Migracje

Migracja ? przemieszczenie mające na celu zmianę miejsca pobytu.
Główne formy migracji:

- emigracja - wyjazd obywateli z kraju za granicę i osiedlenie się w innym państwie;

- imigracja - przyjazd do danego kraju i osiedlenie się w nim obywateli państw obcych;

- reemigracja ? powrót z emigracji czasowej;

- repatriacja ? powrót emigrantów do kraju pochodzenia z przywróceniem obywatelstwa;

- przesiedlenie (transfer) ? przymusowa migracja, może odbywać się w obrębie jednego państwa;

- deportacja ? przekazanie danemu krajowi cudzoziemców, którzy przybyli z jego terytorium;

- ewakuacja ? zorganozowana przez państwo migracja w celu uniknięcia spodziewanego zagrożenia;

- uchodźctwo ? ucieczka poza terytorium kraju, w którym uchodźcy grozi np. prześladowanie;

Podział migracji

Migracje możemy podzielić ze względu na:
- zasięg
- migracje wewnętrzne - przemieszczanie się ludności w granicach danej jednostki administracyjnej (miasto, gmina, województwo) lub politycznej (państwo);

- migracje zewnętrzne - przemieszczanie się ludności z jednej jednostki administracyjnej lub politycznej do innej, zmiana kraju zamieszkania.

- czas trwania
- migracje czasowe - w tym sezonowe i wahadłowe;
- migracje trwałe ? migrant pozostaje w miejscu docelowym na stałe.

- motywy
- migracje dobrowolne ? migrant sam podejmuje decyzję o zmianie miejsca pobytu;
- migracje wymuszone;
- przyczyny
- ekonomiczne
- polityczne - represje polityczne, repatriacje, deportacje
- społeczne - łączenie się rodzin, zawieranie małżeństw
- religijne - pielgrzymki do miejsc kultu religijnego, ucieczka przed prześladowaniami
- kulturowe
- przyrodnicze ? spowodowane np. kataklizmami naturalnymi
- turystyczne
- służbowe
- i inne.

Główne przyczyny migracji:

- chęć poprawy warunków życia
- poszukiwanie pracy poza dotychczasowym miejscem zamieszkania
- ucieczka przed prześladowaniami politycznymi i religijnymi
- poszukiwanie tolerancji dla własnych poglądów

Czynniki wpływające na migracje

Przy analizie zjawiska migracji bierze się pod uwagę dwie grupy czynników wpływających na nie
(tzw. push ? pull factors):

- czynniki wypychające - wywołują chęć opuszczenia danego miejsca, np. bezrobocie czy coraz bardziej pogarszające się warunki życiowe;

- czynniki przyciągające - dają jakąś alternatywę i skłaniają do przyjazdu do danego miejsca. (np. możliwość zatrudnienia czy podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych w kraju imigracji)

Selektywność migracji

- wiek - ruchliwość jest większa w przypadku grup wiekowych 18-35 lat oraz dzieci do 4 roku życia.
- stan cywilny ? migrują częściej osoby wolne.
- miejsce zamieszkania - częściej migrują osoby ze wsi.
- płeć - bardziej mobilne są kobiety.
- cechy osobowe - przedsiębiorczość, ryzykanckie skłonności, energiczność, przynależność do narodu wędrującego (np. Cyganie, nomadowie w krajach pustynnych), dobre zdrowie ? przyczyniają się wzrostu mobliności.

Mobilność

- jest to skłonność do zmiany miejsca zamieszkania.

Największą mobilność wykazują mieszkańcy Stanów Zjednoczonych, gdzie rodziny zmieniają miejsce zamieszkania przynajmniej kilka razy.
Mniej mobilni są mieszkancy Europy Zachodniej, natomiast mobilność Polaków jest określana jako bardzo niska.

Duża mobilność ludzi przyczynia się m.in. do zmniejszenia różnic społecznych i ekonomicznych pomiędzy regionami. Jest też bardzo korzystna z ekonomicznego punktu widzenia i przyczynia się do zmniejszenia bezrobocia o strukturze regionalnej.

Główne przyczyny małej mobilności ludzi:

- bariery polityczne;
- bariery językowe (jedna z głównych przyczyn niskiego poziomu migracji międzynarodowej w UE i na innych obszarach bez barier politycznych);
- bariery kulturowe;
- bariery infrastrukturalne (np. słaby rozwój mieszkalnictwa)?

