Przyszłość starości-sytuacja osób starszych w społeczeństwie-ujęcie globalne.

Wyższa Szkoła Pawłowice, 06.01.2010r
Ekonomiczno-Humanistyczna
Bielsko – Biała
Ul. Sikorskiego 4


PRZYSZŁOŚĆ STAROŚCI

- SYTUACJA OSÓB STARSZYCH W SPOŁECZEŃSTWIE –
UJĘCIE GLOBALNE

Praca własna


Maria Pytlarczyk
kierunek : zarządzanie, rok I
Socjologia
dr Iwona Kłóska

„ Mamy młode serce, tak długo jak długo umiemy kochać życie,
takim jakie ono jest.
Życie ze swoimi dobrymi ale także złymi stronami.
Mamy młode serce, tak długo jak długo potrafimy kochać ludzi
i życzyć im szczerze tego wszystkiego czego im brakuje,
a tak bardzo jest potrzebne.
Kto się starzeje zachowując młode serce, ten wie jak należy przyjmować
ze spokojem te liczne małe i większe uciążliwości podeszłego wieku.
Taki człowiek zna sens życia i umierania.
Wie jak „krótkie” i jak „małe” jest wszystko na tej ziemi,
bo żyje nadzieją na życie wieczne .”
Phil Bosmans

O tym, że starość jest nieunikniona, wie każdy z nas. Starzejemy się wszyscy. Starość przebiega w różny sposób, ma różne oblicza. Jest kolejnym etapem życia, następującym po okresie dojrzałości. Nie powinna być utożsamiana z chorobą.
Starość jest zjawiskiem jednostkowym i społecznym. Starzeje się bowiem człowiek i społeczeństwo, dana społeczność lokalna, wieś, miasto, osiedle, mieszkańcy domu, kraju, kontynentu, świata.
Starzeje się jednak, przede wszystkim, określony człowiek - jednostka i to ona przeżywa starość i cienie starzenia się. Przeżywa dramaty, bóle, sytuacje trudne, samotność, chorobę, utratę sprawności, bądź szczęśliwe, pełne radości, satysfakcji z życia, z tego czego dokonała, co ją otacza.

Człowiek na starość przypomina emerytowanego aktora, który siedzi na widowni i smętnie spogląda jak jego ulubione role gra kto inny.
Magdalena Samozwaniec

