Najwyższa Izba Kontroli.
Najwyższa Izba Kontroli jest jedną z najstarszych instytucji państwowych, powołaną jeszcze w okresie II Rzeczpospolitej, niespełna 3 miesiące po odzyskaniu niepodległości, 7 lutego 1919 roku. Inicjatorem jej powołania był Naczelnik Państwa Józef Piłsudski. NIK od początku była naczelnym organem kontroli państwowej, uprawnionym do wszechstronnej kontroli dochodów i wydatków państwa oraz wszystkich instytucji i przedsiębiorstw korzystających z funduszy publicznych. NIK może przeprowadzać kontrolę we wszystkich instytucjach państwowych, jednostkach administracji rządowej i samorządowej oraz w tych podmiotach gospodarczych i organizacjach pozarządowych, które realizują zamówienia publiczne lub korzystają z rządowych dotacji i gwarancji.
Według obecnych uregulowań prawnych NIK podlega Sejmowi, który za zgodą Senatu powołuje Prezesa NIK na 6-letnią kadencję. Warto zauważyć, że kadencja prezesa Najwyższej Izby Kontroli nie pokrywa się z kadencją parlamentu, co w praktyce uniemożliwia podporządkowanie tej instytucji jednej tylko opcji politycznej. Prezesa NIK chroni też immunitet, podobny do immunitetu poselskiego - bez zgody Sejmu nie można go aresztować lub postawić w stan oskarżenia. Obecnie funkcję prezesa NIK pełni Mirosław Sekuła, wybrany na to stanowisko przez Sejm poprzedniej kadencji.
Najwyższa Izba Kontroli prowadzi kontrolę poprzez departamenty i delegatury. Podział na departamenty jest odzwierciedleniem zakresu spraw podlegających kontroli, w NIK działają więc takie departamenty, jak:
• Administracji Publicznej,
• Budżetu i Finansów,
• Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji,
• Komunikacji i Systemów Transportowych,
• Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego,
• Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
• Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia,
• Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego.
Podział na delegatury związany jest z podziałem terytorialnym kraju. NIK ma 16 delegatur, tyle ile jest województw.
NIK prowadzi postępowanie kontrolne z własnej inicjatywy, na zlecenie Sejmu lub jego organów (np. Marszałka Sejmu), na wniosek Prezydenta RP lub Premiera. Szczególnym przedmiotem działalności Najwyższej Izby Kontroli jest badanie rzetelności wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz opinia w sprawie udzielenia absolutorium Radzie Ministrów.
Najwyższa Izba Kontroli współpracuje z podobnymi instytucjami w krajach Unii Europejskiej, z Europejskim Trybunałem Obrachunkowym (ETO), Międzynarodową Radą Audytorów NATO (IBAN) oraz urzędami obrachunkowymi krajów EŚiW, Czech, Słowacji, Rosji i Węgier.
W ramach tej współpracy we wrześniu br. złożył wizytę w Polsce Sir John Bourn, Kontroler i Audytor Generalny Wielkiej Brytanii, szef brytyjskiego Narodowego Urzędu Kontroli. Głównymi obszarami współpracy między obiema instytucjami są: kontrola w zakresie obronności, przemytu i ochrony środowiska, wykorzystanie technik informatycznych w kontroli, tzw. próbkowanie statystyczne i przygotowanie NIK do członkostwa w UE.
Najwyższa Izba Kontroli współpracuje też z europejskimi partnerami w ramach EUROSAI - Europejskiej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli (European Organisation of Supreme Audit Institutions), która jest jedną z ośmiu grup regionalnych INTOSAI - Międzynarodowej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli (International Organisation of Supreme Audit Institutions).
EUROSAI zrzesza 42 instytucje kontrolne z całej Europy i zajmuje się m.in. kontrolą przestrzegania konwencji międzynarodowych dotyczących Morza Bałtyckiego, Morza Północnego i Morza Czarnego. NIK bezpośrednio koordynuje kontrolę Konwencji Helsińskiej, w której biorą udział najwyższe organy kontroli dziewięciu krajów leżących nad Bałtykiem. W ramach działalności grupy, wspólnie z norweskim Urzędem Kontroli w 2001 r. zostało zorganizowane dla zainteresowanych instytucji szkolenie dotyczące międzynarodowych standardów kontroli ochrony środowiska.