Międzynarodowa współpraca pomiędzy euroregionami Polski i Niemiec.
Spis treści:
I. Pojęcie współpracy trans-granicznej.
II. Zasady funkcjonowania euroregionów.
III. Euroregiony w Polsce.
IV. Euroregion NYSA
V. Euroregion POMERANIA
VI. Euroregion SPREWA- NYSA- BÓBR
VII. Euroregion PRO EUROPA VIADRINA
VIII. Podsumowanie współpracy.
I. Pojęcie współpracy trans-granicznej.
Istotnym elementem polityki rozwoju polskich województw jest międzynarodowa współpraca trans-graniczna i międzyregionalna. Zapewnia ona przepływ doświadczeń pomiędzy regionami z różnych państw, ale także wspiera działania zmierzające do:
- podniesienia jakości funkcjonowania instytucji samorządowych;
- ułatwia rozwój turystyki;
- prowadzi do kulturowego rozwoju regionu;
- zapewnia współpracę w rozbudowie infrastruktury po obu stronach;
- jest znakomitym narzędziem promocji;
- zapewnia współpracę edukacyjną regionów.
Euroregionami nazywamy instytucję współpracy dwóch lub więcej jednostek reprezentujących regiony dwóch lub więcej państw (przynajmniej po jednym z każdego). Każda z nich jest powoływana na podstawie prawa wewnętrznego swojego kraju. Mogą nimi być korporacje samorządowe (tzn. pojedyncze samorządy lub związki gmin) lub władze lokalne. Zawierają one pomiędzy sobą umowy współpracy przekraczającej granice jednego państwa. Mimo unormowania w prawie wewnętrznym termin "Euroregion" nie występuje, ani w oficjalnych dokumentach o wymianie trans-granicznej pomiędzy państwami, ani też w oficjalnych dokumentach Unii Europejskiej (UE). Chociaż terminami oficjalnymi są "współpraca trans-graniczna" i "regiony trans-graniczne", to jednak "Euroregion" stał najczęściej używanym określeniem, na tę formę współdziałania, w prasie i literaturze z tego zakresu. Jednocześnie termin "współpraca trans-graniczna" zwykle używa się na każde wspólne uzgodnione działanie dwóch państw, które obejmuje regiony oraz gminy po obu stronach granicy. Dotyczy ono podejmowania współpracy lub wspólnych działań na określonym obszarze. Natomiast utartym przez nas terminem "Euroregion" postanowiono określać ściślejszą współpracę, na którą składają się wspólne stałe organy. Różnica polega tylko na większym zorganizowaniu tego ostatniego. Wynika z tego, że "współpraca transgraniczna" jest pojęciem szerszym od "Euroregionu". Nazwa "Euroregion" pochodzi od najstarszej inicjatywy współpracy transgranicznej "Euroregio". Została ona powołana do życia w 1958 roku na obszarze przylegającym do granicy holendersko - niemieckiej pomiędzy rzekami Ren, Ems i Jssel.
Euroregiony odegrały w UE bardzo dużą rolę w zacieśnianiu kontaktów pomiędzy krajami członkowskimi UE oraz w integracji z przyszłymi członkami Unii.
II. Zasady funkcjonowania euroregionów.
Pierwszą zasadą jest odrębność prawna jednostek, które współtworzą Euroregion. Wynika to z tego, że każdą z nich utworzono na podstawie ich prawa wewnętrznego. Posiadając umocowanie prawne mogą one zawrzeć ze sobą porozumienie o współpracy powołujące wspólne organy.
Ukształtowane organy podejmują decyzje mające na celu współdziałanie w zakresie określonego problemu.
Decyzje te są wiążące jedynie dla jednostek współtworzących Euroregion. Nie mają one jednak takiego charakteru względem mieszkańców obszarów objętych współpracą. Dopiero jednostki poprzez odpowiednie decyzje na podstawie swojego prawa wewnętrznego nadają tym decyzjom moc obowiązującą na określonym obszarze. Wynika z tego, że konkretne działanie podejmowane jest na podstawie obowiązującego prawa, oczywiście z uwzględnieniem kompetencji danej jednostki. Jest to kolejny dowód na to, że Euroregion nie jest tworem eksterytorialnym. Zasada ta ogranicza również ewentualną współpracę tylko do tych zagadnień, które leżą w kompetencjach wszystkich współtworzących Euroregion.
Główne cele Euroregionu to:
- inicjowanie powstawania nowych przejść granicznych,
- ochrona środowiska naturalnego i przeciwdziałanie zagrożeniom ekologicznym,
- korzystne zagospodarowanie przestrzenne regionu,
- współpraca w rozwoju turystyki,
- wymiana kulturalna i troska o dziedzictwo kulturowe,
- współpraca przy likwidowaniu pożarów i katastrof,
- współdziałanie w zakresie pomocy społecznej i humanitarnej,
- rozwój kontaktów ludności zamieszkującej w Euroregionie
- wymiana kulturalna i opieka nad wspólnym dziedzictwem kultury,
- współpraca służb ratowniczych i górskich na terenie Euroregionu,
- współpraca między szkołami i młodzieżą na terenie Euroregionu.
- poprawę warunków życia ludzi zamieszkujących obszar Euroregionu,
- ułatwienie wzajemnych kontaktów,
- zbliżenie lokalnych społeczeństw,
- przełamywanie historycznych uprzedzeń
- programowanie prac zmierzających do zapewnienia zrównoważonego rozwoju gospodarczego z uwzględnieniem stanu rozwoju gospodarki każdej ze stron,
- wspieranie działań zmierzających do nawiązania współpracy między władzami regionalnymi i terytorialnymi.
W latach `90tych w Polsce znacznie wzrastało zainteresowanie euroregionami, obecnie mamy ich aż 13.
