Bezpieczenstwo pracy

1.POJĘCIE I ISTOTA PRACY LUDZKIEJ I PROCESU PRACY
1.1.POJĘCIE I ISTOTA PRACY LUDZKIEJ
POJĘCIE PRACY (I)
PRACA LUDZKA STANOWI SZCZEGÓLNĄ FORMĘ AKTYWNOŚCI CZŁOWIEKA, UKIERUNKOWANĄ BEZPOŚREDNIO LUB POŚREDNIO NA PRZEKSZTAŁCANIE DÓBR PRZYRODY, CZYNIĄC JE ZDOLNYMI DO ZASPOKAJANIA LUDZKICH POTRZEB.
POJĘCIE PRACY(II)
PRACA WYMAGA WYSIŁKU FIZYCZNEGO I ZAANGAŻOWANIA UMYSŁOWEGO ZE STRONY WYKONAWCY, A ZE STRONY PRACODAWCY OKREŚLONYCH NAKŁADÓW RZECZOWYCH I ZASILEŃ INFORMACYJNYCH.
EFEKT PRACY ZALEŻY OD WIELKOŚCI PONIESIONYCH NAKŁADÓW, ZARÓWNO PRACY ŻYWEJ JAK I UPRZEDMIOTOWIONEJ, A TAKŻE OD SPOSOBU JEJ WYKONYWANIA I WARUNKÓW W JAKICH JEST ONA REALIZOWANA.
PRACA JAKO ŹRÓDŁO ZAGROŻEŃ
PRACA WYKONYWANA PRZEZ CZŁOWIEKA, PRZYNOSZĄC MU NIEZAPRZECZALNE KORZYŚCI W POSTACI:WYTWORZONYCH DÓBR, MOGĄCYCH ZASPOKOIĆ JEGO I INNYCH LUDZI POTRZEBY,ŚRODKÓW NA UTRZYMANIE JEGO SAMEGO I RODZINY, SAMOSPEŁNIENIA SIĘ – MOŻE JEDNOCZEŚNIE STANOWIĆ DLA NIEGO SAMEGO I DLA OTOCZENIA ŹRÓDŁO RÓŻNORAKICH ZAGROŻEŃ, MOGĄCYCH DOPROWADZIĆ DO STRAT
ISTOTA PRACY
PRACA JEST FORMĄ DZIAŁANIA.DZIAŁANIE JEST TO ŚWIADOME, DOWOLNE I CELOWE ZACHOWANIE SIĘ LUDZKIE.KAŻDE DZIAŁANIE REALIZOWANE JEST W TZW. ŁAŃCUCHU DZIAŁANIA.
DZIAŁANIE MOŻE BYĆ JEDNOPODMIOTOWE (INDYWIDUALNE) LUB WIELOPODMIOTOWE (ZESPOŁOWE).DZIAŁANIE MOŻE MIEĆ POSTAĆ CZYNU PROSTEGO LUB ZŁOŻONEGO.
OCZEKIWANIA WIĄZANE Z PRACĄZE STRONY PRACOWNIKA
PRACA POWINNA:
ZAPEWNIĆ MU MOŻLIWOŚĆ UZYSKANIA ŚRODKÓW NA UTRZYMANIE SIEBIE I RODZINY,
UMOŻLIWIĆ OTRZYMANIE SPRAWIEDLIWEJ I GODZIWEJ, W JEGO ODCZUCIU, ZAPŁATY ZA JEJ WYKONANIE, ODPOWIADAJĄCEJ AKTUALNEJ STOPIE ŻYCIOWEJ SPOŁECZEŃSTWA I PONIESIONEMU W ZWIĄZKU Z NIĄ WYSIŁKOWI,
ZAPEWNIĆ UZNANIE U INNYCH ORAZ PRESTIŻ SPOŁECZNY,
UMOŻLIWIĆ MU STAŁY ROZWÓJ I DOSKONALENIE,
ZAPEWNIĆ MINIMUM KOMFORTU ZWIĄZANEGO Z JEJ REALIZACJĄ ORAZ POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA,
ZAPEWNIĆ MU UCZUCIE SATYSFAKCJI Z JEJ WYKONYWANIA,
OCZEKIWANIA WIĄZANE Z PRACĄZE STRONY PRACODAWCY
PRACA POWINNA ZAPEWNIĆ PRACODAWCY UZYSKANIE OKREŚLONYCH PARAMETRÓW JAKOŚCIOWYCH, CZASOWYCH I KOSZTOWYCH.
PRACA POWINNA BYĆ EFEKTYWNA, POWINNA CECHOWAĆ JĄ ODPOWIEDNIA RELACJA UZYSKANYCH DZIĘKI NIEJ EFEKTÓW DO NAKŁADÓW, ZARÓWNO PRACY ŻYWEJ JAK I UPRZEDMIOTOWIONEJ.
PRACA POWINNA BYĆ SKUTECZNA, POWINNA UMOŻLIWIĆ OSIĄGNIĘCIE ZAŁOŻONYCH CELÓW.
WARUNKI UMOŻLIWIAJĄCE PODJĘCIE DZIAŁANIA / WYKONANIA PRACY, PROWADZĄCEJ DO OSIĄGNIĘCIA ZAMIERZONEGO EFEKTU
SPRAWCA DZIAŁANIA / PRACOWNIK POWINIEN BYĆ ŚWIADOMYM CELU, DO KTÓREGO MA DOPROWADZIĆ PODJĘTE PRZEZ NIEGO DZIAŁANIE / PRACA;
POWINIEN WIEDZIEĆ, CO MA W ZWIĄZKU Z TYM ZROBIĆ, W JAKI SPOSÓB I PRZY UŻYCIU JAKICH ŚRODKÓW (NARZĘDZI);
POWINIEN MIEĆ MOŻLIWOŚĆ REALIZACJI PODEJMOWANEGO DZIAŁANIA, CO JEST RÓWNOZNACZNE Z DYSPONOWANIEM OKREŚLONYMI ŚRODKAMI ORAZ Z ZAISTNIENIEM OKOLICZNOŚCI TEMU SPRZYJAJĄCYCH / ODPOWIEDNICH WARUNKÓW PRACY, W TYM WARUNKÓW PRACY BEZPIECZNEJ;
POWINIEN POSIADAĆ OKREŚLONĄ WIEDZĘ, UMIEJĘTNOŚCI I PREDYSPOZYCJE.
WARUNKI POZWALAJĄCE NA WYKONANIE PRACY W SPOSÓB BEZPIECZNY, ODNOSZĄCE SIĘ DO PRACOWNIKA
ŚWIADOMOŚĆ ISTNIEJĄCYCH NA STANOWISKU PRACY ZAGROŻEŃ.
ŚWIADOMOŚĆ KORZYŚCI WYNIKAJĄCYCH Z ELIMINACJI ZAGROŻEŃ I OGRANICZENIA RYZYKA ZAWODOWEGO.
ZNAJOMOŚĆ ZADAŃ I SPOCZYWAJĄCEJ NA NIM ODPOWIEDZIALNOŚCI, ZWIĄZANEJ Z BEZPIECZEŃSTWEM PRACY.
ŚWIADOMOŚĆ POTENCJALNYCH KONSEKWENCJI NIEPRZESTRZEGANIA OBOWIĄZUJĄCYCH W TYM ZAKRESIE UREGULOWAŃ PRAWNYCH I PRZEPISÓW.
ŚWIADOMOŚĆ ROLI JAKĄ ON MOŻE ODEGRAĆ, ZARÓWNO W STWARZANIU ZAGROŻEŃ JAK I W PRZECIWDZIAŁANIU ICH POJAWIENIU SIĘ.
POSIADANIE ODPOWIEDNIEJ W TYM ZAKRESIE WIEDZY.
UWARUNKOWANIA BEZPIECZNEJ PRACY DOTYCZĄCE PRACODAWCY
IDENTYFIKOWANIE ZAGROŻEŃ I OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO NA STANOWISKACH PRACY ORAZ INFORMOWANIE O TYM PRACOWNIKA.
MOTYWOWANIE PRACOWNIKÓW DO ICH ANGAŻOWANIA SIĘ W DZIAŁANIA NA RZECZ POPRAWY BEZPIECZEŃSTWA PRACY.
WPROWADZANIE NOWYCH BEZPIECZNYCH TECHNOLOGII.
ORGANIZOWANIE SZKOLEŃ SPECJALISTYCZNYCH.
PRZESTRZEGANIE OBOWIĄZUJĄCYCH KRYTERIÓW DOBORU PRACOWNIKÓW (WYMAGANIA KOMPETENCYJNE I ZDROWOTNE).
PRZESTRZEGANIE WYMAGAŃ PRZEPISÓW PRAWNYCH I INNYCH UREGULOWAŃ, DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA PRACY.
STOSOWANIE TECHNICZNYCH ŚRODKÓW OCHRONY PRZED ZAGROŻENIAMI.
ZAPEWNIENIE ODPOWIEDNIEGO NADZORU NAD WYKONYWANYMI PRACAMI.
1.2.POJĘCIE I ISTOTA PROCESU PRACY
POJĘCIE I ISTOTA PROCESU PRACY(I)
PRACA LUDZKA REALIZOWANA W UKŁADZIE: PODMIOT DZIAŁANIA – ŚRODKI DZIAŁANIA (NARZĘDZIA) – PRZEDMIOT DZIAŁANIA (TWORZYWO), JEST CIĄGIEM (SPLOTEM) DZIAŁAŃ ELEMENTARNYCH (OPERACJI / RUCHÓW) CZŁOWIEKA, WYWOŁUJĄCYCH OKREŚLONE ZDARZENIA W POSTACI KOLEJNYCH PRZEKSZTAŁCEŃ TWORZYWA JAKO PRZEDMIOTU PRACY, W KIERUNKU JEGO OSTATECZNEJ POSTACI, JAKĄ JEST PRODUKT.
ΠC = { πC1, πC2, πC3, … , πCi, … , πCn }
πCi – operacje, zabiegi
POJĘCIE I ISTOTA PROCESU PRACY(II)
PROCES PRACY JEST W TYM PRZYPADKU JEDNĄ Z SEKWENCJI PROCESU WYTWÓRCZEGO (ERGOTRANSFORMACYJNEGO).
POZOSTAŁE SEKWENCJE TO:
PROCES FUNKCJONOWANIA NARZĘDZI I URZĄDZEŃ
ΠN = { πN1, πN2, πN3, … ,πNi, … ,πNn }
πNi – operacje, ruchy robocze
PROCES KOLEJNYCH PRZEKSZTAŁCEŃ WŁAŚCIWOŚCI
TWORZYWA
ΠM = { πM1, πM2, πM3, … ,πMi, … ,πMn }
πMi – kolejne zdarzenia w postaci zmian właściwości tworzywa


POJĘCIE PROCESU ERGOTRANSFORMACYJNEGO
PROCES ERGOTRANSFORMACYJNY TO ŚWIADOMIE STEROWANY PRZEZ CZŁOWIEKA PROCES, W TRAKCIE KTÓREGO NASTĘPUJE PRZEKSZTAŁCENIE TWORZYWA WEJŚCIOWEGO, ENERGOMATERIALNEGO LUB INFORMACYJNEGO, W OKREŚLONY WYTWÓR NA WYJŚCIU.
2.POJĘCIE I ISTOTA STANOWISKA PRACY I UKŁADU PRACY
2.1.POJĘCIE STANOWISKAPRACY / STANOWISKA ROBOCZEGO
POJĘCIE STANOWISKA PRACY (I)
STANOWISKO PRACY / ROBOCZE TO PODSTAWOWA KOMÓRKA ORGANIZACYJNA, W KTÓREJ ODBYWA SIĘ PRACA LUDZKA, WYRÓŻNIAJĄCA SIĘ ZARÓWNO STATYCZNYM UKŁADEM ELEMENTÓW, JAK I DYNAMIKĄ REALIZOWANYCH W NIEJ PROCESÓW PRACY ORAZ PROCESÓW FUNKCJONOWANIA MASZYN, A W ICH EFEKCIE PROCESU PRZETWARZANIA TWORZYWA, STANOWIĄCEGO PRZEDMIOT PRACY.
POJĘCIE STANOWISKA PRACY(II)
STANOWISKO PRACY / ROBOCZE TO WYDZIELONA CZĘŚĆ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WYPOSAŻONA W ODPOWIEDNIE ŚRODKI, UMOŻLIWIAJĄCE INDYWIDUALNEMU PRACOWNIKOWI LUB GRUPIE PRACOWNIKÓW, REALIZOWANIE OKREŚLONYCH ZADAŃ PRODUKCYJNYCH (PODPROCESÓW, PROCESÓW WYTWÓRCZYCH).
STANOWISKO PRACY JAKO DYNAMICZNY SYSTEM DZIANIA / PRACY
TAK ROZUMIANE STANOWISKO PRACY, TO NAJMNIEJSZY, CELOWO WYODRĘBNIONY ELEMENT SYSTEMU PRACY / SYSTEMU PRODUKCYJNEGO, TRAKTOWANY JAKO SYSTEM ZEROWEGO STOPNIA, W KTÓRYM NASTĄPIŁO DYNAMICZNE ZESPOLENIE AKTYWNYCH CZYNNIKÓW PRACY, PODMIOTU I ŚRODKÓW PRACY, INACZEJ: CZŁOWIEKA I OBIEKTÓW TECHNICZNYCH,
S(0) = { C,[TN1,TN2,…,TNi,…,TNn ],R}
gdzie: C – człowiek
TNi – obiekt techniczny
R – relacje łączące C i TNi
ZESPOLENIE CZYNNIKÓW PRACY CZYNI STANOWISKO PRACY ZDOLNYM DO UCZESTNICTWA W SZEROKO POJĘTYM PROCESIE PRZETWARZANIA NAKŁADÓW W WYNIK, MAJĄCY POSTAĆ OKREŚLONEGO PRODUKTU, PÓŁPRODUKTU LUB USŁUGI O CHARAKTERZE MATERIALNYM LUB NIEMATERIALNYM.
POJĘCIE SYSTEMU DZIAŁANIA
STANOWISKO PRACY TO SYSTEM DZIAŁANIA. A SYSTEM DZIAŁANIA TO SYSTEM DYNAMICZNY, KTÓREGO ELEMENTAMI SĄ LUDZIE I OBIEKTY TECHNICZNE, ROZPATRYWANE ZE WZGLĘDU NA OKREŚLONE CELOWE DZIAŁANIA (W PRZYPADKU STANOWISKA PRACY TYM CELOWYM DZIAŁANIEM JEST PRZEKSZTAŁCENIE DÓBR PRZYRODY W OKREŚLONY PRODUKT). POSZCZEGÓLNE ELEMENTY SYSTEMU DZIAŁANIA ŁĄCZĄ OKREŚLONE RELACJE ORAZ JAKIEŚ WSPÓLNE CECHY. TAKIMI CECHAMI ŁĄCZĄCYMI CZŁOWIEKA I OBIEKTY TECHNICZNE SĄ M.IN.: PRZYNALEŻNOŚĆ DO ŚWIATA MATERIALNEGO, DYNAMIZM, MOŻLIWOŚC ODDZIAŁYWANIA NA INNE OBIEKTY ŚWIATA ZEWNĘTRZNEGO (OTOCZENIA).
