Postępy w medycynie
Na początku należałoby wyjaśnić pojęcie medycyna, a więc medycyna jest nauką obejmującą całość wiedzy o zdrowiu i chorobach człowieka oraz sztuka leczenia chorych i zapobiegania chorobom.
Zdobycze współczesnej techniki znacznie zwiększyły liczbę przypadków, w których medycyna jest bezsilna. Mimo ogromnego postępu, ciało ludzkie nie odkryło jeszcze wszystkich swoich tajemnic.
Jednym z głównych osiągnięć medycyny jest farmakologia, czyli nauka o działaniu substancji leczniczych na organizm.
Już dawno temu ludzie używali oczyszczonych części pewnych roślin- zwanych ekstraktami roślinnymi- w celu zwalczenia złego samopoczucia, bólu, czy choroby. Jednak współczesna medycyna naukowa wciąż się rozwija i wynalazła już tysiące a nawet miliony różnych leków. Z tego około połowy produkuje się na bazie naturalnych składników, otrzymywanych z naturalnych surowców roślinnych i zwierzęcych, oraz naturalnych substancji mineralnych znajdujących się w glebie i skałach. Co więcej, badania dowodzą, że tradycyjne sposoby leczenia wykorzystujące ekstrakty roślin i zwierząt okazują się często skuteczne, ponieważ zawierają właściwy, pożądany leczniczy związek chemiczny. Starożytni Egipcjanie kładli spleśniały chleb na rany, aby zapobiec infekcji. Obecnie wiemy już, że spleśniały chleb zawiera antybiotyk- penicylinę. Sok z maku zawiera opium, pomocne w uśmierzaniu bólu.
Większość nowych lekarstw powstała w laboratoriach chemicznych. Ich twórcami są chemicy i farmakolodzy pracujący w fabrykach farmaceutycznych. Skład chemiczny tych leków jest oparty na dostarczanej przez biologów i fizjologów specjalistycznej wiedzy na temat funkcjonowania ludzkiego organizmu.
Każdy nowy lek musi być zbadany na wiele sposobów- ten proces trwa często długie lata i pochłania miliony funtów czy dolarów. Nowe lekarstwo jest badane w laboratorium na żywych komórkach w próbówkach i szklanych płatkach. Przepisy rządowe wymagają także, by nowe leki były testowane na zwierzętach i by produkowano je w czystej postaci. Następnie bada się działanie leku w niewielkiej grupie ochotników, po czym następują kliniczne testy na szeroką skalę.
Na każdym z wymienionych etapów lek jest badany przez oficjalne organizacje medyczne i ochrony zdrowia. W końcu sprawdzone i zaakceptowane lekarstwo zostaje udostępnione ogółowi społeczeństwa, zwykle za pośrednictwem wypisujących recepty lekarzy. Leki bardzo bezpieczne można sprzedawać bez recepty.
W każdym momencie testowany lek może zawieść wiązane z nim oczekiwania. Badania mogą ujawnić jego szkodliwe albo niedostateczne działanie w leczeniu określonej dolegliwości czy choroby. Badania trwają bardzo długo, ponieważ zdarza się, że problemy pojawiają się dopiero po latach. Co roku bada się tysiące produktów farmaceutycznych, ale jedynie garstka zdaje egzamin z wynikiem pozytywnym.
Lekarstwo należy zawsze zażywać z wielką ostrożnością. Trzeba przyjmować je we właściwy sposób- jedne są do użytku wewnętrznego, inne rozsmarowuje się na skórze, jeszcze inne należy podać w formie zastrzyku. Nazywa się to formą użycia leku. Określony lek trzeba zażywać w odpowiednich ilościach, ilościach odpowiednim czasie- jest to dawkowanie. W przeciwnym razie nieszkodliwe lekarstwo może nam poważnie zaszkodzić.
Niektóre leki można zakupić bez trudności, podczas gdy sprzedaż innych znajduje się pod ścisłą kontrolą. Gotowy, dostępny bez recepty lek może nabyć każda osoba dorosła. W niektórych przypadkach farmaceuta (osoba specjalizując się w sporządzaniu i sprzedawaniu środków medycznych) musi upewnić się, że klient rzeczywiście potrzebuje żądanego leku i że zażyje go w odpowiedni sposób, oraz że jest to właściwy wybór w konkretnej sytuacji. Wiele lekarstw przeciw kaszlowi, tabletek przeciw bólowi głowy i pastylek do ssania na gardło można zakupić w aptece bez recepty.
Inne leki może przepisywać wyłącznie lekarz, który musi wybrać odpowiedni środek i podpisać specjalny formularz, czyli receptę. Jeszcze inne leki można zaaplikować wyłącznie hospitalizowanym (przebywającym w szpitalu) pacjentom, znajdującym się pod stałą opieką medyczną.
Nie bez znaczenia jest również cena leków. Produkcja niektórych z nich jest niedroga, więc sprzedaje się je za kilka złotych. Inne osiągają ceny setek złotych za pojedynczą dawkę, co w drastyczny sposób ogranicza ich zastosowanie.
Postęp medycyny wpłynął m.in. na Aspirynę, która może uśmierzać ból, obniżać wysoką temperaturę. Jednak pod wpływem postępu w medycynie udowodniono, że nie jest ona całkowicie nieszkodliwa, tak jak kiedyś uważano. Obecnie nie poleca się jej już dzieciom, gdyż przy pewnych infekcjach aspiryna może zapoczątkować rzadki, niebezpieczny stan zwany zespołem Reya.
