Środki toksyczne

To mogło się wydarzyć...

"Nieobliczalne konsekwencje spowodowałby wypadek pociągu przejeżdżającego przez centrum Wrocławia, w którego składzie znajdowałyby się wagony przewożące chlor. Zakładając czarny scenariusz, że wypadek jest groźny i jedna z cystern zostaje uszkodzona, to wydobywające się z niej pięćdziesiąt ton trującej substancji skaziłoby powietrze w promieniu dwudziestu kilometrów Gdyby wypadek zdarzył się Przy wiadukcie nad ulicą Grabiszyńską, tam gdzie niedawno wykoleił się pociąg, szansę na przeżycie okolicznych mieszkańców byłyby minimalne. Skutki zdarzenia odczuliby nawet mieszkańcy Maślic.
Z przeprowadzonych prognoz wynika, że w przypadku wycieku całego chloru z cysterny, czyli pięćdziesięciu ton, skażenie atmosfery miałoby zasięg około 20 kilometrów. W przypadku amoniaku zasięg byłby mniejszy - do jednego kilometra. Nie na całym terenie skażenia byłyby ofiary śmiertelne, substancje rozrzedzają się i po kilku godzinach stają się niegroźne. W razie zauważenia wypadku nie należy zbliżać się do miejsca wypadku, nie należy zbliżać się do miejsca wypadku i samemu oglądać, co się wydarzyło. Najlepiej podejść od strony zawietrznej na tyle blisko, żeby dojrzeć numer zapisany na pomarańczowej tablicy znajdującej się na cysternie i dzwoniąc na policję czy do straży pożarnej przekazać tę informację.
Ładunki niebezpieczne omijają centrum Wrocławia tzw. obwodnicą południową - od stadionu przy ul. Grabiszyńskiej do stacji rozrządowej na Brochowie. Centrum Wrocławia jest zatem bezpieczne"

Słowo Polskie, 22 grudnia 1999 r.




CHARAKTERYSTYKA ŚRODKÓW
TOKSYCZNYCH



Wśród środków toksycznych rozróżniamy Bojowe Środki Toksyczne i Toksyczne Środki Przemysłowe. Podział ten jednak krzyżuje się, ponieważ np. chlor, używany w przeszłości jako gaz bojowy (takiego użycia nie można również wykluczyć współcześnie), jest również powszechnie stosowany w przemyśle, zaś fosgen wydziela się przy spalaniu wielu tworzyw sztucznych ciągle niestety stosowanych obecnie w polskim budownictwie.
Bojowe środki trujące (dawniej gazy bojowe lub bojowe środki chemiczne) są to substancje chemiczne stosowane w konfliktach zbrojnych do zabijania lub zatruwania ludzi, zwierząt i roślin. Stanowią zasadniczy składnik broni chemicznej. Powodują szkodliwe zanieczyszczenie powietrza, wody, gleby, sprzętu bojowego, budynków, dróg itp. Bojowe środki trujące są cieczami lub ciałami stałymi, rzadziej gazami, słabo rozpuszczają się w wodzie, dobrze w rozpuszczalnikach organicznych, olejach, smarach. W postaci par i aerozoli są niewidoczne gołym okiem, często pozbawione zapachu. Do organizmu ludzkiego przenikają drogami oddechowymi, przez skórę i przewód pokarmowy. Współczesne bojowe środki trujące są substancjami o bardzo silnym działaniu toksycznym, łatwo przenikającymi m.in. przez gumę, tworzywa sztuczne, są odporne na działanie czynników atmosferycznych i chemicznych środków odkażających. Ze względu na objawy działania na organizm rozróżnia się bojowe środki trujące:

