Ochrona wody i żywności przed skażeniem

Ochrona wody i żywności przed skażeniem

Środki żywności i wody są niezbędne ludziom do życia. Ich niedostatek może mieć znaczny wpływ na ich zdrowie zdolność do pracy i stan psychiczny. Gdy produkty żywnościowe ulegną skażeniu lub zakażeniu ich przydatność do konsumpcji zostaje ograniczona. Istnieje wiele sposobów skutecznego zabezpieczania żywności i wody. Znacznie łatwiej je odpowiednio zabezpieczyć przed skażeniem niż potem dezaktywować, odkażać lub dezynfekować.
W celu zapewnienia racjonalnego gospodarowania wodami powierzchniowymi (śródlądowymi oraz morskimi) i podziemnymi, niezbędne są zespołowe działania, czyli ochrona wód. Ma ona na celu zapobieganie naruszaniu równowagi przyrodniczej i wywoływaniu w wodach zmian powodujących ich nieprzydatność dla ludzi, świata roślinnego i zwierzęcego oraz gospodarki. Jest też ważnym elementem kompleksowej ochrony środowiska realizowanej perspektywicznie od 1973 r. i zakładającej przede wszystkim zahamowanie degradacji środowiska naturalnego w Polsce.
Kompleksowa ochrona środowiska realizowana była dotychczas z powodzeniem jedynie przez dwa programy o zasięgu ogólnopolskim. Krajowy Program Ochrony Środowiska w Polsce rozpoczęty w 1984 r. zakładał do 1990 r. zahamowanie tempa degradacji środowiska. Uznawał on konieczność budowy i unowocześniania oczyszczalni ścieków, modernizację procesów technologicznych zmierzającą do zmniejszenia zużycia i poboru wody oraz ograniczenia ilości powstających odpadów. Ponadto przewidywał opracowanie i uruchomienie seryjnej produkcji aparatów i urządzeń w zakresie ochrony środowiska. Kontynuacje zamierzeń w zakresie ochrony środowiska realizowanych do 2010 r. określono w Narodowym Programie Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zakłada on przywrócenie w skali kraju równowagi ekologicznej, umożliwiającej właściwy rozwój szaty roślinnej i życia zwierząt, rozwój psychofizyczny człowieka i rozwój gospodarki narodowej. Ten główny cel zostanie osiągnięty, między innymi, poprzez ograniczenie zanieczyszczeń atmosfery i wód, jak też przez zwiększenie zakresu kanalizacji rzek. Powinna ona zapewnić dostarczanie odpowiednich ilości wody Ci to wody wymaganej jakości) dla ludności i przemysłu.
Realizacja Narodowego Programu... jest celem działania wszystkich jednostek administracji państwowej i społeczeństwa
- stąd znalazła swój wyraz w polityce realizowanej przez państwo. W 1991 r. Sejm podjął uchwałę o założeniach polityki ekologicznej państwa, a na jej podstawie została opracowana w Ministerstwie Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa polityka ekologiczna państwa. Właściwie najważniejszą częścią tego dokumentu, zaakceptowanego przez Radę Ministrów, jest plan realizacyjny, który określa również zadania w dziedzinie ochrony wód.

Monitoring
W USTAWIE O PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA z 1991 r. stwierdzono, że do zadań tego organu administracji państwowej należy między innymi "organizowanie i koordynowanie państwowego monitoringu środowiska, prowadzenie badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodzących w nim zmian". Dla tego zadania ustawowego został przygotowany i zaakceptowany w 1992 r. przez Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Program Państwowego Monitoringu Środowiska. Aktualnie monitoring środowiska obejmuje bazę merytoryczną, którą stanowią systemy informatyczne zawierające rejestr wyników analiz wód powierzchniowych płynących i stojących, podstawową ewidencję i komputerową bazę danych o emisji zanieczyszczeń oraz bank danych o emisji zanieczyszczeń atmosfery. Program przewiduje między innymi:
zorganizowanie monitoringu zwykłych wód podziemnych,
· włączenie do monitoringu katastru wodnego ,
· włączenie systemu monitoringu jakości wód,
· włączenie monitoringu biologicznego,
· włączenie systemu informatycznego o odpadach i osadach,
· włączenie systemu informatycznego o hałasie i wibracjach.
Koncepcja monitoringu oparta jest na informatycznych sieciach - krajowych, regionalnych i lokalnych.
Wszystkie opisane wyżej działania organizacyjne w zakresie ochrony wód zmierzają przede wszystkim do budowy oczyszczalnie ścieków i doprowadzenia do utylizacji wód zasolonych. Kontynuowane są również działania, których głównym celem była i jest poprawa zaopatrzenia w wodę ludności i gospodarki komunalnej.
Pod koniec lat osiemdziesiątych zbudowano wiele zbiorników wodnych, jak np. Klimkówka na rz. Ropie, Jeziorsko na rz. Warcie, Świnna Poręba na rz. Skawie, Wióry na rz. Świślinie w celu zaopatrzenia w wodę Ostrowca Świętokrzyskiego, Sosnów na potoku Czerwonka zapewniający wodę dla aglomeracji jeleniogórskiej. Zbiorniki te pełnią również funkcje przeciwpowodziowe, żeglugowe, rolnicze i energetyczne. Zakończona jest budowa zbiornika na Dunajcu w Czorsztynie-Niedzicy, która budziła wiele kontrowersji do czasu wielkiej powodzi na Odrze w 1997 r., w której ucierpiały tak duże aglomeracje, jak Opole i Wrocław.
Obecnie budowa zbiorników retencyjnych jest ściśle powiązana z jednoczesną budową oczyszczalni ścieków w zlewniach zasilających. Z tym problemem wiąże się ocena stanu zanieczyszczenia śródlądowych wód powierzchniowych, która jest dokonywana w cyklach kilkuletnich.
Ochrona zasobów wodnych polega przede wszystkim na rozwiązaniach technicznych, takich jak:
- stosowanie bezściekowych technologii w produkcji przemysłowej; - napowietrzanie wód stojących;
- zamykanie obiegów wodnych w cyklach produkcyjnych i odzysk wody ze ścieków;
- utylizacja wód kopalnianych oraz powtórne wtłaczanie tych wód do górotworu;
- zabezpieczanie hałd i wysypisk;
- oczyszczanie ścieków i unieszkodliwianie osadów ściekowych.