STRUKTURA STANOWISKA PRACY JAKO SYSTEMU DZIAŁANIA / SYSTEMU PRACY ZEROWEGO STOPNIA
KAŻDE STANOWISKO PRACY CHARAKTERYZUJE SIĘ OKREŚLONĄ STRUKTURĄ DEFINIOWANĄ JAKO ZBIÓR CZYNNIKÓW PRACY (LUDZKICH I TECHNICZNYCH) I WZAJEMNYCH RELACJI MIĘDZY NIMI.
S(0) = { [ C, TN ], R }
gdzie:
C – czynnik ludzki
TN – obiekty techniczne
R – wzajemne relacje między C i TN
TAK ROZUMIANA STRUKTURA POWINNA BYĆ DOSTOSOWANA DO RODZAJU ZADAŃ REALIZOWANYCH NA STANOWISKU PRACY ORAZ DO STOSOWANEJ PRZY TYM TECHNOLOGII PRZETWARZANIA LUB OBSŁUGI.
STANOWISKO PRACY JAKO SYSTEM: CZŁOWIEK – OBIEKT TECHNICZNY / MASZYNA
CZŁOWIEK I OBIEKT TECHNICZNY JAKO AKTYWNE ELEMENTY SYSTEMU PRACY ZEROWEGO STOPNIA ( STANOWISKA PRACY), STANOWIĄ – ODGRYWAJĄCY ISTOTNĄ ROLĘ W REALIZACJI PROCESU WYTWÓRCZEGO – SYSTEM: CZŁOWIEK – OBIEKT TECHNICZNY, NAZYWANY TAKŻE UKŁADEM: CZŁOWIEK – MASZYNA.
POJĘCIE SYSTEMU: CZŁOWIEK – OBIEKT TECHNICZNY / MASZYNA
SYSTEM: CZŁOWIEK – OBIEKT TECHNICZNY / MASZYNA TO SYSTEM DZIAŁANIA ZŁOŻONY Z CZŁOWIEKA I ODPOWIEDNIEGO ZESTAWU ŚRODKÓW TECHNICZNYCH, KTÓRYMI TENŻE CZŁOWIEK POSŁUGUJE SIĘ PRZY WYKONYWANIU POWIERZONEGO MU ZADANIA, W OKREŚLONYM CZASIE I W OKREŚLONY SPOSÓB.
CECHY SYSTEMU:CZŁOWIEK – MASZYNA
REALIZUJE CELOWE DZIAŁANIA.
MA CHARAKTER DYNAMICZNY (ZMIENIA SIĘ W CZASIE, ROZWIJA SIĘ).
MA OKREŚLONĄ TRWAŁOŚĆ (ZUŻYWA SIĘ I WYMAGA ODNOWY).
MOŻE WCHODZIĆ W INTERAKCJE Z INNYMI UKŁADAMI.
AKTYWNIE ODDZIAŁUJE NA OTOCZENIE FIZYCZNO – CHEMICZNE, BIOLOGICZNE I SPOŁECZNE ORAZ PODLEGA JEGO ODDZIAŁYWANIU.
ISTOTA SYSTEMU: CZŁOWIEK – MASZYNA
SYSTEM: CZŁOWIEK – MASZYNA JEST SYSTEMEM WZGLĘDNIE ODOSOBNIONYM, WYODRĘBNIONYM Z OTOCZENIA, W KTÓRYM NASTĘPUJE PRZEPŁYW – NIEZBĘDNYCH W TRAKCIE JEGO FUNKCJONOWANIA – INFORMACJI POPRZEZ NASTĘPUJĄCE JEGO ELEMENTY:
URZĄDZENIE SYGNALIZACYJNE (S) – IFORMACJA OD MASZYNY DO CZŁOWIEKA,
RECEPTOR (R) – PRZEJĘCIE INFORMACJI OD MASZYNY ZA POMOCĄ WZROKU, SŁUCHU, DOTYKU,
UKŁAD NERWOWO– MÓZGOWY (UN-M) – PROCES PRZETWARZANIA INFORMACJI, PODJĘCIE DECYZJI,
EFEKTOR (E) – WYKONANIE PODJĘTEJ DECYZJI, PRZEKAZANIE INFORMACJI MASZYNIE ZA POMOCĄ UKŁADU MIĘŚNIOWEGO,
URZĄDZENIE STEROWNICZE (ST) – ODBIÓR INFORMACJI PRZEZ MASZYNĘ.
PODSTAWOWE CECHY SYSTEMU:CZŁOWIEK – MASZYNA
ZWIĘKSZONY STOPIEŃ ZŁOŻONOŚCI, JAKO EFEKT DUŻEJ LICZBY CZĘŚCI SKŁADAJĄCYCH SIĘ NA SYSTEM ORAZ SZEROKIEGO ZAKRESU WYKONYWANYCH PRZEZ NIEGO FUNKCJI.
DUŻA WRAŻLIWOŚĆ NA BODŹCE ZEWNĘTRZNE.
OBECNOŚĆ W SYSTEMIE CZŁOWIEKA WRAZ Z JEGO ZŁOŻONĄ STRUKTURĄ PSYCHICZNĄ.
WYSOKI STOPIEŃ ZINTEGROWANIA SYSTEMU (WSPÓLNY CEL, WSPÓLNE PRZEZNACZENIE).
SKOMPLIKOWANE, WIELOFUNKCYJNE DZIAŁANIE.
OKREŚLONY STOPIEŃ AUTOMATYZACJI, PRZYCZYNIAJĄCY SIĘ DO ZWIĘKSZENIA NIEZALEŻNOŚCI W ZACHOWANIU SIĘ SYSTEMU.
PODLEGANIE BODŹCOM ZEWNĘTRZNYM O CHARAKTERZE STOCHASTYCZNYM.
SYSTEM: CZŁOWIEK – MASZYNAW UJĘCIU CYBERNETYCZNYM(I)
SYSTEM: CZŁOWIEK – MASZYNA W UJĘCIU CYBERNETYCZNYM JEST SYSTEMEM Z ZACHOWANIEM CELOWYM ZAMKNIĘTYM, ZMIERZAJĄCYM DO OSIĄGNIĘCIA OKREŚLONEGO CELU, CZYLI SAMOSTERUJĄCYM SIĘ STOSOWNIE DO ZADANEGO CELU DZIAŁANIA.
SYSTEM: CZŁOWIEK – MASZYNA W UJĘCIU CYBERNETYCZNYM(II)
W SYSTEMIE WYRÓŻNIA SIĘ DWA PODSYSTEMY:
STERUJĄCY (CZŁOWIEK),
STEROWANY (MASZYNA).
PRZEDMIOTEM STEROWANIA SĄ PROCESY:
FUNKCJONOWANIA MASZYNY,
PRZETWARZANIA TWORZYWA.
PODSTAWĘ PODEJMOWANIA DECYZJI D STANOWIĄ:
ZNAJOMOŚĆ CELU DZIAŁANIA c,
INFORMACJE ZWROTNE DOTYCZĄCE STANU
FUNKCJONOWANIA MASZYNY IN I STEROWANEGO
PROCESU PRZETWARZANIA TWORZYWA IM
WARUNEK OPTYMALNEGO WSPÓŁDZIAŁANIA W SYSTEMIE: CZŁOWIEK – MASZYNA
ABY ELEMENTY SYSTEMU: CZŁOWIEK – MASZYNA MOGŁY ZE SOBĄ WSPÓŁDZIAŁAĆ W SPOSÓB OPTYMALNY, KAŻDY Z NICH POWINIEN W SYSTEMIE WYPEŁNIAĆ TE FUNKCJE I WYKONYWAĆ TE ZADANIA, W KTÓRYCH WYKAZUJE PRZEWAGĘ NAD ELEMENTEM DRUGIM.
LISTA MOŻLIWOŚCI, W KTÓRYCH CZŁOWIEK WYKAZUJE PRZEWAGĘ NAD MASZYNĄ (WEDŁUG P. FITTS`A)
WYKRYWANIE SŁABYCH SYGNAŁÓW, ZARÓWNO ZA POMOCĄ WZROKU JAK I SŁUCHU.
WYKRYWANIE SYGNAŁÓW PRZYPADKOWYCH, POJAWIAJĄCYCH SIĘ NA TLE SZUMU.
ODBIÓR, INTERPRETACJA I SCALANIE INFORMACJI CZĄSTKOWYCH ORAZ UZUPEŁNIANIE BRAKUJĄCYCH INFORMACJI.
WYKONYWANIE PŁYNNYCH OPERACJI STEROWANIA.
PRZECHOWYWANIE DUŻEJ ILOŚCI INFORMACJI PRZEZ DŁUGI OKRES I WYKORZYSTYWANIE ICH W ODPOWIEDNIEJ CHWILI ORAZ UMIEJĘTNOŚĆ KOJARZENIA ZE SOBĄ RÓŻNORODNYCH INFORMACJI.
MYŚLENIE INDUKCYJNE (WYCIĄGANIE WNIOSKÓW I FORMUŁOWANIE UOGÓLNIEŃ NA PODSTAWIE DOKONANYCH OBSERWACJI I PRZESŁANEK, STANOWIĄCYCH POSZCZEGÓLNE PRZYPADKI WNIOSKÓW I UOGÓLNIEŃ).
LISTA MOŻLIWOŚCI, W KTÓRYCH CZŁOWIEK WYKAZUJE PRZEWAGĘ NAD MASZYNĄ(WEDŁUG P. FITTS`A) – c.d.
ZMIANY W ZAKRESIE WYKONYWANYCH FUNKCJI W WYNIKU UCZENIA SIĘ (POPRAWA SPRAWNOŚCI W TOKU PRACY)
ZDOLNOŚĆ DO DZIAŁANIA W SYTUACJACH NIEOCZEKIWANYCH I MAŁO PRAWDOPODOBNYCH (DZIAŁANIA INTUICYJNE)
WYKRYWANIE I POPRAWIANIE BŁĘDÓW, ZARÓWNO SWOICH, JAK I MASZYNY
LISTA MOŻLIWOŚCI, W KTÓRYCH MASZYNA WYKAZUJE PRZEWAGĘ NAD CZŁOWIEKIEM
(WEDŁUG P. FITTS`A)
SZYBKOŚĆ DZIAŁANIA.
WIELKOŚĆ DYSPONOWANEJ SIŁY I MOCY ORAZ ICH STABILNOŚĆ.
NIEZMIENNOŚĆ WYKONYWANIA STEREOTYPOWYCH CZYNNOŚĆI I ZADAŃ.
PRZECHOWYWANIE INFORMACJI W POSTACI SKRÓCONEJ I KASOWANIE INFORMACJI.
ZDOLNOŚĆ DO WYKONYWANIA WIELU OPERACJI RÓWNOCZEŚNIE.
ODPORNOŚĆ ZAPROGRAMOWANA NA WARUNKI ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO.
2.2POJĘCIE UKŁADU PRACY STANOWISKO PRACY JAKO CELOWO ZESPOLONY UKŁAD DZIAŁANIA / UKŁAD PRACY(I)
STANOWISKO PRACY W SZERSZYM UJĘCIU TO UKŁAD DZIAŁANIA. A UKŁAD DZIAŁANIA TO ZBIÓR ELEMENTÓW ROZPATRYWANY ZE WZGLĘDU NA JAKIEŚ WEWNĘTRZNE RELACJE PORZĄDKUJĄCE, M.IN. Z PUNKTU WIDZENIA CELOWEGO DZIAŁANIA. W PRZYPADKU UKŁADU DZIAŁANIA ELEMENTY TE RÓŻNIĄ SIĘ MIĘDZY SOBĄ W ZASADNICZY SPOSÓB, BIORĄC POD UWAGĘ ICH ISTOTĘ I PODSTAWOWE CECHY (Np. CZŁOWIEK I OBIEKTY TECHNICZNE RÓŻNIĄ SIĘ W SPOSÓB ZASADNICZY OD POJĘCIA METOD PRZETWARZANIA STOSOWANYCH NA STANOWISKU PRACY CZY TEŻ REALIZOWANYCH NA NIM ZADAŃ).
STANOWISKO PRACY JAKO CELOWO ZESPOLONY UKŁAD DZIAŁANIA / UKŁAD PRACY(II)
Z PUNKTU WIDZENIA REALIZOWANYCH ZADAŃ, STANOWISKO PRACY / ROBOCZE MOŻE BYĆ ROZPATRYWANE JAKO UKŁAD DZIAŁANIA / UKŁAD PRACY, OBEJMUJĄCY TAKIE ELEMENTY JAK:
CZŁOWIEK (C),
OBIEKT TECHNICZNY (TN),
URZĄDZENIA SPEŁNIAJĄCE NA STANOWISKU PRACY FUNKCJE POMOCNICZE (TP),
METODY PRZETWARZANIA (TT),
ZADANIA REALIZOWANE NA STANOWISKU PRACY (Z).
UKŁAD TEN FUNKCJONUJE W OKREŚLONYM OTOCZENIU (O).
ELEMENTY STANOWISKA PRACY JAKO UKŁADU PRACY
CZŁOWIEK (C) W UKŁADZIE PRACY, REALIZUJĄC PROCES PRACY, STERUJE JEDNOCZEŚNIE POZOSTAŁYMI SEKWENCJAMI PROCESU ERGOTRANSFORMACYJNEGO (WYTWÓRCZEGO), KONTROLUJE ICH PRZEBIEG ORAZ OSIĄGANE W ZWIĄZKU Z TYM WYNIKI, A JEŚLI ZACHODZI TAKA POTRZEBA – PODEJMUJE DZIAŁANIA REGULACYJNE.
OBIEKT TECHNICZNY (TN) – MASZYNA / APARATURA, ZAINSTALOWANA NA STANOWISKU PRACY I WYKORZYSTYWANA W PROCESIE WYTWÓRCZYM.
ELEMENTY STANOWISKA PRACY SPEŁNIAJĄCE FUNKCJE POMOCNICZE (TP) – URZĄDZENIA POMIAROWE, OPRZYRZĄDOWANIE I IN.
METODY PRZETWARZANIA (TT), NA CO SKŁADAJĄ SIĘ:
TECHNOLOGIA PRZETWARZANIA,
ORGANIZACJA PROCESU WYTWÓRCZEGO.
ELEMENTY OTOCZENIA (O), W KTÓRYM FUNKCJONUJE STANOWISKO PRACY JAKO UKŁAD PRACY
JEST TO ZBIÓR ELEMENTÓW, KTÓRE POZOSTAJĄ W OKREŚLONEJ RELACJI Z INNYMI ELEMENTAMI UKŁADU PRACY I REALIZOWANYM W UKŁADZIE PRACY PROCESEM PRZETWARZANIA, ALE SAME W REALIZACJI PROCESU WYTWÓRCZEGO NIE UCZESTNICZĄ. OBEJMUJE ON: OTOCZENIE MATERIALNE BLIŻSZE W TYM:
ELEMENTY ZWIĄZANE Z POMIESZCZENIEM, W KTÓRYM ZLOKALIZOWANE JEST STANOWISKO PRACY (KUBATURA, OŚWIETLENIE, URZĄDZENIA NAWIEWOWE, WYCIĄGOWE, GRZEWCZE, INSTALACJE I IN.). OTOCZENIE MATERIALNE DALSZE – INNE STANOWISKA PRACY, ŚRODOWISKO NATURALNE, OTOCZENIE GOSPODARCZE ITP.