Postanowienia Konwencji dotyczące obowiązków państw w rozwiązywaniu problemów prawnych czy administracyjnych uzupełnia zwłaszcza Europejska Karta Samorządu Terytorialnego , sporządzona w Strasburgu 15 października 1985 r., która w Polsce weszła w życie z dniem 1 marca 1994 r. Postanowienia Karty dotyczące kompetencji samorządów lokalnych są dość precyzyjne, jednak nie odnoszą się wprost do współpracy transgranicznej. W Karcie uzgodnione zostały podstawowe rozwiązania prawne odnoszące się do samorządu terytorialnego. Umożliwia to procesy decentralizacyjne. Istotną jej część stanowią koncepcja i kompetencje samorządu terytorialnego i społeczności lokalnych. Określono również warunki kontroli administracyjnej, formy zasobów finansowych i wewnętrzne struktury administracyjne samorządów terytorialnych. W myśl Preambuły Karty społeczności lokalne stanowią jedną z zasadniczych podstaw ustroju demokratycznego i że należy im przyznać rzeczywiste uprawnienia jako warunek skutecznego i bliskiego obywatelowi zarządzania. Ugruntowywanie samorządu terytorialnego przyczynia się w poważnym stopniu do budowy Europy w oparciu o zasady demokracji , o ile społeczności lokalne są wyposażone w demokratyczne i autonomiczne organy decyzyjne. W Karcie określono pojęcie samorządu terytorialnego i wyznaczono jego standardy europejskie. Biorąc pod uwagę strukturę euroregionów ma to kluczowe znaczenie i z pewnością będzie rodzić problemy w układach z państwami niespełniającymi tych standardów
III. Euroregiony w Polsce
Nazwa euroregionu Strony porozumienia Sygnatariusze porozumienia
POMERANIA
(polsko-niemiecko-szedzki) Komunalny Związek Celowy Gmin Pomorza Zachodniego "Pomerania", miasto Szczecin, Niemiecki Związek komunalny "Pomerania" i Związek Gmin Skanii przewodniczący stowarzyszeń, prezydent związku i prezydent miasta
SPREWA-NYSA-BÓBR
(polsko-niemiecki) Stowarzyszenie Gmin Rzeczypospolitej Polskiej i Niemieckie Stowarzyszenie Miast i Powiatów przewodniczący stowarzyszeń
PRO EUROPA VIADRINA
(polsko-niemiecki) Związek Gmin Polskich Euroregionu "Pro Europa Viadrina" i Niemieckie Stowarzyszenie "Środkowa Odra" przewodniczący stowarzyszeń
NYSA
(czesko-polsko-niemiecki) Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu "Nysa", Euroregion "Nysa" Regionalne Komunalne Stowarzyszenie Gmin Północnych Czech oraz Komunalne Stowarzyszenie Euroregionu "Nysa". Sekcja Niemiecka przewodniczący stowarzyszeń i w przypadku Czech dodatkowo przewodniczący powiatów
GLACIENSIS
(polsko-czeski) Stowarzyszenie Gmin Ziemi Kłodzkiej i Regionalne Stowarzyszenie do spraw Współpracy Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej przewodniczący stowarzyszeń
PRADZIAD
(polsko-czeski) Stowarzyszenie Gmin Dorzecza Osobłogi, Unia Turystyczna Ziemi Nyskiej oraz Stowarzyszenie miast i gmin Powiatów Bruntal, Jasenik i Sumperk przewodniczący stowarzyszeń
SILESIA
(polsko-czeski) Stowarzyszenie Gmin Dorzecza Górnej Odry oraz Regionalne Stowarzyszenie spółpracy Czesko-Polskiej Śląska Opawskiego przewodniczący stowarzyszeń
ŚLĄSK CIESZYŃSKI
(polsko-czeski) Stowarzyszenie Rozwoju i Współpracy Regionalnej "Olza" oraz Regionalne Stowarzyszenie Współpracy Czesko-Polskiej Śląska Cieszyńskiego przewodniczący stowarzyszeń
TATRY
(polsko-słowacki) Stowarzyszenie "Euroregion Tatry" i Związek "Region Tatry" przedstawiciele wsi i miast słowackich oraz polskich gmin (wójtowie, burmistrzowie i prezydenci)
KARPACKI
(polsko - słowacko - ukraińsko - węgiersko - rumuński) Związek Międzyregionalny "Euroregion Karpacki" wojewodowie oraz przewodniczący sejmików gmin dwóch województw, przedstawiciele Stowarzyszenia Regionu Karpackiego, 6 miast słowackich, Przedstawiciel Prezydenta Ukrainy na Obwód i przewodniczący rady Obwodu oraz 2 pełnomocników Prezydenta Republiki Węgierskiej na komitaty oraz przedstawiciele Zgromadzeń Regionalnych i miast o statucie stolicy komitatu, przewodniczący 5 okręgów rumuńskich
BUG
(polsko-ukraiński) Związek Transgraniczny Euroregionu "Bug" Wojewodowie 4 województw oraz przewodniczący Rady Obwodowej
NIEMEN
(polsko - białorusko - litewski) Związek Transgraniczny "Euroregion Niemen" Wojewoda, przewodniczący Obwodowego Komitetu Wykonawczego oraz zarządcy 2 powiatów litewskich
BAŁTYK
(polsko - duńsko - litewsko - łotewsko - rosyjsko - szwedzki) Hrabstwo Bornholmu, miasto i region Liepaja, Okręg Kłajpejdzki oraz merostwa miast Kłajpejdy, Pałangi i Neringi oraz rejonów Kłajpejdzkiego, Kretingskiego, Sziłudzkiego i Skuodowskiego, Stowarzyszenie Gmin Rzeczypospolitej Polskiej "Euroregionu Bałtyk" oraz urzędy Wojewody i Sejmiki Samorządowe Gmin byłych województw elbląskiego, gdańskiego, olsztyńskiego i słupskiego, Związek Municypalny Obwodu Kaliningradzkiego, Stowarzyszenie Władz Lokalnych i Rady województw Blekinge i Kronberg, Urząd Wojewódzki Administracji Blekinge oraz Rada Regionalna Województwa Kalmar Wojewodowie i przewodniczący sejmików, stowarzyszeń i rad związków, merowie miast i rejonów oraz dyrektorzy rad wojewódzkich
Źródło: T. Borys: "Panorama Euroregionów", Jelenia Góra 1997, s. 54-55.
