Urbanizacja

Urbanizacja jest zespołem przemian o charakterze ekonomicznym, społecznym, kulturowym i przestrzennym, które prowadzą do rozwoju jednostek miejskich i obszaru stref podmiejskich. Wynikiem procesu urbanizacji jest także wzrost liczby ludności zamieszkującej miasta na świecie, na terenie kraju lub w danym regionie.

Proces urbanizacyjny jest zjawiskiem wieloaspektowym. Na procesy składają się:
Urbanizacja formalna - oznaczająca posiadanie przez jednostkę osadniczą praw miejskich.
Urbanizacja demograficzna ? polegająca na migracji ludności ze wsi do do miast, co powoduje wzrost odsetka ludności miejskiej.
Urbanizacja ekonomiczna ? odznaczająca się wzrostem odsetka ludności zawodowo czynnej i zatrudnionej w zawodach pozarolniczych, zwłaszcza w przemyśle i usługach.
Urbanizacja społeczna ? uwidaczniająca się w upowszechnianiu miejskiego stylu życia ludności wiejskiej.
Urbanizacja przestrzenna ? przejawiająca się w powiększaniu miast istniejących, budowaniu nowych albo nadawaniu osiedlom praw miejskich ze względu na ich funkcje pozarolnicze. Proces ten prowadzi ostatecznie do kształtowania się wielko przestrzennych układów, zespołów miast zwanych AGLOMERACJAMI i różnych ich form, takich jak: konurbacja, megalopolis, zespoły metropolitarne.

AGLOMERACJA MIEJSKA jest zespołem jednostek osadniczych, ukształtowanych i zdominowanych przez jedno miasto. Zespół ten charakteryzują silne powiązania, prowadzące do integracji społecznej i gospodarczej całego obszaru, np. aglomeracja Łodzi, Warszawy i Londynu.
KONURBACJA jest formą aglomeracji, która tworzy zespól równorzędnych pod względem pełnionych funkcji społeczno-gospodarczych, miast. Zespół ten powstał z niezależnych od siebie początkowo miast, często położonych w zagłębiach węglowych, między którymi z czasem zatarły się granice, np. miasta Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Zagłębia Ruhry, Zagłębia Donieckiego, Lille-Roubaix-Tonrcoing.
MEGALOPOLIS jest zespołem miejskim. Termin ten wprowadził amerykański geograf J. Gottmann. Jest to wielki obszar zurbanizowany, powstały w wyniku łączenia się szeregu aglomeracji lub konurbacji. Ten rodzaj układu urbanistycznego jest typowy dla USA.

Najszybszy rozwój miast w Polsce nastąpił na przełomie XIX i XX wieku. Po II wojnie światowej wyraźny wzrost ludności miejskiej odznaczał się w latach 1951-1960 oraz w latach 70-tych. U podstaw tego zjawiska stało z jednej strony przeludnienie wsi polskiej, z drugiej szybki rozwój przemysłowy.

Przemieszczaniu się ludności ze wsi do miast towarzyszą procesy urbanizacji. Jej wynikiem jest wzrost liczby i wielkości oraz upowszechnianie się miejskiego stylu życia (urbanizacja społeczna).

Najwyższy wskaźnik urbanizacji występuje w województwach: śląskim, dolnośląskim i zachodniopomorskim ? powyżej 70%. Najniższy w województwach: podkarpackim, lubelskim i świętokrzyskim ? poniżej 50%. W latach 1980-1998 liczba miast w Polsce zwiększyła się z 804 do 874.


Największymi miastami w Polsce w 1998r były:

Warszawa ok. 1,6 mln
Łódź 807 tys.
Kraków 750 tys.
Wrocław 640 tys.
Poznań 580 tys.
Gdańsk 460 tys.

Najwięcej miast posiada województwo Śląskie. Miasta pełnią ważną rolę w gospodarce i kulturze kraju. Jednocześnie stwarzają, zwłaszcza miasta duże, bardzo wiele zagrożeń:
-niedorozwój infrastruktury technicznej (telefony, sieć elektryczna, gazowa) i komunalnej (odprowadzanie ścieków, ujęcia wodne);
- zanieczyszczanie środowiska (spaliny, odpady);
- trudności komunikacyjne;
- problemy mieszkaniowe;
- wyższy koszt utrzymania;
- nadmierny hałas;
- wyższa przestępczość;

Sieć miejska. Podobnie jak sieć osadnicza w ogóle ? rozwija się stopniowo. Do wyjątków należą miasta lub dzielnice, które powstały na skutek decyzji administracyjnej, podejmowanej często przez określone kręgi polityczne (Nowa Huta). Częściej o powstaniu miasta, np. Gdyni czy miast Centralnego Okręgu Przemysłowego, decydują przesłanki ekonomiczne. Cechą charakterystyczną sieci osadniczej kraju jest wyraźny podział na obszary przemysłowe i rolnicze, położone na terenach o różnej religii, strukturze społecznej i gospodarczej, a nawet różnych wpływach językowych. Sieć osadnicza jest splotem kilku szczebli hierarchicznych: wsi, osiedli i miast.

Miasto jest jednostką administracyjną, charakteryzującą się znacznym skupieniem ludności. Miasta ze względu na swoja wielkość, funkcje i powiązania mogą tworzyć: aglomeracje, konurbacje, megalopolis.
Duża koncentracja ludności oraz idące za nią nagromadzenie intelektualnego i materialnego potencjału ? stawia niektóre z miast w roli lokalnych, regionalnych, krajowych, a nawet kontynentalnych i światowych centrów kultury.
Role takie pełnią między innymi: Paryż, Madryt, Londyn, Rzym, Berlin, Budapeszt, moskwa, Warszawa, Sankt Petersburg.

Obok funkcji kulturotwórczych miasta pełnią również inne funkcje:
- przemysłową;
- usługową;
- usługowo ? rolniczą;
- przemysłowo ? rolniczą;
- administracyjną;
- turystyczną;
- uzdrowiskową;
- portową.