Tren IX

Utwór jest podważeniem i negacją filozofii stoickiej, że szczęście w życiu można osiągnąć i jest nim zdobycie mądrości. Tren przedstawia utratę wiary w jej moc.
Negacji stoickiej mądrości poświęcona jest I część trenu (do „Nieszczęśliwy ja człowiek”) Dlatego utwór ma charakter ironiczny.
Tekst rozpoczyna się od apostrofy do Mądrości. Podmiot liryczny mówi, że dałby wszystko, aby ją posiąść. Taka mądrość, o której mówią stoicy, która nie pozwoli cierpieć, i nie odmieni tylko anioła, wyzwala od lęków: „Złym przygodom nie podległ”, chroni człowieka przed nieszczęściami i niebezpieczeństwami, sprawia, że człowiek nie odczuwa bólu. Mądrość, zatem wyzbywa człowieka od złych emocji, pozbawia człowieka zdolności odczuwania, pozbawia go, więc człowieczeństwa, gdyż cierpienie jest wpisane w kondycję ludzką. Podmiot liryczny aluzyjnie nawiązuje do filozofii stoickiej poprzez słowa:„jeśli prawdziwie mienią”
Mądrość w tym utworze została upersonifikowana, a nawet sakralizowana, gdyż przypisuje się jej moc boską. Jest niczym bóstwo, które może dokonać niemożliwego. Wydaje się jednak bezduszna, pozbawiona uczuć. Mówi się o niej w sposób wzniosły, gloryfikowana, co budują anaforyczne zwroty. Można to jednak traktować ironicznie poprzez zwroty: „TY”. Ta anafora jest emocjonalnie nacechowana wyrzutem. To, co dla stoików było zaletą, dla podmiotu lirycznego stało się okrutną wadą, przeraża go taka mądrość, która wyzbywa człowieka z uczuć.
Kolejne pięć wersów także dotyczy filozofii stoickiej, jest jednak jej rozszerzeniem. Filozofii, dla której bogactwem nie jest złoto, skarby, ale zaspokajanie potrzeb. Filozofia stoicka w bogaczu widziała nędzarza, dlatego według stoików bogacz nie może być wolny, gdyż pieniądze czynią go ograniczonym. Mądrość natomiast nie zazdrości spokojnego bytowania biednych.
Mądrość przedstawiona jest jak marmurowy, antyczny posąg. Przez to, że mądrość stoicka jest fałszem, nie przystaje do życia. Jest martwą i bezduszną literą
Podmiot liryczny w wyznaniu : „Nieszczęśliwy ja człowiek” wyraża swoją rozpacz płynącą ze świadomości, iż przez całe swoje życie wierzył w coś, co jest martwe. Podmiot liryczny z dystansu, pełen rozpaczy patrzy na swoje życie i stwierdza iż je przegrał, gdyż zmarnował je na szukanie stoickiej mądrości. Dopiero w tym momencie ujawnia się postać mówiąca w wierszu. Proporcja tego tekstu wskazuje na wiele miejsca w życiu podmiot liryczny poświęcił mądrości, a jak mało sobie.
Ostatni dwuwers jest aluzją literacką do pism Seneki (Listów moralnych), przedstawiających humanizm antyczny, Każdy stopień to kolejny etap w osiągnięciu mądrości. To ostanie stwierdzenie pozwalałoby traktować mądrość nie jak pomnik, ale jak świątynię. Zrzucenie ze stopni oznacza skaleczenie, destrukcję, zburzenie dotychczasowych przekonań, upokorzenie. Źródłem upokorzenia dla podmiotu lirycznego jest fakt, iż jest jednym z wielu-celem humanisty było osiągnięcie stopnia indywidualności, nieprzeciętność, bycie ponad innych Jest, zatem ironicznym odbiciem pragnienia twórców, by być kimś wyjątkowym. W trenie IX podmiotem jest autor, Jan Kochanowski