uważano, że czynnikiem sprawczym pozytywnych zmian w gospodarce jest podaż.
MARKSOWSKI kierunek ? Karol Marks, stworzył teorię wartosci dodatkowej. Uważał, iż zysk kapitalistyczny jest niezależny. Źródłem jego pochodzenia jest nieopłacalna praca robotników. Zapowiedział nieuchrone przejście z kapitalizmu do socjalizmu, następnie do komunizmu - systemy oparte na centralnym planowaniu, społecznej wartosci środkach produkcji. Podział środków w tych systemach na początku odbywał się wg zasady: każdemu wg pracy, później każdemu według potrzeb. Ostatecznie miały być pieniężne wymiany. Marks krytykował ekonomię klasyczną.
KEYNESOWSKI KIERUNEK ? John Maynord Keynes, wiek XX - ?Ogólna teoria zatrudnienia i pieniądza?. Uważał, iż rynek powinien być uzupełniony o role państwa. Był twórca interwencjonalizmu państwowego. Dokonał kompletnego opisu gospodarki w skali makro. Ekonomia nazywana popytową, ze względu na czynik pozytywnych zmian, które napędza popyt. A popyt napędza wg Keynesa gospodarkę.
Wspócześnie mówimy o NOWEJ EKONOMII ? w związku zp ostępującą internacjonalizacją procesów gospodarczych, integrację i globalizację, następuje potrzeba badania zjawisk gospodarczych w nowych warunkach
Pozdrawiam
Magdalena Świerzewska