IV . Euroregion NYSA
Euroregion Nysa (Neisse-Nisa) obejmuje trzy obszary przygraniczne na styku granic Polski, Niemiec i Czech. Obecnie leży również na granicy między Unią Europejską i kandydującymi do niej krajami Europy Środkowo-Wschodniej. Obszar Euroregionu, po ostatnich zmianach związanych z reformą administracyjną w Polsce, obejmuje 10,6 tys. km2, z tego część polska zajmuje 4 tys.km2 (37,7%), niemiecka 3,1 tys. km2, a czeska 3,5 tys. km2. Tworzą go trzy komunalne związki gmin, miast i powiatów, które zawarły porozumienie o wzajemnej współpracy, utworzyły odpowiednią strukturę organizacyjną oraz uzgodniły regulaminy funkcjonowania wspólnych instytucji. Polska część euroregionu obejmuje 39 gmin województwa dolnośląskiego i 4 gminy województwa lubuskiego. Największymi miastami leżącymi po polskiej stronie Euroregionu Nysa są: Jelenia Góra, Bolesławiec, Zgorzelec i Lubań Śląski. Oprócz tego, na terytorium Euroregionu położone są znane miejscowości turystyczne i uzdrowiskowe takie jak: Karpacz, Szklarska Poręba czy Świeradów Zdrój. Głównym elementem krajobrazu polskiej części Euroregionu są góry. Rozciąga się tu zachodnia część Sudetów obejmująca Góry Izerskie, Karkonosze, Góry Kaczawskie i Rudy Janowskie. Najwyższym szczytem jest leżąca w Karkonoszach Śnieżka o wysokości 1603 m n.p.m. Na terenie polskiej części Euroregionu jest też wiele Ąródeł wód mineralnych i leczniczych. Obszar zasobny jest również w bogactwa naturalne takie jak węgiel brunatny, kwarc, dolomit, bazalt i minerały szlachetne. Niemiecka część Euroregionu obejmuje obszar wschodniej Saksonii. Do największych miast wchodzących w jego skład należą Grlitz, Hayerswerda, Bautzen, Weiwasser i Zittau. Na terenie tej części Euroregionu znajdują się krajobrazy pojezierne, lasy i wrzosowiska oraz pasmo Gór Żytawskich.
Czeska część Euroregionu położona jest w północnej części Czech. Największymi miastami są: Liberec, Jablonec n. Nisou, esk Lp. W krajobrazie czeskiej części dominują góry z masywów Gór Izerskich i Karkonoszy. W południowej części znajdują się unikatowe formy skalne z piaskowca zwane Czeskim Rajem. Są tam także liczne akweny i zbiorniki wodne np. jezioro Machovo.
Historia
Euroregion Nysa powstał w maju 1991 roku z inicjatywy lokalnych działaczy terenów przygranicznych. Patronat nad konferencją, w czasie której opracowano memorandum zawierające kierunki wspólnego działania, objęli prezydenci: Vaclav Havel, Richard Wiezscker i Lech Wałęsa.
Punktem wyjścia do współpracy było przekonanie, że problemy regionu można rozwiązywać jedynie wspólnym wysiłkiem, w dobrym sąsiedztwie, dla i z ludĄmi tutaj żyjącymi. Tym bardziej, że różnice kulturowe, gospodarcze i administracyjne są najsilniej odczuwane przy samej granicy, a tereny odległe centrów zwykle wolniej się rozwijają.
W czerwcu tego samego roku powołano trójstronną grupę roboczą, która opracowała dokumenty o współpracy ponad granicami państwowymi.
Działalność
Działania w Euroregionie koncentrują się przede wszystkim na opracowaniu wspólnych planów zagospodarowania przestrzennego i ochrony środowiska.
Plany rozwojowe poszczególnych części Euroregionu Nysa uwzględniają już główne cele współpracy i nie kolidują z planami rozwoju przestrzennego przygotowywanymi przez stronę polską, niemiecką i czeską.
Dzięki skoordynowanym działaniom powstają materiały potrzebne do opracowywania projektów, które mogą liczyć na dofinansowanie z unijnych funduszy pomocowych.
Wspólne ustalanie planów zagospodarowania przestrzennego nie byłyby możliwe bez dokładnej znajomości danych potrzebnych do oceny sytuacji i prób prognozowania. W tym celu, urzędy statystyczne Euroregionu podjęły współpracę. Jej najbardziej znaczącym wynikiem jest wydawanie "Rocznika Euroregionu Neisse - Nisa - Nysa" w czterech wersjach językowych: polskim, niemieckim, czeskim i angielskim.
Ochrona przyrody jest kolejnym celem współpracy ponadgranicznej w Euroregionie. Do 1990 roku jego teren był jednym z najbardziej zanieczyszczonych obszarów w Europie, nazywany "czarnym trójkątem", a powodem był przemysł związany z wydobyciem i przetwarzaniem węgla brunatnego.
Wspólne działania doprowadziły do stopniowej poprawy sytuacji. Rozpoczęto modernizacje elektrowni węglowych i zastępowanie ich bardziej ekologicznymi (np. wiatrowymi na terenie niemieckiej części euroregionu). W 1997 roku opracowano koncepcję rozwoju energetyki w Euroregionie, która zakłada dalsze proekologiczne działania i kontrolowanie na bieżąco jakości środowiska.
W 1997 roku, dzięki wsparciu z międzynarodowych funduszy, w całym Euroregionie uruchomiono monitoring stanu atmosfery, dzięki któremu można szybko reagować na niekorzystne zjawiska.
Również jakość wód na terenie Euroregionu nie należała na początku lat 90-tych do zadawalających. Zwłaszcza główna rzeka euroregionu: Nysa Łużycka była bardzo zanieczyszczona. Przy wsparciu funduszy europejskich w 1994 roku wybudowano oczyszczalnię ścieków wraz z systemem kanalizacyjnym dla miast Liberec i Jablonec n. Nisou. Powołano specjalną grupę roboczą o nazwie "Czysta Nysa", która koordynuje działania euroregionu w dziedzinie ochrony wód.
