Determinaty dochodu narodowego

Produkcja potencjalna, to produkcja, którą można by wytworzyć w gospodarce, gdyby racjonalnie wykorzystać wszystkie czynniki produkcji (zasoby pracy, kapitału, ziemi). Rozmiary tej produkcji zależą od wielkości czynników produkcji oraz efektywności ich wykorzystania. Wzrost zasobów jest stosunkowo powolny, dlatego też rozważania nad wzrostem produkcji prowadzi się zazwyczaj w ramach analiz długoterminowych.

Produkcja faktyczna oznacza produkcję rzeczywiście wytwarzaną. W gospodarce rynkowej jej poziom wyznaczony jest przez możliwości opłacalnej sprzedaży. Przy odpowiednio wysokim popycie na towary produkcja faktyczna może osiągnąć poziom produkcji potencjalnej, co oznacza pełne wykorzystanie zasobów. Z reguły jednak popyt na towary jest niższy i zasoby czynników produkcji są wówczas częściowo niewykorzystane.

Agregatowy popyt jest to łączna ilość towarów, jaką nabywcy decydują się kupić w danych warunkach. Zależy on przede wszystkim od ogólnego poziomu cen towarów i od wysokości dochodów ludności.

Agregatowa podaż to łączna ilość towarów, jaką nabywcy decydują się wytworzyć w danych warunkach i dostarczyć na rynek. Jest ona uzależniona od zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania, od ogólnego poziomu cen towarów oraz od kosztów produkcji ponoszonych przy wytwarzaniu towarów. Im większe są te zasoby oraz im wyższa jest efektywność ich wykorzystania, tym wyższe są maksymalne rozmiary agregatowej podaży.


Keynesiści odrzucają przekonanie neoklasyków o doskonałej giętkości cen i dużej skuteczności działania mechanizmów rynkowych. Ich zdaniem mechanizmy rynkowe i leżące u ich podstaw zmiany cen nie są w stanie zagwarantować produkcji w pełni wykorzystującej czynniki wytwórcze. Ponadto założenie giętkości cen, a w szczególności giętkości płac w dół, jest mało realistyczne we współczesnym świecie, w którym dużą rolę odgrywają związki zawodowe, przeciwstawiając się obniżkom płac. Z tego powodu Keynesiści zakładają mało elastyczne ceny, a w krańcowym przypadku - ceny sztywne.
Dla takiego ekstremalnego stanowiska jest krzywa agregatowej podaży ( rys. 9.3 ), jest ona całkowicie płaska aż do osiągnięcia poziomu produkcji potencjalnej. Oznacza to, że przy tym samym poziomie cen producenci są gotowi wytworzyć i dostarczyć na rynek więcej towarów, o ile tylko gwarantowany jest ich zbyt. Gdy produkcja faktyczna osiąga poziom produkcji potencjalnej ( krzywa agregatowego popytu APp ), wówczas krzywa agregatowej podaży ma kształt linii prostej. Oznacza to, że dalsze zwiększanie popytu (APp’) powoduje nie wzrost produkcji, lecz wzrost cen. Keynesiści nie wierzą, że samoczynne mechanizmy rynkowe są w stanie zagwarantować stabilizację popytu na poziomie odpowiadającym potencjalnej produkcji. Uważają, że agregatowy popyt ustala się na poziomie odpowiadającym produkcji przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji. Ilustruje to krzywa APp która leży na lewo od krzywej APp’, odpowiadającej pełnemu wykorzystaniu czynników produkcji.

Z tych dwóch ekstremalnych stanowisk wyłaniają się dwie odmienne koncepcje czynników determinujących faktyczny dochód narodowy. Zgodnie ze stanowiskiem neoklasycznym dochód narodowy określony jest przez zasoby czynników produkcji
i efektywność ich wykorzystania, takie podejście nazywane jest podejściem podażowym. Według stanowiska keynesistowskiego, faktyczny dochód narodowy zdeterminowany jest przez wielkość agregatowego popytu na towary, podejście to nazywamy podejściem popytowym. Obydwa opisują gospodarkę funkcjonującą w innych warunkach, w podejściu podażowym wg analizy długookresowej opisywana jest gospodarka w warunkach pełnego wykorzystania czynników produkcji, natomiast w podejściu popytowym – gospodarka w warunkach niepełnego wykorzystania czynników produkcji wg analizy krótkookresowej.