Ewolucja państwa

Ewolucja państwa jest dość skomplikowana. U Greków nosiło nazwę "polis" miasto-państwo. Natomiast rzymska terminologia polityczna znalazła z kolei termin Civitas rozumiany jako: gmina pełnoprawnych obywateli , państwo obywateli rzymskich.
W terminologii rzymskiej państwo było określane także wspólnota wszystkich obywateli - res publica, kiedy Rzym rozrósł się terytorialnie zaczęto nazywać go mianem imprerium. Z terminu res publica powstał pierwszy człon nazwa naszego państwa "Rzeczpospolita". Istotna zmiana w nazwie organizacji państwowej nastąpiła dopiero w średniowieczu, wprowadzono wtedy nazwę państwa jako kraju (terra) najważniejszy stał się czynnik terytorialny.
Pierwsze nowoczesne wyrażenie określające państwo powstało we Włoszech w XVI . Użyto terminu stato od łacińskiego stare-stać i status -rzeczownik opisujący warunki bytu, położenie, stan.
Rzymscy pisarze Cyceron i Ulpian używali terminu status civitatis albo status regni. Termin status odnosił się do statusu władcy stabilności lub elementów potrzebnych dla stabilności.
Dopiero Machiavelli w XVI w użył terminu stato w takim znaczeniu ze dało się go zastosować do wszystkich istniejących państw, bez względu na jego charakter ustrojowy i wielkość. W naszym języku używamy terminu "państwo" od słowa "pan" znaczącym w języku potocznym możliwość panowania czyli wykonywania władzy.
Zdefiniowanie słowa państwo nie jest sprawą prostą , bo ma ono wiele rożnorakich znaczeń. W naukach politycznych i prawnych termin państwo oznacza:
• otoczony granicami obszar , w obrębie którego ludzie są poddani jednej władzy politycznej (państwo jako kraj).
• ogół żyjących w granicach danego państwa (społeczeństwo zorganizowane w państwo)
• organizację ludzi, rozpatrywana ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej(państwo jako grupa społeczna zorganizowana)
• tę część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi lub realizuje wszelkie związane z tą władzą czynności( państwo jako aparat państwowy)
• podmiot własności państwowej( państwo jako fiskus albo skarb państwa albo podmiot prawa międzynarodowego)


Wyróżniamy 5 typów definicji państwa:
• funkcjonalne
• strukturalno-elementowe
• psychologiczne
• socjologiczne
• klasowe

Definicje FUNKCJONALNE - opisują państwo poprzez funkcje, jakie musi spełniając w danym układzie społecznym. Takie podejście zaprezentował w XVII wieku
Hugo Grotius. Uważał on , ze państwo jest to zrzeszenie doskonale wolnych ludzi w celu korzystania z prawa oraz dla dobra powszechnego. Obecnie zwraca się uwagę głównie na władcze funkcje państwa. Takie podejście reprezentował Pennock i Smith. Ich zdaniem państwo to społeczna organizacja mająca rozstrzygającą władzę nad wszystkimi osobami zamieszkującymi określone terytorium i mającą za swój główny cel rozwiązywanie wspólnych problemów i zabezpieczenie wspólnych dóbr , a przede wszystkim utrzymanie porządku .To określenie państwa ma jedną wadę nie pozwala odróżnić państwa od innych organizacji społecznych natomiast jego zaleta jest dokładne wyjaśnienie jego istoty.
Definicje STRUKTURALNO-ELEMENTOWE -oparte są na teorii trzech elementów sformułowanej przez Georga Jellinka. Jego definicja państwa uwzględnia trzy elementy : ludność , terytorium i władzy zwierzchniej.
Wg niego państwo to związek ludzi trwale osiadłych na pewnym terytorium, podlegających jednej wyłącznej władzy zwierzchniej ale inni autorzy twierdza ze dla istnienia danego państwa niezbędna jest jeszcze suwerenność.
