Zagadnienia PWSZ Racibórz

DYD. OGÓLNA - analizuje cele nauczania, treści nauczania, metody nauczania, śr. i formy organizacyjne w sposób ponad przedmiotowy formułując na tej podstawie zasady i reguły kszt. oprócz dyd. ogólnej wyróżniamy dyd. szczegółowe, które dotyczą poszczególnych przedmiotów np. dyd. J. polskiego, historii, matematyki itp. DYD. SZCZEGÓŁOWE niekiedy nazywane są metodykami np. metod. WF, ponadto możemy wyróżnić dyd. odpowiadające poszczególnym poziomom nauczania np. dyd. szkoły wyższej, średniej itp.
Przedmiotem badań dyd. jest nauczanie innych i uczenie się bez względu na miejsce w którym się odbywa. Dyd. ogólną będą przede wszystkim nauczanie i uczenie się systematyczne i zamierzone, organizowane planowo w szkole i poza szkołą. Przedmiotem badań dyd. ogólnej są: warunki niezbędne do zaistnienia procesu nauczania, uczenia się.
UCZENIE SIĘ: to zdobywanie przez uczącego się wiadomości, umiejętności i nawyków. Uczenie się nie jest jednorazowym aktem lecz procesem, to jest uk. zaplanowanych czynności powiązanych ze sobą i podporządkowanych wspólnemu celowi. Wyraźna cechą uczenia się jest aktywność osoby uczącej się, a także ukierunkowanie czyli dążenie osoby uczącej się do uzyskania zaplanowanego wcześniej wyniku. Należy podkreślić, że czynnikiem wyzwalającym proces uczenia się jest silna motywacja uczącego się.
NAUCZANIE: definiowane jest jako świadome organizowanie działań przeznaczonych do wsparcia wewnętrznych procesów uczenia się. W procesie nauczania wiodąca role pełni N., który winien być ekspertem i doradcą wspierającym samodzielność myślenia i działania uczącego się. Nauczanie uwarunkowane jest celem, treścią, osobowością N., stopniem zorganizowania i wyposażenia szkoły, sposób umiejętności wyjściowych uczących się. Nauczanie jest to proces zinstytucjonalizowanego oddziaływania dydaktyczno – wychowawczego na uczących się.
SZTAŁCENIE: jest procesem planowym, systematycznym i zamierzonym, obejmuje ono nauczanie jak i uczenie się. Kszt. to zmienianie się człowieka, tworzenie jego osobowości i charakteru, a jego wynikiem jest oczekiwana zmiana zachowania uczącego się w określonym czasie. Wyróżniamy kszt. ogólne i zawodowe.
KSZT. OGÓLNE: polega na zaznajomieniu uczących się z dorobkiem kultury nagromadzonym przez ludzkość z wiedzą o przyrodzie i społeczeństwie. Prowadzi ono do uzyskania wykształcenia ogólnego.
KSZT. ZAWODOWE: którego podstawę stanowi wykształcenie ogólne, polega na zaznajomieniu liczących się z określonymi zasobami wiedzy z różnych specjalności oraz na kształtowaniu umiejętności praktycznych postaw. Kszt. to prowadzi do uzyskania wykształcenia zawodowego.
WYKSZTAŁCENIE: zarówno ogólne jak i zawodowe oznacza określony stan końcowy. Jego zakres i jakość wynika z celów, treści, form kszt. oraz organizacji, instytucji oświatowych i pracy nauczyciela. Jeśli kszt. podejmowane jest z własnej woli, czyli samorzutnie określane jest jako SAMOKRZTAŁCENIE: czyli nabywanie wykształcenia w toku własnej działalności, której cel, treść, warunki i śr. ustala sam kształcący się. Samokształcenie prowadzące do osiągnięcia założonych celów jest zawsze procesem planowym, systematycznym, wymagającym zdolności, pracowitości, silnej motywacji uczenia się. SYSTEM KSZTAŁCENIA można traktować jako system, którego składnikami są: uczący się z ich motywacjami i oczekiwaniami. N. z ich kompetencjami i zaangażowaniem, ale także dobór i układ treści kszt., wraz ze śr. kszt. i społeczno naturalnymi warunkami. Zagadnieniu temu poświęcona jest obszerna książka Dariesa pt: „Konstruowanie systemu kszt.”.
