Układ Sikorski- Majski i sprawa katyńska.
Układ Sikorski- Majski i jego następstwa.
Układ Sikorski- Majski podpisano trzydziestego lipca 1941 roku. Układ przywracał stosunki demokratyczne i zapowiadał wzajemne udzielanie sobie wszelkiej pomocy w wojnie z Niemcami. ZSRR zobowiązał się, że udzieli amnestii polakom na terytorium radzieckim. W ZSRR miała powstać armia. Kwestie tę regulowała umowa wojskowa z czternastego sierpnia 1941 roku. Ustalono w niej, że zostaną sformowane dywizje piechoty spośród tysięcy polskich jeńców. Dowódca armii został Władysław Anders.
Rosjanie przekazali listę 1650 żołnierzy i oficerów z obozów jenieckich a strona polska wielokrotnie większą listę.
Ogłoszono nabór do wojska. Przybywały tysiące ochotników do punktów rekrutacyjnych. Polska 5 dywizja Piechoty osiągnęła gotowość bojową. Wtedy Stalin zażądał wysłania jej na front, czemu sprzeciwiło się polskie dowództwo. Stalin ograniczył stan osobowy armii Andersa do 44 tysięcy. Na prośbę Churchilla, Stalin zgodził się na wyjście armii Andersa z ZSRR. Latem 1943 roku polskie siły zbrojne składały się z pierwszego Korpusu Polskiego, a także drugiego i trzeciego.
Rosjanie wygrali bitwę stalingradzką. W 1943 roku polscy komuniści utworzyli Związek Patriotów Polskich (ZPP), który polecił pułkownikowi Zygmuntowi Berlingowi sformować pierwszą Dywizję imienia Tadeusza Kościuszki. W październiku dywizja wzięła udział w walkach pod Lenino, ponosząc straty.
Sprawa katyńska.
Wiosną 1943 roku stosunki polsko- radzieckie uległy zaostrzeni. Trzynastego kwietnia 1943 roku Radio III Rzeszy poinformowało, że w Katyniu koło Smoleńska oddziały niemieckie natrafiły na zbiorowe mogiły oficerów polskich. Moskwa uznała komunikat Niemiecki za prowokacje. Rząd polski 16 kwietnia zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o wyjaśnienie sprawy. Niemcy tez złożyli podobny wniosek. Stalin wykorzystał te zbieżność w swojej propagandzie. Oskarżył rząd Rzeczpospolitej Polskiej o współprace z Berlinem i 25 kwietnia 1943 roku zerwał stosunki dyplomatyczne z polską. Brytyjski i amerykański sojusznik rozważali rekonstrukcje polskiego rządu. W 1990 roku władze ZSRR przyznały się do egzekucji na polskich jeńcach w kwietniu i maju 1940 roku. Zerwanie stosunków polsko- radzieckich zaostrzyło opozycje wobec rządu. Toczyła się ona wokół Andersa na Bliskim Wschodzie. Tam udał się Sikorski. W drodze powrotnej 4 lipca 1943 roku zginął w katastrofie lotniczej w Gibraltarze , w niewyjaśnionych okolicznościach. Prezydent Raczkiewicz powołał na urząd premiera Stanisława Mikołajczyka a Naczelnym Wodzem został generał Kazimierz Sosnowski. W ostatniej fazie wojny (1944-1945) Polacy walczyli na wszystkich frontach.