Definicje PSYCHOLOGICZNE-tą definicje reprezentuje Leon Petrażycki wg niego państwo to zbiór wyobrażeń stosunków międzyludzkich takie stosunki zachodzą na płaszczyźnie kontaktów miedzy rządzącymi a rządzonymi. Rządzący wydają określone decyzje i wymagają ich realizacji , a obowiązkiem rządzonego jest wykonywanie tych decyzji pod groźbą użycia przymusu państwowego.
Definicje SOCJOLOGICZNE-określa państwo jako zbiorowość polityczna. Zdaniem Wesołowskiego państwo to zespół ludzi występujących jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji posiadające z tej racji pewne prerogatywy.
Arystoteles mówi , ze państwo to zdolna do samowystarczalności wspólnota równych, o charakterze uniwersalnym obejmująca całokształt stosunków społecznych pewnej zbiorowości ludzi, a mająca na celu doskonałe życie. Definicja ta zwraca uwagę na problem społeczeństwa i to w jaki sposób oddziaływuje ono na państwo, natomiast jej wadą jest zbytnia ogólnikowość.
Definicje KLASOWE- są odmianą definicji socjologicznych , część z nich pozostaje pod wpływem Marksa, państwo jest instrumentem klasowego panowania z uwagi na dominacje klas posiadających. Inni przedstawiciele tych definicji uważają państwo za zróżnicowaną wspólnotę, w której nie wszyscy mogą sprawować władzę. Państwo może być określane generalnie jako pewna zbiorowość tworząca grupę zorganizowaną. Może być traktowane jakoś pewna całość w trzech aspektach :
• Etnicznym-stanowi określony szczebel rozwoju życia społecznego jaki osiągają grupy społeczne, które wzniosły się na pewien poziom życia społecznego.
• Kulturowym- zbiorowość państwowa wytwarza wiele wspólnych elementów kulturowych, które są dziedziczone przez pokolenia. Elementem centralnym tej wspólnoty kulturowej są zjawiska związane z działalnością państwową(prawo i instytucje państwowe)
• Ekonomicznym- stanowi pewną jedność gospodarczą związaną z zaspokajaniem potrzeb podmiotów wchodzących w skład organizacji państwowej
Państwo to trwały związek ludzi stale zamieszkujących określone terytorium, podlegających władzy zwierzchniej.
Państwo posiada trzy cechy: jest to organizacja :polityczna , terytorialna i przymusowa. Jest taką organizacją, w której wszystkie te trzy cechy występują jednocześnie.
Jako organizacja POLITYCZNA państwo odnosi się do działalności społecznej , która wiąże się ze sprawowaniem władzy. Zjawisko władzy jest obecne wszędzie dlatego ma charakter społeczny, występuje w grupach pierwotnych( rodzina) i w grupach sformalizowanych (org .polityczna)
Przymus jest nieodłączną cechą państwa jako organizacji społeczeństwa, nie może się ono obyć bez niego, bo władza publiczna wypełnia swoje zadania przez grupy rządzące gdy wyposażona jest w środki przymusu. Łączy się to z wymuszaniem posłuszeństwa jednostek i grup społecznych. Wymuszanie posłuszeństwa jest możliwe na drodze stosowania przymusu przez władzę publiczną. Państwo posługuje się przymusem systematycznie i jawnie. Czyni to w większej skali niż jakakolwiek organizacja. Państwo stosuje przymus na podstawie prawa.
Tzn. że taki przymus jest legalny czyli oparty na przepisach obowiązującego prawa o powszechnie obowiązującej mocy.
Można wyodrębnić trzy podstawowe typy przymusu: fizyczny, gospodarczy i psychologiczny.
Przymus fizyczny- polega na stosowaniu siły fizycznej wobec ludzi jest zmonopolizowany przez państwo, nie mogą go stosować jednostki lub związki obywateli .Obecnie przymus fizyczny jest stosowany jako kara i jako środek zabezpieczający w przypadkach podejrzenia naruszenia normy. W państwie istnieje aparat jawnie stosujący przymus np. wojsko lub policja.