Metody oczyszczania ścieków dzieli się na:
· mechaniczne - polegające na usuwaniu zanieczyszczeń nierozpuszczalnych, tj. ciał stałych i tłuszczów ulegających sedymentacji lub flotacji , przy użyciu urządzeń rozdrabniających, cedzących (krat, sit, piaskowników), osadników, odtłuszczaczy;
· chemiczne - polegające na wytrącaniu niektórych związków rozpuszczalnych lub ich neutralizacji za pomocą takich procesów, jak: koagulacja, sorpcja na węglu aktywnym;
· biologiczne - najważniejsze w technologii oczyszczania ścieków, polegające na zmineralizowaniu zanieczyszczeń dzięki działaniu mikroorganizmów (głównie bakterii tlenowych) występujących w tzw. osadach czynnych. Głównymi urządzeniami technicznymi są: złoża biologiczne , komory osadu czynnego oraz komory fermentacyjne;
· z podwyższonym usuwaniem biogenów - metoda oczyszczania ścieków w oczyszczalniach o wysoko efektywnych technologiach oczyszczania (głównie biologicznych, a także chemicznych), umożliwiających zwiększoną redukcję azotu i fosforu.

Oczyszczanie ścieków komunalnych prowadzi się zazwyczaj mechanicznie bądź mechanicznie i biologicznie. Warto przy tym pamiętać, że żadna z przyjętych w praktyce metod nie przekształca ścieków w wodę I klasy czystości. Nie jest więc obojętne, gdzie będą zrzucane wody po oczyszczonych ściekach.
Nie bez znaczenia dla ochrony wód są również działania ograniczające zanieczyszczenia atmosfery i gleb. W przypadku gleb należy:
- przeciwdziałać erozji ,i spływowi powierzchniowemu z gruntów użytkowanych rolniczo;
- nie pozostawiać gleby bez pokrycia roślinnością (najmniejsze spływy powierzchniowe mają miejsce na obszarach pokrytych trwałą roślinnością, szczególnie leśną i darniową);
- umiejętnie stosować chemiczne środki ochrony roślin oraz nawozy mineralne i organiczne. Przy dotychczasowych metodach mineralnego nawożenia znaczna część wprowadzanych do gleb biogenów ulega bezproduktywnemu wypłukaniu, przyczyniając się do eutrofizacji wód.
W przypadku atmosfery należy ograniczyć lub wyeliminować opad substancji szkodliwych, takich jak: metale ciężkie, pierwiastki radioaktywne, popioły, kwasy (np. H2SO4), gazy trujące.

Ochrona żywności przed skażeniami lub zakażeniami obowiązuje szczególnie w czasie produkcji i, magazynowania a także podczas transportu i dystrybucji Najlepszym sposobem tej ochrony jest hermetyzacja pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych. Również surowce i półprodukty powinny być przechowywane w odpowiednich szczelnych pojemnikach i opakowaniach ochronnych właściwościach opakowań decyduje przede wszystkim ich konstrukcja i rodzaj materiału, z którego są wykonane, doskonałymi powłokami ochronnymi są naczynia szklane z hermetycznie zamykanymi wieczkami lub zakrętkami. Nie przepuszczają par gazów i pyłów. Szczególnie nadają się do przechowywania produktów płynnych i wody do picia, jarzyn w postaci kiszonek i marynat twarogów, dżemów, masła nawet mięsa, chleba i ryb. W opakowaniach szklanych można też przechowywać produkty sypkie - kasze mąkę cukier. Podobne właściwości maja opakowania wykonane z metalu i z tworzyw sztucznych. W polietylenowych woreczkach przechowuje się pieczywo produkty znajdujące się w zamrażarkach i lodówkach oraz ziemniaki kapustę i inne warzywa. Opakowania drewniane to głównie beczki, skrzynie, kosze. W szczelnych beczkach i drewnianych skrzyniach można przechowywać tłuszcze twarde, chleb, mięso, ryby owinięte dodatkowo papierem pergaminowym lub woskowanym. Artykuły żywnościowe w mniejszych opakowaniach powinny być ponadto przechowywane w szafach, kredensach, lodówkach. Opakowania z tkanin (worki z bawełny, lnu, konopi i włókna wiskozowego) mogą być pewną ochroną przed skażeniami tylko po zaimpregnowaniu. Zapasy wody dla celów gospodarczych przechowuje się w cysternach beczkach wiadrach i wannach możliwie szczelnie przykrytych. Odpowiedniego zabezpieczenia wymagają źródła poboru i ujęcia wodne. Studnie powinny mieć szczelne pokrywy oraz daszki pokryte papą lub blachą. Podobnie jak studnie, zabezpiecza się ujęcia wód źródlanych wykonując odpowiednią ich obudowę z przykryciem zapewniającym zarówno szczelność jak i dostęp do wody.
Żywność i woda, wykazujące oznaki skażenia lub przechowywane w rejonie skażonym w niewłaściwych opakowaniach, muszą być zbadane przed dopuszczeniem do spożycia. Jeśli nie ma takiej możliwości należy je traktować jako skażone i poddać dezaktywacji, odkażaniu lub dezynfekcji.