Paralityczno-drgawkowe
Zaliczamy do nich:
- sarin (trylon 144, trylon 46) - zaliczany do grupy organicznych, pochodnych kwasu fosforowego. Jest to bezbarwna, bezwonna ciecz mieszająca się z wodą i wieloma rozpuszczalnikami organicznymi. Wnika do organizmu przez drogi oddechowe i skórę. Dawka kilkunastu mg powoduje śmierć człowieka po kilku minutach.
- soman – zaliczany jest do grupy organicznych pochodnych kwasu fosfonowego. Jest to bezbarwna, nierozpuszczalna w wodzie ciecz o słabym zapachu kamfory. Środek ten jest silnie toksyczny. Zatrucia powstają wskutek wdychania par i wnikania kropel i par przez skórę. Dawkę śmiertelną dla człowieka ocenia się na kilka mg.
- tabun (trylon 83) - zaliczany do grupy związków fosforoorganicznych. Jest to bezbarwna ciecz o zapachu owoców. Produkt techniczny ma barwę brunatną i zapach gorzkich migdałów. Działa rażąco przez skórę, śluzówkę, drogi oddechowe. Tabun produkowany był przez Niemców w okresie II wojny światowej, stosowany również przez Irak w wojnie iracko-irańskiej w 1985r.
- V-gazy – jest to potoczna nazwa niektórych paralityczno-drgawkowych bojowych środków trujących o bardzo dużej toksyczności. Są oleistymi cieczami słabo rozpuszczalnymi w wodzie. Powodują długotrwałe skażenie terenu (do kilku miesięcy w warunkach zimowych). Wdychanie aerozolu zawierającego kilka mg V-gazu w m3 powietrza wywołuje poważne zatrucia. Powoduje też bardzo niebezpieczne są skażenia skóry. Przedstawicielem V-gazów jest tzw. VX (organiczna pochodna kwasu tiolofosfonowego), w który jest wyposażona armia USA.
Wszystkie te środki mają pewne cech wspólne. Są to trudno lotne ciecze, które działają rażąco na układ oddechowy. Oznakami zatrucia jest początkowo zwężenie źrenic, później pojawia się ból gałki ocznej, skurcz oskrzeli połączony z kaszlem, duszności, wymioty, bóle brzucha z biegunką, drgawki mięśni prążkowanych, a następnie ich paraliż. To właśnie paraliż mięśnia sercowego mięśni oddechowych jest bezpośrednią przyczyną zgonu.

Parzące (nekrozujące)
Są to:
- luizyt (dawniej rosa śmierci) – środek w działaniu podobny do iperytów. Jest mieszaniną chlorowinyloarsyn. Jest to brunatna ciecz o intensywnym zapachu pelargonii. Wykazuje silne właściwości ogólnotrujące.
- imperyty - bojowe środki trujące o działaniu parzącym. Występują w postaci par, kropel lub aerozolu, wywołują na skórze pęcherze i trudno gojące się rany, na które szczególnie wrażliwe są oczy. Do imperytów należą:
a) imperyt siarkowy (gaz musztardowy) - używany był w I wojnie światowej (na ogólną liczbę porażeń żołnierzy bojowymi środkami trującymi 80% stanowiło porażenie imperytem siarkowym
b) bis(2-chloroetylosulfid) S(CH 2CH2Cl)2 - bezbarwna oleista ciecz o zapachu musztardy
c) imperyt techniczny mający barwę brunatną lub czarną
d) imperyty azotowe będące chlorowcopochodnymi amin alifatycznych, np. tris(2-chloroetyloamina) N(CH2CH2Cl)3 - bezbarwna oleista ciecz.
Znane są także inne imperyty o mniejszym znaczeniu militarnym, np. imperyt tlenowy, sesquiiperyt.

Parzące środki trujące działają niszcząco na skórę i błony śluzowe, a przedostają się do organizmu przez drogi oddechowe i skórę. Objawy to uszkodzenie rogówek i spojówek oczu z utratą wzroku, stan zapalny i uszkodzenia dróg oddechowych z kaszlem, chrypką i bezgłosem oraz zaczerwienienia, pęcherze i trudno gojące się owrzodzenia na skórze poddanej działaniu kropli tych środków.