OTOCZENIE SPOŁECZNE
2.3.ISTOTA STANOWISKA PRACY / STANOWISKA ROBOCZEGO
ISTOTA STANOWISKA PRACY
ISTOTĄ KAŻDEGO STANOWISKA PRACY JEST PRZETWARZANIE NAKŁADÓW W WYNIK, STOSOWNIE DO ZLECONYCH MU ZADAŃ.
ELEMENTY OKREŚLAJĄCE STANOWISKO PRACY(I)
CEL FUNKCJONOWANIA STANOWISKA PRACY, ODNIESIONY DO CELU SYSTEMU WYŻSZEGO RZĘDU I WYNIKAJĄCE STĄD ZADANIA.
OBSADA OSOBOWA Z OKREŚLENIEM NIEZBĘDNYCH KWALIFIKACJI PRACOWNIKÓW NA NIM ZATRUDNIONYCH.
KSZTAŁT I WIELKOŚĆ POWIERZCHNI WYDZIELONEJ DLA STANOWISKA PRACY.
RODZAJ I SPOSÓB WYPOSAŻENIA STANOWISKA PRACY W NARZĘDZIA, MASZYNY, APARATURĘ, URZĄDZENIA KONTROLNO – POMIAROWE, POMOCE WARSZTATOWE ORAZ ICH ROZMIESZCZENIE.
STRUKTURA STANOWISKA PRACY.
ŚRODOWISKO MATERIALNE I SPOŁECZNE.
ELEMENTY OKREŚLAJĄCE STANOWISKO PRACY(II)
PRZEDMIOT PRACY (TWORZYWO PODLEGAJĄCE PRZETWORZENIU / OBSŁUDZE).
REALIZOWANY NA STANOWISKU PROCES PRZETWARZANIA / PROCES TECHNOLOGICZNY.
WEJŚCIA ZASILENIOWE W POSTACI ZASOBÓW ENERGETYCZNYCH I INFORMACYJNYCH.
WYJŚCIA W POSTACI WYROBÓW, PÓŁWYROBÓW, USŁUG, ODPADÓW I ZANIECZYSZCZEŃ.
SPOSÓB POWIĄZANIA STANOWISKA PRACY Z INNYMI STANOWISKAMI.
UKŁADY STANOWISK PRACY WYNIKAJĄCE Z ICH UCZESTNICTWA W REALIZACJI PROCESU WYTWÓRCZEGO
LINIE PRODUKCYJNE
GNIAZDA PRODUKCYJNE
AGREGATY APARATUROWE
LINIA PRODUKCYJNA
JEST TO ZESPÓŁ POWIĄZANYCH ZE SOBĄ STANOWISK PRODUKCYJNYCH, USZEREGOWANYCH WEDŁUG KOLEJNOŚCI PRZEBIEGU POSZCZEGÓLNYCH OPERACJI I PODPROCESÓW W RAMACH PROCESU WYKONANIA OKREŚLONEJ CZĘŚCI / PODZESPOŁU WYTWARZANEGO PRODUKTU.
W ZALEŻNOŚCI OD FAZY REALIZOWANEGO PROCESU WYTWÓRCZEGO WYRÓŻNIA SIĘ LINIE OBRÓBCZE I MONTAŻOWE.
GNIAZDO PRODUKCYJNE
GNIAZDO PRODUKCYJNE TO ZESPÓŁ WYSPECJALIZOWANYCH STANOWISK PRODUKCYJNYCH.
GNIAZDO PRODUKCYJNE MOŻE BYĆ ZORGANIZOWANE NA ZASADZIE SPECJALIZACJI TECHNOLOGICZNEJ (GNIAZDO TECHNOLOGICZNE) LUB PRZEDMIOTOWEJ (GNIAZDO PRZEDMIOTOWE).
GNIAZDA PRODUKCYJNE TECHNOLOGICZNE SKŁADAJĄ SIĘ Z ZESPOŁÓW MASZYN PRZEZNACZONYCH DO WYKONYWANIA JEDNEGO RODZAJU OPERACJI (GNIAZDO TOKAREK, FREZAREK, SZLIFIEREK).
GNIAZDO PRODUKCYJNE PRZEDMIOTOWE SKŁADA SIĘ Z ZESPOŁU MASZYN DOBRANYCH DO WYKONYWANIA JEDNEJ CZĘŚCI, ZESPOŁU CZĘŚCI LUB CAŁEGO WYROBU.
3.ORGANIZOWANIE JAKO POSTĘPOWANIE HARMONIZUJĄCE SYSTEMY I UKŁADY DZIAŁANIA
PRZEDMIOT ORGANIZOWANIA
DZIAŁANIE ORGANIZATORSKIE / ORGANIZOWANIE MOŻE BYĆ UKIERUNKOWANE NA:
UKŁAD PRACY – UKŁAD ELEMENTÓW POZOSTAJĄCYCH W OKREŚLONYCH RELACJACH Z REALIZOWANYM PROCESEM PRZETWARZANIA / OBSŁUGI, OBEJMUJĄCY CZŁOWIEKA, CZYNNIKI MATERIALNE (OBIEKTY TECHNICZNE, URZĄDZENIA), CZYNNIKI NIEMATERIALNE (ZASOBY INFORMACYJNE, SPOSÓB PRZETWARZANIA TWORZYWA WEJŚCIOWEGO W PRODUKT / SPOSÓB OBSŁUGI), ELEMENTY OTOCZENIA MATERIALNEGO I SPOŁECZNEGO;
PROCES PRZETWARZANIA TWORZYWA MATERIALNEGO LUB NIEMATERIALNEGO W OKREŚLONY PRODUKT ORAZ PROCESY OBSŁUGI.
POJĘCIE ORGANIZOWANIA UKŁADÓW PRACY
ORGANIZOWANIE UKŁADÓW PRACY TO TAKI DOBÓR I UKSZTAŁTOWANIE ZASOBÓW LUDZKICH, RZECZOWYCH I NIEMATERIALNYCH ORAZ ICH WZAJEMNE POWIĄZANIE, KTÓRE ZAPEWNIĄ POWODZENIE CAŁOŚCI ZORGANIZOWANEJ. A POWODZENIEM TYM JEST OSIĄGNIĘCIE ZAŁOŻONEGO CELU.
WYMAGANE CECHY UKŁADU ZORGANIZOWANEGO
UKŁAD ELEMENTÓW POSIADAJĄCY CECHĘ ZORGANIZOWANIA, ODZNACZAJĄCY SIĘ ICH WZAJEMNYM POWIĄZANIEM, WINIEN W PEŁNI ODPOWIADAĆ WARUNKOM UPORZĄDKOWANIA I HARMONIZACJI, PRZEZ CO ROZUMIE SIĘ TAKI ICH DOBÓR I TAKIE ICH WZAJEMNE POWIĄZANIE, BY MOGŁY ONE WSPÓŁPRZYCZYNIAĆ SIĘ DO OSIĄGNIĘCIA CELU CAŁOŚCI.
DZIAŁANIA HARMONIZUJĄCE UKŁAD
HARMONIZACJA CELÓW CZĄSTKOWYCH POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW W ASPEKCIE CELU CAŁOŚCIOWEGO UKŁADU.
DOBÓR ELEMENTÓW UKŁADU ZE WZGLĘDU NA ICH CECHY.
DOSTOSOWANIE WZAJĘMNYCH RELACJI POMIĘDZY ELEMENTAMI UKŁADU DO POTRZEB WYNIKAJĄCYCH ZE STRUKTURY CELÓW (W ASPEKCIE ICH WSPÓŁDZIAŁANIA)
OKREŚLENIE SPOSOBU FUNKCJONOWANIA ELEMENTÓW UKŁADU ZE WZGLĘDU NA USTALONE RELACJE POMIĘDZY NIMI ORAZ ZE WZGLĘDU NA POPRAWNE JEGO FUNKCJONOWANIE.
DOSTOSOWANIE SPRZĘŻEN INFORMACYJNYCH POMIĘDZY ELEMENTAMI UKŁADU DO POTRZEB WYNIKAJĄCYCH Z ZASAD JEGO FUNKCJONOWANIA.
DZIAŁANIA ORGANIZATORSKIE SKŁADAJĄCE SIĘ NA ORGANIZACJĘ STANOWISKA PRACY
USTALENIE WŁAŚCIWEJ LOKALIZACJI STANOWISKA PRACY.
OKREŚLENIE WIELKOŚCI POWIERZCHNI PRODUKCYJNEJ I JEJ KSZTAŁTU.
ODPOWIEDNI DOBÓR WYPOSAŻENIA STANOWISKA PRACY W POSTACI MASZYN, URZĄDZEŃ I POMOCY WARSZTATOWYCH ORAZ ICH ROZMIESZCZENIE.
DZIAŁANIA ZAPEWNIAJĄCE ODPOWIEDNIE WARUNKI PRACY (DOSTOSOWANIE WARUNKÓW PRACY DO CZŁOWIEKA I REALIZOWANEGO PRZEZ NIEGO PROCESU PRACY).
DZIAŁANIA ZAPEWNIAJĄCE WŁAŚCIWĄ OBSŁUGĘ STANOWISKA PRACY I REALIZOWANEGO NA NIM PROCESU.
PROWADZENIE DOKUMENTACJI ZWIĄZANEJ Z ORGANZACJĄ STANOWISKA PRACY.
ZASADY ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY(I)
ZASADA ODPOWIEDNIEJ LOKALIZACJI STANOWISKA PRACY I JEGO WŁAŚCIWEGO ROZPLANOWANIA
ODPOWIEDNIE USYTUOWANIE STANOWISKA PRACY WZGLĘDEM INNYCH STANOWISK;
ODPOWIEDNIE ROZMIESZCZENIE NA STANOWISKU PRACY MASZYN, URZĄDZEŃ, MATERIAŁÓW I IN.;
DOSTOSOWANIE DO POTRZEB WYNIKAJĄCYCH Z REALIZOWANEGO PROCESU – PRZESTRZENI PRACY;
ZAPROJEKTOWANIE ODPOWIEDNICH DRÓG TRANSPORTOWYCH ZAPEWNIAJĄCYCH SPRAWNY PRZEPŁYW PRZETWARZANEGO TWORZYWA.
ZASADA OPTYMALNYCH WARUNKÓW PRACY
ZAPEWNIENIE OPTYMALNYCH DLA CZŁOWIEKA I REALIZOWANEGO PROCESU WARUNKÓW FIZYCZNYCH (OŚWIETLENIE, TEMPERATURA I WILGOTNOŚĆ POWIETRZA, HAŁAS, WSTRZĄSY I IN.).
ZAPEWNIENIE OPTYMALNYCH DLA CZŁOWIEKA WARUNKÓW SPOŁECZNYCH.
ZASADY ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY(II)
ZASADA OPTYMALNEGO WYPOSAŻENIA STANOWISKA PRACY W URZĄDZENIA PODSTAWOWE I POMOCNICZE, W PRZYRZĄDY POMIAROWE I IN.
ZASADA EKONOMII RUCHÓW W ZAKRESIE ZALEŻNYM OD ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY.
ZASADA BEZPIECZNEJ PRACY.
ZASADA OPTYMALNEJ OBSŁUGI STANOWISKA PRACY.
4.ASPEKTY ORGANIZACJI PRACY NA STANOWISKU
ASPEKTY ORGANIZACJI PRACY NA STANOWISKU
Z CHARAKTERU PRACY I UCZESTNICZĄCYCH W PROCESIE PRACY CZYNNIKÓW WYNIKAJĄ NASTĘPUJĄCE ASPEKTY DZIAŁAŃ ORGANIZATORSKICH:
ASPEKT SOCJOLOGICZNY,
ASPEKT PSYCHOLOGICZNY,
ASPEKT FIZJOLOGICZNY,
ASPEKT ERGONOMICZNY,
ASPEKT TECHNICZNY,
ASPEKT EKONOMICZNY.
WŁAŚCIWIE POJMOWANA ORGANIZACJA PRACY POWINNA W SPOSÓB KOMPLEKSOWY UWZGLĘDNIAĆ WSZYSTKIE TE ASPEKTY, PONIEWAŻ TYLKO TAKIE PODEJŚCIE MOŻE ZAPEWNIĆ ODPOWIEDNIĄ SPRAWNOŚĆ I EFEKTYWNOŚĆ PRACY.
ASPEKT SOCJOLOGICZNY ORGANIZACJI PRACY
KSZTAŁTOWANIE WŁAŚCIWYCH STOSUNKÓW MIĘDZYLUDZKICH W TRAKCIE REALIZACJI PROCESU PRACY.
STWARZANIE WARUNKÓW SPRZYJAJĄCYCH PODNOSZENIU KWALIFIKACJI.
ASPEKT PSYCHOLOGICZNY ORGANIZACJI PRACY
ODPOWIEDNIE DO KWALIFIKACJI PRACOWNIKA STOPNIOWANIE TRUDNOŚCI WYKONYWANEGO ZADANIA.
WYTWORZENIE U PRACOWNIKA POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA.
UTRZYMANIE DOBREGO SAMOPOCZUCIA POPRZEZ ODPOWIEDNIO DOBRANY ZESPÓŁ WRAŻEŃ ESTETYCZNYCH.
DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO ROZWOJU U PRACOWNIKÓW OSOBOWOŚCI I AKTYWNOŚCI.
ASPEKT FIZJOLOGICZNY ORGANIZACJI PRACY
KSZTAŁTOWANIE ŚRODOWISKA FIZYCZNEGO PRACY PRZYJAZNEGO CZŁOWIEKOWI.
KSZTAŁTOWANIE ODPOWIEDNICH WARUNKÓW PRACY.
DOSTOSOWANIE ŚRODKÓW PRACY I ICH ROZMIESZCZENIA DO WARUNKÓW CZŁOWIEKA.
DOSTOSOWANIE PRZEBIEGU PROCESU PRACY DO ZMIAN ZACHODZĄCYCH W ORGANIŹMIE CZŁOWIEKA.
DZIAŁANIA W KIERUNKU ZMNIEJSZENIA OBCIĄŻENIA ORGANIZMU CZŁOWIEKA W TRAKCIE REALIZACJI PROCESU PRACY.
ASPEKT ERGONOMICZNY ORGANIZACJI PRACY
OPTYMALNE DOSTOSOWANIE NARZĘDZI, URZĄDZEŃ, TECHNOLOGII PRZETWARZANIA, ORGANIZACJI PROCESU PRACY / PROCESU PRZETWARZANIA ORAZ MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY DO WYMAGAŃ I POTRZEB FIZJOLOGICZNYCH, PSYCHICZNYCH I SPOŁECZNYCH CZŁOWIEKA.
ZAPEWNIENIE HARMONIJNEGO I EFEKTYWNEGO WSPÓŁDZIAŁANIA CZŁOWIEKA I OBIEKTÓW TECHNICZNYCH W UKŁADZIE PRACY.
