Paprotniki

Paprotniki:

Są grupą lądowych roślin organowych, obejmujących klasy: paprocie, widłakowe, skrzypowe oraz wymarłe psylofity. U paprotników występuje w rozwoju przemiana pokoleń z drobnym gametofitem, nazywanym przedroślem.

Psylofity. Wymarłe paprotniki żyjące w sylurze. Przedstawicielem była Rhynia, najstarszy przedstawiciel lądowych roślin naczyniowych. Gametofit i sporofit u tej rośliny były podobne do siebie (różniły się wielkością na korzyść sporofitu) - tworzyły bezlistny, prawie metrowy pęd.

Paprocie. Są roślinami zielnymi występującymi na lądzie (nieliczne występują w wodzie). W rozwoju tych roślin, np. narecznicy samczej, występuje małe (do 1 cm wielkości) sercowate przedrośle (gametofit). Jest jednopienne, samożywne, krótkotrwałe, przytwierdzone do podłoża chwytnikami. Wytwarza rodnie oraz plemnie, a do zapłodnienia (oogamii) dochodzi w kropli wody. W rodni po zapłodnieniu powstaje diploidalna zygota, która dzieląc się mitotycznie tworzy sporofit. Sporofit jest dominującym wieloletnim pokoleniem utworzonym z korzeni, łodygi i liści. Korzenie, tzw. przybyszowe, umożliwiają pobieranie wody i soli mineralnych z podłoża. Łodyga, występuje w ziemi w postaci kłącza, gromadzi produkty fotosyntezy, może służyć do rozmnażania wegetatywnego rośliny. Liście paproci są duże, pierzaste, wykazują ustawienie lejowate, które zapewnia dobre oświetlenie oraz umożliwia spływanie wody deszczowej na korzenie. Młode liście są zwinięte, pokryte brunatnymi łuskami, chroniącymi przed parowaniem. Na dolnej stronie wykształconych liści powstają zarodnie z zarodnikami - przykryte są ciemną (brązową) osłonką, nazywaną zawijką. Liście u paproci pełnią funkcje: asymilacyjną (troficzną) oraz zarodnikową (sporofilową). Zarodnia ma postać owalnego zbiorniczka o jednowarstwowej ścianie, zaopatrzonej w półpierścień z komórek o zgrubiałych ściankach. W czasie suszy komórki kurczą się, powodując rozerwanie ściany zarodni i umożliwiając wysypanie zarodników. Powstanie zarodników poprzedza proces mejozy.

Od zewnątrz łodygę pokrywa tkanka okrywająca z aparatami szparkowymi. Wnętrze wypełnia kora pierwotna, utworzona z tkanki miękiszowej, między którą ułożone są liczne, koncentryczne (w środku cewki na obwodzie rurki sitowej) wiązki przewodzące.

Widłakowe. Współczesne widłaki są niewielkimi roślinami o pędach widlasto rozgałęzionych. Przedstawicielem jest np. widłak goździsty. Przedrośle widłaka jest heterotroficzne (żyje w symbiozie z grzybami), rozwija się z zarodnika około 7 lat, a wytwarza gamety dopiero po 12 latach.

Sporofit jest samożywny, wieloletni. Liście zróżnicowane na trofofile oraz sporofile, tworzące kłosy zarodnionośne. W zarodniach wytwarzane są jednakowe zarodniki (jednakozarodnikowe). Do widłakowych zaliczamy rośliny tzw. różnozarodnikowe; przedstawicielem jest widliczka. Rośliny należące do tej grupy wytwarzają dwa rodzaje zarodników - mikro- i makrospory.

Skrzypowe. Przedstawicielami są skrzypy. Lądowe rośliny zielne. Gametofit skrzypów jest dwupienny, samożywny, kilkumilimetrowy, żeński większy od męskiego. Powstaje z jednakowych morfologicznie, a zróżnicowanych fizjologicznie zarodników. Sporofit zawiera pustą w środku łodygę utrzymywaną w podłożu przy pomocy korzeni przybyszowych. W łodydze wyraźne są międzywęźla i węzły, z których wyrastają okółkowo ułożone liście (w czasie wiosny łuskowate, zrośnięte, latem zielone, wąskie). Sporofile tworzą kłosy zbudowane z tarczek, zawierających zarodnie z zarodnikami.

Paprotniki kopalne. Żyły przed 300 milionami lat w tzw. okresie węglowym - karbonie. Miały postać drzewiastą. Występowały na terenach bagiennych w klimacie wilgotnym, ciepłym. Z obumarłych szczątków tworzyły złoża torfu, a następnie węgiel kamienny. Do kopalnych paprotników należą: Lepidodendrony, Sigillarie, Kalamity.