Ogólnotrujące
Zaliczamy do nich:
- cyjanowodór (kwas pruski) HCN - związek nieorganiczny, lotna, bezbarwna ciecz, o zapachu gorzkich migdałów. Jest to bardzo silna trucizna (dawka śmiertelna wynosi ok. 0,05 g). Cyjanowodór miesza się z wodą w każdym stosunku, tworząc bardzo słaby kwas (kwas cyjanowodorowy), od którego wywodzą się sole, cyjanki, i pochodne org. Nitryle. Stosowany jest do zwalczania szkodników oraz w syntezach organicznych (np. do otrzymywania akrylonitrylu).
- arsenowodór (arsan, dawniej arseniak, AsH3) - związek nieorganiczny, bezbarwny gaz. Ma właściwości silnie trujące. Jest reduktorem. Tworzy się m.in. podczas działania wodorem na arsen lub jego związki.
- chlorocyjan (ClCN) - związek nieorganiczny, bezbarwny, silnie trujący gaz o przenikliwym zapachu. Podrażnia oczy i górne drogi oddechowe. Stosowany był podczas I wojny światowej. Obecnie używany jest do badań właściwości ochronnych masek przeciwgazowych.

Wszystkie środki ogólnotrujące to łatwo lotne ciecze, które dostają się do organizmu poprzez drogi oddechowe wraz wdychanym powietrzem. Po przeniknięciu do krwi blokują hemoglobinę jako przenośnik tlenu, co prowadzi do uduszenia komórkowego - zablokowaniu wchłaniania tlenu z krwi. W małych stężeniach pierwszymi objawami są zawroty głowy, metaliczny smak w ustach i osłabienie prowadzące do utraty przytomności i śmierci. Przy większym stężeniu śmierć następuje gwałtownie, w ciągu kilkunastu sekund.

Duszące
Jest to np.
- fosgen (dichlorek karbonylu, COCl2) - związek nieorganiczny, silnie trujący, bezbarwny gaz o zapachu zgniłego siana. Stężenie fosgenu rzędu 0,1 mg/dm3 jest niebezpieczne dla życia. Z wodą tworzy dwutlenek węgla i chlorowodór. Reaguje z wieloma substancjami organicznymi. Otrzymywany przez katalityczną syntezę z tlenku węgla i chloru. Był stosowany w I wojnie świat jako gaz bojowy. Fosgen jest używany w syntezach organicznych (głównie barwników).

Bojowe środki duszące to lotne ciecze o zapachu zgniłych liści lub zbutwiałego siana. Po wziewnym wprowadzeniu ich do płuc niszczą naczynia włosowate pęcherzyków płucnych, co powoduje zalanie płuc krwią i uduszenie. Jeśli jednak stężenie było małe, może wystąpić krótki okres utajenia, po którym pojawia się kaszel, krwawa, pienista plwocina, zasinienie twarzy i szyi (aż do barwy fioletowej). Tu również krew i osocze gromadzące się w pęcherzykach płucnych co prowadzi w rezultacie do śmierci wskutek głodu tlenowego.

Drażniące
Zaliczamy do nich:
- lakrymatory - podrażniają zakończenia nerwów czuciowych oczu wywołując silne łzawienie. Objawy skażenia lakrymatorami ustępują samoistnie w krótkim czasie po opuszczeniu terenu skażonego. Lakrymatorami są: chloroacetofenon, chloropikryna, CS. Były to środki używane podczas wojen. Obecnie stosowane przez policje wielu państw do rozpędzania tłumów.

- sternity - podrażniają zakończenia nerwów w jamie nosowo-gardłowej, tchawicy i oskrzelach, wywołując kaszel, kichanie, uczucie pieczenia i ból w klatce piersiowej. Mają również działanie łzawiące. Objawy zatrucia zwykle mijają po 1–2 dniach, nawet w wypadku nieudzielania pomocy med. Silnymi sternitami są niektóre związki arsenoorganiczne ( np.adamsyt ).

Środki drażniące to ciała stałe, przechodzące bezpośrednio w stan gazowy w drodze sublimacji. Przedostają się do organizmu wraz z wdychanym powietrzem i powodują kaszel, silne łzawienie, ból klatki piersiowej, mdłości i podrażnienie skóry. Przy większym stężeniu (1-5 mg/m3) powoduje czasowe porażenie, zaś przy bardzo dużym (25 000 mg/m3) - śmierć u 50 % porażonych.




Psychotoksyczne
Jest to np.
- LSD-25 - lizergid, dietyloamid kwasu d-lizergowego, alkaloid o silnym działaniu narkotycznym. Występuje w niewielkich ilościach m.in. w sporyszu. Bezbarwny kryształy jest nierozpuszczalny w wodzie. Dawki 20–30 g wywołują u ludzi barwne halucynacje, uczucie strachu, depersonalizację, zaburzenia motoryczne. W latach 60-tych był stosowany w lecznictwie ze wskazań psychiatrycznych.