ASPEKT TECHNICZNY ORGANIZACJI PRACY
DOSTOSOWANIE STRUKTURY PROCESU PRACY DO WYKONYWANEGO ZADANIA.
DOSTOSOWANIE WYPOSAŻENIA STANOWISKA PRACY DO REALIZOWANEGO NA TYM STANOWISKU PROCESU TECHNOLOGICZNEGO.
OKREŚLENIE PRAWIDŁOWEJ KOOPERACJI I SPECJALIZACJI W REALIZACJI PROCESU PRACY.
ASPEKT EKONOMICZNY ORGANIZACJI PRACY
ZAPEWNIENIE WARUNKÓW UMOŻLIWIAJĄCYCH MAKSYMALNĄ SPRAWNOŚĆ I EKONOMICZNOŚĆ PRACY.
ZAPEWNIENIE WŁAŚCIWEGO WYKORZYSTANIA ŚRODKÓW PRODUKCJI W PROCESIE PRACY.
5.ISTOTA ŚRODOWISKA PRACY ORAZ JEGO ROLA W KSZTAŁTOWANIU WARUNKÓW PRACY
5.1.POJĘCIE ŚRODOWISKA PRACY
POJĘCIE ŚRODOWISKA PRACY
ŚRODOWISKO PRACY TO OGÓŁ CZYNNIKÓW KSZTAŁTUJĄCYCH WARUNKI, W JAKICH PRZEBIEGA PRACA LUDZKA NA STANOWISKU PRACY.
NA UKSZTAŁTOWANIE TAK ROZUMIANEGO ŚRODOWISKA PRACY MAJĄ WPŁYW BEZPOŚREDNI LUB POŚREDNI WSZYSTKIE ELEMENTY UKŁADU PRACY, PRZETWARZANE TWORZYWO, PROCES PRZETWARZANIA, ELEMENTY OTOCZENIA STANOWISKA PRACY ORAZ ŚRODOWISKO NATURALNE.
ZNACZENIE ŚRODOWISKA PRACY W KSZTAŁTOWANIU WARUNKÓW PRACY
ŚRODOWISKO PRACY KSZTAŁTUJE WARUNKI PRACY, CZYNIĄC JE MNIEJ LUB BARDZIEJ KOMFORTOWYMI. MOŻE ONO STWARZAĆ RÓŻNEGO RODZAJU UCIĄŻLIWOŚCI, WYWIERAJĄC NEGATYWNY WPŁYW NA USTRÓJ LUDZKI I NA POZIOM NIEZAWODNOŚCI CZŁOWIEKA, PRZENOSZĄC TYM SAMYM NA NIEGO ŹRÓDŁO RÓŻNORAKICH ZAGROŻEŃ. MOŻE ONO TAKŻE ZAGRAŻAĆ BEZPOŚREDNIO ZDROWIU LUB ŻYCIU SAMEGO CZŁOWIEKA.
5.2.MATERIALNE ŚRODOWISKO PRACY
CZYNNIKI MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY(I)
CZYNNIKI ZWIĄZANE Z POMIESZCZENIEM, W KTÓRYM WYKONYWANA JEST PRACA:
PRZESTRZEŃ (KUBATURA),
POZIOM NA KTÓRYM ZLOKALIZOWANE JEST STANOWISKO PRACY,
WEJŚCIA, WYJŚCIA,
SCHODY, DRABINY,
WYKONANIE I UTRZYMANIE PODŁÓG,
BARWY ŚCIAN,
OGRZEWANIE, WIETRZENIE,
OŚWIETLENIE NATURALNE I SZTUCZNE,
URZĄDZENIA HIGIENICZNO – SANITARNE,
CZYNNIKI MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY(II)
CZYNNIKI FIZYCZNE
MIKROKLIMAT (TEMPERATURA, WILGOTNOŚĆ, RUCH POWIETRZA)
PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE
CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE
HAŁAS, DRGANIA MECHANICZNE, WSTRZĄSY, WIBRACJE
ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA PYŁAMI I GAZAMI
CZYNNIKI CHEMICZNE W POSTACI:
CIAŁ STAŁYCH
CIECZY
AEROZOLI
PYŁÓW
GAZÓW UŻYWANYCH W PROCESIE PRZETWARZANIA
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
WPŁYW ŚRODOWISKA MATERIALNEGO NA CZŁOWIEKA
NASILENIE SIĘ WPŁYWU POSZCZEGÓLNYCH CZYNNIKÓW MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY PRZYCZYNIA SIĘ DO WZROSTU NIEZBĘDNEGO ZE STRONY CZŁOWIEKA – WYSIŁKU FIZYCZNEGO I PSYCHICZNEGO, SPOWODOWANEGO POJAWIENIEM SIĘ SZEREGU UTRUDNIEŃ ZWIĄZANYCH Z WYKONYWANIEM PRACY, A PONAD TO MOŻE SPOWODOWAĆ POJAWIENIE SIĘ ZAGROŻENIA UTRATY ZDROWIA, A W SKRAJNYM PRZYPADKU – ŻYCIA.
SPOSOBY OKREŚLANIA WPŁYWU CZYNNIKÓW MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY NA ORGANIZM CZŁOWIEKA
WPŁYW CZYNNIKÓW MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY NA ORGANIZM CZŁOWIEKA MOŻNA OKREŚLIĆ STOSUJĄC:
POMIARY I OCENĘ NASILENIA SIĘ ODDZIAŁYWANIA POSZCZEGÓLNYCH CZYNNIKÓW,
PORÓWNANIE OTRZYMANYCH WARTOŚCI Z OBOWIĄZUJĄCYMI LUB ZALECANYMI NORMAMI,
OCENĘ ZMIAN ZACHODZĄCYCH W ORGANIŹMIE CZŁOWIEKA.
METODY I ŚRODKI LIKWIDACJI LUB MINIMALIZOWANIA ODDZIAŁYWANIA SZKODLIWYCH CZYNNIKÓW ŚRODOWISKA PRACY
LIKWIDACJA LUB OSŁABIENIE ODDZIAŁYWANIA
CZYNNIKA SZKODLIWEGO U JEGO ŹRÓDŁA
STOSOWANIE RÓŻNEGO RODZAJU ŚRODKÓW
TŁUMIĄCYCH LUB IZOLUJĄCYCH DANY
CZYNNIK OD OTOCZENIA
STOSOWANIE ŚRODKÓW OCHRONY
OSOBISTEJ
5.3.SPOŁECZNE ŚRODOWISKO PRACY
POJĘCIE SPOŁECZNEGO ŚRODOWISKA PRACY(I)
SPOŁECZNE ŚRODOWISKO PRACY TWORZĄ ZESPOŁY LUDZI REALIZUJĄCYCH W PRZEDSIĘBIORSTWIE ZAPLANOWANE ZADANIA I OSOBY Z BEZPOŚREDNIEGO KIEROWNICTWA.
MIĘDZY CZŁONKAMI TYCH ZESPOŁÓW ORAZ MIĘDZY NIMI A KIEROWNICTWEM ZACHODZĄ OKREŚLONE RELACJE, MAJĄCE ISTOTNE ZNACZENIE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI POWIERZONYCH IM ZADAŃ.
ŚRODOWISKO SPOŁECZNE PRACY MA WPŁYW NA SAMOPOCZUCIE PRACOWNIKÓW I ICH ZDROWIE PSYCHICZNE ORAZ DETERMINUJE POZIOM UTRUDNIEŃ ZWIĄZANYCH Z REALIZACJĄ PRZYDZIELONYCH IM ZADAŃ.
6.ROLA ERGONOMII W KSZTAŁTOWANIU WARUNKÓW PRACY I JEJ BEZPIECZEŃSTWA
6.1.POJĘCIE ERGONOMII
POJĘCIE ERGONOMII(I)ERGONOMIA TO NAUKA O DOSTOSOWANIU MASZYN I URZĄDZEŃ DO ANATOMICZNYCH, FIZJOLOGICZNYCH I PSYCHOLOGICZNYCH CECH I MOŻLIWOŚCI CZŁOWIEKA.
POJĘCIE ERGONOMII(II)
ERGONOMIA JEST TO NAUKA STOSOWANA, ZMIERZAJĄCA DO OPTYMALNEGO DOSTOSOWANIA NARZĘDZI, URZĄDZEŃ, TECHNOLOGII, ORGANIZACJI I MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY ORAZ PRZEDMIOTÓW POWSZECHNEGO UŻYTKU DO WYMAGAŃ I POTRZEB FIZJOLOGICZNYCH, PSYCHICZNYCH I SPOŁECZNYCH CZŁOWIEKA.
Definicja Ergonomii według Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego
PODSTAWOWE CECHY ERGONOMI JAKO NAUKI
JEST NAUKĄ STOSOWANĄ.
CHARAKTERYZUJE SIĘ HOMOCENTRYZMEM (OCENA ROZWIĄZAŃ TECHNICZNYCH I ORGANIZACYJNYCH DOKONYWANA JEST Z PUNKTU WIDZENIA DOBRA CZŁOWIEKA).
AKCENTUJE KONIECZNOŚĆ HARMONIJNEGO I EFEKTYWNEGO WSPÓŁDZIAŁANIA CZŁOWIEKA I OBIEKTÓW TECHNICZNYCH W SYSTEMIE DZIAŁANIA.
JEJ ZAINTERESOWANIA ROZCIĄGAJĄ SIĘ NA WSZYSTKIE PRZEJAWY KONTAKTÓW CZŁOWIEKA ZE ŚRODOWISKIEM TECHNICZNYM, MAJĄCE MIEJSCE W TRAKCIE PRACY, NAUKI, REKREACJI, UPRAWIANIA SPORTU, PODRÓŻY, ZAJĘĆ DOMOWYCH, LECZENIA, RECHABILITACJI, WSPOMAGANIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI ITP.
6.2.CELE I ZADANIA ERGONOMII
CELE ERGONOMII
WEDŁUG KOMITETU ERGONOMII POLSKIEJ AKADEMII NAUK, CELEM ERGONOMII JEST ZAPEWNIENIE DOBROSTANU CZŁOWIEKA W SYSTEMIE CZŁOWIEK – TECHNIKA, ZARÓWNO W DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ JAK I POZAZAWODOWEJ.
POD POJĘCIEM DOBROSTANU ROZUMIE SIĘ:
ZADOWOLENIE,
DOBRE SAMOPOCZUCIE,
SATYSFAKCJĘ Z WYKONYWANEJ PRACY,
POCZUCIE KOMFORTU.
ZADANIA BADAWCZE ERGONOMII
ERGONOMICZNE DIAGNOZOWANIE:
WARUNKÓW PRACY,
KONSTRUKCJI I ZASAD DZIAŁANIA MASZYN I URZĄDZEŃ.
OKREŚLANIE ZASAD, METOD I TECHNIK PROJEKTOWANIA Z UWZGLĘDNIENIEM KRYTERIÓW ERGONOMICZNYCH.
ZADANIA ERGONOMII W KWESTIACH DOTYCZĄCYCH WARUNKÓW PRACY
WYKONYWANIE POMIARÓW ORAZ OKREŚLANIE DOPUSZCZALNYCH WARTOŚCI (NORM) INTENSYWNOŚCI ODDZIAŁYWANIA CZYNNIKÓW TWORZĄCYCH FIZYCZNE, CHEMICZNE I BIOLOGICZNE ŚRODOWISKO PRACY.
OKREŚLANIE WPŁYWU TYCH CZYNNIKÓW NA CZŁOWIEKA, NA DRODZE BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH (OKREŚLENIE STANU ISTNIEJĄCEGO) JAK I PROSPEKTYWNYCH (PROGNOZOWANIE SKUTKÓW NA ETAPIE PROJEKTOWANIA SYSTEMU).
OKREŚLANIE SPOSOBU ELIMINACJI UCIĄŻLIWOŚCI I ZAGROŻEŃ POWODOWANYCH PRZEZ CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE ORAZ REALIZACJA PROJEKTÓW KORYGUJĄCYCH WARUNKI PRACY, ABY UCZYNIĆ JĄ BARDZIEJ BEZPIECZNĄ.
6.3.WYKORZYSTANIE ERGONOMII W DZIAŁANIACH ZMIERZAJĄCYCH DO POPRAWY WARUNKÓW PRACY
NURTY DZIAŁAŃ ERGONOMICZNYCH
ERGONOMIA KONCEPCYJNA – ZAJMUJE SIĘ PROJEKTOWANIEM SYSTEMÓW: CZŁOWIEK – MASZYNA W UKŁADACH PRACY, POPRZEZ WPROWADZANIE ZASAD ERGONOMII JUŻ W TRAKCIE FORMUŁOWANIA ZAŁOŻEŃ I PROJEKTOWANIA SYSTEMÓW.
ERGONOMIA KOREKCYJNA – ZAJMUJE SIĘ ANALIZĄ I USPRAWNIANIEM SYSTEMÓW: CZŁOWIEK – MASZYNA JUŻ ISTNIEJĄCYCH, POPRZEZ POPRAWĘ WARUNKÓW PRACY, NA DRODZE MODERNIZACJI MASZYN I URZADZEŃ ORAZ WPROWADZANIE ELEMENTÓW ZABEZPIECZAJĄCYCH PRZED NIEKORZYSTNYMI WPŁYWAMI ŚRODOWISKA PRACY.
OBSZARY WYKORZYSTANIA ERGONOMII
W PROJEKTOWANIU HAL I BUDYNKÓW FABRYCZNYCH;
W KONSTRUOWANIU MASZYN, URZĄDZEŃ I NARZĘDZ;
W WYPOSAŻANIU STANOWISK PRACY / STANOWISK ROBOCZYCH;
W ORGANIZACJI PRACY NA STANOWISKU ROBOCZYM;
DO ANALIZY RELACJI MIĘDZY CZŁOWIEKIEM A TECHNIKĄ;
DO ANALIZY RELACJI MIĘDZY CZŁOWIEKIEM A SYSTEMEM ORGANIZACYJNYM I SPOŁECZNYM.
ISTOTA ERGONOMICZNEJ OCENY STANOWISKA PRACY
ERGONOMICZNA OCENA STANOWISKA PRACY STANOWI PODSTAWĘ DLA OKREŚLENIA STOPNIA JEGO OPTYMALIZACJI JAKO UKŁADU DZIAŁANIA.
OCENA TA OBEJMUJE:
CZYNNIK LUDZKI (C) – W ZAKRESIE PRZYSTOSOWANIA GO DO PRACY, KONDYCJI PSYCHOFIZYCZNEJ CZŁOWIEKA, JEGO WYKSZTAŁCENIA, NAWYKÓW, POSTAWY, OBCIĄŻENIA PSYCHICZNEGO, ZDOLNOŚCI ODBIORU INFORMACJI, WYSIŁKU FIZYCZNEGO;
OBIEKT TECHNICZNY (TN) – W ZAKRESIE JEGO BUDOWY , JAKOŚCI PRZEKAZYWANYCH SYGNAŁÓW;
PRZYRZĄDY I URZĄDZENIA POMOCNICZE (TP);
STOSOWANĄ TECHNOLOGIĘ I ORGANIZACJĘ PROCESÓW PRZETWARZANIA (TT);
CZYNNIKI MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY, MAJĄCE SWOJE ŹRÓDŁO W UKŁADZIE I W OTOCZENIU STANOWISKA PRACY – W ZAKRESIE CECH FIZYCZNO-CHEMICZNYCH.