Schemat systemu kszt. możemy podzielić na trzy relacje: - pozioma, - pionowa, - okrężna.
Warunki – to określone okoliczności zawarte ograniczenia czy tez dane w jakich działanie ma nastąpić. Kryteria – określenie takiego poziomu wykonania który jest oczekiwany od uczącego się. /Przykład celu operacyjnego: U. powinien umieć napisać wzory dziesięciu węglowodorów nie popełniając przy tym żadnego błędu/.
Cel operacyjny: 1. (składnik)czynności ucznia i treść czynności. (Opis składnika) – opis zachowania końcowego U. wyrażonego czasownikiem operacyjnym, - przedmiot, temat, materiał którego działanie dotyczy. (przykład) U. potrafi wyróżnić łańcuchy pokarmowe. 2. (składnik) warunki. (opis składnika) okoliczności w jakich działanie ucznia ma mieć miejsce. (przykład) w stawie który poznał podczas wycieczki. 3. (składnik) kryterium oceny. (opis składnika) określenie minimalnego akceptowalnego poziomu wykonania którego spełnienie pozwoli uznać czynność za opanowana. (przykład) przynajmniej pięć.
Operacjonalizacja celów kształcenia: 1. Analiza znaczenia celu ogólnego. Niezbędne jest napisanie tego celu, odczytanie go i rozważenie sensu zawartych w nim wyrażeń, wyobrażenie sobie uczniów w pełni osiągających ten cel. 2. Luźne zapisy wariantów, celów operacyjnych. W toku „burzy mózgów” należy wynotować wszystkie zachowania jakie cechują U. osiągających cel ogólny. 3. Selekcja i klasyfikacja luźnych celów. Wybieramy zapisy dotyczące czynności U., a nie jego cech osobowości. Podporządkowujemy te czynności wg dziedzin i kategorii taksonomii celów kszt. 4. Określenie warunków wykonania czynności związanych też sytuacja odniesienia. Chodzi o sytuacje (szkolną i życiową) w której U. będzie wykonywał dana czynność po jej opanowaniu. Opis tej sytuacji może być zawarty w celu operacyjnym. 5. Określenie wymagań co do biegłości wykonania czynności zwanej też standardami. Wymagania mogą dotyczyć czasu wykonania, dopuszczających błędów norm jakości. Także one mogą znaleźć się w celu operacyjnym.
2. EKSPERYMENT DYDAKTYCZNY – polega on na wprowadzeniu świadomie nowego czynnika do procesu dyd., którego nazywamy zmienną niezależną. Zmiany wywołane przez ten czynnik noszą nazwę zmiennych zależnych. W eksperymencie dyd. wyróżniamy następujące techniki: - jednej grupy i grup równoległych. 3. WYWIAD I ANKIETA – wyróżniamy wywiad z kategoryzowany, to taki który zawiera pytania wcześniej przygotowane, jak i nie z kategoryzowane który jest formą swobodnej rozmowy. 4. ANALIZA DOKUMENTÓW – wśród niej wyróżniamy dokumenty cyfrowe, pisane i obrazowo dźwiękowe.
CELE KSZTAŁCENIA – to świadome założone efekty które pragniemy uzyskać w wyniku kszt. Inaczej mówiąc są to zamienne właściwości uczących się wyrażające się opanowaniem przez nich określonych czynności. Rozróżniamy cele ogólne, pośrednie i szczegółowe, które nazywamy operacyjnymi. Zamiana celów ogólnych na operacyjne nosi nazwę operacjonalizacją celów kszt. (recepty). Przyjmuje się że cel operacyjny powinien być: odpowiedni, logiczny, jednoznaczny, wykonalny, obserwowalny i mierzalny. Uszczególnienie celów kszt. nie może być prowadzone w nieskończoność powinno ono jednak doprowadzić do wyraźnego opisu wyniku jaki ma być osiągnięty. We współczesnej dyd. ważne jest określenie celów operacyjnych w taki sposób aby stały się zbiorem zadań i czynności możliwych do zaobserwowania i zmierzenia. W tej problematyce wiodącą rolę odegrał Guilbert. Prawidłowo sformułowany operacyjny cel kszt. staniem Guilberta powinien zawierać następujące elementy: - działania, treści, warunki i kryteria. Działanie jest wyrażone za pomocą czasownika zwanego operacyjnym np. obliczyć, porównać, przygotować określenia zadania do wykonania. Treść – wyraża osobę, przedmiot, materiały w stosunku do których działanie ma być wykonane np. U., narzędzia, natężenie do badania.
