Praska wiosna 1968

PRASKA WIOSNA 1968
W Czechosłowacji okres zastoju i bezruchu przerwała praska wiosna. Śmierć Stalina nie wywołała w tym kraju zmian; w 1953 władze przejął Novotny; brak jakichkolwiek zmian doprowadził do coraz większego kryzysu wewnętrznego.

Praska wiosna, wydarzenia związane z próbą reformy systemu komunistycznego i osiągnięcia w nieco większym stopniu niezależności państwowej. Za początek procesu uznaje się wybór na stanowisko I sekretarza Komunistycznej Partii Czechosłowacji (KPCz) Alexandra Dubeka (czyt.: Dubczek) w dniu 5 I 1968. Udało mu się skupić wokół siebie grono partyjnych reformatorów i przeforsować program zmian politycznych i gospodarczych.

Opublikowany program reform był zwany "polityką otwartych drzwi", a reformy określano jako "socjalizm z ludzką twarzą". Obiecano rozszerzenie swobód obywatelskich i politycznych. Perspektywa liberalizacji spowodowała powstawanie różnych grup nieformalnych, np. Klubu Zaangażowanych Bezpartyjnych, Klubu 231.

Zapowiedziano też reformy gospodarcze, rehabilitację skazanych w procesach politycznych w latach 1949-1954 i ukaranie ich organizatorów, zniesienie cenzury. W czerwcu 1968 ukazał się manifest autorstwa pisarza L. Vaculika 2000 słów. Autor poddał w nim ostrej krytyce rządy komunistów.

Interwencja wojsk Układu Warszawskiego
Wydarzenia w Czechosłowacji mocno zaniepokoiły rządy państw członkowskich Układu Warszawskiego. Zorganizowano szereg narad przywódców partii komunistycznych, a po ostatniej z nich w ernej nad Cisą doszło do interwencji. W nocy z 20 na 21 sierpnia wojska Bułgarii, NRD, Polski, Węgier i ZSRR, w sile 200 tys. żołnierzy, wkroczyły do Czechosłowacji.

Ich liczebność po kilku tygodniach wzrosła do ok. 700 tys. Interwencja nie doprowadziła do przelewu krwi na wielką skalę (ocenia się, że zginęło ok. 200 osób), a opór ludności został utrzymany w ramach walki cywilnej, w tym ogłoszonego 23 sierpnia strajku generalnego. W efekcie nie powołano rządu z V. Bilakiem na czele (wezwał na pomoc wojska Układu Warszawskiego).

Dotychczasowe kierownictwo (m.in. A. Dubek i O. ernik) przewieziono do Moskwy i 26 sierpnia podpisali oni tzw. protokół moskiewski, który sankcjonował obecność wojsk "sojuszniczych" na terenie Czechosłowacji, uznali też za nielegalny odbyty w konspiracji XIV Zjazd KPCz. Po powrocie do kraju A. Dubek musiał realizować politykę Moskwy, co spotkało się z licznymi protestami, łącznie z tragicznym samospaleniem J. Palacha w styczniu 1969.

Po tzw. rozruchach hokejowych w marcu 1969, będących skutkiem zwycięstwa hokeistów czechosłowackich nad ekipą ZSRR, władze radzieckie doprowadziły do zmiany na stanowisku I sekretarza KPCz. 17 IV 1969 A. Dubeka zastąpił G. Husak i przystąpił do "normalizacji", czyli do zniesienia dotychczasowych reform.