Historia regionalna - historia miasta Lubań Śląski

Na zachód od rzeki Kwisy, aż po Nysę Łużycką rozciąga się ziemia, która przez długi okres dziejów należała do tzw. Milska. W przekazach XVII i XVIII wieku zaliczano ją do Górnych Łużyc. Tu właśnie na Pogórzu Izerskim, w malowniczej dolinie Kwisy leży Lubań, niegdyś ludna osada handlowo-celna. O charakterze tej osady zadecydowało jej bardzo korzystne położenie geograficzne. Krzyżowały się tu bowiem ważne trakty handlowe: trakt prowadzący ze Śląska do Czech oraz trakt z Rusi do Miśni i Łużyc. Także w tej chwili jest to bardzo korzystny układ. Od granicy z Niemcami dzieli nas 25 km. Jest to tyle samo co od granicy z Czechami. Ze wzmianek kronikarskich, nie zawsze popartych dokumentami, wynika, że stara osada rzemieślniczo-handlowa jaką był Lubań - otrzymuje prawa miejskie w I połowie XIII wieku. Dokładna data lokacji miasta nie jest znana, w tej kwestii trwają nadal spory wśród historyków. Jedni utrzymują, że Lubań lokowano jeszcze za czasów Bolka I Wysokiego. Inni uważają, że Lubań otrzymał prawa miejskie w 1220 roku, uzasadniając to tym, że budowę pierwszego ratusza ukończono w 1228 roku i pierwszą wzmiankę o nim umieszczono w dokumencie z 1237 roku Jeszcze inni twierdzą, że lokacja miasta musiała nastąpić w II połowie XIII wieku, około 1268 roku sieć ulic podporządkowano dwóm głównym krzyżującym się w obrębie miasta traktom. Tworzyły one już wówczas układ szachownicy. Centrum planu stanowił i stanowi do dziś kwadratowy rynek z wybiegającymi zeń pod kątem prostym ulicami. Cztery główne ulice u wylotu z miasta zakończone były bramami: Zgorzelecką na zachodzie, bramą Bracką na południu, na wschodzie - Mikołajską, na północy - Nowogrodziecką. Miasto początkowo podlegało wójtowi, następnie po sfinalizowaniu aktu lokacyjnego uzyskało samorząd, w skład którego wchodzili rajcy miejscy zwani "senatores" z burmistrzem na czele, noszącym tytuł "consul regens". Pierwszym burmistrzem Lubania był niejaki Mikołaj Herman. Od tej chwili Lubań przybrał charakter jednostki zdolnej do prowadzenia działań prawnych, której nieodłącznym atrybutem była pieczęć miejska. Pieczęć bowiem była wyrazem samorządu miejskiego. Nie istniała dopóki jego nie było, dopóty miasto było niezorganizowanym osiedlem. Najstarsza pieczęć Lubania pochodzi z XIII wieku, zachowana w woskowym odcisku przy dokumencie rajców z 21 sierpnia 1346 roku Siedzibą samorządu był ratusz, wzniesiony pośrodku rynku. Wokół ratusza ustawiono kramy i budy, w których rozkładali swe towary rzemieślnicy: piekarze, szewcy, rzeźnicy, sukiennicy. W swych burzliwych dziejach Górne Łużyce, a wraz z nimi Lubań często zmieniały panujących. Po śmierci Bolka I Wysokiego w 1201 roku przeszły pod władze korony czeskiej. W 1253 roku przechodzą jako posag córki króla czeskiego Wacława I - Beatrycze w ręce margrafa brandenburskiego Ottona III z rodu Askańczyków. Wiek XIII w dziejach Lubania znamionuje korzystny rozwój miasta w dziedzinie gospodarczej. O wysokiej stopie życiowej jego mieszkańców świadczy fakt, że w 1273 roku mieszczanie fundują wspaniały męski klasztor franciszkański. Posiadanie przez miasto klasztoru w owym czasie podnosiło jego rangę i prestiż lokalnej społeczności. W XIII wieku też przybywali licznie do Górnych i Dolnych Łużyc Flamandowie. Przybysze ci zaszczepili na ziemię lubańską bogate tradycje tkactwa sukienniczego, które przetrwało do XIX wieku ustępując tkactwu lnianemu. W Lubaniu kwitło piwowarstwo. Piwo lubańskie znane ze swej dobrej jakości w odległym o ponad 150 km Wrocławiu, gdzie podawano go w ratuszowej restauracji Piwnicy Świdnickiej, doskonale zachowanej do dziś.