System awansu nauczyciela: N. stażysta (rozmowa kwalifikacyjna), N. kontraktowy (komisja egzaminacyjna – egzamin), N. mianowany (komisja kwalifikacyjna na zawodowego – ocena dorobku nauczyciela), N. dyplomowany, Prof. oświaty.
Fazy rozwoju profesjonalnego: Faza kształcenia zawodowego (praktyka w szkole, studia nauczycielskie), F. adopcji zawodowej (N. kontraktowy i N. stażysta), F. dojrzałości zawodowej (N. mianowany), F. mistrzostwa zawodowego (prof. oświaty i N. dyplomowany)
Planowanie rozwoju zawodowego: - wewnątrz szkolny system szkolenia, - zestaw szkolnych programów nauczania, - szkolny program wychowawczy, - wizje i misja szkoły, - plan rozwoju szkoły, - status szkoły, - inne programy przyjęte przez szkołę, - wewnątrz szkolny system doskonalenia.
Osoby które wspierają proces awansu: N. stażysta (opiekun stażu, dyr. szkoły, doradca metodyczny, N. konsultant, wizytator, edukator), N. kontraktowy (opiek staż., dyr. szko., dor. met., N. kons., wizyt., eduk) N. mianowany (dyr. szko., dor. met., N. kons., wizyt., eduk), N. dyplomowany (dyr. szko., dor. met., N. kons., wizyt., eduk).
Organizacja celów nauczania: 1. Napisz cel ogólny. 2. Zapisz luźne określenia zachowań wyobrażonych U. 3. Wyobraź sobie U. którzy osiągnęli ten cel. 4. Dokonaj selekcji luźnych zapisów 5. Dokonaj klasyfikacji luźnych zapisów 6. Sformułuj cele operacyjne 7. Sprawdź operacyjność sformułowanych celów. 8. Sprawdź trafność celów operacyjnych.
DYDAKTYKA – traktuje się jako naukę o nauczaniu i uczeniu się, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń dotyczących procesów kszt. w zależności i prawidłowości kszt. oraz sposobu kszt. tego procesu przez człowieka. D. Obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty nauczania i szczeble pracy szkolnej dlatego nazywamy ją dy. ogólną.
Relację poziomą: uczący się (U.) dysponują zasobami edukacyjnymi korzystając ze stosowanych metodyk edukacyjnych, celem podniesienia efektywności uczenia się. Relacja pionowa: N. i U. działają w określonym środowisku szkolnym rodząc więzi interpersonalne w celu jak najefektywniejszej realizacji procesu nauczania, uczenia się. Relacja okrężna: N. działają na podstawie metodyk w określonym środowisku szkolnym stosują odpowiednie zasoby edukacyjne. W procesie edukacyjnym celem podniesienia efektywności tego procesu.

Badania naukowe w dyd.: ponieważ dyd. jest nauką o nauczaniu i uczeniu się winna ona wyjaśniać zjawiska dyd. w sposób przyjęty w nauce. O wyborze problemów badawczych w dyd. decydują następujące czynniki: - osobiste zainteresowania badacza, - potrzeby społeczne, - aspekty naukowo – meteologiczne.