„…..Starość, jak stwierdzają gerontolodzy, jest fazą życia najbardziej zróżnicowaną, nie podlega z góry określonym regułom. Zależy od poprzednich faz: dzieciństwa, młodości i dorosłości, ale te były odmienne. Trudno więc stwierdzić, kiedy się rozpoczyna jako zjawisko, podlegające autoocenie, własnej świadomości…….”
Może być przysłowiowy pierwszy siwy włos, zmarszczka, ustąpienie miejsca w tramwaju, zadyszka na schodach, ślub dziecka, zostanie babcią czy dziadkiem, przejścia na emeryturę, odbicie w lustrze, śmierć rodziców... Łatwiej widzimy starzenie się, lub starość, innych osób. Szczególnie po długim okresie niewidzenia, że znajomy lub krewny, to już starszy człowiek. Tak jest np. na spotkaniach klasowych, absolwentów szkoły. Jeśli stale spotykamy ich, wydają się nam, że się nie zmieniają.
Od zarania dziejów ludzie żałują utraconej młodości, a młodzi obawiają się nadchodzące starości. Podążając za „zachodnim” tokiem myślenia uważa się starość za zło, kalectwo, za smutny czas, który jest przygotowaniem do śmierci. Czasami na śmierć spogląda się przychylniej, niż na zgrzybiałą starość, gdyż jest wyzwoleniem od niemocy, bezradności. Starość bardziej, niż pozostałe okresy życia, wyraża dwoistość ludzkiego losu.
Z jednej strony, osoby w podeszłym wieku są nieodłącznym elementem społeczeństwa, z drugiej traktuje się je tak , jakby już do niego nie należały.
Starości nie czujesz - czują ją inni.
Stefan Kisielewski
W Polsce stereotyp osoby starszej, to nadal babcia poświęcająca cały swój wolny czas wnukom, dziadek pracujący przez pół roku na działce, uboga emerytka z nieodłącznym wózkiem na zakupy, czy schorowana staruszka „okupująca” poczekalnię w przychodni. Ów stereotyp z roku na rok traci na sile przekazu, choć i tak mocno tkwi w umysłach młodszego pokolenia.
W szpitalach czy przychodniach osoby starsze są traktowane „pobłażliwie” przez pozornie miłe zwroty: „babciu, dziadku jak się dziś czujecie..”. Takie zwracanie jest oburzające i świadczy o braku szacunku: „….ja dla pana doktora, czy pani pielęgniarki nie jestem babcią, tylko pacjentką i chcę, żeby zwracano się do mnie per pani….” - żali się uczestniczka jednego z seniorskich forów internetowych. Media posługiwały się przedziwnym skrótem myślowym, emeryt to „babinka” lub „dziadzio”, w chustce lub czapuni, a pod czapunią malutki rozumek itd., wyjaśnia kolejna użytkowniczka forum . Stereotyp seniora, jaki wyłania się na podstawie przekazów medialnych, to osoba borykająca się z problemami finansowymi, niesamodzielna, będąca u schyłku życia. Media najczęściej przedstawiają ich w kontekście tematów związanych z emeryturami, czy rentami- starość kiedyś była trudna dla ludzi biednych, spokojnie i dostatnio żyli ludzie majętni, to banalne stwierdzenie, ale prawdziwe.
„…..gdy umiera starzec, płonie cała biblioteka….”
Afrykańskie przysłowie
Stereotypowe traktowanie osób starszych nie jest plonem naszych czasów, lecz zjawiskiem obecnym w społeczeństwach od stuleci. Niewątpliwie, status osoby starszej był zdecydowanie wyższy w społeczeństwach tradycyjnych, gdzie starość była postrzegana jako skarbnica wiedzy i doświadczenia .
Gdyby młodość wiedziała, gdyby starość mogła.
Henri Estienne
Proces starzenia się społeczeństwa naszego kontynentu zależy nie tylko od wydłużenia życia, ale również od spadku liczby urodzeń.
Postępy w medycynie, nauce i propagowanie zdrowego stylu życia przekładają się na zmianę w pojmowaniu starości. We wszystkich niemal państwach wydłuża się statystyczna długość życia. Seniorzy są zdrowsi, dłużej aktywni zawodowo i bardziej niezależni. Każdy bowiem chce żyć długo, każdy też boi się starczej niewydolności, chorób i niedołęstwa. Sami często powtarzają „dopóki jestem na chodzie” albo „byleby nie być leżącym”.
Ludzie nie dlatego przestają się bawić, że się starzeją, lecz starzeją się, bo się przestają bawić.
Mark Twain
W obecnym stuleciu obserwuje się stały wzrost osób powyżej 60. roku życia. Sytuacja ta stanowi ogromne wyzwanie dla polityki socjalnej państw. Dotychczas tego typu zjawisko nie występowało, nie trzeba więc było budować specjalnych programów, gwarantujących dostęp do specjalistycznych usług socjalnych i zdrowotnych, sprzyjających procesowi starzenia się.