Dzięki transgranicznej współpracy udało się - po roku 1990 - połączyć wspólną siecią kanalizacyjną kilka miast na granicy czesko-niemieckiej, co pozwoliło na znaczne oszczędności (budowa oddzielnych oczyszczalni byłaby znacznie droższa).
Dzięki tym inwestycjom i prawie 50 mln euro z funduszy europejskich, uzyskano poprawę czystości rzeki Nysy Łużyckiej o 75 proc. w porównaniu z pierwotnymi pomiarami. Powołano także specjalną grupę roboczą pod nazwą "Lasy", która chroni i odbudowuje zasoby leśne na terenie Euroregionu, zniszczone w wyniku dużego zanieczyszczenia środowiska. W wyniku działań tej grupy, opracowano raport o stanie lasów, a przy współpracy funduszy europejskich udało się m. in. stworzyć Bank Genów Leśnych w Kostrzycy i przystąpić do zalesiania terenów poprzemysłowych i nieużytków.
Również wspieranie projektów, zwłaszcza w dziedzinie kultury i sportu, przyczyniło się do intensyfikacji kontaktów między mieszkańcami trzech państw.
V. Euroregion POMERANIA
Euroregion Pomerania tworzą obecnie regiony przygraniczne trzech państw:
Republiki Federalnej Niemiec,
Królestwa Szwecji,
Rzeczypospolitej Polskiej.
W skład strony niemieckiej wchodzą cztery powiaty przygraniczne i dwa miasta wydzielone Meklemburgii Pomorza Przedniego (Rgen, Nordvorpommern, Ostvorpommern, Uecker Randow, Stralsund i Greifswald) oraz dwa powiaty Brandenburgii (Uckermark i Barnim) - wszystkie zrzeszone w Związku Komunalnym Europaregion Pomerania. Stronę szwedzką tworzą 33 gminy regionu Skania, tworzące Związek Gmin Skanii. Stronę polską tworzy Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pomerania (większość gmin zachodniopomorskich).
Euroregion Pomerania rozciąga się na powierzchni ok. 41 tys. km2 i jest zamieszkiwany przez ponad 3,4 mln mieszkańców.
Powstanie i historia Euroregionu Pomerania
Euroregion Pomerania jest regionem granicznym, który - ze względu na swoje położenie geograficzne - zyskuje szczególne znaczenie. Idea jego powołania pojawiła się już na początku 1992r. jako odpowiedź na wysuniętą w 1991r. przez stronę niemiecką koncepcję tzw. Regionu Odry, określoną później jako Plan Stolpego. Alternatywna propozycja strony polskiej sformułowana została wiosną 1992 r. przez Urząd Wojewódzki w Szczecinie i uściślona w uchwale Sejmiku Samorządowego Gmin Województwa Szczecińskiego z września tego samego roku. W latach 1992-1995 prowadzone były rozmowy dwustronne, z udziałem gmin polskich i niemieckich, oraz czterostronne, z przedstawicielami gmin szwedzkich i duńskich w charakterze obserwatorów. Strona szwedzka i duńska nie przedstawiały jednak bliżej sprecyzowanych interesów i celów, poza związanymi z rybołówstwem i turystyką. Składały jedynie ogólne deklaracje chęci przystąpienia do Euroregionu po kilkuletniej obserwacji funkcjonowania tego obszaru współpracy transgranicznej. Trwające rozmowy przedłużały się z powodu braku uzgodnień proceduralnych, statutowych i merytorycznych. Różnice zdań dotyczyły zwłaszcza struktury przyszłego euroregionu.
Toczącym się rozmowom towarzyszył proces powstawania pierwszych struktur euroregionalnych:
wrzesień 1992r. - powstanie Związku Komunalnego Europaregion Pomerania (Kommunalgemeinschaft Europaregion Pomerania e.V.) z siedzibą w Lcknitz;
14 października 1993r. - zawiązanie Komunalnego Związku Celowego Gmin Pomorza Zachodniego "Pomerania";
11 lutego 1994r. - podpisanie dwustronnego Porozumienia o ponadgranicznej współpracy pomiędzy Komunalnym Związkiem Celowym Gmin Pomorza Zachodniego "Pomerania" a Związkiem Komunalnym Europaregion Pomerania;
15 grudnia 1995r. - w szczecińskim Zamku Książąt Pomorskich podpisano polsko-niemiecką "Umowę o utworzeniu Euroregionu Pomerania";
26 lutego 1998r. - Euroregion Pomerania rozszerzył się o trzeciego partnera - szwedzką Skanię;
29 lutego 2000r. - podpisanie "Transgranicznej Koncepcji Rozwoju i Działania Euroregionu Pomerania na lata 2000 - 2006".
Cele i ich realizacja
Celem współpracy w Euroregionie Pomerania jest podejmowanie wspólnych działań dla równomiernego i zrównoważonego rozwoju Regionu oraz zbliżenia jego mieszkańców i instytucji. Cele te można osiągnąć w szczególności poprzez:
podnoszenie poziomu życia obywateli mieszkających w Regionie,
popieranie idei jedności europejskiej,
współpracę i wymianę grup społecznych, naukowych, zawodowych, kulturalnych oraz młodzieżowych,
budowanie oraz dostosowanie infrastruktury do potrzeb ruchu granicznego i regionalnego,
rozwój współpracy gospodarczej, wymiany know-how oraz transferu technologii,
stworzenie kompleksowego systemu informacyjnego w celu wymiany danych w Euroregionie,
wspieranie przy rozwiązywaniu problemów związanych z przekraczaniem granicy,
współpraca w zakresie likwidacji pożarów i skutków klęsk żywiołowych.