PROBLEM BADAWCZY – powinien być sformułowany w sposób ścisły za pomocą jednoznacznych terminów naukowych. PRZEDMIOTEM BADAŃ – są wszelki fakty bezpośrednio i pośrednio związane z procesem kszt. Dyd. spełnia funkcję poznawczą oraz praktyczną użyteczna dla społeczeństwa. METODA BADANIA DYD. - to system powiązanych ze soba czynności i narzędzi, które umożliwiają odkrywanie zależności między poszczególnymi elementami procesu dyd. jako całości oraz ogólnych prawidłowości kszt. 1.OBSERWACJA – polega na systematycznym i planowym rejestrowaniu, analizie i interpretacji oddziaływań na uczącego się w toku kszt. oraz jego zachowania po wpływem tych działań. Obserwacja powinna być – celowa, planowa, selektywna, dokładna i obiektywna. Wyróżnia się obserwację uczestniczącą i bierną (nieuczestniczącą).
6. Zredagowanie celów operacyjnych. Ważne jest by były sformułowane zwięźle i jasno, co można sprawdzić przez próbę zakomunikowania ich U. bądź N.
TAKSONOMIA ABC wg Niemierko. A – zapamiętanie wiadomości, B – zrozumienie wiadomości, C – zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych, D – zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych. Hierarchiczność celów kształcenia: A – wiedzieć - nazwać, zdefiniować i wyliczyć. B – zrozumieć – streścić, wyjaśnić, zilustrować, rozróżnić. C – kształtować – rozwiązać, skonstruować, zastosować, narysować, porównać, określić i wykreślić. D – kształtować – dowieść przewidzieć, zanalizować, wykryć, ocenić zaproponować.
TREŚĆI KSZT. – jest naczelnym pojęciem teorii oceniania szkolnego. Odpowiada na pytanie czego ktoś naucza? Treść nauczania wiąże cele nauczania, materiał nauczania i wymagania programowe. Cele nauczania opisują zamierzone właściwości uczenia. Określają aspekt uczniowski, ponieważ wiążą każdą opanowaną czynność z pewną ogólną zmianą w uczeniu. MATERIAŁ NAUCZANIA – to uporządkowana informacja rzeczowa, określa ona aspekt informacyjny. Wymagania programowe to wykaz niezbędnych osiągnięć U. Stanowią one aspekt N., elementu nauczania. Treść nauczania zwana treścią kszt. jest przetwarzana w procesie dyd. w postaci planowej (projektowanie programowego nauczania, budowanie programu, pisanie podręczników szkolnych, przygotowanie N. do lekcji, zaznajomienie U. z celami nauczania), przez postać poznawczą (na tym etapie, koniecznie cała treść jest należycie poznawana przez wszystkich U.) ma postać opanowaną przez U. Należy podkreślić, że treści nauczania są utożsamiana z materiałem nauczania. WYMAGANIA PROGRAMOWE – są to natomiast oczekiwane osiągnięcia U. Budujemy je wiążąc cele kszt. z materiałem nauczania.
Niektóre kryteria doboru kszt.: przystępność, wartość kształcąca, niezawodność, niezbędność wewnątrz przedmiotowa i między przedmiotowa, użyteczność w działalności pozaszkolnej.
Trójwymiarowy model treści kszt. (dynamiczne ujęcie treści kszt.) – obejmuje 3 elementy: cele nauczania, materiał nauczania, wymagania programowe.
Zasady doboru treści kszt. wg Kędzierskiej: 1. Zasada eksponowania w treściach kszt. wartości wychowawczych, które mają wpływ na kształtowanie poglądów, przekonań i postaw uczących się z punktu widzenia celów szkoły. 2. Zasada nowoczesności treści kszt. 3. Jednolitość i zróżnicowanie treści kszt., polega na doborze treści podstawowych wskazanych przez program nauczania oraz rozszerzających dla uczących się szczególnie uzdolnionych czy zainteresowanych, a także treści uzupełniających dla tych U., którzy nie osiągają pozytywnych wyników. 4. Zasada operatywności wiedzy polega na sprawnym posługiwaniu się przez U. wiadomości i umiejętności w sytuacjach nowych. 5. Zasad kompleksowego ujmowania treści kszt. Oznaczająca, że są one nierozerwalnie związane z całym program nauczania zarówno w pionowym jak i poziomym. Z tego wynika pewność zastosowania korelacji wewnątrz i miedzy przedmiotowych. Uk. treści przekazywanych uczącym się musi ułatwiać jej zrozumienie, ujęcie ich w powiązaniu z innymi już znanymi informacjami. Uchwycenie istniejących między nimi zależności, określenie stopnia ogólności i ważności poszczególnych elementów. 6. Zasada strukturalnego uk. treści. Polega na tym aby treści każdego przedmiotu podzielić na elementy podstawowe o trwałej wartości kształcącej oraz na elementy wtórne, nie koniecznie potrzebne wszystkim uczącym się. 7. Zasada uwzględnienia prawidłowości psychologicznych procesu uczenia się. Polegająca na dostosowaniu doboru i uk. treści kszt. do możliwości poznawczych U.