6.4.BADANIA ERGONOMICZNE
TEMATYKA BADAŃ ERGONOMICZNYCH
ERGONOMIA WARUNKÓW PRACY
BADANIE WPŁYWU NA CZŁOWIEKA CZYNNIKÓW MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY.
BADANIE WPŁYWU NA CZŁOWIEKA CZYNNIKÓW TECHNICZNO-ORGANIZACYJNYCH (POZYCJA CIAŁA PRZY PRACY, RYTM I TEMPO PRACY, PRZERWY W PRACY, STOSOWANE METODY PRACY).
ERGONOMIA WYROBÓW
DOSTOSOWANIE OBIEKTÓW TECHNICZNYCH DO WYMIARÓW I KSZTAŁTÓW CIAŁA CZŁOWIEKA.
FUNKCJONALNOŚĆ OBIEKTÓW TECHNICZNYCH (SPRAWNOŚĆ, ODPOWIEDNIOŚĆ FORMY I FUNKCJI, NIEZAWODNOŚĆ, PODATNOŚĆ NA REGULACJE I NAPRAWY, ŁATWOŚĆ LIKWIDOWANIA PO ZUŻYCIU.
BEZPIECZEŃSTWO I KOMFORT UŻYTKOWANIA OBIEKTU TECHNICZNEGO.
ESTETYKA KSZTAŁTÓW I BARW OBIEKTU TECHNICZNEGO.
6.5.EFEKTY SPEŁNIENIA WYMAGAŃ ERGONOMICZNYCH NA STANOWISKU PRACY
EFEKTY ERGONOMICZNOŚCI OBIEKTÓW TECHNICZNYCH
LEPSZA I WYDAJNIEJSZA PRACA.
ZMNIEJSZENIE BIOLOGICZNYCH KOSZTÓW PRACY.
ZMNIEJSZENIE LICZBY ORAZ KOSZTÓW BŁĘDÓW POPEŁNIANYCH PRZEZ CZŁOWIEKA W TRAKCIE PRACY.
ZWIĘKSZENIE BEZPIECZEŃSTWA PRACY I ELIMINACJA CHORÓB ZAWODOWYCH.
LEPSZE WYKORZYSTANIE CZASU PRACY.
OGRANICZENIE ABSENCJI CHOROBOWEJ.
ZWIĘKSZENIE SATYSFAKCJI Z PRACY ORAZ POZYTYWNEJ MOTYWACJI.
ODCZUCIE SATYSFAKCJI I PRZYJEMNOŚCI Z KONTAKTU Z URZĄDZENIAMI TECHNICZNYMI.
STRATY SPOWODOWANE NIESPEŁNIENIEM PRZEZ OBIEKTY TECHNICZNE WYMAGAŃ ERGONOMICZNYCH
STRATY EKONOMICZNE BEZPOŚREDNIE JAKO EFEKT NISKIEJ WYDAJNOŚCI I JAKOŚCI PRACY, SPOWODOWANEJ PRZEMĘCZENIEM PRACOWNIKA W WYNIKU ZŁYCH WARUNKÓW PRACY, WYPADKAMI PRZY PRACY I CHOROBAMI ZAWODOWYMI.
STRATY EKONOMICZNE POŚREDNIE JAKO EFEKT UTRATY ZDROWIA PRZEZ PRACOWNIKÓW, PŁYNNOŚCI KADR, USZKODZENIA MASZYN I NARZĘDZI.
STRATY MORALNE W POSTACI ZŁEGO SAMOPOCZUCIA, NISKIEGO ETOSU PRACY, BRAKU POCZUCIA PODMIOTOWOŚCI, WZROSTU APATII.
6.6.ERGONOMICZNE ASPEKTY PROJEKTOWANIA I ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY
(PRZYKŁADY)
ERGONOMICZNE ASPEKTY PROJEKTOWANIA ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY (I)
PROJEKTUJĄC ORGANIZACJĘ STANOWISKA PRACY ORAZ OBIEKTY TECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROCESIE PRACY, NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ:
SPOSÓB REAGOWANIA CZŁOWIEKA OBSŁUGUJĄCEGO URZĄDZENIE TECHNICZNE NA BODŹCE ZEWNĘTRZNE W PRZYPADKU ZMĘCZENIA, PRZESTRACHU, NAPIĘCIA NERWOWEGO, NAGŁYCH ZMIAN WARUNKÓW PRACY;
PRZY PODZIALE ZADAŃ - KONIECZNOŚĆ TRAKTOWANIA CZŁOWIEKA I URZĄDZENIA TECHNICZNEGO JAKO JEDNOLITEGO SYSTEMU: CZŁOWIEK – MASZYNA ORAZ UWZGLĘDNIANIA W KAŻDEJ SYTUACJI, POTRZEB I MOŻLIWOŚCI OBU ELEMENTÓW TEGOŻ SYSTEMU.
ERGONOMICZNE ASPEKTY PROJEKTOWANIA ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY (II)
PROJEKTUJĄC ORGANIZACJĘ STANOWISKA PRACY NALEŻY STARAĆ SIĘ UZYSKAĆ ODPOWIEDZI NA NASTĘPUJĄCE PYTANIA:
CO JEST POTRZEBNE DO OBSŁUGI MASZYNY / URZĄDZENIA NA STANOWISKU PRACY I UTRZYMANIA ICH W RUCHU?
ILE OSÓB STANOWI OBSŁUGĘ MASZYNY / URZĄDZENIA NA STANOWISKU PRACY?
JAKIE KWALIFIKACJE POWINNA MIEĆ OBSŁUGA?
ZA POMOCĄ JAKICH RECEPTORÓW (ZMYSŁÓW) PRACOWNIK OBSŁUGUJĄCY MASZYNĘ / URZĄDZENIE BĘDZIE UZYSKIWAŁ NIEZBĘDNE INFORMACJE O PRACY MASZYNY / URZĄDZENIA I JEJ WYNIKACH?
JAKIE SYGNAŁY BĘDZIE ODBIERAŁ PRACOWNIK OBSŁUGUJĄCY MASZYNĘ / URZĄDZENIE (ŚWIATŁO, BARWA, DŹWIĘK, WSKAZANIA PRZYRZĄDU)?
JAKA POWINNA BYĆ REAKCJA PRACOWNIKA NA POSZCZEGÓLNE SYGNAŁY (ZMIANA POŁOŻENIA DŹWIGNI, PRZYCISKU, GAŁKI)?
ERGONOMICZNE ASPEKTY PROJEKTOWANIA ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY(III)
PROJEKTUJĄC ORGANIZACJĘ STANOWISKA PRACY NALEŻY STARAĆ SIĘ UZYSKAĆ ODPOWIEDZI NA NASTĘPUJĄCE PYTANIA:
CZY OBSERWACJA WYKONYWANEJ OPERACJI TECHNOLOGICZNEJ NIE PRZESZKADZA W ODBIERANIU SYGNAŁÓW (INFORMACJI) OD MASZYNY / URZĄDZENIA?
JAK POWINNY BYĆ ROZMIESZCZONE URZĄDZENIA SYGNALIZACYJNE I STERUJĄCE ORAZ JAKI WPŁYW NA ICH ROZMIESZCZENIE MAJĄ WYMIARY CIAŁA LUDZKIEGO?
JAK NAJLEPIEJ WYKORZYSTAĆ NA STANOWISKU PRACY ŚRODKI ŁĄCZNOŚCI?
JAKIE WARUNKI POWINNO SPEŁNIAĆ OTOCZENIE FIZYCZNE STANOWISKA PRACY?
W JAKIEJ POZYCJI BĘDZIE PRACOWAŁ CZŁOWIEK?
ERGONOMICZNE ASPEKTY PROJEKTOWANIA ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY(IV)
DLA ZAPEWNIENIA WŁAŚCIWYCH WARUNKÓW PRACY, PRZY PROJEKTOWANIU STANOWISKA PRACY I JEGO ORGANIZACJI NALEŻY WYKORZYSTYWAĆ M.IN. DANE ANTROPOMETRYCZNE ORAZ INNE INFORMACJE O WŁAŚCIWOŚCIACH ORGANIZMU CZŁOWIEKA. NAJWAŻNIEJSZE Z NICH TO:
WYMIARY CIAŁA LUDZKIEGO,
ZASIĘG RUCHÓW KOŃCZYN GÓRNYCH I DOLNYCH,
WIELKOŚĆ POLA WIDZENIA,
OSTROŚĆ WZROKU,
OBSZAR I PRÓG SŁYSZALNOŚCI,
POZYCJA PRZY PRACY,
USYTUOWANIE OBSZARU WYKONYWANYCH RUCHÓW / OPERACJI.
ERGONOMICZNE ASPEKTY PROJEKTOWANIA ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY(V)
DOSTOSOWUJĄC STANOWISKO PRACY DO APARATU RUCHOWEGO CZŁOWIEKA, NALEŻY MIĘDZY INNYMI WZIĄĆ POD UWAGĘ NASTĘPUJĄCE PRAWIDŁOWOŚCI:
RĘKA ODDZIAŁYWUJE W RUCHU Z NAJWIĘKSZĄ SIŁĄ W KIERUNKU DO KORPUSU - W POZYCJI PRZEDRAMIENIA PRZY KĄCIE OD 900 DO 1200,
CZŁOWIEK W POZYCJI SIEDZĄCEJ MOŻE PRACOWAĆ Z SIŁĄ WYNOSZĄCĄ DO 30 KG,
PRZY POWTARZAJĄCYCH SIĘ RUCHACH ROBOCZYCH NIE NALEŻY PRZEKRACZAĆ SIŁY 13,5 KG DLA RĘKI I 27 KG DLA NOGI,
RUCHY W POZIOMIE SĄ SZYBSZE NIŻ W PIONIE,
RUCHY KOŁOWE RĄK DO ŚRODKA SĄ WYGODNIEJSZE NIŻ W KIERUNKU ODWROTNYM.
7. PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z BEZPIECZEŃSTWEM PRACY
7.1.POJĘCIA ZAGROŻENIA I JEGO ŹRÓDŁA,ZAGROŻENIA POTENCJALNEGO I POZIOMU ZAGROŻENIA
POJĘCIE ZAGROŻENIA(I)
ZAGROŻENIE TO CZYNNIK LUB SYTUACJA, POTENCJALNIE NIEBEZPIECZNA, MOGĄCA SPOWODOWAĆ URAZY, CHOROBY, USZKODZENIA LUB ZNISZCZENIE MIENIA, ŚRODOWISKA PRACY LUB TEŻ KOMBINACJĘ TYCH MOŻLIWOŚCI (OHSAS 18001).
ZAGROŻENIE TO STAN ŚRODOWISKA PRACY, MOGĄCY SPOWODOWAĆ WYPADEK LUB CHOROBĘ (PN–N–18001)
ZAGROŻENIE TO NIEBEZPIECZNA SYTUACJA, KTÓRA MOŻE PROWADZIĆ DO SZKÓD.
POJĘCIE ZAGROŻENIA(II)
ZAGROŻENIE TO POTENCJALNE WARUNKI, KTÓRE AKTYWIZUJĄC SIĘ W SEKWENCJE ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH MOGĄ DOPROWADZIĆ DO STRAT.
ZAGROŻENIE TO ŹRÓDŁO NIEBEZPIECZEŃSTWA.
ZAGROŻENIE TO MOŻLIWOŚĆ POWSTANIA OKREŚLONYCH STRAT, USTALONA DLA SYTUACJI, JAKA MA MIEJSCE PO ZAJŚCIU POJEDYNCZEGO ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO W ROZPATRYWANYM UKŁADZIE PRACY.
ZAGROŻENIE ZNACZĄCE
JEST TO ZAGROŻENIE, MOGĄCE SPOWODOWAĆ POWAŻNE I NIEODWRACALNE USZKODZENIA ZDROWIA LUB ŚMIERĆ, WYSTĘPUJĄCE PRZY WYKONYWANIU PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH LUB W SYTUACJACH POWAŻNYCH AWARII.
POZIOM ZAGROŻENIA
POJĘCIE POZIOMU ZAGROŻENIA SŁUŻY OSZACOWANIU MOŻLIWOŚCI WYWOŁANIA PRZEZ ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE OKREŚLONYCH STRAT.
POZIOM ZAGROŻENIA JEST TYM WYŻSZY IM WIĘKSZA JEST MOŻLIWOŚĆ WYWOŁANIA OKREŚLONYCH STRAT PRZEZ DANE ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE.
W PRZYPADKU NIEKTÓRYCH RODZAJÓW ZAGROŻEŃ, WIELKOŚĆ STRAT ZALEŻNA JEST TAKŻE OD CZASU NARAŻENIA CZŁOWIEKA NA ODDZIAŁYWANIE OKREŚLONEGO CZYNNIKA SZKODLIWEGO (Np. CZYNNIK AKUSTYCZNY, TOKSYCZNY I IN.).
RODZAJ ZAGROŻEŃ(I)
RODZAJ ZAGROŻENIA I SAM FAKT JEGO POJAWIENIA SIĘ ZALEŻY OD CHARAKTERU JEGO ŹRÓDŁA, TO JEST OD:
WŁAŚCIWOŚCI CZŁOWIEKA JAKO PODMIOTU DZIAŁANIA, JEGO STANU PSYCHICZNEGO I KONDYCJI FIZYCZNEJ, PRZYGOTOWANIA ZAWODOWEGO ORAZ POZIOMU JEGO NIEZAWODNOŚCI;
RODZAJU OBIEKTU TECHNICZNEGO, JEGO STANU TECHNICZNEGO I STOPNIA DOSTOSOWANIA DO REALIZOWANEGO ZADANIA, Z KTÓRYM CZŁOWIEK MA KONTAKT NA STANOWISKU PRACY I KTÓRYM POSŁUGUJE SIĘ W PRZETWARZANIU TWORZYWA;
WŁAŚCIWOŚCI OTOCZENIA, POJMOWANEGO JAKO ZBIÓR ELEMENTÓW, KTÓRE POZOSTAJĄ W OKREŚLONEJ RELACJI DO INNYCH ELEMENTÓW UKŁADU, ALE SAME NIE UCZESTNICZĄ W REALIZACJI PROCESU PRZETWARZANIA;
RODZAJ ZAGROŻEŃ(II)
RODZAJ ZAGROŻENIA ZALEŻY OD:
WŁAŚCIWOŚCI PROCESU PRZETWARZANIA, BĘDĄCYCH FUNKCJĄ STOSOWANYCH METOD PRZETWARZANIA I ORGANIZACJI PRZEBIEGU SAMEGO PROCESU, A TAKŻE WLAŚCIWOŚCI PRZETWARZANEGO TWORZYWA;
WŁAŚCIWOŚCI PRZETWARZANEGO TWORZYWA ENERGO-MATERIALNEGO TAKICH JAK: TOKSYCZNOŚĆ, PALNOŚĆ, WYBUCHOWOŚĆ, NIESTABILNOŚĆ I IN.
