Baranów Sandomierski

BARANÓW SANDOMIERSKI
I JEGO NAJWIĘKSZE ATRAKCJE TURYSTYCZNE

Położenie geograficzne Baranowa Sandomierskiego
w Polsce

Baranów Sandomierski położony jest na Równinie Tarnobrzeskiej w dolinie Wisły na jej prawym brzegu w północnej części województwa podkarpackiego. Miasto liczy sobie zaledwie 1,5 tysiąca mieszkańców, jednak pobliskie mu tereny stanowią niezwykły dorobek polskiej kultury. Gmina Baranów Świętokrzyski, o charakterze rolniczo przemysłowym, leży w powiecie tarnobrzeskim. Północna granica gminy jest jednocześnie granicą województw podkarpackiego i świętokrzyskiego.


Baranów Sandomierski swą historią sięga średniowiecza. Ta dogodnie zlokalizowana pod względem możliwości transportowych i dystrybucyjnych osada, około roku 1135 została wybudowana przez Bolesława III Krzywoustego. Niezwykle ważnym wydarzeniem w historii miasta był zakup w 1569 roku dóbr baranowskich przez zamożną rodzinę Leszczyńskich. 10 lat później wzniesiony został wspaniały renesansowy zamek, który mimo zniszczeń i pożarów zachował swój architektoniczny kształt aż do czasów współczesnych i nadal stanowi jedną z najpiękniejszych i najznamienitszych rezydencji z epoki Odrodzenia w Polsce.


Front zamku - rycina z XVIII wieku Front zamku – zdjęcie współczesne



Na terenie Baranowa znajduje się 11 zabytków kultury religijnej. Można tam spotkać szereg ciekawych budowli sakralnych a zwłaszcza kapliczek, wyjątkowo pięknych w tych okolicach.

Jedną z nich jest kapliczka z XIX wieku
wzniesiona przy ul. Fabrycznej z figurką św. Józefa .

Drewniany kościół parafialny pod wezwaniem „Ścięcia świętego Jana Chrzciciela” został wzniesiony w 1440 roku a jego fundatorem był Jan Baranowski. Kosciół ten został przebudowany przez wojewodę brzeskiego Adama Leszczyńskiego w 1607 roku, a kolejna przebudowa w XIX wieku nadała mu wygląd, który podziwiamy po dzień dzisiejszy. Chociaż jest on zaliczony do zabytków klasy "O" i reprezentuje ciekawą i starą architekturę pozostaje w cieniu słynnego renesansowego pałacu zwanego „Małym Wawelem”.



Kościół pod wezwaniem
„Ścięcia świętego Jana Chrzciciela”



Zamek w Baranowie Sandomierskim należy do najwybitniejszych dzieł architektury późnego renesansu na ziemiach polskich, często jest zwany "Małym Wawelem" bądź " Perłą Renesansu".
W 1569 roku Leszczyńscy rozpoczeli budowę zamku. Projektantem renesansowego pałacu był architekt królewski z Florencji - Santi Gucci. Ostatnim właścicielem zamku z rodu Leszczyńskich był Rafał Leszczyński. W 1677 roku zamek wraz z dobrami został sprzedany księciu Jerzemu Wiśniowieckiemu. W 1682 roku książę Jerzy Wiśniowiecki zmarł, a jego żona ponownie wyszła za mąż, za księcia Józefa Karola Lubomirskiego. Książę Lubomirski bardzo polubił zamek. Zaczął jego rozbudowę, którą powierzył słynnemu Tylmanowi z Gameren. Do 1720 roku zamek był w rękach Lubomirskich. A w 1795 roku zamek przejęli Krasiccy. Krasicki powiększył bibliotekę, która była założona jeszcze przez Leszczyńskich.

24 września 1849 roku wybuchł w zamku pożar, który zniszczył jego wnętrza. Spaliły się drewniane stropy, dachy i wszystkie mobilia we wnętrzach wraz z biblioteką. Ponowny pożar wybuchł w 1898 roku, wówczas Dolańscy zlecili odbudowę zamku, powierzając ją architektowi Tadeuszowi Stryjeńskiemu. Druga wojna światowa dotkliwie zniszczyła zamek (w 1940 roku zamek został przejęty przez Niemców). Po owych zniszczeniach, zarówno wewnątrz jak i z zewnątrz, do niedawna trwał remont. Ostatecznie ukończono go w styczniu 2002 roku.


Baranowski zamek wzniesiony jest na planie prostokąta (stosunek długości boków wynosi 2:1) , z cylindrycznymi basztami w narożach, oraz wieżą na osi frontu, w której znajduje się wejście na wewnętrzny dziedziniec.

Plan zamku


Nad wejściem umieszczony jest zegar słoneczny z łacińską sentencją "Amicis qualibet hora"(co znaczy: " Przyjaciołom o każdej porze").


Arkadowy dziedziniec, położony na poziomie piętra, otoczony jest z trzech stron piętrowymi krużgankami arkadowo-kolumnowymi, z oryginalną klatką schodową, której dwa biegi łączą się nad bramą, tworząc arkadową loggię.



W krużgankach uraczają swoją wykwintnością ozdobne portale, o fantazyjnej dekoracji. Baranowska manierystyczna budowla składa się z trzech skrzydeł mieszkalnych i ściany parawanowej, zwieńczonej późnorenesansową attyką.


Wewnątrz, w skrzydle zachodnim, znajdują się wczesnobarokowe sztukaterie stworzone przez Giovanniego Falconiego ok. 1630 roku oraz wykwintne portale i kominki.


W zamku mieści się jedyne w Polsce muzeum siarki (Muzeum Zagłębia Siarkowego, prezentujące historię kopalnictwa siarkowego w Tarnobrzeskim Okręgu Siarkowym), ponadto ekspozycja archeologiczna i geologiczna oraz dział historyczny poświęcony historii zamku.

Pałac otacza rozległy park z tarasami ogrodowymi i fontannami. Piękny zamek z różnorodną roślinnością, która wije się wokół murów niegdyś stanowił jednocześnie sidzibę magnacką oraz fortecę obronną.

Na terenie parku zamkowego znajduje się piękny, odrestaurowany hotel a jego nęcące pokoje zapraszają turystów do wypoczynku w pobliżu tego cudownego zabytku zaliczonego do klasy „0” jakim jest baranowska „Perła Renesansu” .

MATERIAŁY, BIBLIOGRAFIA, ŹRÓDŁA :

 Polska – Przewodnik Samochodowy (wydawnictwo „Świat Książki” ) 1995 Warszawa
 Przewodnik po Polsce (wydawnictwo „Sport i Turystyka” ) 1963 Warszawa
 Złota Encyklopedia PWN (multimedialna) 2002
 Sztuka świata ( wydawictwo Arkady) Barcelona 1970 (polish edition – Warsaw 1996)
 Zdjęcia z lotu ptaka wykonał Wojciech Gorgolewski
 Zdjęcia wnętrz , dziedzińca oraz ogrodów wykonał Rafał Izydorek
 Internet:
Adresy stron :
http://wiem.onet.pl/wiem/
http://kapliczki.tc.pl/baranow.html
http://zamki.res.pl/baranow.htm
http://www.gorpol.krakow.pl/miasta/baranow/
http://www.andrzejsroka.fot.pl/kolor_baranow.htm
http://miks.ar.wroc.pl/zamki/z_podk.htm