Psychotoksyczne środki toksyczne dezorganizujące funkcjonowanie centralnego układu nerwowego. Działające jak narkotyki.

Fitotoksyczne
Są to środki działające niszcząco na uprawy roślinne, powodujące defoliację i usychanie roślin (np. kwas 2,4-dichlorofenoksyoctowy, simazyna). Zastosowano je w czasie wojny wietnamskiej w latach 70-tych w celu pozbycia się maskujących wroga dużych liści palm.








Odrębną grupę bojowych środków trujących stanowią trucizny pochodzenia naturalnego o nadzwyczaj dużej toksyczności, wyodrębniane z mikroorganizmów chorobotwórczych (np. toksyna botulinowa, laseczki tężca, mykotoksyny). Większość bojowych środków trujących działa na ludzi uśmiercająco bądź wywołuje silne zatrucia. Objawy zatrucia mogą występować już po kilku minutach (np. cyjanowodór, sarin) lub po trwającym do kilkunastu godzin bezobjawowym okresie utajonego działania (np. iperyt siarkowy). Pod względem taktycznym rozróżnia się bojowe środki trujące:

trwałe — mogące przez wiele godzin, dni, miesięcy utrzymywać się w terenie, bez utraty swych właściwości toksycznych

nietrwałe — zachowujące swe właściwości rażące przez kilka do kilkudziesięciu minut

dymy trujące (dym bojowy)



TOKSYCZNE ŚRODKI
PRZEMYSŁOWE

W warunkach pokoju najbardziej śmiercionośnymi gazami są:
tlenek węgla (CO)
CO ( tlenek węgla(II), tlenek węgla, czad ) jest to bezbarwny, bezwonny, palny, bardzo toksyczny gaz, słabo rozpuszczalny w wodzie. Z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową. Z chlorem tworzy fosgen, z metalami — karbonylki. Tworzy się w wyniku niecałkowitego spalania węgla lub redukcji dwutlenku węgla. Tlenek węgla jest bardzo toksyczny. Nawet niewielkie stężenie może doprowadzić do śmierci (gaz ten łączy się z hemoglobiną krwi, uniemożliwiając przyłączanie przez nią tlenu). Dla przykładu można podać, że przebywanie w atmosferze zawierającej 0,1 % CO może doprowadzić do śmierci już po upływie dwóch godzin ruchu albo sześciu godzin spoczynku. Przy dużym stężeniu CO w pomieszczeniu śmierć może nastąpić nawet po kilku oddechach. Dlatego bardzo ważną rzeczą jest dobra wentylacja pomieszczenia w którym znajdują się piece, junkersy itp.
Tlenek węgla stosowany jest głównie jako składnik gazu wodnego, generatorowego, syntezowego, jako reduktor i do otrzymywania karbonylków.

dwutlenek węgla (CO2)

Dwutlenek węgla ( tlenek węgla(IV) , CO2 ) jest to bezbarwny, bezwonny, niepalny gaz, zestalony sublimuje, rozpuszcza się w wodzie. Tlenek węgla(IV) to bezwodnik kwasu węglowego. Jest mało aktywny chemicznie. Z mocnymi zasadami tworzy węglany, z amoniakiem — mocznik. Powstaje w wyniku całkowitego spalania węgla lub rozkładu węglanów. Występuje w atmosferze i hydrosferze, stanowi produkt przemiany materii (wydychany przez zwierzęta, asymilowany przez rośliny). Jest równie niebezpieczny jest tlenek węgla. Dwutlenek węgla wydychany jest przez żywe organizmy. Jest on cięższy od powietrza, dlatego zbiera się w dolnej części pomieszczeń, w zagłębieniach, piwnicach i studniach.
CO2 stosowany jest do wyrobu napojów musujących, napełniania gaśnic przeciwpożarowych, do produkcji sadzy. W postaci stałej (suchy lód) jest używany w chłodnictwie.