Ważnym aspektem jest sprawne i umiejętne zarządzanie wiekiem, które polega na tworzeniu przyjaznego środowiska dla osób starszych oraz niwelowaniu różnic pokoleniowych. Takie podejście wymaga zmiany sposobu myślenia o pokoleniach 50, 60-latkach. Dostrzeżenia w nich wartości których nie posiadają młodsi (doświadczenia zawodowego, dyspozycyjności, lojalności, nawet nabywania nowych umiejętności. Kapitałem dobrej firmy są przecież pracownicy z doświadczeniem. Brak porozumienia między pokoleniami prowadzi do izolacji, hamowania przepływu wiedzy, która niekorzystnie wpływa na efektywność pracy.
Wzmocnienie pozycji osób starszych jest niewątpliwie wyzwaniem współczesności. Paradoksem w polityce społecznej jest często to, że o jakości i kierunku działań sytuacji osób starszych decydują osoby mające minimalną, czy wręcz żadną znajomość zagadnienia, stąd podejmują działania bez konsultacji ze specjalistami i nie uwzględniając opinii zainteresowanych.
„Dobry pracownik to niekoniecznie – i nie tylko młody pracownik”
Nie starzeje się ten, kto nie ma na to czasu.
Benjamin Franklin
Zgromadzenie ONZ pod hasłem „Dodać życia do lat ,które zostały dodane do życia” przygotowało zasady działania organizacji na rzecz osób starszych .Do ich wdrożenia zachęcane są także organizacje w poszczególnych krajach. Zobowiązania prowadzą do praktycznego zapewnienia seniorom prawa do niezależności, uczestnictwa w życiu społecznym, opieki, samorealizacji i godności.
„….W minionej dekadzie świat zwiększył wysiłki na rzecz budowania społeczeństwa dla ludzi w każdym wieku”- skąd pochodzi cytat- przypis. Wzrosło także międzynarodowe wsparcie dla Zasad Działania na Rzecz Osób Starszych przyjętych przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Zasady te powstały w celu stworzenia tak bardzo potrzebnego społeczeństwa dla wszystkich ludzi. Społeczeństwa opartego na partycypacji, samorealizacji, niezależności, opiece i poszanowaniu ludzkiej godności.
Dla urzeczywistnienia tych zasad zachęcają do wprowadzania odpowiednich polityk krajowych, które zapewniłyby osobom starszym życie w środowisku, zwiększającym ich możliwości, wspierającym niezależność, a także zapewniającym odpowiednie wsparcie i tak bardzo potrzebną w miarę upływu lat, opiekę. Społeczność międzynarodowa zwraca coraz większą uwagę na prawa osób starszych.
Musimy położyć kres dyskryminacji ze względu na wiek, niewłaściwemu traktowaniu, zaniedbaniu oraz przemocy wobec osób starszych.
„Nawołuję państwa by podjęły wszelkie niezbędne środki ochrony prawnej. Wzywam wszystkie strony do pomocy krajom w rozwoju swoich możliwości i budowaniu instytucji dla osiągnięcia tych celów….”. - przesłanie Sekretarza Generalnego ONZ z okazji Międzynarodowego Dnia Osób Starszych 01 października 2005r.
Międzynarodowy Dzień Osób Starszych jakim jest 01.10. jest okazją do przekazania procesu starzenia się jako normalnego, naturalnego procesu, który nie musi wiązać się z niemożnością prowadzenia aktywnego życia i samorealizacji. Do zerwania ze stereotypem, zrównującym wiek dojrzały z niedołężnością niesamodzielnością, czy zdziecinnieniem.
Wreszcie do podjęcia dyskusji na temat problemów ludzi dojrzałych. Powstało wiele ruchów i organizacji walczących o prawa ludzi starszych („Szare Pantery” „Auita”, „Eurag”- ruch wolontariuszy ).
Ludzie starsi przestają być postrzegani wyłącznie jako skupieni na wnukach, dziadkowie czy konsumenci leków. Powstają też specjalne, kierowane do seniorów oferty nie składające się wyłącznie z termoforów, ciepłych kapci, czy pudełek na leki.
Dostrzeżono zainteresowanie (osób starszych) formami komunikacji – telefony dla seniorów(np. ERA), internetowe serwisy ( www.senior.pl ; www.forum .senior.info.pl), komputery . Specjalne propozycje mają ośrodki SPA, domy wypoczynkowe i oczywiście placówki edukacyjne .
Obecnie rozszerzyła się oferta internetowa dla „seniorów”. Powstało wiele stron WWW. i tak dla przykładu:
1. Forum 50 lat seniorzy XXL.
- jest nieformalnym otwartym związkiem organizacji, którą łączy wspólna misja –„poprawa jakości życia ludzi starszych w Polsce”. Forum otwarte jest na współprace z innymi organizacjami pozarządowymi i instytucjami w kraju i za granicą, którym bliskie są nasze cele.
2. Projekty:
- Bądź blisko - kampania przeciw samotności, społecznej izolacji osób starszych.
Celem m. in. :
- przeciwdziałanie samotności i osamotnieniu osób starszych w Polsce,