Dzisiaj medycyna wykorzystuje różne antybiotyki. Niektóre maja szerokie spektrum działania i atakują wiele rodzajów bakterii. Inne działają wybiórczo, jak sama penicylina, używana przeciwko jednemu, bądź dwóm rodzajom bakterii. Podobnie jak inne klasy leków nowo produkowane antybiotyki mają coraz czystszy skład, a w ich powstawaniu pomagają współczesne metody biotechniki i inżynierii genetycznej.
Tak, więc można stwierdzić, iż medycyna w dziedzinie farmakologii zrobiła wielki postęp. Ciągle się rozwija, naukowcy znajdują co róż to nowe leki na choroby ludzkiego organizmu.
Kolejną dziedziną, która osiąga postępy w medycynie jest transplantologia- dział medycyny, nauka zajmująca się przeszczepianiem komórek, tkanek i narządów.
Jeszcze nie tak dawno idea przeszczepiania narządów zostałaby zaliczona do naukowej fantastyki. Jednak dziś, w dobie postępu medycyny, liczba ludzi, którzy zawdzięczają życie transplantologii, gwałtownie się zwiększa.
3 grudnia 1967 roku cały świat wstrzymał oddech, gdy południowoafrykański kardiochirurg, Christiaan Bernard, przeprowadził w Cape Town pierwszą w historii operację przeszczepienia ludzkiego serca. Serce młodej kobiety, ofiary wypadku drogowego, włożył do klatki piersiowej 54-letniego kierowcy. Początkowo pacjent zdawał się powracać do zdrowia, ale później pojawiły się komplikacje. Zmarł 18 dni po operacji na rozległe zapalenie płuc. Sam zabieg przeszczepienia serca uznano za pomyślny, co otworzyło drogę rozwoju zupełnie nowej gałęzi chirurgii.
Obecnie transplantacje serca nie trafiają już na pierwsze strony gazet. Pionierska operacja Bernarda wywołała tak duży rozgłos, ponieważ w tamtych czasach zwróciła uwagę na kontrowersyjne aspekty transplantologii. Jednym z zadawanych powszechnie pytań było: jak ofiara wypadku drogowego mogła być martwa, jeśli jej serce mogło bić w ciele innego człowieka? Zagadnienie to wywołało gorącą dyskusję na temat tego, kiedy rzeczywiście można stwierdzić, że człowiek już na pewno nie żyje.
Przez długie wieki bicie serca uważano za podstawową oznakę życia. Kiedy serce przestaje bić, organizm umiera po kilku minutach. Jednak medycyna wykazała w dzisiejszych czasach, że serce, jak reszta organizmu, znajduje się pod kontrolą mózgu. To mózg zawiera esencję życia- świadomość i umysł. Jeśli jest poważnie uszkodzony, inne części prędzej, czy później przestają pracować i życie zamiera.
Mózg mieszkanki RPA doznał rozległych uszkodzeń podczas wypadku. Jeśli stan mózgu nie rokuje wyleczenia, może się zdarzyć, że inne narządy mogą jeszcze funkcjonować, przynajmniej przez krótką chwilę. Szybka akcja pozwala wyjąć potrzebne organy z właściwie martwego już ciała i wykorzystać je do przeszczepu.
Idea śmierci mózgu została zaakceptowana. EEG- elektroencefalograf- rejestruje aktywność elektryczną mózgu, tzw. „fale mózgowe”, i dostarcza naukowej informacji, jak i czy w ogóle pracują różne części mózgu. Informacji tej towarzyszą różne testy medyczne odruchów ciała, pracy zmysłów i innych procesów życiowych. O śmierci mózgu orzeka specjalna komisja złożona z anestezjologa( kierownika oddziału), neurochirurga oraz lekarza medycyny sądowej.
Od czasu do czasu zdarza się, że informacje o operacji przeszczepienia narządu podają główne wydania dzienników, szczególnie kiedy biorcą jest niemowlę albo małe dziecko, albo jeśli okres oczekiwania na dawcę był bardzo długi. Niektóre rodzaje transplantacji są jednak tak powszechne, że nie wywołują najmniejszego zdziwienia. Dotyczy to przeszczepów krwi, części oka i skóry. Mniej powszechne, ale coraz częściej zakończone sukcesem, są przeszczepy szpiku kostnego, nerek, serca i płuc.
Inne narządy, takie jak trzustka, krtań (gdzie znajdują się struny głosowe) i tchawica, są rzadziej przeszczepiane. Intensywne badania naukowe mają na celu rozwój metod przeszczepiania jeszcze większej liczby narządów, tkanek i komórek, takich jak komórki mózgu, które można wykorzystać przy leczeniu choroby Parkinsona. Transplantacja genów jest przedmiotem zainteresowań inżynierii genetycznej i terapii genowej.
Dzięki transplantologii, lekarze są w stanie uratować człowieka chorego na białaczkę, czy są w stanie przeszczepić nerkę, aby pacjent nie musiał korzystać z dializ, co ułatwia bardzo życie chorym.
Bibliografia:
q www.portalwiedzy.onet.pl;
q „Świat Wiedzy”, dział: Ciało Człowieka, s.221-224, 363- 366, 441-444;
q „Nowy słownik języka polskiego”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s.198, 270;
q encyklopedia na www.wp.pl;
q