Zasady doboru treści kszt. wg Niemierko: 1. Przystępność 2. Wartość kszt. treści 3. Niezawodność treści 4. Niezbędność wewnątrz i miedzy przedmiotowa 5. Użyteczność. Uk. treści kszt.: 1. Uk. liniowy np. dodawanie liczb (raz się tego uczy i więcej się do tego nie powraca). 2. Uk. spiralny – treści są na coraz to wyższym poziomie i powracamy do treści np. nauka chemii (gimnazjum, szkoła średnia, studia). 3. Uk. koncentryczny podobny do spiralnego (zwracamy uwagę na wyjaśnienia pojęcia). Ogniwa procesu kszt.: 1. Ogniwo uświadamiające uczącym się celów i zadań dyd., stawianie problemów czemu powinno odpowiadać powstanie u U. odpowiednich motywów uczenia się 2. Zaznajamianie U. z nowym materiałem nauczania przez użycie odpowiednich pomocy dyd., słowa żywego, drukowanego, czemu ze strony U. powinna odpowiadać określona działalność praktyczna np. obserwacja, gromadzenie materiałów do rozwiązywania problemów, przyswajanie gotowych wiadomości. 3. Kierowanie procesami uogólnienia. Odpowiada to opanowaniu przez U. pojęć i sądów ogólnych poprzez operacje myślowe lub rozwiązywanie problemów. 4. Utrwalanie wiadomości uczących się. 5. Ukształtowanie umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń. 6. Wiązanie teorii z praktyką. 7. Kontrola i ocena wyników nauczania. /Każde ogniwo nauczania należy tak planować aby w konkretnych warunkach wspomagało procesy poznawcze takie jak przyswajanie, zapamiętywanie, przetwarzanie tego co stanowi przedmiot uczenia się. Podstawowym ogniwem każdego procesu kszt. jest poinformowanie uczących się o założonych celach kszt. czyli planowanych zmian które maja w nich wystąpić/.
Zasady kszt. – to ogólne normy postępowania dyplomatycznego, których stosowanie przez N. umożliwia U. uczącym się kształcenie umiejętności intelektualnych, praktycznych i postaw. Liczba zasad jest bliżej nie określona, przy czym różne zasady kszt. funkcjonują w różnych krajach.
Klasyfikacja wg Kupsiewicza: 1. Metody oparte na obserwacji (oglądowe) – metoda pokazu i m. pomiaru. 2. Metody oparte na posługiwaniu się słowem – wykład, pogadanka, dyskusja, praca z książką. 3. Metody oparte na działalności U. – metoda laboratoryjna, m. zajęć praktycznych. 4. Metody gier dydaktycznych – gry symulacyjne, m. sytuacyjna, m. inscenizacyjna, giełda pomysłów.
Metody nauczania: 1. Przekazywanie wiadomości – oparte na obserwacji np. pokaz, - oparte na słowie (pogadanka, dyskusja, opis, opowiadanie, wykład) – oparte na działaniu (laboratoryjna metoda i zajęcia praktyczne). 2. Utrwalenie wiadomości materiału – uczenie się na pamięć, powtarzanie, sprawdzanie. 3. Metody kontroli i oceny – konwencjonalne (ustne sprawdzenie wiadomości, pisemne sprawdzenie wiadomości, praca klasowa, posługiwanie się książką), - kontrola komputerowa, - test.