VI. Euroregion SPREWA- NYSA- BÓBR
Położenie
Euroregion położenie w Europie Środkowej. Rozciąga się ok. 40 km w kierunku zachodnim i ok. 90 km w kierunku wschodnim licząc od 100 km odcinka granicy polsko-niemieckiej, którą tworzy w tym miejscu rzeka Nysa. Krajobraz ma typowy charakter polodowcowy, z płaski mi dolinami rzecznymi i równinnymi powierzchniami, gdzie przeważają lasy na glebach piaszczystych. Polska część Euroregionu Sprewa - Nysa - Bóbr położona jest w środkowej części zachodniej granicy Polski. Gminy należące do Euroregionu znajdują się w południowej części województwa lubuskiego. Niemiecka część Euroregionu rozciąga się w południowo-wschodniej części idu Brandenburgia: od lasów nad górną Sprewą na północnym wschodzie do Nysy na wschodzie i do łańcucha wzgórz stanowiących wał dolnołużycki na południu. Obejmuje znaczną część terytorium Łużyc Południowych. Charakteryzuje się licznymi jeziorami, rzekami, torfowiskami i rozległymi lasami sosnowymi.
Struktura euroregionu
RADA EUROREGIONU
Konferencja Stowarzyszenia
Gmin RP
Zgromadzenie Członków
Stowarzyszenia Niemieckiego
PREZYDIUM
Konwent Stowarzyszenia
Gmin RP
Zarząd Stowarzyszenia
Miast i Powiatów RFN
SEKRETARIAT
Polskie biuro Euroregionu
Biuro stowarzyszenia niemieckiego
GRUPY ROBOCZE
1. gospodarka, komunikacja, turystyka
2. rolnictwo, leśnictwo, ochrona środowiska
3. młodzież, sport, oświata, kultura
4. informacja
Historia
Rozmowy dotyczące powstania Euroregionu na granicy Województwa zainicjowane zostały pod koniec 1991 r.. Inicjatorami tych działań były gminy: Lubsko, Jasień, Brody, Nowogród Bobrzański i Trzebiel po stronie polskiej oraz miasto Forst po stronie niemieckiej. W 1992 roku do prac dotyczących problematyki powstania Euroregionu włączyli się przedstawiciele innych gmin oraz Wojewoda Zielonogórski po stronie polskiej, a po stronie niemieckiej Związek Miast i Powiatów, do którego weszły powiaty: Guben, Spremberg, Cottbus oraz miasto Cottbus. Ostateczne zebranie założycielskie Stowarzyszenia odbyło się dnia 2 czerwca 1993 z udziałem przedstawicieli gmin-założycieli oraz Wojewody Zielonogórskiego. Uroczystość podpisania umowy, powołującej oficjalnie do życia Euroregion, odbyła się w Gubinie w dniu 2 czerwca 1993 r. w obecności licznych przedstawicieli gmin, Wojewody Zielonogórskiego, Ministra Pełnomocnika Ambasady Polskiej w Berlinie, Przewodniczącego Związku Miast Polskich, oraz przedstawicieli Związku Powiatów i Miast Niemieckich. Umowa reguluje szeroko rozumianą współpracę partnerów po obu stronach polsko-niemieckiej granicy, a uwieńczyli ją swymi podpisami Prezes Konwentu Stowarzyszenia Gmin RP Euroregion &Niemieckiego Euroregion &jest platformą dobrowolnej współpracy polskich gmin z powiatami i miastami Republiki Federalnej Niemiec. Współpraca realizowana jest na podstawie równości prawa obu stron z uwzględnieniem Układu Ramowego o Ponadgranicznej Współpracy pomiędzy gminami a stowarzyszeniami terytorialnymi.
Działalność
Działalność Euroregionu zmierza do wyeliminowania istniejących przeszkód, takich jak:
codzienne problemy graniczne, których zniesienie może się odbyć tylko na drodze zwiększenia przepustowości granicy dla małego ruchu granicznego,
problemy różnic kulturowych, w tym bariery językowej i stereotypów zakorzenionych w świadomości mieszkańców strony polskiej i niemieckiej,
problemy środowiska i ochrony krajobrazu wynikające z przestrzennego zagospodarowania regionu i nakładów inwestycyjnych,
problemy transgranicznej współpracy gospodarczej, w tym transfer nowych technologii oraz obustronna wymiana doświadczeń.
Ukształtowanie identyfikacji regionalnej, regionalnej świadomości mieszkańców powinno służyć przede wszystkim zwiększeniu wzajemnych kontaktów. Promocja aktywnego kultywowania tradycji wpłynie na utworzenie szczególnej, emocjonalnej więzi z regionem. Poprzez realizację wartości integracyjnych dąży się do osiągnięcia jedności Euroregionu. Tworzenie tożsamości regionalnej oraz realizowanie poszczególnych projektów o charakterze transgranicznym ma fundamentalne znaczenie w kształtowaniu dobrosąsiedzkich stosunków na polsko-niemieckim pograniczu.
Przedsięwzięcia Euroregionu
Program Ekorozwoju: Małopolski Program Rozwoju Wsi i Rolnictwa; Regionalny Program Restrukturyzacji Gospodarki i Przeciwdziałania Bezrobociu w Województwach Polski Północnej; Program Restrukturyzacji i Rozwoju Gospodarki Województwa Katowickiego; Program Ekorozwój w Euroregionie &
Projekt turystyczny ścieżek rowerowych
Rozbudowa linii kolejowej Żagań
Wspólna oczyszczalnia ścieków Gubin- Guben
Projekt ponadgranicznej ochrony lasów- EUROLAS dotyczy ochrony przeciwpożarowej la sów przygranicznych z założenia ma transgraniczny charakter.