brak tlenu

Uduszenie może grozić także po prostu z braku tlenu. Wystarczy pamiętać, że tlen jest zużywany w procesach utleniania metali - czyli inaczej mówiąc podczas rdzewienia. Trzeba więc bardzo uważać penetrując zamknięte, wilgotne pomieszczenia z dużą ilością metalowych elementów - bunkry, podziemia (kopalnie), barki czy statki.

amoniak (NH3)

Amoniak (NH3) jest to gaz o przenikliwym zapachu, bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Roztwór wodny amoniaku (tzw. woda amoniakalna) ma odczyn zasadowy (NH3 +H2ONH4+ + OH–). Spalany w tlenie tworzy azot i wodę. Utleniany w obecności katalizatorów (np. platyny) tworzy tlenek azotu NO. W wysokiej temperaturze rozkłada się, działając silnie redukująco. Z kwasami tworzy sole amonowe, np. azotan amonu NH4NO3, chlorek amonu NH4Cl. Pochodnymi amoniaku są: amidki (np. NaNH2), imidki (np. CaNH, PbNH), azotki i aminy. Z niektórymi solami tworzy amoniakaty, analogiczne do hydratów. W przyrodzie powstaje podczas gnicia substancji białkowych; Na skalę przemysłową otrzymywany jest przez bezpośrednią syntezę z azotu i wodoru. Stanowi również produkt uboczny odgazowania węgla kamiennego. Stosowany m.in. do otrzymywania kwasu azotowego, soli amonowych i mocznika (będących cennymi nawozami), cyjanowodoru, w produkcji włókien chemicznych, leków, do oczyszczania wyrobów ze stopów miedzi, zaś amoniak skroplony— w chłodnictwie. Amoniak wywołuje przykre pieczenie w gardle, ślinotok, nudności, łzawienie i ból głowy. Przy dużych dawkach może spowodować nieodwracalne zmiany w organizmie np. utrata wzroku, zmiany w płucach.







chlor

Chlor (Cl) jest to pierwiastek chemiczny o liczbie atom. 17, masie atomowej 35,453. Należy do grupy fluorowców. Jest to żółtozielony gaz o drażniącej woni. Chlor rozpuszcza się w wodzie tworząc tzw. wodę chlorową. Temperatura topnienia wynosi –100,98C, temperatura wrzenia –34,6C, gęstość 3,214 g/dm3. Chlor jest niemetalem. Tworzy on cząsteczki dwuatomowe. Ma właściwości silnie trujące. Powoduje zahamowanie czynności oddechowych. Wywołuje podrażnienie błon śluzowych oczu, gardła i górnych dróg oddechowych. Powoduje łzawienie, kichanie, ślinotok, kaszel i obrzęk płuc. Może doprowadzić do śmierci. Chlor użyty był podczas I wojny światowej jako gaz bojowy. Jest on bardzo aktywny chemicznie. Reaguje bezpośrednio prawie ze wszystkimi pierwiastkami tworząc chlorki. Z wodorem tworzy chlorowodór, którego roztwór wodny jest mocnym kwasem (kwas solny). Łączy się także z innymi fluorowcami tworząc związki międzyfluorowcowe. Ważne znaczenie mają sole wywodzące się od tlenowych kwasów chloru (podchloryny , chloryny, chlorany, nadchlorany). Chlor jest rozpowszechniony w przyrodzie w postaci chlorków tworzących minerały (głównie halit, czyli sól kamienną, i sylwin) i występujących w wodzie morskiej, w niektórych wodach mineralnych oraz w płynach ustrojowych wyższych zwierząt. Stosowany m.in. do dezynfekcji wody, w postaci związków używany do bielenia, do produkcji kwasu solnego i innych związków chemicznych oraz w technologii materiałów elektronowych, np. do trawienia półprzewodników. Chlor otrzymał w 1774 r. szwedzki chemik K.W. Scheele.





chlorowodór

Chlorowodór (HCl) jest to związek nieorganiczny, bezbarwny gaz o duszącej woni, dymiący w wilgotnym powietrzu. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, wydzielając znaczną ilość ciepła i tworząc mocny kwas chlorowodorowy ( kwas solny ), od którego wywodzą się sole i chlorki. W przyrodzie występuje w gazach wulkanicznych. Na skalę przemysłową chlorowodór otrzymuje się m.in. w wyniku syntezy z pierwiastków lub działania kwasu siarkowego na chlorek sodu. Stosowany na dużą skalę w laboratorium i w technice w postaci kwasu solnego, używany do niektórych syntez organicznych (np. otrzymywanie chlorku winylu z acetylenu).
Objawami zatrucia przewlekłego są: uszkodzenie szkliwa zębów, zapalenie spojówek, przewlekłe zapalenie spojówek. Częsty kontakt z roztworem wodnym może wywołać zmiany zapalne skóry.