RODZAJU CZYNNIKÓW TWORZĄCYCH MATERIALNE ŚRODOWISKO PRACY, NA ODDZIAŁYWANIE KTÓRYCH CZŁOWIEK JEST NARAŻONY W TRAKCIE WYKONYWANIA PRACY (TEMPERATURA POWIETRZA, WILGOTNOŚC, DRGANIA MECHANICZNE, HAŁAS, PROMIENIOWANIE I IN.).
POJĘCIE ŹRÓDŁA ZAGROŻENIA – ZAGROŻENIE POTENCJALNE
ŹRÓDŁO ZAGROŻENIA – TO CZYNNIK BĘDĄCY ELEMENTEM UKŁADU PRACY, OTOCZENIA, PROCESU PRZETWARZANIA, W KTÓRYM MOŻE ZAISTNIEĆ ZAGROŻENIE POTENCJALNE CZYLI SYTUACJA SPRZYJAJĄCA POJAWIENIU SIĘ ZJAWISKA LUB ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO, POWODUJĄCA STAN ZAGROŻENIA, W TYM STAN ZAGROŻENIA WYPADKOWEGO.
POJĘCIE ZAGROŻENIA POTENCJALNEGO
NA ZAGROŻENIE POTENCJALNE – WEDŁUG HEPBURN’A – SKŁADAJĄ SIĘ OKREŚLONE WŁAŚCIWOŚCI, ZARÓWNO CZYNNIKA LUDZKIEGO (INDYWIDUALNE CECHY PSYCHOFIZYCZNE, PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE, CZYNNIK SOCJOLOGICZNY), JAK I MATERIALNEGO (MASZYNY, URZĄDZENIA, INSTALACJI, SUROWCA, MATERIAŁU), KTÓRE SPRZYJAJĄ POJAWIENIU SIĘ ZJAWISKA LUB ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO.
POJĘCIE STANU ZAGROŻENIA
STAN ZAGROŻENIA – TO ZAGROŻENIE O OKREŚLONYM POZIOMIE, STWARZAJĄCE MOŻLIWOŚĆ ZAISTNIENIA STRAT, USTALONĄ DLA SYTUACJI, JAKA MOŻE POJAWIĆ SIĘ W WYNIKU ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO.
PRZEJŚCIE ZE STANU ZAGROŻENIA DO STRAT NIE JEST ZDARZENIEM PEWNYM. ODBYWA SIĘ ONO Z OKREŚLONYM PRAWDOPODOBIEŃSTWEM, TYM WIEKSZYM IM WYŻSZY JEST POZIOM ZGROŻENIA.
IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ NA STANOWISKU PRACY
IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ NA STANOWISKU PRACY POLEGA NA USTALENIU:
JAKIE CZYNNIKI SZKODLIWE, NIEBEZPIECZNE LUB UCIĄŻLIWE, MOGĄCE STANOWIĆ ŹRÓDŁO ZAGROŻENIA / POTENCJALNE ZAGROŻENIE, WYSTĘPUJĄ NA DANYM STANOWISKU PRACY,
KTO I W JAKI SPOSÓB JEST NARAŻONY NA ODDZIAŁYWANIE TEGO RODZAJU CZYNNIKÓW,
JAKIE JEST PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA STRATY I CO STANOWIĆ MOŻE JEJ ISTOTĘ.
CO OZNACZA, ŻE UKŁAD: CZŁOWIEK – MASZYNA JAKO ELEMENT SYSTEMU DZIAŁANIA STANOWI ŹRÓDŁO ZAGROŻENIA ?
OZNACZA TO, ŻE W OKREŚLONEJ SYTUACJI JEGO CECHY / SŁABOŚCI MOGĄ STANOWIĆ ZAGROŻENIE POTENCJALNE, KTÓRE W SPRZYJAJĄCYCH TEMU WARUNKACH MOŻE SIĘ WYZWOLIĆ W POSTACI OKREŚLONEGO ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO PIERWOTNEGO, DOPROWADZAJĄCEGO W KOŃCU DO STRAT.
7.2.POJĘCIE STRATY, STRATA NATYCHMIASTOWA I OPÓŹNIONA
POJĘCIE STRATY
STRATA – TO NIECHCIANY, MIMOWOLNY UBYTEK CZEGOŚ, CO SIĘ POSIADAŁO, A CO STANOWIŁO OKREŚLONĄ WARTOŚĆ.
STRATA – TO PONIESIONA SZKODA.
STRATA MOŻE BYĆ:
NATYCHMIASTOWA,
OPÓŹNIONA.
PRZYKŁADY PONIESIONYCH STRAT:
- UTRATA ZDROWIA LUB ŻYCIA,
- STRATA MORALNA (UTRATA ZAUFANIA, UTRATA
DOBREGO IMIENIA),
- STRATA MATERIALNA, FINANSOWA.
7.3.POJĘCIE ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO,ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE PIERWOTNE I WTÓRNE
WARUNEK POJAWIENIA SIĘ STANU ZAGROŻENIA
STAN ZAGROŻENIA / ZAGROŻENIE O OKREŚLONYM POZIOMIE MOŻE POJAWIĆ SIĘ TYLKO JAKO REZULTAT ZJAWISKA LUB ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO.
OZNACZA TO, ŻE ZAGROŻENIE NIE WYSTĄPI, JEŚLI DO TAKIEGO ZDARZENIA NIE DOJDZIE, NAWET W SYTUACJI ZAISTNIENIA ZAGROŻENIA POTENCJALNEGO.
POJĘCIE ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO
ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE JEST TO ZDARZENIE, KTÓREGO ZAJŚCIE W ROZPATRYWANYM UKŁADZIE PRACY WYWOŁUJE W EFEKCIE ZAGROŻENIE DLA CHRONIONYCH DÓBR, TAKICH JAK: ZDROWIE I ŻYCIE CZŁOWIEKA, DOBRA MATERIALNE, ŚRODOWISKO NATURALNE I IN.
PRZYKŁADY ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH
USZKODZENIE / AWARIA URZĄDZENIA TECHNICZNEGO,
BŁĄD POPEŁNIONY PRZEZ CZŁOWIEKA W TRAKCIE WYKONYWANIA PRACY, BŁEDNIE PODJĘTA PRZEZ NIEGO DECYZJA I IN.
MOŻLIWOŚĆ ZAISTNIENIA ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO
ZAISTNIENIE ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO NASTĘPUJE Z PEWNYM PRAWDOPODOBIEŃSTWEM, KTÓRE JEST TYM WIĘKSZE IM MNIEJSZA JEST NIEZAWODNOŚĆ CZYNNIKA STANOWIĄCEGO ŹRÓDŁO OKREŚLONEGO ZAGROŻENIA I IM WYŻSZY JEST POZIOM ZAGROŻENIA.
ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE PIERWOTNE I WTÓRNE
ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE PIERWOTNE MOŻE BYĆ PRZYCZYNĄ POJAWIENIA SIĘ SEKWENCJI WTÓRNYCH ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH, Z KTÓRYCH KAŻDE KOLEJNE ZWIĘKSZA POZIOM ZAGROŻENIA, DOPROWADZAJĄC W KOŃCU DO STRAT.
JEŚLI ZWIĄZANE Z TYM WYZWOLENIE „POTENCJAŁU NIEBEZPIECZEŃSTWA” ZACHODZI W SPOSÓB NAGŁY I OPRÓCZ STRAT MATERIALNYCH / FINANSOWYCH DOCHODZI DO STRAT LUDZKICH (NATYCHMIASTOWYCH LUB OPÓŹNIONYCH), PRZEJŚCIE ZE STANU ZAGROŻENIA DO STRAT NAZYWANE JEST WYPADKIEM, W PRZYPADKU STRAT DUŻYCH – KATASTROFĄ.
7.4.POJĘCIE I ISTOTA WYPADKU
POJĘCIE WYPADKU(I)
JEST TO NIEPOŻĄDANE ZDARZENIE POWODUJĄCE ŚMIERĆ, CHOROBĘ, URAZ, SZKODĘ LUB INNEGO RODZAJU STRATĘ (OHSAS 18001).
JEST TO ZDARZENIE NAGŁE WYWOŁANE PRZYCZYNĄ ZEWNĘTRZNĄ, POWODUJĄCE URAZ LUB ŚMIERĆ (PN–N–18001).
JEST TO NIEZAMIERZONE I NIEDAJĄCE SIĘ KONTROLOWAĆ WYDARZENIE, W KTÓRYM AKCJA LUB REAKCJA JAKIEGOŚ PRZEDMIOTU, SUBSTANCJI, OSOBY LUB PROMIENIOWANIA POCIĄGA ZA SOBĄ USZKODZENIA CIELESNE.
POJĘCIE WYPADKU(II)
JEST TO WYDARZENIE, PRZY KTÓRYM W WYNIKU NAGŁEGO ZEWNĘTRZNEGO DZIAŁANIA LUB NA SKUTEK PRZEBIEGU PRACY NASTĘPUJE USZKODZENIE CIAŁA.
JEST TO NIEPLANOWANE, NIEKONTROLOWANE I NIEPOŻĄDANE WYDARZENIE LUB NAGŁE NIESZCZĘŚCIE, KTÓRE PRZERYWA DZIAŁALNOŚĆ LUB CZYNNOŚĆ (FUNKCJĘ).
SĄ TO WSZELKIE NAGŁE ODCHYLENIA OD NORMALNEGO PRZEBIEGU PROCESÓW WYTWÓRCZYCH, KTÓRE SPOWODOWAŁY USZKODZENIE CIAŁA LUDZKIEGO LUB JEGO ŚMIERĆ.
WYPADEK A AWARIA
WYPADEK OZNACZA USZKODZENIE CIAŁA LUDZKIEGO.
AWARIA OZNACZA USZKODZENIE OBIEKTU TECHNICZNEGO.
ISTOTA WYPADKU PRZY PRACY
WYPADEK PRZY PRACY TO NAGŁE ZDARZENIE WYWOŁANE PRZYCZYNĄ ZEWNĘTRZNĄ, KTÓRE MIAŁO MIEJSCE W ZWIĄZKU Z WYKONYWANĄ PRACĄ, O ILE SPOWODOWAŁO ONO STAŁĄ, WZGLĘDNIE CZASOWĄ NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY LUB ŚMIERĆ PRACOWNIKA.
CECHĄ POZWALAJĄCĄ ODRÓŻNIĆ WYPADEK OD CHOROBY ZAWODOWEJ JEST NAGŁOŚĆ ZDARZENIA.
WYPADEK JAKO NASTĘPSTWO ZWIĄZKU PRZYCZYNOWEGO MIĘDZY CZYNNIKIEM MATERIALNYM I LUDZKIM
WYPADEK JAKO URAZ LUB SCHORZENIE POWSTAŁE NAGLE, JEST NASTĘPSTWEM BEZWARUNKOWEGO ZWIĄZKU PRZYCZYNOWEGO, JAKI ZACHODZI W WARUNKACH WADLIWEJ ORGANIZACJI PRACY / STANIE ZAGROŻENIA MIĘDZY CZYNNIKIEM MATERIALNYM I LUDZKIM.
ZALEŻNOŚĆ PRZYCZYNOWA POMIĘDZY AWARIĄ A POSTĘPOWANIEM LUDZI(I)
ISTNIEJE ŁAŃCUCH ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY AWARIĄ CZYLI ZAGROŻENIEM TECHNICZNYM, BĘDĄCYM PRZYCZYNĄ KTÓREGOŚ Z OGÓŁU ZAGROŻEŃ ISTNIEJĄCYCH W DANYM ŚRODOWISKU PRACY A POSTĘPOWANIEM LUDZI, WPŁYWAJĄCYM NA DANY FRAGMENT WYPOSAŻENIA ZAKŁADU PRACY, JAKO PRZYCZYNĄ ZAGROŻENIA.
AWARIA MOŻE STAĆ SIĘ BEZPOŚREDNIĄ PRZYCZYNĄ URAZU WTEDY I TYLKO WTEDY, GDY W JEJ ZASIĘGU ZNAJDUJE SIĘ CZŁOWIEK.
PODSTAWOWE CECHY PRZYPISYWANE WYPADKOM PRZY PRACY
SĄ ZDARZENIAMI NAGŁYMI.
MOGĄ BYĆ WYNIKIEM DZIAŁANIA CZYNNIKÓW: LUDZKIEGO, MATERIALNEGO I ORGANIZACYJNEGO.
SĄ CZĘSTO WYNIKIEM BŁĘDÓW, JAKIE POPEŁNIONO PRZY PRZYGOTOWANIU CZŁOWIEKA DO PRACY, W ROZPOZNANIU JEGO CECH CHARAKTERU, WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI ORAZ DOSTOSOWANIU DO NIEGO MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY (ZWŁASZCZA W ZAKRESIE ORGANIZACJI PRACY I WYMAGAŃ ERGONOMICZNYCH).
SĄ ZDARZENIAMI DOPROWADZAJĄCYMI DO URAZU LUB SCHORZENIA.
POWODUJĄ ZAKŁÓCENIA HARMONII ŚRODOWISKA SPOŁECZNEGO ZAKŁADU PRACY.
POCIĄGAJĄ ZA SOBĄ STRATY EKONOMICZNE, PONOSZONE ZARÓWNO PRZEZ SAMEGO PRACOWNIKA JAK I PRZEZ ZAKŁAD PRACY.
SYTUACJE SPRZYJAJĄCE WYPADKOM(I)
MOŻLIWOŚĆ KONTAKTU CZŁOWIEKA Z ENERGIĄ O WIELKOŚCI PRZEKRACZAJĄCEJ ZDOLNOŚCI PRZYSTOSOWAWCZE JEGO ORGANIZMU.
MOŻLIWOŚĆ KONTAKTU Z NIEBEZPIECZNYMI SUBSTANCJAMI.
NADMIERNA CIĘŻKOŚĆ WYKONYWANYCH CZYNNOŚCI, POWODUJĄCA – NA SKUTEK ZMĘCZENIA – OBNIŻENIE SPRAWNOŚCI CZŁOWIEKA.
NADMIERNA STRESOGENNOŚĆ, WYNIKAJĄCA ZE ZŁOŻONOŚCI REALIZOWANEGO ZADANIA, POCZUCIA ZAGROŻENIA, PRESJI CZASOWEJ, NIESPODZIEWANYCH UTRUDNIEŃ, SPIĘTRZEŃ OTRZYMYWANYCH INFORMACJI, ODPOWIEDZIALNOŚCI ITP. (POWSTAJĄCY SILNY STRES DEZORGANIZUJE PERCEPCJĘ, PODEJMOWANIE DECYZJI, CZYNNOŚCI ).
SYTUACJE SPRZYJAJĄCE WYPADKOM(II)
KONIECZNOŚĆ STAŁEGO DOSTOSOWYWANIA SIĘ DO ZMIENIAJĄCYCH SIĘ CECH OTOCZENIA, BEZ MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA USTALONEGO ALGORYTMU WYKONANIA OKREŚLONYCH CZYNNOŚCI ROBOCZYCH.