Projekt ponadgranicznej ochrony środowiska w zakresie zapobiegania, zwalczania i usuwania katastrof i klęsk żywiołowych
Aktywizacja kontaktów transgranicznych w dziedzinie kultury, turystyki, sportu, oświaty i środków masowego przekazu realizacja małw masowegoów eurorgionalnych w ramach programu pomocowego Unii Europejskiej Phare CBC
Targi Euroregionu Sprewa-Nysa-Bóbr
Realizacja projektów transgranicznej współpracy młodzieży
Cele
Nadrzędnym celem Euroregionu zgodnie z podpisaną uchwałą jest wszechstronna działalność na rzecz obszarów przygranicznych Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Federalnej Niemiec, ich sanacji ekologicznej, rozkwitu gospodarczego i kulturalnego oraz stałej poprawy warunków życia ich mieszkańców w tym zniwelowanie istniejących różnic sytuacji ekonomicznej. Realizacja wyznaczonego celu ukierunkowana jest na:
współdziałanie z niemieckimi podmiotami działalności komunalnej i wspólnotami komunalnymi w ramach Euroregionu,- harmonizowanie działalności komunalnej w zakresie programowania rozwoju terenów objętych działalnością Euroregionu,
działanie na rzecz przyspieszonego rozwoju i wzajemnego dostosowania systemów infrastruktury technicznej i społeczno-usługowej o zasięgu oddziaływania ponadgranicznego,
dążenie do zwiększania potencjału ekonomicznego Euroregionu przy zachowaniu zasad i rygorów ekologicznych,
tworzenie korzystnych warunków dla ponadgranicznej współpracy różnych podmiotów w dziedzinie kultury, nauki, oświaty, turystyki i rekreacji, zdrowia, opieki społecznej oraz innych przyjętych przez członków Stowarzyszenia,
współdziałanie w przypadku katastrof i klęsk żywiołowych,
integrację ludności całego regionu poprzez tworzenie warunków i sprzyjanie rozwojowi bezpośrednich kontaktów osobistych pomiędzy mieszkańcami sąsiadujących ze sobą krajów,
stale informowanie opinii publicznej po obu stronach o celach, zasadach, programach i konkretnych przedsięwzięciach w zakresie współpracy transgranicznej.
Dominującymi tematami współpracy są:
- wspólne zarządzanie i gospodarka komunalna w miastach granicznych,
- organizacja wspólnych szkół dwujęzycznych,
- wspólne uzgadnianie planów przestrzennego zagospodarowania,
- rozbudowa infrastruktury przejść granicznych.
Jednym z najbardziej spektakularnych efektów działania było podpisanie w 1997 r. umowy o budowie wspólnej oczyszczalni ścieków Gubin-Guben. Ponadto w Euroregionie realizowane są dwa projekty inwestycyjne dofinansowywane przez fundusz PHARE. Pierwszy z nich pod nazwą Eurolas" dotyczy ochrony przeciwpożarowej lasów przygranicznych, kontrolę i wymianę informacji z zakresu ochrony lasów i zwalczania szkodników leśnych. Drugi to projekt tras rowerowych biegnących przez tereny Euroregionu po polskiej i niemieckiej stronie. Pomoże on w promocji turystycznej regionu i stworzy szersze podstawy działań w zakresie sportu i rekreacji. Obecnie realizowanych jest około 60 projektów wymiany młodzieży, w tym również przedsięwzięcia polsko-niemiecko-francuskie i polsko-niemiecko-węgierskie. Poszczególne programy w ramach wymiany młodzieży mają różnorodny charakter i są organizowane w różnej formie: warsztatów muzycznych, plastycznych, ekologicznych, obozów językowych i jeĄdzieckich, praktyk uczniów szkół średnich w Niemczech i wyjazdów szkoleniowych. W ramach promocji kultury polskiej w regionie otwarto Centrum Wystawowe Euroregionu z siedzibą w Gubinie, popularyzujące polską sztukę poprzez wystawy i koncerty. Aktywizacji gospodarczej służą odbywające się corocznie na terenie Polski i Niemiec Targi Euroregionu oraz Bank Informacji Gospodarczej, w którym znajdują się oferty polskich i niemieckich firm pragnących nawiązać ściślejszą współpracę w wybranej dziedzinie gospodarki.
VII. Euroregion PRO EUROPA VIADRINA
Euroregion "Pro Europa Viadrina" leży na handlowo-komunikacyjnej trasie wschód-zachód (Rotterdam-Berlin-Warszawa-Moskwa).
Do polskiej części Euroregionu należy 29 gmin o powierzchni ok. 6.000 km2 zamieszkałych przez ponad 400 tys. osób. Niemiecka część obejmuje tereny miasta Frankfurt nad Odrą oraz powiatów Mrkisch Oderland, Oder-Spree o łącznej powierzchni 4.726 km2 zamieszkałe przez 449 tys. ludności.
Polsko-niemiecka granica ma 461 km. Odcinek graniczny Euroregionu wynosi 135 km i znajduje się na nim 6 przejść granicznych: 4 samochodowe i 2 kolejowe. Na przejściu granicznym Frankfurt nad Odrą-Świecko odprawia się połowę towarów przewożonych między Polską i Niemcami.
Euroregion powstał w grudniu 1993 r. na mocy umowy podpisanej przez Stowarzyszenie Gmin Lubuskich, Związek Gmin Gorzowskich i Niemieckie Stowarzyszenie "Środkowa Odra".
Euroregion "Pro Europa Viadrina" obejmuje po stronie polskiej 33 gminy z terenu dwóch województw lubuskiego i zachodniopomorskiego. Powierzchnia tej części Euroregionu wynosi 7 128 km2 i jest zamieszkana przez ponad 447 tys. osób.
Po stronie niemieckiej w skład Euroregionu wchodzi 1 miasto wydzielone i 2 powiaty z landu Brandenburgia. Powierzchnia tej części Euroregionu wynosi 4 517 km2 i jest zamieszkana przez 448 tys. osób.
Funkcjonowanie Euroregionu po stronie polskiej jest finansowane ze składek gmin członkowskich oraz ze środków PHARE. Środki te posłużyły sfinansowaniu inwestycji z zakresu komunikacji i transportu takich jak: terminal odpraw towarowych w Świecku, modernizacja kolejowego przejścia granicznego w Kunowicach oraz modernizacja dróg prowadzących do przejść granicznych.
Znajdujące się na terenie Euroregionu przejścia graniczne sprzyjają obsłudze ruch trasgranicznego i powodują, że współpraca gospodarcza w tym regionie rozwija się dynamicznie, m.in. poprzez tworzenie spółek polsko-niemieckich.