- wprowadzenie głosu opinii osób starszych w proces decyzyjny – „nic o nas bez nas”
-„WŁĄCZwiek” - Międzynarodowy projekt „WŁĄCZwiek”- publiczne debaty o potrzebach seniorów, głównymi celami są :
- wzmocnienie dialogu społecznego,
- zwiększenie liczby osób starszych zaangażowanych w procesy kształtowania polityk ich dotyczących.
3. projekt_spędzania_czasu_wolnego_u_osób_starszych – ma na celu zachęcanie ludzi starszych do aktywności rekreacyjnej na bazie turystycznej, ukazanie sposobów spędzania czasu wolnego.
4. www.trzymamrytm.pl- ogólnopolska kampania społeczna „Trzymam rytm z ODNOVITEM” – taniec jako forma rehabilitacji, antydepresant.
„….Nie patrz w kalendarz i nie poddawaj się ogólnie panującej opinii, że taniec jest zarezerwowany tylko dla młodych…”
Ćwiczenia w takt muzyki, odpowiednio dobrane do wieku i możliwości ruchowych, są jednym ze środków profilaktyki gerontologicznej. Ważne jest i to, że taniec pozwala oderwać się od codzienności, zbliża ludzi i pobudza ich do dalszej aktywności życiowej.
Oprócz tego istnieją instytucje oferujące starszym osobom swoja „pomoc”, np.:
- kursy tańca dla osób starszych,
- ćwiczenia umysłowe, skoncentrowane na polepszaniu funkcjonowania procesów poznawczych tj. pamięć, uwaga, w tym systemy typu biofeedback,
- DDP – Dom Dziennego Pobytu,
- warsztaty n/t dostępności usług internetowych,
- wyjazdy dla seniora,
- gimnastyka, pływanie, jazda na rowerze, spacer lub marsz np. z kijkami.
Polscy seniorzy nie chcą być dłużej spychani na margines społeczeństwa, są gotowi do prowadzenia aktywnego i twórczego życia. Wychodzą z domów i poszukują nowych form spędzania czasu wolnego. Bardzo dużą popularnością cieszą się Uniwersytety Trzeciego Wieku, jeszcze niedawno dostępne w dużych miastach, teraz już otwierane w mniejszych miejscowościach.
Niestety, nie jest to możliwe w środowiskach wiejskich, na wsiach, gdzie jedną z nielicznych rozrywek osób starszych są Kluby Seniora. Najczęstszym sposobem rozrywki są wzajemne odwiedziny.
Z niepokojem stwierdzam, że w systemie szkolnym i wychowaniu obywatelskim młodzieży, przygotowania do starości, w tym również własnej starości, rodziców czy dziadków, nie jest należycie traktowane. Zbyt małą wagę przywiązuje się do uczenia młodych poszanowania dla ludzi starszych. Nie wyjaśnia i nie tłumaczy się procesu starzenia społeczeństwa, roli jaką osoby w podeszłym wieku mogą odgrywać. Przecież większość z nich to osoby sprawne, które pragną funkcjonować w społeczeństwie.
Braki w edukacji na rzecz starości, nikła wiedza społeczeństwa n/t wad i zalet tego etapu naszego życia, powoduje utrwalenie negatywnych zachowań u wielu osób w wieku po 50, 60 – tce. Bardzo często widać na co dzień w życiu, że potrzebujemy wielokierunkowych zmian, które obejmują całe społeczeństwo, nie tylko osoby starsze. Zmiany powinny dotyczyć sfer edukacji, obyczajowości, zdrowia.
Do czego to podobne, żeby osoby starsze bały się wychodzić na ulicę. „…żeby nie dostać, oberwać po głowie…..”. Nie powinno tak być!!! Powinniśmy cenić ich mądrość życiową, doświadczenie, zapracowali sobie ciężką pracą i zasługują na normalne, godziwe przeżywanie jesieni swojego życia – nie tylko z okazji MDOS.
Nasuwa się tu wniosek taki, że należy inwestować w Kluby Seniora, Uniwersytety Trzeciego Wieku, Domy Rencisty czy DDP, domy spokojnej starości, infrastrukturę dostosowaną do potrzeb i możliwości osób w podeszłym wieku.
Przemiany demograficzne wymuszają zmianę progu starości, wydłużenie wieku produkcyjnego, tzn. podniesienie wieku emerytalnego.
„…Czy starość będzie dłuższa, zdrowsza, niezależna, szczęśliwa…”
Ludzie starsi będą zdrowsi, mimo tego, że zagrażają im niektóre choroby, jak :
- Alzheimer, miażdżyca, nowotwory...
Nadchodzi czas , w którym starość będzie cywilizacyjnie i ekonomicznie dostrzegana. Przy takim tempie życia, jakim jest obecny czas (obecne lata), co chwila jakaś nowinka techniczna „starszyzna” przejdzie swoistą rewolucję informatyczną. Oswoją się z technologiami (komputer, internet, komórki itp.).
„Inteligentne” mieszkanie wyposażone w elektronikę będzie pozwalało mieszkać samotnie ludziom naprawdę do podeszłego wieku. Zakupy przez internet, pomoc lekarska wzywana przez sieć telefonu.
Dzieci, wnuki oraz prawnuki odchodząc na emeryturę wkroczą w starość z doświadczeniem starej europejskiej kultury i z wiedzą informatyczną.