Modele migracji

Klasyczny model migracji - pomimo pewnych limitów ilościowych, migrantów generalnie zachęca się do przyjazdu, gwarantuje się im obywatelstwo. Ta kategoria dotyczy tak zwanych "narodów imigrantów" - USA, Kanady, Australii.
Kolonialny model migracji - dotyczy dawnych imperiów kolonialnych, głównie Wielkiej Brytanii i Francji. Zakłada on faworyzowanie imigrantów z dawnych kolonii kosztem tych z innych krajów.
Model gastarbeiterów - zakłada politykę przyjmowania imigrantów jako pracowników na określony czas, bez udzielania im obywatelstwa (nawet pomimo długotrwałego pobytu w kraju). Przykładem mogą być Niemcy, Szwajcaria czy Belgia.
Imigracja nielegalna - samowolne przekraczanie granicy bądź też pozostawanie w kraju przyjazdu po upływie terminu np. wizy turystycznej. Nielegalni imigranci automatycznie stają się marginesem społecznym.

Popularne typy migracji:

Migracje łańcuchowe - tendencja migrantów z jednego regionu do skupiania się w tych samych miejscach w krajach docelowych migracji. Wynika to z dostępu do informacji wśród migrantów oraz potrzeby zapewnienia sobie poczucia bezpieczeństwa poprzez życie w jednej wspólnocie.

?Nowa migracja? - zmiana wzorców migracji w Europie, która jest wynikiem zakończenia zimnej wojny, zakończenia konfliktów na terenie byłej Jugosławii i pogłębiania integracji europejskiej.

Migracje zarobkowe - zachodzą, gdy powodem opuszczenia kraju ojczystego są względy ekonomiczne. Migracje zarobkowe stają się dominującymi migracjami w Europie.

Przewidywane tendencje w migracji

Nasilenie ? przewiduje się, że migracje będą liczniejsze niż kiedykolwiek przedtem

Zróżnicowanie - brak możliwości określenia konkretnych fal migracji (np. emigracja zarobkowa), imigranci będą należeć do bardzo różnych grup społecznych i etnicznych

Globalizacja - migracje stopniowo obejmą cały świat, wiele krajów będzie źródłem i celem migrantów

Feminizacja - większość migrantów będą stanowiły kobiety.

Przyczyny nasilenia migracji:

- zła sytuacja gospodarcza w miejscu zamieszkania ( migracje ekonomiczne)?

- sytuacja polityczna nieodpowiadająca migrującym (migracje polityczne)

- wychwytywanie przez większe korporacje ludzi dobrze wykształconych i oferowania im lepszych warunków pracy w zamian za przeniesienie się do kraju związanego z działalnością tych firm (drenaż mózgów).

Na naszym kontynencie najwięcej imigrantów przyjmują trzy kraje:

Niemcy (ok. 200 tys. rocznie - głównie z Turcji i Płw Bałkańskiego)?
Wielka Brytania i Włochy (po ok. 150 tys. ? z różnych kierunków, w tym z byłych kolonii).

Przeliczając wartości bezwzględne na 1000 mieszkańców, najwyższe saldo migracji występuje w małych państwach Europy Zachodniej: San Marino (11?), Luksemburgu (9?), Monako (7,8?) i Andorze (6,6?).

Skutki międzynarodowych migracji

- zmniejszenie się bezrobocia i gęstości zaludnienia, głownie w skupiskach miejskich krajów rozwijających się.

- ubytek fachowców w krajach emigracyjnych

- zniekształcenie struktury wieku na obszarach wiejskich

- problem adaptacji imigrantów, którym trzeba zapewnić infrastrukturę, opiekę zdrowotną, edukację.

Skutki migracji na przykładzie Polski
wpływ na przyrost naturalny i strukturę demograficzną (np. niedobór kobiet w Polsce północno-wschodniej)?

pośredni wpływ na warunki prowadzenia działalności gospodarczej
- odpływ ludności wywołuje spadek realnego popytu ? przykład Ściany Wschodniej ? wymieranie ludności, ubożenie, narastanie ryzyka inwestycyjnego

wpływ na rynek pracy i bezrobocie w Polsce ? utajone (przeludnienie agrarne) i jawne (tereny północne Polski)

oddziaływanie na strukturę społeczną (przykład Zambrowa, Nowej Huty ? podziały społeczne, elity, partykularyzm)

Współczesne migracje zagraniczne Polaków
- skala, struktura oraz potencjalne skutki dla rynku pracy

Najważniejsze cechy współczesnych migracji zagranicznych Polaków

- dominacja migracji zarobkowych, utrata znaczenia emigracji politycznej i klasycznej migracji

- dominacja migracji czasowych, skrócenie przeciętnego okresu pobytu za granicą

- nowe formy migracji ? migracje sezonowe; migracje niepełne.