Głównymi ośrodkami współpracy przygranicznej są Gorzów Wielkopolski i Słubice. W Gorzowie Wielkopolskim znajduje się Polsko-Niemieckie Towarzystwo Wspierania Gospodarki, utworzone w 1994 roku jako spółka polsko-niemiecka (obie strony po 50% akcji). Do ważnych imprez handlowych należą odbywające się w Gorzowie Wielkopolskim corocznie od 1993 roku Gorzowsko-Brandenburskie Targi Pogranicza. Z kolei Słubice to miasto, gdzie realizuje się szereg wspólnych przedsięwzięć polsko-niemieckich, imprez kulturalnych, zarówno o znaczeniu lokalnym, jak i międzynarodowym. Współpraca samorządów lokalnych Słubic i Frankfurtu nad Odrą obejmuje gospodarkę komunalną, ochronę środowiska, planowanie przestrzenne, oświatę, kulturę i turystykę.
Historia
Współpraca przygraniczna na środkowym Nadodrzu rozpoczęła się w 1991 roku, po wprowadzeniu bezwizowego ruchu granicznego między Polską i Niemcami. Szczególne znaczenie miało podpisanie porozumienia o współpracy pomiędzy Słubicami i Frankfurtem nad Odrą. We wrześniu 1992 r. otwarto w Słubicach wspólne, polsko-niemieckie biuro koordynacyjne "Pro Europa Viadrina", a w czerwcu następnego roku podpisano list intencyjny o utworzeniu Euroregionu.
W grudniu 1993 roku przedstawiciele Stowarzyszenia Środkowa Odra (Mittlere Oder), Stowarzyszenie Gmin Lubuskich Pogranicze oraz Związku Gmin Gorzowskich podpisali umowę o utworzeniu Euroregionu.
W dniu 5 czerwca 1993 roku został podpisany List Intencyjny o utworzeniu euroregionu. Ze strony polskiej podpisał go Prezes Stowarzyszenia Lubuszan Pogranicze - Paweł Kisielewski, a ze strony niemieckiej Prezes Stowarzyszenia Środkowa Odra - Wolfgang Pohl.
21 grudnia 1993 roku przedstawiciele Stowarzyszenia Środkowa Odra (Mittlere Oder), Stowarzyszenie Gmin Lubuskich Pogranicze oraz Związku Gmin Gorzowskich podpisali w Rogach (Rzeczpospolita Polska) Umowę o utworzeniu Euroregionu PRO EUROPA VIADRINA. Strony zawierające umowę deklarują w niej wolę:
zapewnienia dobrosąsiedzkich stosunków między Polakami i Niemcami,
utrwalania regionalnej tożsamości Polaków i Niemców mieszkających w rejonie przygranicznym przez stworzenie wspólnej perspektywy na przyszłość,
podnoszenia dobrobytu mieszkańców regionu przygranicznego poprzez stworzenie przyszłego transgranicznego polsko-niemieckiego regionu gospodarczego,
promowania idei jedności europejskiej i porozumienia międzynarodowego,
ustalania wspólnych przedsięwzięć oraz uzyskania środków potrzebnych do ich realizacji.
W lutym 1998 roku Rada Euroregionu "Pro Europa Viadrina" podjęła uchwałę o zmianie reprezentanta strony polskiej w euroregionie. Stronę polską zaczęło reprezentować Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu "Pro Europa Viadrina".
Działalność
Działania w Euroregionie koncentrują się wokół turystyki, pomocy w wykorzystywaniu unijnych funduszy, transgranicznej współpracy gospodarczej i handlowej oraz wymiany młodzieży. Symbolem integrującej się Europy jest w Euroregionie wspólna placówka naukowo-badawcza w Słubicach utworzona przez partnerskie uniwersytety: im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM) i Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą (UEV) - Collegium Polonicum. Głównym jej zadaniem jest wspieranie naukowej i kulturalnej współpracy między Polską i Niemcami, porzez prowadzenie badań nad regionami przygranicznymi i promowanie wiedzy o Polsce i krajach Europy Wschodniej. Na terenie Euroregionu funkcjonuje wiele - zwłaszcza małych i średnich - firm. Główne skupiska przemysłowe to Gorzów (chemia, tekstylie, części samochodowe), Kostrzyn (papier), Eisenhttenstadt (stal) oraz Rdersdorf (materiały budowlane). Do najbardziej dynamicznie rozwijających się w tym regionie dziedzin należy handel. Zachodnia granica z Berlinem umożliwia bezpośrednie dojście do rynków Europy Środkowej oraz Zachodniej, a także do wykwalifikowanej siły roboczej i dobrze rozwiniętych terenów przemysłowych. Centra gospodarcze to miasta Gorzów, Kostrzyn, Słubice, Frankfurt nad Odrą i Eisenhttenstadt.
Po obu stronach granicy organizuje się wiele imprez kulturalnych o charakterze transgranicznym. Gminy, szkoły i stowarzyszenia organizują co roku zawody sportowe, festyny i koncerty.
Celem Stowarzyszenia jest reprezentacja i obrona wspólnych interesów gmin zrzeszonych w Euroregionie "Pro Europa Viadrina" oraz współpraca gmin w zakresie:
gospodarki komunalnej (budowa infrastruktury komunalnej, gazyfikacja wsi, telefonizacja),
ochrony środowiska (utylizacja odpadów komunalnych i przemysłowych, oczyszczanie ścieków),
ochrony zdrowia (w tym w ramach samorządowego systemu finansowania służby zdrowia),
edukacji (organizacji szkół, kreowania programów oświatowych),
kultury i turystyki (organizacja wspólnych imprez, promowanie regionu),
komunikacji publicznej.
Organami Euroregionu są:
Rada Euroregionu.
Prezydium Euroregionu.
Sekretariat Euroregionu.
Komisja Rewizyjna Euroregionu.
Grupy Robocze Euroregionu.