MONOTONIA DZIAŁANIA LUB STEREOTYPOWO WYKONYWANA PRACA, PRZYCZYNIAJĄCA SIĘ DO UTRWALANIA „RUTYNOWYCH” NAWYKÓW, NIE ZAWSZE ZGODNYCH Z ZASADAMI RACJONALNEGO DZIAŁANIA.
MODEL ZAGROŻENIA WYPADKOWEGO
PONIEWAŻ WYPADEK PRZY PRACY JEST NASTĘPSTWEM BEZWARUNKOWEGO ZWIĄZKU PRZYCZYNOWEGO W FORMIE NEGATYWNEJ, JAKI ZACHODZI W CZASIE I W OKREŚLONYCH WARUNKACH ORGANIZACYJNYCH POMIĘDZY CZYNNIKAMI MATERIALNYMI I LUDZKIMI –
ZGROŻENIE WYPADKOWE POTENCJALNE MOŻNA PRZEDSTAWIĆ W POSTACI ZALEŻNOŚCI FUNKCYJNEJ: Zwp = f(L • M • S), gdzie: L – czynnik ludzki,
M – czynnik materialny,
S – czynnik organizacyjny;
ZAGROŻENIE WYPADKOWE AKTUALNE W POSTACI:
Zwa = f(L • M • S • T), gdzie: T – okres aktywności zespołu
czynników.
POJĘCIE ZDARZENIA WYPADKOWEGO /POTENCJALNIE WYPADKOWEGO
ZDARZENIE WYPADKOWETO SYTUACJA, KTÓRA SPOWODOWAŁA WYPADEK LUB MOGŁA POTENCJALNIE GO SPOWODOWAĆ (OHSAS 18001).
ZDARZENIE POTENCJALNIE WYPADKOWE
TO ZDARZENIE WYPADKOWE, KTÓRE NIE POWODUJE CHOROBY, OBRAŻEŃ, ZNISZCZEŃ LUB INNYCH STRAT (OHSAS 18001).
TO NIEBEZPIECZNE ZDARZENIE ZWIĄZANE Z WYKONYWANĄ PRACĄ, PODCZAS KTÓREGO NIE DOCHODZI DO URAZÓW LUB POGORSZENIA STANU ZDROWIA (PN–N–18001).
7.5.POJĘCIE RYZYKA I POZIOMU RYZYKA POJĘCIE RYZYKA
Z LOSOWOŚCIĄ ZJAWISK I ZDARZEŃ PROWADZĄCYCH DO WYPADKU / STRATY ZWIĄZANE JEST POJĘCIE RYZYKA.
POD POJĘCIEM RYZYKA W ZNACZENIU OGÓLNYM – ROZUMIE SIĘ PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA OKREŚLONEGO ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO ORAZ KONSEKWENCJI Z TYM ZWIĄZANYCH.
POJĘCIE RYZYKA ZAWODOWEGO(I)
POD POJĘCIEM RYZYKA ZAWODOWEGO ROZUMIE SIĘ MOŻLIWOŚĆ DOZNANIA PRZEZ CZŁOWIEKA STRAT (SZKÓD), PODCZAS OKREŚLONEGO CZASU JEGO ŻYCIA LUB PODCZAS TRWANIA PODJĘTEGO PRZEZ NIEGO OKREŚLONEGO DZIAŁANIA, WSKUTEK RÓŻNEGO RODZAJU ZJAWISK I ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH, WYSTĘPUJĄCYCH W ROZPATRYWANYM UKŁADZIE PRACY W ZWIĄZKU Z REALIZACJĄ PROCESU PRZETWARZANIA LUB W OTOCZENIU.
POJĘCIE RYZYKA ZAWODOWEGO(II)
RYZYKO ZAWODOWE TO PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA OKREŚLONEGO ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO ORAZ KONSEKWENCJI Z TYM ZWIĄZANYCH W UKŁADZIE PRACY, FUNKCJONUJĄCYM W OKREŚLONYM OTOCZENIU / ŚRODOWISKU MATERIALNYM, W ZWIĄZKU Z REALIZACJĄ PROCESU PRACY (PROCESU WYTWÓRCZEGO).
POJĘCIE RYZYKA ZAWODOWEGO(III)
RYZYKO ZAWODOWE MAJĄCE SWOJE ŹRÓDŁO W UKŁADZIE PRACY I OTOCZENIU, DEFINIOWANE JEST TAKŻE
KOMBINACJA PRAWDOPODOBIEŃSTWA LUB CZĘSTOŚCI WYSTĘPOWANIA OKREŚLONYCH ZAGROŻEŃ I WIELKOŚCI STRAT, JAKIE ONE MOGĄ SPOWODOWAĆ – JAKO TAKIE JEST ONO MIARĄ PRAWDOPODOBIEŃSTWA ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO I JEGO SKUTKÓW;
KOMBINACJA CZĘSTOŚCI LUB PRAWDOPODOBIEŃSTWA WYSTĄPIENIA OKREŚLONEGO ZDARZENIA NIEBEZPIECZNEGO I KONSEKWENCJI Z TYM ZWIĄZANYCH.
POJĘCIE RYZYKA ZAWODOWEGO(WEDŁUG PN–N–18002 : 2000)
RYZYKO ZAWODOWE TO PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA NIEPOŻĄDANYCH ZDARZEŃ ZWIĄZANYCH Z WYKONYWANĄ PRACĄ, W SZCZEGÓLNOŚCI WYSTĄPIENIA U PRACOWNIKÓW NIEKORZYSTNYCH SKUTKÓW ZDROWOTNYCH W WYNIKU ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH WYSTĘPUJĄCYCH W ŚRODOWISKU PRACY LUB SPOSOBU WYKONANIA PRACY.
RODZAJE RYZYKA
RYZYKO STRAT FINANSOWYCH / MATERIALNYCH
RYZYKO SKAŻENIA ŚRODOWISKA
RYZYKO UTRATY ZDROWIA
RYZYKO STRAT LUDZKICH I IN.
RYZYKO INDYWIDUALNE I ZBIORCZE
POJĘCIE
POJĘCIE RYZYKA MOŻNA WIĄZAĆ Z POJEDYNCZYM CZŁOWIEKIEM (RYZYKO INDYWIDUALNE) LUB Z GRUPĄ PRACOWNIKÓW (RYZYKO ZBIORCZE).
ZWIĄZEK RYZYKA Z CZASEM
CZŁOWIEK MOŻE PONOSIĆ STRATY NIE TYLKO NA SKUTEK ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH, ALE TAKŻE W WYNIKU ODDZIAŁYWANIA W CZASIE NA JEGO ORGANIZM CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH.
RYZYKO CAŁKOWITE I CZĄSTKOWE
RYZYKO CAŁKOWITE, TO TAKIE RYZYKO, KTÓRE UWZGLĘDNIA MOŻLIWOŚĆ WYWOŁANIA STRAT PRZEZ KAŻDE ZE ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH (Np. upadek, uderzenie, porażenie prądem i in.)
RYZYKO CZĄSTKOWE WYRAŻA MOŻLIWOŚĆ WYWOŁANIA STRAT PRZEZ OKREŚLONE, WSKAZANE ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE.
7.6.POZIOM BEZPIECZEŃSTWA/ RYZYKA W UKŁADZIE PRACY CZYNNIKI OD KTÓRYCH ZALEŻY POZIOM RYZYKA W UKŁADZIE PRACY
CZYNNIKI ZWIĄZANE Z NIEZAWODNOŚCIĄ ELEMENTÓW UKŁADU PRACY.
CZYNNIKI DECYDUJACE O MOŻLIWOŚCIACH ZAISTNIENIA ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO.
CZYNNIKI DECYDUJĄCE O POZIOMIE ZAGROŻENIA POJAWIAJĄCEGO SIĘ W WYNIKU ZAISTNIENIA ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO.
MOŻLIWOŚĆ POJAWIENIA SIĘ ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH W UKŁADZIE PRACY LUB W KTÓRYMŚ Z ELEMENTÓW TEGO UKŁADU, OKREŚLANA JEST JAKO JEGO ZAWODNOŚĆ.
MIARY RYZYKA
NAJPROSTRZYM WYRAZEM ZALEŻNOŚCI POZIOMU RYZYKA OD:
POZIOMU NIEZAWODNOŚCI ELEMENTÓW UKŁADU PRACY,
CZYNNIKÓW DECYDUJĄCYCH O MOŻLIWOŚCI ZAISTNIENIA ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH W UKŁADZIE PRACY,CZYNNIKÓW DECYDUJĄCYCH O POZIOMIE ZAGROŻENIA POJAWIAJĄCEGO SIĘ W WYNIKU ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO,SĄ ZWIĄZKI MIĘDZY ODPOWIEDNIMI WIELKOŚCIAMI OKREŚLAJĄCYMI POZIOMY RYZYKA, ZAWODNOŚCI ELEMENTÓW UKŁADU PRACY I ZAGROŻENIA Z TYM ZWIĄZANEGO, NAZYWANE MIARAMI RYZYKA.
ZWIĄZKI MIARY RYZYKA Z MIARAMI
NIEZAWODNOŚCI I ZAGROŻEŃ
(MIARA RYZYKA) =(MIARA NIEZAWODNOŚCI)* (MIARA ZAGROŻENIA)
ŚWIADOMOŚĆ TYCH ZWIĄZKÓW STANOWI PODSTAWĘ WSZELKICH METOD ANALIZY RYZYKA.
MIARA ZAGROŻENIA
MIARA ZAGROŻENIA TO PRAWDOPODOBIEŃSTWO POJAWIENIA SIĘ STRATY C NIEMNIEJSZEJ NIŻ c W OKRESIE t FUNKCJONOWANIA UKŁADU PRACY
Λc(t) = P{ C(t) ≥ c }
MIARA RYZYKA
PRAWDOPODOBIĘŃSTWO POJAWIENIA SIĘ STRATY C NIEMNIEJSZEJ NIŻ c W OKRESIE JEDNOSTKOWYM MOŻNA WYRAZIĆ ZA POMOCĄ:
Λc(1) = Q(1) × Z(c)
gdzie:
Q(1) PRADOPODOBIEŃSTWO ZAJŚCIA ZDARZENIA A
W PRZYJĘTYM OKRESIE JEDNOSTKOWYM (np. błąd popełniony przez pracownika)
Q(1) = 1 – R(1) R(t) MIARA NIEZAWODNOŚCI
Z(c) PRAWDOPODOBIEŃSTWO TEGO, ŻE ZAJŚCIE
ZDARZENIA A SPOWODUJE STRATY NIEMNIEJSZE NIŻ c Z(c) = P{ C(1) ≥ c / A }
ZAKRES DOKONYWANEJ ANALIZY BEZPIECZEŃSTWA / RYZYKA(I)
ANALIZA BEZPIECZEŃSTWA / RYZYKA POWINNA OBEJMOWAĆ SWOIM ZAKRESEM:
ANALIZĘ ISTNIEJĄCYCH ZAGROŻEŃ,
ANALIZĘ ZAWODNOŚCI ELEMENTÓW UKŁADU PRACY,
WYKORZYSTUJĄC PRZY TYM TECHNIKI MIERZENIA I MODELOWANIA INDYWIDUALNYCH STRAT LUDZKICH.
ZNACZENIE ANALIZY RYZYKA
ANALIZA POZIOMU BEZPIECZEŃSTWA, W TYM ANALIZA RYZYKA ZAWODOWEGO POWINNY STANOWIĆ PODSTAWĘ WSZELKICH RACJONALNYCH DZIAŁAŃ W ZAKRESIE POPRAWY BEZPIECZEŃSTWA PRACY, ZARÓWNO W SKALI STANOWISKA PRACY, GRUPY STANOWISK JAK I PRZEDSIĘBIORSTWA.
8.UKŁAD PRACY JAKO ŹRÓDŁO ZAGROŻEŃ
8.1.CZŁOWIEK JAKO ŹRÓDŁO ZAGROŻEŃW UKŁADZIE PRACY ROLA CZŁOWIEKA W UKŁADZIE PRACY
CZŁOWIEK REALIZUJĄC PROCES PRACY, STERUJE JEDNOCZEŚNIE POZOSTAŁYMI SEKWENCJAMI PROCESU ERGOTRANSFORMACYJNEGO (PROCESEM FUNKCJONOWANIA OBIEKTU TECHNICZNEGO, PROCESEM PRZETWARZANIA TWORZYWA), KONTROLUJE ICH PRZEBIEG I WYNIKI, A JEŚLI ZACHODZI TAKA POTRZEBA PODEJMUJE DZIAŁANIA REGULACYJNE.
CZŁOWIEK SPEŁNIA W SYSTEMIE NAJBARDZIEJ ODPOWIEDZIALNĄ FUNKCJĘ. DLATEGO TEŻ KAŻDY OBJAW NIESPRAWNOŚCI U CZŁOWIEKA ORAZ POPEŁNIONY PRZEZ NIEGO BŁĄD MOŻE PROWADZIĆ DO STRAT.
WŁAŚCIWOŚCI CZŁOWIEKA W ZAKRESIE ODBIERANIA SYGNAŁÓW WEJŚCIOWYCH
RÓŻNA JEST CZUŁOŚĆ ZMYSŁÓW CZŁOWIEKA ORAZ ICH WRAŻLIWOŚĆ NA KIERUNEK DZIAŁANIA BODŹCÓW. KAŻDY Z NICH MOŻE ULEC STĘPIENIU LUB PRZESTAĆ FUNKCJONOWAĆ POPRAWNIE, CO Z KOLEI MOŻE STAĆ SIĘ PRZYCZYNĄ ZWIĘKSZONEJ ZAWODNOŚCI CZŁOWIEKA W SYSTEMIE.
WŁAŚCIWOŚCI CZŁOWIEKA W ZAKRESIE PRZETWARZANIA INFORMACJI
RECEPTORY CZŁOWIEKA SĄ ZDOLNE DO DOSTARCZANIA MU OGROMNEJ ILOŚCI INFORMACJI, KTÓRYCH Z KOLEI JEGO MÓZG NIE JEST W STANIE PRZETWORZYĆ.
WYŁOWIENIE ODPOWIEDNICH INFORMACJI, ICH ZROZUMIENIE ORAZ PODJĘCIE WŁAŚCIWEJ DECYZJI JEST CZĘSTO BARDZO TRUDNE.
BŁĘDY W PRZETWARZANIU INFORMACJI STAJĄ SIĘ BARDZO CZĘSTO PRZYCZYNĄ WYPADKÓW.
WŁAŚCIWOŚCI CZŁOWIEKA W ZAKRESIE ODPORNOŚCI NA WARUNKI PRACY
LUDZIE – PODOBNIE JAK MASZYNY – MOGĄ PRAWIDŁOWO FUNKCJONOWAĆ TYLKO W PEWNYCH ZAKRESACH CECH WARUNKÓW UKSZTAŁTOWANYCH PRZEZ ŚRODOWISKO PRACY, Z TYM ŻE DLA CZŁOWIEKA ZAKRESY TE SĄ BARDZO WĄSKIE.