Metody nauczania programowane: U. będzie aktywny gdy: - ma poczucie bezpieczeństwa (prawo do błędu, otrzyma konieczne wsparcie i informacje zwrotną), - uwzględnia się jego potrzeby i zainteresowanie; zadanie uznaje się za własne, - cel jest dla niego bliski i wyraźny (ma poczucie sensu tego co robi), - działaniom towarzyszą odczucia i emocje, - bierze udział w planowaniu i podejmowaniu decyzji (coś od niego zależy), - odczuwa satysfakcje z tego co robi (lubi to robić), - ma poczucie własnej wartości, - dostrzega się jego wkład pracy, a nie tylko efekt (N. i grupa dostrzegają jego wysiłek i doceniają go), - kiedy ma możliwości zrealizowania własnych pomysłów.
ŚRODKI KSZTAŁCENIA (śr. dyd., pomoce naukowe). Zasady stosowania śr. kszt.: 1. Należy korzystać z nich wyłącznie wtedy gdy są one potrzebne na lekcji do spełnienia określonych funkcji dyd. 2. Treści kszt. przekazywane za pomącą śr. powinny wiązać się bezpośrednio z lekcją i jej celami. 3. Ze śr. dyd. należy korzystać w sposób kompleksowy, multimedialny jednakże nie należy przeładowywać lekcji ich liczbą.
Charakterystyka wybranych zasad dyd.: 1. Zasad poglądowości za twórcę tej zasady uznaje się Jana Amosa Komeńskiego. Jej stosowanie w procesie kszt. miały doprowadzić do usunięcia z tego procesu słownego przekazu wiadomości. Zgodnie z ta zasadą w procesie należy stosować odpowiedni środek dyd. np. omawiając budowę silnika N. powinien zaprezentować jego model bądź przedstawić jego model. 2. Zasad świadomej aktywności. Zgodnie z tą zasadą uczący się powinien być aktywny, a aktywność ta wina być ukierunkowana przez N. 3. Zasad wiązania teorii z praktyką. Za jej twórcę uważa się Konstantego Lecha który wykazał, że racjonalne rozwiązanie teorii z praktyką podnosi walory kształcące na U. To wiązanie teorii z praktyką może występować w czterech postaciach: - łączenie myślenia i poznawczych treści o charakterze praktycznym z myśleniem treściami o charakterze teoretycznym, - łączenie zdobywanych treści, struktury i posługiwanie się nimi w praktyce, - łączenie nauki z techniką czyli przechodzenie od praw nauki do zasad techniki, - łączenie poznania z działaniem. 4. Zasad systematyczności dotyczy zarówno N. jak i U. N. winien systematycznie przygotowywać się do lekcja jak i U. Ta zasada wchodzi w skład systemowości. 5. Zasada przystępności (stopniowanie trudności). Zgodnie z nią w nauczaniu należy przechodzić od tego co dla U. bliskie do tego co daleki, od tego co łatwiejsze do tego co trudniejsze. Należy uwzględnić różnicę w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych U.
METODY NAUCZANIA – są sposobem postępowania N. i U. zmierzającym do określonego celu dającym się powtórzyć i zweryfikować. Wg Okonia metoda nauczania to systematycznie stosowany uk. czynności realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości U.
Metody podające: 1. Słowne: - źródło informacji; U. (-opis, - opowiadanie, - wykład, - audycja radiowa, - praca z podręcznikiem) 2. Ilustracyjne – N.; U.; środki nauczania (- opis z pokazem, - opowiadanie z pokazem, - wykład ilustrowany, - wykład ilustrowany pokazami z ćwiczeniami uczniowskimi, informa. telewiz.) Metody poszukujące: 1. Naprowadzające – źródło informacji; U.; środki nauczania (- słowna metoda naprowadzająca, dyskusja, - metoda naprowadzająca z pokazem, - metoda laboratoryjna oraz nauczanie programowe) 2. Problemowe – N.; U.; środki nauczania (- słowna metoda problemowa, - metoda problemowa oparta na pokazie, - metoda laboratoryjna problemowa).