SPOSOBY ODKAŻANIA ZATRUTYCH TERENÓW

Przed środkami trudno lotnymi, występującymi w postaci kropli gęstej cieczy ochronić może specjalna odzież ochronna i maska przeciwgazowa. Natomiast przed lotnymi środkami toksycznymi (gazami) wystarczająco chroni sama maska przeciwgazowa.
Wraz z maską przeciwgazową powinno przenosić się Indywidualny Pakiet Przeciwchemiczny (IPP) - niewielkie, owalne pudełeczko z tworzywa sztucznego. Służy on do częściowych zabiegów sanitarnych, czyli odkażania ciała. Ważne jest wykonanie takich zabiegów jak najszybciej po skażeniu, ponieważ dłuższa obecność kropli środków toksycznych na skórze spowoduje jej uszkodzenie, wchłonięcie do organizmu i porażenie wewnętrzne, a także owrzodzenia i trudno gojące się rany, które w przypadku umiejscowienia w okolicy oczu mogą doprowadzić nawet do utraty wzroku.
Niezależnie od odkażania IPP wskazane jest wykonanie pełnych zabiegów sanitarnych polegających na dokładnym wymyciu całego ciała pod prysznicem, z użyciem gorącej wody i mydła. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na usunięcie brudu zza paznokci, przemycie jamy ustnej, nosa i uszu, oraz dokładne wymycie owłosionych części ciała. Odkażaniem powinno się objąć także odzież, oporządzenie i sprzęt. Istnieją trzy sposoby odkażania:


Chemiczny, polegający na niszczeniu środków toksycznych roztworami odkażalników, czyli substancji, które wchodząc w reakcje chemiczne ze środkami toksycznymi powodują powstanie nowych, nieszkodliwych związków chemicznych. Odkażalnikami są m.in. chloroamina B, dwuchloroamina, podchloryn wapniowy, wapno chlorowane, soda kaustyczna. Do neutralizacji skażeń iperytowych można wykorzystać nawozy azotowe oraz barwniki do tkanin i inne substancje zawierające chlor, natomiast do neutralizacji środków typu sarin należy wykorzystywać popioły, żużle i inne substancje zasadowe.

Fizykochemiczny, polegający na usuwaniu substancji toksycznych przez ogrzewanie, wietrzenie lub zmywanie wodą czy alkoholem. Co ważne, takie zabiegi nie niszczą środka trującego, dlatego materiały pozostałe po odkażaniu (np. węgiel) należy spalić lub zakopać w ziemi.

Mechaniczny, w którym zdejmuje się warstwę skażoną (np. ziemi) lub nakłada na skażoną powierzchnię izolator (np. przykrywa ziemią, darnią).

Zabiegami odkażającymi zajmują się wyspecjalizowane oddziały wojsk chemicznych lub obrony cywilnej. Warto jednak wiedzieć, że odzież, obuwie i oporządzenie oraz środki ochrony indywidualnej odkaża się poprzez:
- przecieranie obuwia i środków ochrony roztworem odkażającym bezpośrednio po napadzie
- posypywanie ubrań aktywowanym proszkiem silikożelowym, który sorbuje pary środka trującego (tabun, sarin, soman V-gazy)
- gotowanie skażonych ubrań w wodzie z dodatkiem 2-4 % węglanu sodowego
- odkażanie przy pomocy gorącej pary wodnej (gorącego wilgotnego powietrza) z dodatkiem par amoniaku
- pranie w wodzie z dodatkiem środków piorących
- wietrzenie


