Dokumentacja towarowa w ochronie handlowej

Współczesny handel międzynarodowy obsługiwany jest przez ponad 600 typów różnego rodzaju dokumentów. Są to towarzyszące towarom dokumenty transportowe, płatnicze charakteryzujące towar mówiące o jego pochodzeniu cenie jakości i innych sprawach dotyczących danego towaru. Handel międzynarodowy nie może istnieć bez dokumentów. Równocześnie skompletowanie różnorodnych dokumentów i ich wypełnienie wiąże się z potrzebą dysponowania odpowiednim czasem, określonymi wydatkami pieniężnymi, a także z uzyskaniem informacji stanowiących tajemnicę handlową. Okoliczności te powodują, iż dokumentacja towarowa w wielu krajach, także Unii Europejskiej, wykorzystywana jest w celach ochrony handlowej.
Protekcjonistycznym celom służą przede wszystkim wymogi określające obowiązującą liczbę dokumentów, które powinny być przedstawione przez właściciela towaru władzą celnym po to, aby towar mógł być przepuszczony przez granicę. W praktyce zachodnich krajów uprzemysłowionych nie ma zgodności w tym względzie. Brak zgodności wymogów kraju, do którego eksportowany jest towar z dokumentami, a niekiedy także brak jasnej informacji o tych wymaganiach stwarza poważne trudności w czasie przygotowania i realizacji operacji eksportowych. Należy również dodać, że niekiedy w dokumentach zawarte są pytania, na które zagraniczny dostawca powinien udzielić informacji stanowiących jego tajemnicę handlową lub produkcyjną, a także ukazujących technologiczne sekrety produkcji towaru. Drugim kierunkiem ochrony handlowej jest zwiększenie wydatków pieniężnych eksportera na realizację operacji eksportowej, wynikającej z tego, iż przygotowanie dokumentów towarzyszących towarowi związane jest z uiszczeniem władzom celnym i konsularnym określonych środków finansowych. . Dodatkowe wydatki eksportera mogą stanowić 3-5% ceny eksportowanego towaru. Charakter ich działania wskazuje, że są one równoznaczne ze zwiększaniem cła. W zachodnich krajach uprzemysłowionych w tym w krajach Unii Europejskiej uwidaczniają się dwie przeciwstawne tendencje dotyczące dokumentacji towarowej. Z jednej strony rozwój międzynarodowy stosunków ekonomicznych, wzrost znaczenia handlu zagranicznego w gospodarce tych krajów, szybkie rozprzestrzenianie się przedsiębiorstw wielonarodowych wymaga uproszczenia dokumentacji handlowej oraz ujednolicenia zarówno samych dokumentów, jaki i żądań wysuwanych w tej dziedzinie przez importerów w stosunku do eksporterów. Tendencja ta nabiera szczególnego znaczenia w związku z tworzeniem zautomatyzowanych systemów rachunkowości i opracowywaniem dokumentów handlu zagranicznego oraz szerokiego wykorzystywania elektronicznej techniki obliczeniowej. Z drugiej strony szereg krajów nadal zainteresowanych jest wykorzystaniem tych środków ochrony handlowej, które mogą być stosowane z powodu braku zgodności wymogów krajowych z zagranicznymi dokumentami handlowymi.
Prace dotyczące uproszczenia dokumentów związanych z transakcjami handlowymi prowadzi się na różnych poziomach. Znaczną aktywność w tej dziedzinie wykazuje WTO. Artykuł VIII WTO wymaga od krajów członkowskich „ograniczania i uproszczeń formalności importowych i eksportowych oraz pożądanej dokumentacji eksportowej i importowej”. Jako rozwinięci tego artykułu kraje członkowskie GATT w 1952r. przyjęły Kodeks praktyki standardowej dotyczącej wymogów stawianych przed dokumentami związanymi z importem towarów. Przyjęty przez członków GATT Kodeks ma charakter zalecenia. Podkreśla się w nim, że w zasadzie obroty towarowe handlu zagranicznego powinny być obsługiwane przez dwa dokumenty:
a) Dokument transportowy w handlu morskim zwany konosamentem
b) Faktura występująca w charakterze dokumentu towarzyszącego towarowi.
W związku z tym krajom członkowskim GATT/WTO zalecono, aby nie wymagały od eksporterów i importerów towarów innych dokumentów. W krajach Unii Europejskiej wraz z projektem utworzenia jednolitego rynku wewnętrznego postanowiono opracować jednolity dokument Unii, który pozwoliłby na rozwiązywanie wszystkich problemów związanych z administrowaniem międzynarodowym obrotem towarowym. W 1985r. Rada Ministrów wspólnot Europejskich podjęła decyzję o wprowadzeniu w życie jednolitego wielofunkcyjnego dokumentu z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1988r. podstawowe zasady stosowania Jednolitego Dokumentu Administracyjnego, zwanego SAD (Single Administrative Document) ujęte zostały w Zarządzeniu Rady Ministrów Wspólnot nr.678/85 z 18 lutego 1985r.