Klasyfikacja metod kształcenia wg. Okonia: 1. Metody asymilacji wiedzy – metody: pogadanka, dyskusja, praca z książka oraz programowe uczenie się jego wersji liniowej w rozgałęzionej lub mieszanej. 2. Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy – klasyczna metoda problemowa oraz jej odmiany: metoda przypadków, metoda sytuacyjna, burza mózgów, mikro nauczanie, sprawdziany dydaktyczne. 3. Metody waloryzacyjne (eksponujące) – metody impresywne i ekspresywne. 4. Metody praktyczne – metody ćwiczebne, metody realizacji zadań wytwórczych.
Charakterystyka metod nauczania: 1. Metoda podająca – uczenie się przez przyswajanie. N. – podawanie lub udostępnienie gotowej wiedzy. U. – przyswajanie gotowej wiedzy. 2. Metoda poszukująca – uczenie się przez odkrywanie. N. – kierowanie procesem rozwoju zagrożeń. U. – rozwiązywanie zagadnień, dokonywanie odkryć, zdobywanie wiedzy. 3. Metoda zajęć praktycznych – uczenie się przez działanie. N. – organizacja działalności praktycznych. U. – działanie przeobrażające rzeczywistość. 4. Metoda oglądowa – uczenie się przez przeżywanie. N.– eksponowanie wartości moralnych, estetycznych i innych. U.– poznawanie wartości i ich przeżywanie.
4. N. winien znać budowę i zasady obsługi środków z których korzysta, a także metodykę posługiwania się nimi na lekcji. 5. Stosowane śr. wina być konkretne nieuszkodzone, a aparatura stosowana powinna dawać poprawne wyniki i powtarzalne. 6. Wszystkie śr. dyd. winny być przez N. sprawdzone i przygotowane przed lekcją. 7. Warunki obserwacji prowadzonych z U. śr. kszt. powinny być tak dobrane aby zapewnić widzialność obrazu i słyszalność dźwięku wszystkim U. 8. N. winien dbać o to aby U. mógł samodzielnie wykonywać proste śr. dyd. 9. Konieczne jest przygotowanie U. do właściwego korzystania ze śr. kszt. zgodnie z funkcją im przeznaczonym.
Ogólna klasyfikacja śr. kszt.: 1. Materiały graficzne (podręcznik, zeszyt przedmiotowy, literatura popularno – naukowa, materiały do gier dyd., tablice graficzne. 2. Sprzęt i materiały laboratoryjne 3. Modele i materiały do modelowania (modele mikro struktury materii, materiały do modelowania zależności fizyko – chemicznej, modele dynamiczne urządzeń technicznych, materiały obiektów przemysłowych. 4. Optyczne nośniki informacji (foliogram, fazogram), 5. Magnetyczne nośniki informacji (obraz w zapisie magnetowidowym, kaseta video) Klasyfikacja śr. dyd.: 1. Pomoce dyd. – płaszczyznowe (-graficzne; mapy, wykresy, - obrazowe; ilustracje, fotografie, - książkowe; podręczniki, zeszyty do ćw.), - przestrzenne (- statyczne; modele i gabloty, - ruchowe; eksponaty, rzeczywiste modele) 2. Materiały dyd. – wzrokowe (foliogramy, fonogramy, przeźrocza), - słuchowe (płyty CD, taśmy magnetofonowe), - wzrokowo – słuchowe (taśmy VHS lub prog. telewizyjne) 3. Techniczne śr. dyd. – wizualne (rzutnik pisma, rzutnik przeźroczy), - audytywne (gramofon, magnetofon), - audiowizualne (magnetowid, projektor filmowy), - automatyzujące proces kszt. (maszyny dyd., korepetytor, komputer)
4. Dyd. śr. pracy – maszyny (obrabiarki), - urządzenia (kopiarki), - przyrządy (kontrole programowe, laboratoryjne), - ogólnego przeznaczenia (sprzęt szkolny, piłka do gry na WF).
Funkcje podręcznika: - funkcja motywacyjna, - f informacyjna, - f ćwiczeniowa, - badawcza, - samokształceniowa, - autokorektywna.
Mysłowski wyróżnia 3 typy podręczników: 1. Podręcznik właściwy – jest to książka ściśle związana z prog. kszt. i kursem danego przedmiotu. 2. Uzupełniająca książka do czytania która wspiera uczenie się danego przedmiotu. 3. Książki podręczne (słowniki encyklopedyczne).
Trzy fazy planowania procesu kszt.: 1. Przed rozpoczęciem nauczania, 2. W trakcie nauczania, 3. Po zakończeniu nauczania. /Planowanie polega na gruntownie przemyślanym przewidywaniu przebiegu i rezultatów określonych procesów zgodnie z przygotowanym zarysem czynności, który obejmuje listę zadań jakie mają być wykonane w ustalonych terminach. Wskazuje realizatorów metody oraz śr. urzeczywistniania tych zadań sposoby kontroli uzyskanych wyników. Planowanie nauczania chroni N. od chaotyczności działania. Przygotowując się do realizacji planów N. sporządza roczny plan nauczania zwany także rozkładem materiału oraz okresowy plan nauczania. Plan okresowy – jest konkretniejszym rozwinięciem planu rocznego i stanowi podstawę do planowania pojedynczych lekcji.
Trzy etapy planowania zajęć: 1. Planowanie kierunkowe – obejmuje ono podjęcie ogólnych decyzji wyznaczających kierunki nauczania na danym poziomie kszt. 2. Planowanie wynikowe stanowi zestawienie zamierzonych wyników poznawczych U. W zakresie działu programowego. 3. planowanie metodyczne – dotyczy ono poszczególnych lekcji i obejmuje odpowiedni na pytanie: Jak prowadzić zajęcia dyd.?
Przygotowanie N. do lekcji pod względem: 1. merytorycznym tzw. rzeczowym. 2. metodycznym – wymaga przemyślenia struktury lekcji – oraz doboru odpowiednich metod kszt. form kszt. i śr. dyd. prowadzenie lekcji polega przede wszystkim na kierowaniu procesem nauczania, uczenia się. Jest ważną rzeczą aby N. rozpoczynał lekcję punktualnie i kończył we właściwym czasie. 3. Przygotowanie formalne N. do lekcji obejmuje napisanie przez niego konspektu lekcyjnego, który w formie skróconej nosi nazwę scenariusza lekcji, rozszerzona wersja nosi nazwę elaboratu.
Elementy strukturalne konspektu współczesnego: 1. temat lekcji – wyraża on ogólny cel lekcji. 2. Cele operacyjne lekcji – wyrażają one program czynności U. tj. precyzyjnie określają co U. powinien umieć, wykonać po danej jednostce lekcyjnej. 3. Zadania lekcji – zawierają one program czynności N. tj. określają co N. winien jest zrobić aby U. osiągnęli założone przez niego cele operacyjne lekcji. Zadania: kształcące, wychowawcze, w zakresie rozwoju myślenia uczących się intelektualnie. 4. Metody kszt. 5. Śr. kszt. 6. Tok lekcji (przebieg lekcji) w którym wyróżniamy: - rozpoczęcie lekcji, - sprawdzenie zad. domowego, - określenie aktualnego stanu wiedzy i sposobów działania, - uświadomienie celu lekcji i sformułowanie tematu, - kształtowanie nowej wiedzy (sposobu działania), - zastosowanie zdobytej wiedzy w sytuacji typowej i problemowej, - podanie i wyjaśnienie zadania domowego, - zakończenie lekcji. Metody sprawdzania wiedzy U.: - sprawdzian ustny, - spr. laboratoryjny, - obserwacji U., - spr. pisemny: - kartkówka, - klasówka, - testy: - ze względu na cel pomiaru: - testy sprawdzające, sprawdzające wielostopniowe oraz testy różnicujące; ze względu na zasięg stosowania: - testy szerokiego użytku, - testy nauczycielskie nieformalne.
Test operacyjny – w którym N. sprawdza tę wiedzę którą objęty jest prog. nauczania. Testy różnicujące –na U. zróżnicowanych (który U. jest najlepszy np. stosowany na egzaminach) treści te wykraczają poza program nauczania, jest rozszerzony.