IPERYT – WCIĄŻ GROŹNY

Nie są prowadzone obecnie żadne działania mające zabezpieczyć broń chemiczną spoczywającą na dnie Morza Bałtyckiego. Naukowcy do dziś nie znają nawet wszystkich miejsc, w których ja zatopiono.
Zaraz po II wojnie światowej alianci zatopili co najmniej 65 tys. ton niemieckich bomb, zawierających m.in. iperyt (gaz musztardowy), cyklon B i fosgen. Czas zupełnego skorodowania w morskiej wodzie stalowych korpusów takich pocisków to 50-60 lat. Obecnie są one zniszczone już w 75-90%. Wyciek jednej szóstej spoczywających na dnie gazów spowodowałby zabicie całego życia biologicznego Bałtyku.
Gdy na plaży na Bornholmie w 1992 r. znaleziono 180-kilogramową bombę iperytową, kraje bałtyckie powołały Grupę Robocza ds. Zatopionej Broni Chemicznej (HELCOM). Działa ona tylko 2 lata. Postanowiono pozostawić wszystko na dnie. Tam pociski są mniej niebezpieczne. Stwarzają śmiertelne zagrożenie dopiero po wydobyciu ich na powierzchnię.
Część krajów (np. Niemcy) przystąpiła już do badań stanu i rozmieszczenia zatopionych beczek. Polska nie zrobiła jeszcze nic. HELCOM wspólnie z Instytutem Morskim i instytutami wojskowymi opracowuje właśnie projekt badań polskiego dna, mający ocenić stopień zagrożenia i przede wszystkim ustalić miejsca zatopienia gazów.
Na mocy konferencji poczdamskiej (1945 r.) alianci mieli zatopić niemiecką broń chemiczną. Na skutek niedopatrzeń część śmiercionośnego ładunku wyrzucono po drodze, w nie znanych do dziś miejscach. Statki płynęły prawdopodobnie w pobliżu polskich wybrzeży. Świadczą o tym m.in. zdarzające się co kilka lat wypadki.
Do największego doszło w 1955 r. Na plażę w Darłówku woda wyrzuciła nieszczelna bombę lotniczą z iperytem. Poparzyło się 120 dzieci, w tym kilkanaście bardzo ciężko. Dwa lata temu iperyt znaleźli łowiący dorsze rybacy z Władysławowa. Czterech z nich z rozległymi, trudno gojącymi się poparzeniami wylądowało w szpitalu Marynarki Wojennej w Gdyni.
Nie da się jednak rozpocząć badań, nie mając specjalistycznego sprzętu. Samo wydobycie próbek zatopionej broni chemicznej jest bardzo niebezpieczne. Trzeba je jeszcze przewieźć do laboratorium. Na to wszystko po prostu nie ma pieniędzy. Żadne z ministerstw nie kwapi się, by potrząsnąć kiesą.


ZAKOŃCZENIE
Bojowe środki trujące są po broni atomowej najbardziej śmiercionośne. Ich wielokrotne stosowanie podczas wojny udowodniło, że mogą one zniszczeń tysiące istnień ludzkich.
Od wielu lat przygotowywane jest międzynarodowe porozumienie o całkowitym zakazie produkcji bojowych środków trujących i zniszczeniu istniejących zapasów jednak wciąż nie weszło on w życie. Z wieloma krajami nie mającymi broni chemicznej i jednocześnie nie posiadającymi broni jądrowej przestano by się liczyć.
W czasach pokoju zagrażają nam toksyczne środki przemysłowe. Poprzez rozwój przemysłu produkuje się ich coraz więcej. Katastrofa jednej z robiących je fabryk, przewożących je cystern itp. mogłaby zagrozić tysiącom ludzi.
Nie można zapomnieć też o pozostałościach po I i II wojnie światowej. Zatopiona i zakopana broń chemiczna stanowi również olbrzymie zagrożenie. Jeżeli szybko nie zneutralizuje się beczek z tymi środkami wkrótce na skutek korozji mogą one popękać i spowodować wielką katastrofę.

Bibliografia
Życie Warszawy, 13 sierpnia 1998r.
Wielka encyklopedia PWN
Sensacje XX wieku, Bogusław Wołoszański
Ilustrowana encyklopedia historii BGW
Słowo polskie, 22 grudnia 1999r.
Podręcznik Chemia 8
Podręcznik Chemia 7
www.ameet.com.pl
www.netservice.com.pl
Przysposobienie obronne G. Adamczyk, B. Breitkopf, Z. Worwa