- nowe wzorce selektywności migracji: osoby młode, relatywnie dobrze wykształcone, studenci.

- docieranie przede wszystkim do drugorzędnych sektorów rynków pracy w krajach docelowych.
- brak wyraźnego lub trwale dominującego kierunku geograficznego;

- nowe kraje docelowe (Anglia, Irlandia, Szkocja, Norwegia).

- istnieją regionalne wzorce zachowań migracyjnych ? Opolszczyzna, Podhale

- znacząca rola sieci migracyjnych, zwłaszcza w tradycyjnych regionach emigracji

- niechęć do instytucjonalizacji atrybutów polskości;

- kontakty z Polską możliwe i realne, realizowane indywidualnie.

Migracja jako zjawisko przestrzenne

- przewaga migracji na małe odległości; w migracjach na małe odległości dominują kobiety
- w migracjach na duże odległości dominują mężczyźni.
- przewaga migracji ze wsi do miast
- sukcesja: migracja początkowo ze strefy podmiejskiej do centrum, potem z dalej położonych terenów do strefy podmiejskiej,
- rozchodzenie się migracji wzdłuż szlaków transportowych,
- zatrzymywanie się części migracji w punktach sposobności pośrednich,
- przepływ powrotny,
- duże miasta mają większy zasięg oddziaływania niż małe miasta, wielkość zasięgu zależy od kosztów pokonywania odległości - obecnie maleje zakres dojazdów do pracy.
- natężenie migracji rośnie proporcjonalnie do liczby mieszkańców, a odwrotnie proporcjonalnie do kwadratu iloczynu odległości jednostek osadniczych, pomiędzy którymi zachodzi migracja.

Migracja jako zjawisko czasowe
- przebiega stosownie do cyklu gospodarczego (recesja, dobra koniunktura),

- przebieg zależny od przebiegu zjawisk przyrodniczych - migracje sezonowe - prace w rolnictwie, turystyce, odpoczynek zimowy i letni,

- przebieg zależny od ustaleń prawnych - terminy szkolnych ferii, święta wraz z sąsiadującymi dniami,

- powstawanie lub likwidacja barier - wizy, meldunki

?Sytuacja ludności świata 2006. Droga ku nadziei:
Kobiety a migracja międzynarodowa.?
Raport Funduszu Ludnościowego Narodów Zjednoczonych (UNFPA)?

Raport dotyczy zjawiska migracji kobiet, które stanowią prawie połowę ogólnej liczby migrantów. Społeczność międzynarodowa dopiero od niedawna zaczęła rozumieć, jak wielki jest ich wkład w ekonomię i dobrobyt społeczeństwa kraju, z którego pochodzą oraz kraju, który je przyjął.
Dla wielu kobiet migracja otwiera drogę do lepszego świata. Niestety, w wielu przypadkach migrujące kobiety padają ofiarą handlu ludźmi i wyzysku.

W raporcie czytamy:

?Co roku miliony kobiet pracujących za granicą przekazują miliony dolarów swoim rodzinom i społecznościom. Fundusze te przeznaczane są na wyżywienie i edukację dzieci, opiekę zdrowotną, budowę domów oraz rozwój małych przedsiębiorstw w kraju rodzinnym.
Kobiety migrantki pracują w gospodarstwach domowych rodzin czynnych zawodowo, opiekują się osobami chorymi i starszymi. Wnoszą swoją wiedzę i umiejętności zawodowe, płacą podatki i wspierają jakość życia, którą wielu uważa za oczywistą. Ich praca jest jednak bardzo często niezauważana.?

Obecna liczba kobiet emigrantek wynosi 95 milionów, co stanowi prawie połowę wszystkich emigrantów międzynarodowych na świecie (49,6%).
Są młode, stare, zamężne, rozwiedzione, to wdowy lub panny. Wiele z nich emigruje wraz z dziećmi. Inne zmuszone są pozostawić dzieci w kraju swojego pochodzenia.