DO NAJWAŻNIEJSZYCH CZYNNIKÓW KSZTAŁTUJĄCYCH WARUNKI PRACY ZALICZA SIĘ: TEMPERATURĘ, HAŁAS, OŚWIETLENIE, ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA, WILGOTNOŚĆ, PORĘ DNIA. DLA NIEKTÓRYCH OSÓB DODATKOWE OBCIĄŻENIE MOGĄ STANOWIĆ LĘKI (LĘK WYSOKOŚCI, KLAUSTROFOBIA), STRES, ZNUDZENIE PRACĄ.
WŁAŚCIWOŚCI CZŁOWIEKA W ZAKRESIE STANÓW , W JAKICH ON MOŻE SIĘ ZNAJDOWAĆ
CZŁOWIEK W CZASIE PRACY ZNAJDUJE SIĘ W OKREŚLONYM STANIE FIZYCZNYM, PSYCHICZNYM I EMOCJONALNYM (KONDYCJI PSYCHOFIZYCZNEJ).
W ZWIĄZKU Z TYM MOŻE SIĘ ZDARZYĆ, ŻE CZŁOWIEK NIE ZAUWAŻY NIEPRAWIDŁOWEGO FUNKCJONOWANIA NADZOROWANEGO OBIEKTU, PONIEWAŻ MYŚLI O CZYMŚ INNYM. CZŁOWIEK MOŻE BYĆ ZNUŻONY I ZNUDZONY, ALBO TEŻ NADMIERNIE POBUDZONY, CO UTRUDNIA MU PRAWIDŁOWE REALIZOWANIE FUNKCJI. MOŻE PRZEŻYWAĆ KŁOPOTY RODZINNE. MOŻE BYĆ NIEWYSPANY, CHORY, POD WPŁYWEM LEKÓW, ALKOHOLU LUB INNYCH ŚRODKÓW OGRANICZAJĄCYCH JEGO MOŻLIWOŚCI W ZAKRESIE ODBIORU SYGNAŁÓW Z OTOCZENIA, PRZETWARZANIA INFORMACJI I PODEJMOWANIA WŁAŚCIWYCH DECYZJI.
NIEZAWODNOŚĆ CZŁOWIEKA W UKŁADZIE PRACY (I)
POD POJĘCIEM NIEZAWODNOŚCI CZŁOWIEKA ROZUMIE SIĘ JEGO ZDOLNOŚĆ DO PEŁNIENIA FUNKCJI PRZEWIDZIANYCH DLA NIEGO W UKŁADZIE PRACY, CZYLI DO PRAWIDŁOWEGO FUNKCJONOWANIA W OKREŚLONYM CZASIE I NA WYZNACZONYM STANOWISKU.
MIARĄ NIEZAWODNOŚCI CZŁOWIEKA MOŻE BYĆ PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYKONANIA PRZEZ NIEGO POWIERZONEGO MU ZADANIA POPRAWNIE I W OKREŚLONYM CZASIE.
NIEZAWODNOŚĆ CZŁOWIEKA W UKŁADZIE PRACY (II)
POZIOM NIEZAWODNOŚCI CZŁOWIEKA MOŻNA OPISAĆ, OKREŚLAJĄC PRAWDOPODOBIEŃSTWO POPEŁNIENIA PRZEZ NIEGO BŁĘDU W TRAKCIE WYKONYWANIA OKREŚLONEGO ZADANIA LUB PRAWDOPODOBIEŃSTWO NIEUKOŃCZENIA ZADANIA W WYZNACZONYM CZASIE.
NIEZAWODNOŚĆ CZŁOWIEKA ZALEŻY W POWAŻNYM STOPNIU OD WARUNKÓW, W JAKICH ON DZIAŁA ORAZ OD KONDYCJI PSYCHOFIZYCZNEJ, POSIADANEJ WIEDZY I DOŚWIADCZENIA.
POZIOM NIEZAWODNOŚCI CZŁOWIEKA W UKŁADZIE PRACY
W UKŁADZIE PRACY CZŁOWIEK JEST ELEMENTEM ZNACZNIE BARDZIEJ ZAWODNYM NIŻ OBIEKTY TECHNICZNE, PONIEWAŻ:
CHARAKTERYZUJE GO DUŻA ZMIENNOŚĆ W ZAKRESIE JAKOŚCI REALIZOWANIA PRZYPISANYCH MU CZYNNOŚCI,
PODLEGA ON WIELU OGRANICZENIOM MAJĄCYM SWOJE ŹRÓDŁO W ŚRODOWISKU PRACY.
RODZAJE BŁĘDÓW POPEŁNIANYCH PRZEZ CZŁOWIEKA
BŁĘDY PERCEPCJI – ODNOSZĄCE SIĘ DO SPOSOBU WYKRYWANIA I ROZPOZNAWANIA SYGNAŁÓW.
BŁĘDY KOGNITYWNE (BŁĘDY DIAGNOSTYCZNE I BŁĘDY W PODEJMOWANIU DECYZJI) – MAJĄCE SWOJE ŹRÓDŁO W PRZETWARZANIU UZYSKANYCH INFORMACJI I POŁĄCZENIU ICH Z POSIADANĄ DOTYCHCZAS WIEDZĄ, PRZY ZASTOSOWANIU OKREŚLONYCH REGUŁ I SCHEMATÓW.
BŁĘDY MANUALNE – ODNOSZĄCE SIĘ DO SPOSOBU WYKONANIA OKREŚLONYCH CZYNNOŚCI.
BŁEDY POPEŁNIANE PRZEZ CZŁOWIEKA(PRZYKŁADY)
NIEROZPOZNANIE ISTNIEJĄCEGO ZAGROŻENIA.
ZMIANA KOLEJNOŚCI WYKONANIA LUB NIEWYKONANIE JAKIEJŚ CZYNNOŚCI NA SKUTEK NIEUWAGI.
NIEDOSTOSOWANIE CZYNNOŚCI DO AKTUALNYCH WARUNKÓW I ISTNIEJĄCYCH ZAGROŻEŃ.
NIEZAREAGOWANIE NA OTRZYMANE SYGNAŁY.
NIEDOSZACOWANIE ISTNIEJĄCEGO ZAGROŻENIA.
PRZECENIANIE WŁASNYCH MOŻLIWOŚCI W SYTUACJI RYZYKA.
NIEWYKONANIE LUB NIEWŁAŚCIWE WYKONANIE CZYNNOŚCI NA SKUTEK ZAPOMNIENIA.
NIEZROZUMIENIE OTRZYMANEGO ZADANIA.
PRZYCZYNY BEZPOŚREDNIE BŁĘDÓW POPEŁNIANYCH PRZEZ CZŁOWIEKA
NIESPRAWNOŚĆ ZMYSŁÓW (GŁÓWNIE WZROKU I SŁUCHU).
NIEDOSTATECZNA WIEDZA (ZWŁASZCZA TA, KTÓRA JEST NIEZBĘDNA PRZY IDENTYFIKACJI ZAGROŻEŃ).
NIEDOSTATECZNE DOŚWIADCZENIE I BRAK WPRAWY W WYKONYWANIU OKREŚLONYCH CZYNNOŚCI W SYTUACJI ISTNIENIA POTENCJALNEGO ZAGROŻENIA.
POSTAWA ODRZUCAJĄCA PRZEPISY DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA PRACY ORAZ AKCEPTUJĄCA PODEJMOWANIE RYZYKA.
NIEDOSTATECZNY POZIOM SPRAWNOŚCI INTELEKTUALNEJ I FIZYCZNEJ CZŁOWIEKA, SPOWODOWANY NIEDOSTATECZNĄ JEGO ODPORNOŚCIĄ NA ZMĘCZENIE, OGRANICZONĄ WYDOLNOŚCIĄ, SIŁĄ FIZYCZNĄ I SPRAWNOŚCIĄ MANUALNĄ.
KONSEKWENCJE BŁĘDÓW POPEŁNIANYCH PRZEZ CZŁOWIEKA W UKŁADZIE PRACY
DOPUSZCZENIE ISTNIENIA ZAGROŻENIA W UKŁADZIE.
POGARSZENIE STANU KONTROLI POZNAWCZEJ, TECHNICZNEJ LUB BEHAWIORALNEJ NAD ZAGROŻENIAMI ISTNIEJĄCYMI W SYSTEMIE.
DOPROWADZENIE DO AKTYWIZACJI ZAGROŻEŃ ISTNIEJĄCYCH W UKŁADZIE.
SKUTKI ZAWODNOŚCI CZŁOWIEKA
W UKŁADZIE PRACY
ZAWODNOŚĆ CZŁOWIEKA I WYNIKAJĄCE STĄD BŁĘDY POPEŁNIANE PRZEZ NIEGO W UKŁADZIE PRACY SPRAWIAJĄ, ŻE CZŁOWIEK SAM STAJE SIĘ ŹRÓDŁEM RÓŻNORAKICH ZAGROŻEŃ DLA POZOSTAŁYCH ELEMENTÓW SYSTEMU, DLA SIEBIE SAMEGO I REALIZOWANYCH W UKŁADZIE PROCESÓW
STANY JEGO NIESPRAWNOŚCI SPOWODOWANE RÓŻNYMI CZYNNIKAMI, MAJĄCYMI SWOJE ŹRÓDŁO W UKŁADZIE, JEGO SKŁONNOŚCI DO PEWNYCH ZANIEDBAŃ, POWODUJĄ POWSTANIE POTENCJALNYCH ZAGROŻEŃ SPRZYJAJĄCYCH POJAWIENIU SIĘ PIERWOTNYCH ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH, DOPROWADZAJĄCYCH W KOŃCU DO STRAT.
CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA POZIOM ZAWODNOŚCI CZŁOWIEKA(ZEWNĘTRZNE CZYNNIKI WPŁYWU)
WARUNKI ORGANIZACYJNE:
USYTUOWANIE STANOWISKA PRACY W STRUKTURZE ORGANIZACYJNEJ I ZWIĄZANE Z TYM ZALEŻNOŚCI FUNKCYJNE,
CZAS PRACY, ZMIANOWOŚĆ,
ORGANIZACJA PRACY NA STANOWISKU,
TECHNICZNE I ORGANIZACYJNE PRZYGOTOWANIE PRODUKCJI,
OBSŁUGA, REMONTY;
WARUNKI TECHNICZNE:
SYSTEM WSPÓŁDZIAŁANIA INSTALACJI I URZĄDZEŃ,
SYSTEM MONITOROWANIA,
WYPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY,
WARUNKI ERGONOMICZNE NA STANOWISKU PRACY (STOPIEŃ DOSTOSOWANIA OBIEKTÓW I ORGANIZACJI PRACY DO PSYCHOFIZYCZNYCH MOŻLIWOŚCI CZŁOWIEKA);
MATERIALNE I SPOŁECZNE ŚRODOWISKO PRACY.
CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA POZIOM ZAWODNOŚCI CZŁOWIEKA(WEWNĘTRZNE CZYNNIKI WPŁYWU)
CZYNNIKI OKREŚLANE JAKO UMIEJĘTNOŚCI:
WYKSZTAŁCENIE,
ODBYTE KURSY I SZKOLENIA,
STAŻ PRACY,
DOŚWIADCZENIE;
CZYNNIKI OKREŚLANE JAKO FIZJOLOGICZNE I PSYCHOLOGICZNE:
ZMĘCZENIE,
STAN ZDROWIA,
STAN EMOCJONALNY,
MOTYWACJA,
STRES,
PERCEPCJA RYZYKA,
ZDECYDOWANIE W DZIAŁANIU,
ODPORNOŚĆ PSYCHICZNA.
WARUNKI UTRZYMANIA NIEZAWODNOŚCI CZŁOWIEKA NA ODPOWIEDNIM POZIOMIE (I)
DOSTOSOWANIE CZŁOWIEKA DO PRACY, PRZY CZYM NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ:
KWALIFIKACJE (WYKSZTAŁCENIE, DOŚWIADCZENIE),
CECHY PSYCHICZNE (SZYBKOŚĆ REAKCJI, SZYBKOŚĆ I DOKŁADNOŚĆ POSTRZEGANIA, KONCENTRACJA UWAGI, PAMIĘĆ, WYOBRAŻENIE PRZESTRZENNE, UZDOLNIENIA TECHNICZNE, SZYBKOŚĆ PODEJMOWANIA DECYZJI, SAMODZIELNOŚĆ, CIERPLIWOŚĆ, WYTRZYMAŁOŚĆ, INICJATYWA, ENERGIA, SOLIDNOŚĆ I SUMIENNOŚĆ, PRZYTOMNOŚĆ UMYSŁU, GOTOWOŚĆ DO PRACY W TRUDNYCH I UCIĄŻLIWYCH A NAWET NIEBEZPIECZNYCH WARUNKACH PRACY, SZYBKOŚĆ UCZENIA SIĘ);
CECHY PSYCHOFIZYCZNE (ZRĘCZNOŚĆ, OSTROŚĆ WZROKU, WRAŻLIWOŚĆ NA BARWY, SZYBKOŚĆ ADAPTACJI WZROKU DO ZMIAN W OŚWIETLENIU, CZUCIE DOTYKOWE, PRAWIDŁOWA OCENA ODLEGŁOŚCI);
CECHY FIZYCZNE (ODPORNOŚĆ NA ZMĘCZENIE, SIŁA, UKŁAD WEWNĘTRZNY I ORTOPEDYCZNY, PRZEMIANA MATERII, ODPORNOŚĆ SKÓRY).
WARUNKI UTRZYMANIA NIEZAWODNOŚCI CZŁOWIEKA NA ODPOWIEDNIM POZIOMIE (II)
PRZYSTOSOWANIE PRACY DO CZŁOWIEKA
WARUNKI PRZESTRZENNE (PRZESTRZEŃ OPERACYJNA) NA STANOWISKU PRACY POWINNY UWZGLĘDNIAĆ WYMIARY CIAŁA CZŁOWIEKA I JEGO POZYCJĘ W TRAKCIE WYKONYWANIA DANEJ PRACY;
MASZYNY I URZĄDZENIA TECHNICZNE POWINNY ZAPEWNIAĆ BEZPIECZNE I DOGODNE WARUNKI PRACY, ZABEZPIECZAĆ PRACOWNIKA PRZED URAZAMI, DZIAŁANIEM WIBRACJI I PROMIENIOWANIEM, PRZYCZYNIAĆ SIĘ DO ZMNIEJSZENIA UCIĄŻLIWOŚCI PRACY;
STOSOWANE METODY PRACY POWINNY BYĆ BEZPIECZNE.
8.2.OBIEKTY TECHNICZNE JAKO ŹRÓDŁO ZAGROŻEŃ W UKŁADZIE PRACY ROLA OBIEKTU TECHNICZNEGO W UKŁADZIE PRACY
SPEŁNIA ROLĘ POŚREDNIKA DZIAŁANIA / NARZĘDZIA W ODDZIAŁYWANIU CZŁOWIEKA JAKO PODMIOTU DZIAŁANIA NA PRZEDMIOT PRZETWARZANY;
JEST W UKŁADZIE ELEMENTEM STEROWANYM PRZEZ CZŁOWIEKA (ZAKRES I SPOSÓB STEROWANIA ZALEŻĄ OD STOPNIA AUTOMATYZACJI PROCESU PRZETWAR