Do polskiej części Euroregionu należy 29 gmin (miejskich i wiejskich oraz miejsko-wiejskich) zajmujących obszar ok. 6.000 km2 zamieszkały przez ponad 400 tys. osób działających w ramach Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu "Pro Europa Viadrina". Zarząd Stowarzyszenia tworzą: Tadeusz Jędrzejczak - Przewodniczący - Prezydent Gorzowa Wlkp., Roman Cholewiński - Wiceprzewodniczący - Burmistrz Drezdenka, członkowie: Józef Kruczkowski - Wójt Kłodawy, Roman Koniec - Wójt Lubiszyna, Romuald Gawlik - Burmistrz Strzelec Kraj., Michał Deptuch - Burmistrz Sulęcina.
Niemiecka część obejmuje tereny miasta Frankfurt/O oraz powiatów Mrkisch Oderland, Oder-Spree o łącznej powierzchni 4.726 km2 zamieszkałe przez 449 tys. ludności.
Strukturę organizacyjną tworzą:
Rada Euroregionu, w skład której wchodzi po 10 członków ze strony polskiej i niemieckiej,
Prezydium Euroregionu - po 2 członków z każdej strony, z którego na kadencję dwuletnią wybierany jest Prezydent Euroregionu. Od 1 grudnia 2000 r. funkcję tę sprawuje Tadeusz Jędrzejczak - Prezydent Gorzowa Wlkp.
Sekretariat Euroregionu- tworzą trzy biura: w Gorzowie Wlkp., Frankfurcie n.O i Słubicach,
Grupa Robocza Projektmanagement - po 7 członków z każdej strony.
Grupa Robocza ds. Turystyki - po 7 członków z każdej strony.
Grupa Robocza ds. Gospodarki - po 7 członków z każdej strony.
Euroregion powstał w grudniu 1993r. i stanowił uwieńczenie prawie dwuletnich prac przygotowawczych, w tym zwłaszcza.
konsultacji i uzgodnień pomiędzy władzami administracyjnymi obu stron,
tworzenia struktur organizacyjnych po obu stronach granicy, reprezentujących organy samorządów terytorialnych w pertraktacjach, konsultacjach i uzgodnieniach,
? przygotowywania projektów podstawowych dokumentów, określających zasady i obszary współdziałania w ramach zinstytucjonalizowanej współpracy transgranicznej,
opracowywania projektu Transgranicznego Programu Operacyjnego dla Euroregionu "Pro Europa Viadrina" oraz koncepcji rozwoju i działania Euroregionu.
Rada Euroregionu jest najwyższym organem składa się z 20 członków (10 ze strony polskiej i 10 ze trony niemieckiej). Do jej zadań w szczególności należy określanie kierunków działania, wybór Prezydium Euroregionu, powoływanie Komisji Rewizyjnej, zatwierdzanie projektów uchwał, koordynacja spraw finansowych, uchwalanie regulaminów. Prezydium Euroregionu składa się z 4 osób (po 2 reprezentujące każdą ze stron). Przewodzenie Prezydium powierza się na zasadzie dwuletniej kadencji, poczynając od stycznia 1997 roku, na przemian stronie polskiej i niemieckiej. Ustanowiono także funkcję wiceprzewodniczącego Prezydium na tej zasadzie, że w okresie przewodniczenia przez stronę polską funkcję wiceprzewodniczącego sprawuje przedstawiciel strony niemieckiej i na odwrót. Do zadań Prezydium należy zwoływanie posiedzeń Rady i wykonywanie jej uchwał, reprezentowanie Euroregionu na zewnątrz, kierowanie Sekretariatem i powoływanie grup roboczych.
Sekretariat Euroregionu tworzą jego dwie placówki w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą. Zapewnia on bieżącą obsługę i koordynuje prace grup roboczych. Komisja Rewizyjna nadzoruje na bieżąco wspólne wydatki finansowe stron i składa Radzie sprawozdania.
Działania na rzecz osiągnięcia tych celów mają prowadzić do stopniowej niwelacji różnic po obu stronach granicy, zwiększenia potencjału gospodarczego, zapobiegając tym samym marginalizacji terenów przygranicznych.
Główny cel, jakim jest umocnienie siły gospodarczej, zmniejszenie bezrobocia i rozwój dobrosąsiedzkich stosunków - jest konkretyzowany w wyniku realizacji m.in. następujących działań:
rozwoju transgranicznej kooperacji przedsiębiorstw,
zwiększenia przepustowości przejść granicznych,
stopniowego wprowadzania norm europejskich w dziedzinie ochrony środowiska,
transgranicznej współpracy w dziedzinie zwalczania klęsk żywiołowych, ochrony zdrowia i ochrony przyrody,
transgranicznej współpracy kulturalnej, sportowej i młodzieżowej,
transgranicznej współpracy w dziedzinie kształcenia i dokształcania (m.in. Uniwersytet Viadrina i polsko-niemieckie przedszkole we Frankfurcie nad Odrą, Collegium Polonicum w Słubicach).
VIII. Podsumowanie współpracy.
Republika Federalna Niemiec konsekwentnie udzielała swego poparcia na rzecz członkostwa Polski w Unii Europejskiej, podobnie jak i w NATO. Stanowiło to zasadniczy element polsko-niemieckiej wspólnoty interesów rozwijanej od początku poprzedniego dziesięciolecia i odegrało istotną rolę w określaniu warunków i terminu polskiego członkostwa w Unii. Niemiecki Bundestag był jednym z pierwszych parlamentów, które ratyfikowały Traktat Akcesyjny. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004 roku nadało polsko-niemieckiej współpracy nowy wymiar.
Obecnie Niemcy są dla Polski najważniejszym partnerem handlowym. W wymianie handlowej oraz kooperacyjnej uczestniczy coraz więcej polskich podmiotów gospodarczych, w tym firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Dzięki utworzonym euroregionom współpracujemy także na polu naukowym, z którego korzystają nie tylko studenci, ale także grono profesorów. Nieoceniona jest też współpraca w realizacji programów ochrony środowiska.
Należy oczekiwać, że w procesie integracji polskiej z europejską, jeszcze większego znaczenia nabierać będzie wiedza i doświadczenie w kontaktach z Niemcami.