Przymus ekonomiczny- polega na zastosowaniu różnych form oddziaływań, które pozbawiają jednostki możliwości określonych zachowań(np. swobodnego wywozu pieniędzy za granice)
Przymus psychologiczny-jego rozmiary mogą być ogromne, istnienie monopolu na przekaz informacji czyli cenzura. W państwie prawa stosowanie przymusu jest społecznie kontrolowane. Przymus nielegalny jest bezprawny czyli jest przestępstwem.
Każdy przymus jak wiadomo ogranicza wolność dlatego lepiej jest gdy jest stosowany z umiarem i tylko wtedy gdy jest to konieczne i uzasadnione argumentami moralnymi.
Kolejną cechą państwa jest jego terytorialność, tzn. ze rozpatruje się je przez pryzmat kryterium terytorialnego. Sprawa terytorium jest umocowana na podstawie prawa międzynarodowego publicznego. Jak wiadomo podstawowym warunkiem istnienia państwa jest posiadanie własnego terytorium czyli obszaru lądowego i przestrzennego na którym rozciąga się suwerenne państwo. Słowo „terytorium” pochodzi od terminologii rzymskiej, rozumienie tego pojęcia we współczesnym znaczeniu zaczęło się kształtować w okresie rozbicie feudalnego w Europie. Najpierw ograniczało się tylko do lądu ale potem zaczęto wysuwać roszczenia do morza. W XVII wieku powstało pojecie morze terytorialnego, a z początkiem XX wieku terytorium zaczęło obejmować także przestrzeń powietrzną.. Państwa od zarania dziejów wykazywały tendencje do poszerzania swojego terytorium. Terytorium państwa stanowi czynnik konsolidujący społeczeństwa. Wytwarza się stosunek uczuciowo-emocjonalny u ludzi zamieszkujących dane terytorium, którzy traktują państwo jako swoja ziemię i ojczyznę.
Terytorialność jest zasadą organizacji państwa , wyodrębniani są obywatele, obowiązują różne systemy prawne. Na terenie państwa władza wykonuje własne prerogatywy w sposób łączny i pełny w stosunku do osób rzeczy i zdarzeń. Terytorium jest również podstawą wykonywania pewnych kompetencji władczych poza granicami
Pojęcie suwerenność oznacza niezależność władzy państwowej od wszelkiej władzy w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz od wszelkiej innej władzy wewnątrz państwa. Władza suwerenna obejmuje wszystkich członków państwa, a także zdolność regulowania wszelkich praw.
Głównym przejawem suwerenności mieszczącym w sobie elementy jest wyłączność prawodawcza. Jeśli władza państwowa jest faktycznie suwerenna to tylko do niej będzie należeć moc tworzenia i znoszenia prawa . Suwerenność może posiadać różny stopień nasilenia czyli państwa mogą być mniej lub bardziej niepodległe. Za suwerenne można uznać państwa, które:
• Posiadają zwierzchnią władzę nad terytorium i ludnością,
• Mogą dokonywać dobrowolnie nawiązywać równorzędne stosunki z innymi państwami i być członkami wybranych organizacji międzynarodowych,
• Mogą swobodnie kształtować własny ustrój społeczno-gospodarczy i formę państwa

Można wyróżnić suwerenność zewnętrzną i wewnętrzną .
Suwerenność zewnętrzna dotyczy stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowego jako podmiotami prawa międzynarodowego. Zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego stosunki te powinny być kształtowane na zasadzie wolności i równości oraz wzajemności. Jej istotą jest samowładność, która oznacza niezależność od jakichkolwiek zewnętrznych czynników.
Suwerenność wewnętrzna dotyczy stosunków z innymi organizacjami działającymi wewnątrz. Zgodnie z zasadą suwerenności wewnętrznej w zakresie tych stosunków państwo jest władzą najwyższą. Istotą suwerenności wewnętrznej jest całowładność tzn. kompetencja do normowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa.