Organizacja i działanie GPW
Giełda papierów wartościowych w Warszawie rozpoczęła działalność 16 kwietnia 1991roku po 52-letniej przerwie. Została założona przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna, której udziałowcami mogą być ( oprócz Skarbu Państwa) domy maklerskie, bani, emitenci, towarzystwa funduszy powierniczych, zakłady ubezpieczeniowe. Funkcjonowanie giełdy regulują ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi oraz Regulamin i Statu Giełdy.
Przyjęty w Polsce system giełdowy można scharakteryzować jako rynek kierowany zleceniami, tzn. rynek, na którym kursy ustalane są na podstawie zleceń składanych przez inwestorów. Wprowadzone zasady handlu należą do bardzo nowoczesnych-papiery wartościowe istnieją w formie niematerialnej, tzn. zapisów w systemach komputerowych Giełdy, domów maklerskich i Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych.
Transakcje na giełdzie zawierane są wyłącznie przez licencjonowanych maklerów-pracowników domów maklerskich, które są członkami giełdy. Członkiem giełdy jest podmiot prowadzący przedsiębiorstwo maklerskie, będący akcjonariuszem giełdy i dopuszczony do działania na Giełdzie.
Giełda koncentruje obrót ( handel) papierami wartościowymi zapewniając ich 91płynność oraz bezpieczeństwo transakcji i rozliczeń. Zastosowanie na giełdzie nowoczesnych technologii informatycznych umożliwia zawieranie na każdej sesji wielu tysięcy transakcji.
Notowania papierów wartościowych odbywają się w dwóch systemach:
Kursu jednolitego, gdzie notowane są wszystkie akcje, a także większość obligacji o zmiennym oprocentowaniu.
Notowań ciągłych, gdzie notowane są najbardziej płynne akcje, większość obligacji oraz kontrakty terminowe i warranty.
Sesje giełdowe odbywają się codziennie w godz. 10,00-16,00
NOTOWANIE W SYSTEMIE KURSU JEDNOLITEGO
W systemie tym kurs ustalany jest jeden raz podczas sesji na podstawie złożonych wcześniej przez inwestorów zleceń kupna i sprzedaży.
W systemie notowań jednolitych jednostką transakcyjną jest jeden papier wartościowy.
Złożenie zlecenia
W swoich zleceniach klienci biur maklerskich określają stronę zlecenia, ilość papierów wartościowych oraz limit ceny. Kupujący określa maksymalną cenę po której gotów jest nabyć papiery wartościowe , natomiast sprzedający-cenę minimalną, po jakiej jest gotów je sprzedać. W przypadku zleceń na akcje limit cenowy określany jest w złotych, natomiast w przypadku obligacji w procentach wartości nominalnej.
Innym rodzajem zleceń są zlecenia PKC ( po każdej cenie) co oznacza, że ich wystawcy godzą się zawrzeć transakcje po każdym kursie , jaki ustali się na najbliższej sesji giełdowej lub PCR ( po cenie rynkowej), które tym się różnią od zleceń PKC, że nie biorą udziału w określeniu kursu i są realizowane jedynie w odpowiedzi na brak równowagi po ustaleniu kursu jednolitego. Giełda Warszawska wzorem innych giełd na świecie stosuje ograniczenia wahań kursów. Kurs jednolity na rynku akcji może być wyższy (górne ograniczenie) lub niższy (dolne ograniczenie) od kursu poprzedniej sesji najwyżej o 10%, natomiast dla obligacji dopuszczalne wahania kursów mogą wynosić 5 punktów procentowych.
Indeksy giełdowe
Indeksy giełdowe są wskaźnikami koniunktury giełdowej. Obecnie na warszawskiej giełdzie liczone są następujące indeksy: WIG, WIG20 MIDWIG, WIRR oraz NIF.
Warszawski Indeks Giełdowy (WIG) jest indeksem, przy obliczaniu którego brane są pod uwagę zmiany ceny wszystkich spółek notowanych na rynku podstawowym. Jest to indeks typu dochodowego, to znaczy uwzględnia on oprócz kursów akcji również dywidendy i prawa poboru. Wartość WIG-u obliczana jest na zakończenie każdej sesji z dokładnością do 0,1 punktu.
Indeks cenowy WIG 20 jest liczony na podstawie wartości portfela akcji 20 spółek rynku podstawowego przy dokonanych w ciągu roku aktualizacjach listy spółek wchodzących w skład indeksu , bierze się pod uwagę dwa kryteria: wielkość obrotu i wartość rynkową spółek. Indeks WIG 20 jest liczony także w trakcie notowań ciągłych co minutę, na podstawie ostatnich transakcji.
Indeks MIDWIG opisuje stan koniunktury średnich spółek giełdowych. W skład portfela indeksu MIDWIG wchodzą akcje 40 spółek wyznaczonych według takich samych kryteriów oceny jak w indeksie WIG 20.
Warszawski Indeks Rynku Równoległego (WIRR) obliczany jest w oparciu o tę samą metodologię jaką zastosowano przy obliczaniu WIG-u i odzwierciedla zmiana cen wszystkich spółek z rynku równoległego.
Indeks NIF jest indeksem typu cenowego. Indeks ten jest sumą kursów akcji wszystkich piętnastu Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.
PAPIERY WARTOŚCIOWE
Na giełdzie handluje się akcjami, obligacjami, prawami poboru, prawami do nowych akcji oraz kontraktami terminowymi oraz warrantami. Decyzję o dopuszczeniu papieru wartościowego podejmuje Rada Giełdy. Szczegółowe warunki oraz procedury związane z dopuszczeniem i wprowadzeniem papierów wartościowych do obrotu na Giełdzie zawiera Regulamin Giełdy.
AKCJE
Akcje publicznych spółek mogą być notowane na rynku podstawowym, równoległym lub wolnym.
Rynek podstawowy przeznaczony jest dla spółek dużych o kapitale akcyjnym wynoszącym min. 7 mln zł, posiadających co najmniej 500 akcjonariuszy
Ponadto akcje które mają znaleźć się w obrocie giełdowym muszą stanowić przynajmniej ¼ wszystkich akcji spółki. Spółka zobowiązana jest również m. in. Ogłosić roczne sprawozdania finansowe za ostatnie 3 lata obrotowe oraz osiągnąć łączny zysk w tym okresie wynoszący co najmniej 16 mln zł.
Oddzielnym segmentem rynku podstawowego są akcje NFI. Notowane są akcje 15 Narodowych Funduszy Inwestycyjnych pochodzące ze zamiany Powszechnych Świadectw Udziałowych.
Rynek równoległy przeznaczony jest dla spółek o mniejszym kapitale akcyjnym ( min. 3mln zł), mających przynajmniej 300 akcjonariuszy. Spółka ubiegająca się o notowania na tym rynku musiała przynieść zysk za ostatni rok obrotowy oraz ogłosić sprawozdania finansowe za ostatnie dwa lata.
Rynek wolny został utworzony dla spółek nie spełniających warunków rynku podstawowego i równoległego. Spółka ubiegająca się o wejście na rynek wolny zobowiązana jest ogłosić sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy.
Po ponad 8 latach działalności Giełdy łączna wartość wszystkich notowań spółek wynosi około 20% produktu krajowego brutto.
OBLIGACJE
Na warszawskiej giełdzie handluje się wyłącznie obligacjami Skarbu Państwa. Obecnie w obrocie giełdowym znajdują się obligacje o zmiennym oprocentowaniu z terminem wykupu 1,3 i 10 lat oraz obligacje o stałym oprocentowaniu dwuletnie, pięcioletnie i dziesięcioletnie. Większość obligacji znajduje się w obrocie w systemie notowań ciągłych. Jednostką transakcji jest blok obligacji o wartości nominalnej 10,000 zł.
Niektóre serie obligacji notowane są w systemie kursu jednolitego.
INSTRUMENTY POCHODNE
Pierwszymi instrumentami jakie zostały wprowadzone na rynku praw pochodnych były kontrakty terminowe na indeks WIG 20. Ich giełdowy debiut miał miejsce 16 stycznia 1998r. W nast5ępnych miesiącach do obrotu giełdowego wprowadzone zostały ponadto kontrakty terminowe na kurs dolara amerykańskiego oraz EURO.
Drugim rodzajem instrumentów pochodnych notowanych na giełdzie są warranty. Ich giełdowy debiut miał miejsce 9 marca 1998r. Obecnie w obrocie giełdowym znajdują się warranty na indeksy NIF i WIG 20 oraz na akcje największych spółek.
Wszystkie instrumenty pochodne notowane są w systemie ciągłym.
KRAJOWY DEPOZYT PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH (KDPW)
System depozytowy zastosowany w Polsce związany jest z niematerialnym obrotem papierami wartościowymi w oparciu o zapisy ewidencyjne. Oznacza to, że w KDPW jest zdeponowany odcinek zbiorczy reprezentujący wszystkie papiery danej emisji, natomiast dowodem własności danego papieru wartościowego jest świadectwo depozytowe wydawane właścicielowi przez dom maklerski w którym posiada on rachunek inwestycyjny .
System depozytowy ma ogromne zalety w stosunku do systemów opartych na fizycznej postaci papierów wartościowych. Zapewnia jego uczestnikom pełne bezpieczeństwo obrotu i ochronę papierów przed zniszczeniem, kradzieżą, fałszerstwem.
Klient przeprowadzając za pośrednictwem domu maklerskiego transakcje giełdowe nie dostarcza papierów wartościowych w formie fizycznej. Każda zawarta transakcja jest odnotowana na jego rachunku w biurze maklerskim.
Depozyt odnotowuje zmiany jedynie na kontach domów maklerskich i banków, które z kolei prowadzą rachunki klientów. W ten sposób zagwarantowana jest anonimowość i poufność transakcji.
Informacje giełdowe
Giełda upowszechnia informacje o notowaniach za pośrednictwem biuletynu publikowanego na zakończenie sesji, serwisów elektronicznych dostępnych za pośrednictwem dystrybutorów oraz przez ogólnie dostępny serwis teletekstu w TVP.
Międzynarodowa pozycja warszawskiej Giełdy
Dowodem uznania dla rozwiązań organizacyjnych i regulacji prawnych zastosowanych na polskiej giełdzie jest jej obecność w licznych organizacjach międzynarodowych. Od października 1994 r. GPW jest członkiem Międzynarodowej Federacji Giełd Papierów Wartościowych (FIBV) grupującej wszystkie najważniejsze giełdy świata. Giełda Warszawska została przyjęta do tej Federacji jako pierwsza spośród krajów Europy środkowej i wschodniej. Od 1992r. GPW współpracuje z Federacją Europejskich Giełd Papierów Wartościowych (FESE). W czerwce 1999r. warszawska giełda została członkiem stowarzyszonym tej Federacji. Jako pierwsza i jedyna w tym regionie Europy , GPW otrzymała w maju 1997r. status dystyngowanego rynku zagranicznego nadawany przez Amerykańską Komisję Giełd i Papierów Wartościowych. Przyznanie tego statusu stanowi potwierdzenie pozycji GPW jako przejrzystego i dobrze uregulowanego rynku kapitałowego , zgodnego z uznawanymi na świecie standardami.
Od 1998 r. Giełda jest także członkiem afiliowanym Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych (IOSCO).