Kobiety emigrantki opuszczają kraj, aby wyjść za mąż, dołączyć do swoich mężów i rodzin, które już wyemigrowały lub w celu podjęcia pracy zarobkowej.
Często są uchodźczyniami lub poszukują azylu.

Są gospodyniami, sprzątaczkami, opiekują się chorymi, osobami starszymi i dziećmi.
Pracują w gospodarstwach rolnych, są kelnerkami, nisko opłacanymi pracownicami przedsiębiorstw, wysoko wykwalifikowanymi specjalistkami, nauczycielkami, pielęgniarkami, hostessami, pracują w sektorze rozrywki lub świadczą usługi seksualne.

W 2005 roku środki pieniężne wysyłane przez migrantów do krajów pochodzenia oszacowano na 232 miliardy dolarów. 167 miliardów dolarów trafia do krajów rozwijających się, co jest kwotą znacznie wyższą od oficjalnej pomocy rozwojowej. Jest to także drugie pod względem wielkości - po zagranicznych inwestycjach bezpośrednich - źródło zewnętrznego finansowania dla krajów rozwijających się.
Wkład kobiet w ogólną sumę ponad miliarda dolarów przekazanych przez migrantów do Sri Lanki w 1999 roku wyniósł ponad 62%. Kobiety emigrantki przekazały jedną trzecią z szacunkowej sumy 6 miliardów dolarów przesyłanych co roku na Filipiny w późnych latach dziewięćdziesiątych.

Mimo że kobiety wykazują tendencję do przekazywania łącznie mniejszych ilości pieniędzy niż mężczyźni, wyniki badań wskazują, że wysyłają one swoim rodzinom, które pozostały w kraju, większy procent swoich zarobków.

Jedno z badań przeprowadzonych przez ONZ wykazało, że kobiety z Bangladeszu pracujące na Bliskim Wschodzie wysłały do domów średnio 72% swoich zarobków, przy czym 56% tych środków przeznaczono na potrzeby codzienne, opiekę zdrowotną i edukację. Wyniki te odzwierciedlają priorytetowe wydatki kobiet emigrantek na całym świecie.

Poza wsparciem finansowym, kobiety migrantki wzbogacają swoje społeczności także w inny sposób.
Bank Światowy poprawę stanu zdrowia dzieci i obniżenie wskaźników śmiertelności wśród dzieci przypisuje edukacji zdrowotnej, którą kobiety zdobywają za granicą.

Drenaż mózgów

Masowy odpływ pielęgniarek, położnych i lekarzy z krajów rozwijających do krajów o lepszym statusie ekonomicznym jest obecnie jednym z najpoważniejszych wyzwań, jakie niesie za sobą międzynarodowa emigracja.
Z jednej strony wykwalifikowane kobiety i mężczyźni coraz częściej decydują się na migrację w celu polepszenia własnego życia oraz życia rodzin. Z drugiej strony ich państwa borykają się z bezprecedensowym we współczesnym świecie kryzysem w służbie zdrowia.

Wyniki ostatnio przeprowadzonych badań pokazują, że tendencja do migracji jest szczególnie wysoka wśród pracowników ochrony zdrowia zamieszkujących regiony najbardziej dotknięte przez HIV/AIDS - 68 procent respondentów w Zimbabwe i 26 procent w Ugandzie wyraziło chęć opuszczenia swoich krajów i wyjazdu za granicę.
Światowa Komisja do spraw Migracji Międzynarodowych informuje, że liczba lekarzy pochodzących z Malawi i prowadzących praktykę lekarską w Manchester, w północnej Anglii, jest wyższa od liczby lekarzy w Malawi. Jedynie 50 z 600 lekarzy przeszkolonych od czasu odzyskania niepodległości przez Zambię nadal wykonuje zawód w kraju rodzinnym.

W 2000 roku z Ghany wyjechało dwa razy więcej pielęgniarek niż ukończyło szkoły. Dwa lata później Ministerstwo Zdrowia oszacowało wskaźnik zapotrzebowania na pracę pielęgniarek na 57%. W 2003 roku Jamajka i Trynidad -Tobago zgłosiło niedobór w zatrudnieniu pielęgniarek w wysokości odpowiednio 58 i 53%. Oszacowano, że w 2003 roku 85% pochodzących z Filipin pielęgniarek pracowało za granicą.