Czyli przyszłe życie w starości : dłuższe – tak
zdrowsze – możliwe
bogatsze – być może
szczęśliwsze – nie wiadomo
Wszystko zależy od odpowiedzialności, aktywności, uznanych wartości, zainteresowań we wcześniejszych fazach życia – dzieciństwie, młodości i dorosłości, zależy od kompetencji, jakimi będzie się w starości dysponować.

Z godnością oczekuj starości.
Sokrates

Ludzie, którzy przyjmują swoją starość, nie robiąc z niej problemu, są młodsi od tych, którzy chcą za wszelką cenę zachować swoją młodość.
Antoni Kępiński

Kończąc swoją pracę dodam wiersz , który potraktować można z przymrużeniem oka, tak na „pół żartem pół serio”. Jest odzwierciedleniem rzeczywistym życia codziennego osób starszych.

Jak ja się czuję….

Kiedy ktoś zapyta: „ jak ja się dziś czuję,
Grzecznie odpowiem, że dobrze „dziękuję”!
To, że mam artretyzm, to jeszcze nie wszystko,
Astma, serce mi dokucza i mówię z zadyszką.
Puls słaby, krew moja w cholesterol bogata…..
Lecz dobrze się czuję jak na swoje lata.
Bez laseczki teraz chodzić już nie mogę,
Choć zawsze wybieram najłatwiejszą drogę.
W nocy przez bezsenność bardzo się morduję,
Ale przyjdzie ranek…i znów dobrze się czuję!
Mam zawroty głowy, pamięć „figle płata”,
Lecz dobrze się czuję jak na swoje lata.
Powiadają : „ starość okresem jest złotym”,
Kiedy spać się kładę zawsze myślę o tym…
„ uszy” mam w pudełku, „zęby” w wodzie studzę,
„oczy” na stoliku, zanim się obudzę…
Jeszcze przed zaśnięciem, tak myśl mnie nurtuje:
„ czy to wszystkie części, które się wyjmuje?”
Za czasów młodości (mówię bez przesady)
Łatwe były biegi, skłony i przysiady.
W średnim wieku jeszcze tyle sił zostało,
Żeby bez zmęczenia przetańczyć noc całą…
A teraz na starość czasy się zmieniły,
Spacerkiem do sklepu, z powrotem „bez siły”.
Dobra rada dla tych, którzy się starzeją,
Niech zacisną zęby, z życia się śmieją,
Kiedy wstaną rano „części” pozbierają,
Niech rubrykę zgonów w prasie przeczytają.
Jeśli ich nazwiska tam nie figurują,
TO ZNACZY, ŻE ZDROWI SĄ I DOBRZE SIĘ CZUJĄ!!!!!




Literatura:

„ Starość wczoraj, dziś i jutro”, Prof.dr hab. Olga Czerniawska, Uniwersytet Łódzki
www.forum.senior.info.pl
B. Tokarz, Postawy wobec starości i ludzi starszych. W: Co wiemy o dyskryminacji…, s.11
www. unic.un.org.pl
www.senior.pl
www. unic.pl
www.trzymamrytm.pl
red.nauk.B. Bugajska, Życie w starości, Wydawnictwo: Zapol, Szczecin, 2007
E. Trafiałek, Starzenie się i starość: wybór tekstów z gerontologii społecznej,
Wydawnictwo Uczelniane Wszechnica Świętokrzyska, Kielce, 2006
I. Gore, Wiek a aktywność życiowa, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,
Warszawa, 1980
A. Tokaj, U progu starości: (studium socjopedagogiczne), Wydawnictwo: Eruditus,
Poznań 2000