Emigracja zawodowa pielęgniarek powoduje poważne problemy, szczególnie dla krajów rozwijających się. WHO zaleca by minimalna liczba pielęgniarek na każde 100 tysięcy mieszkańców wynosiła 100, jednak wiele ubogich krajów nawet nie zbliża się do tego poziomu.

W niektórych z nich (Republika Środkowej Afryki, Liberia, Uganda) stosunek ten wynosi mniej niż 10 pielęgniarek na 100 tysięcy mieszkańców, w porównaniu do ponad 2 tysięcy pielęgniarek na 100 tysięcy obywateli w bogatszych państwach (Finlandia i Norwegia). W Europie średni wskaźnik jest 10 razy wyższy od notowanego w Afryce i Azji Południowo-Wschodniej.

Dla wielu kobiet emigracja otwiera drzwi do nowego świata większej równości i bez dyskryminacji, zjawisk ograniczających wolność i rozwój potencjału ludzkiego. Dla wielu kobiet migracja otwiera drzwi do nowego świata i uwolnienia się od prześladowań i dyskryminacji, które ograniczają wolność i możliwości. Wkład wnoszony przez kobiety migrantki może całkiem dosłownie zmienić jakość życia w krajach pochodzenia i państwach przyjmujących. Jednak te korzyści wiążą się z kosztami, ponieważ migracja ma też swoją ciemną stronę...

Handel ludźmi jest nie tylko jednym z najbardziej przerażających skutków "złej" migracji. Osłabia on także bezpieczeństwo narodowe i stabilność państw. Obecnie Międzynarodowa Organizacja Pracy szacuje, że na całym świecie 2,45 miliona ofiar handlu ludźmi wykonuje ciężką pracę w warunkach wyzysku. Co roku od 600 tys. do 800 tys. kobiet, mężczyzn i dzieci - ofiar handlu ludźmi - jest przerzucanych przez granice międzypaństwowe. 80% tej liczby stanowią kobiety i dziewczęta.
Kobiety padające ofiarą handlu ludźmi zmuszane są do świadczenia usług seksualnych. W chwili obecnej handel ludźmi jest trzecią - po przemycie narkotyków i broni - najbardziej dochodową formą działalności przestępczej. Zyski z handlu ludźmi szacuje się w skali światowej od 7 do 12 miliardów dolarów rocznie.

Również młodzi ludzie coraz częściej zmieniają miejsce zamieszkania. Niektórzy opuszczają dom biorąc ze sobą niewiele rzeczy, mało pieniędzy i posiadając nikłe informacje o miejscu, do którego mają nadzieję dotrzeć. Jednakże zabierają ze sobą ogromne atuty młodości: odporność, zaradność i wytrwałość. Młodzi ludzie w wieku 10 - 24 lat stanowią obecnie około jedną trzecią ogólnej liczby migrantów międzynarodowych.
Wyniki badań przeprowadzonych w schroniskach w Meksyku i Ameryce Środkowej w punktach przejściowych dla migrantów zmierzających do Stanów Zjednoczonych, pokazują, że 40 procent nowo przybyłych stanowiła młodzież w wieku między 14 a 17 rokiem życia.

?Kraje rozwinięte, zwłaszcza te, których ludność się starzeje, korzystają z przypływu młodych imigrantów, którzy nie tylko podejmują najbardziej służalcze prace, których nikt inny nie chce wykonywać, lecz także tworzą coraz większą część dobrze wykształconej wykwalifikowanej siły roboczej.
Młodzi ludzie mają wiele do zaoferowania, ale właśnie ich młodość stawia ich przed ryzykiem wykorzystania i wyzysku. To stwierdzenie dotyczy zwłaszcza młodych dziewcząt, które są bardziej narażone na gwałt i inne formy przemocy na tle płciowym. Brak danych sprawia, że trudno oszacować liczbę młodych ludzi, którzy migrują co roku. Jedno jest pewne, młodym ludziom często odmawia się możliwości do legalnej migracji tylko z powodu ich wieku.

Kobiety i młodzi ludzie zawsze stanowili znaczną część ogólnej liczby migrantów międzynarodowych, mimo to ich zasługi były i pozostają w dużym stopniu niezauważane.
Należy zwiększyć wysiłki mające na celu zwalczanie ksenofobii, przemocy, wykorzystywania i handlu ludźmi oraz ponowne opracowanie polityk, tak by odzwierciedlały rzeczywistą sytuację osób migrujących oraz przyczyny migracji.