Bankowość.

Wykład nr 1 - Politechnika Warszawska
Cel nauki: wiedza do rozumienia kreacji pieniądza i obiegu pieniężnego.
Bank – przedsiębiorstwo max zysk przy min ryzyka.

BANKI I SYSTEM BANKOWY
Bank – nazwa „banka” wł. Ława, lada klienta. Zanim przyjęła się ta nazwa były różne „banki”, średniowiecze tzw. wekslarze zajmujący się wymianą „pieniędzy” (m.in. kruszćca). Nowożytne banki XVI w. Włochy, potem Holandia, miasta Anglii. Początkowo przyjmowali bryłki złota i monety kruszćcowe. Za zdeponowanie wystawiano weksel w banku i tym wekslem płacono w transakcjach poprzez zapis dla sprzedającego. Jest to obrót żyrowy – zapisy na kontach j.w. Jeżeli komuś brakowało pieniędzy, deponowano więcej „lokat” i były środki na kredyty.
Włoskie banki jako pierwsze miały prawo emisji banknotów i monet. Kraje doszły do wniosku, że nie można drukować zbyt dużo pieniędzy. Państwa chciały to kontrolować.

Bank Centralny
1. Bank banków – kreuje stopy procentowe,
2. Obsługuje dług państwowy – pożyczkodawca dla państwa,
3. Centralizuje płynne rezerwy.
W I połowie XX w. Banki centralne upaństwowione
Po II wojnie światowej – uniwersalizacja banków. Polega to na świadczeniach wzajemnych banków i udzielanie kredytów przedsiębiorcom zagranicznym. Przykład: Anglia po II wojnie światowej nie była aż tak zniszczona i finansowała inwestycje zagraniczne.
Na początku lat 60-tych działalność lokacyjno-…, przyjmowanie depozytów, udzielanie kredytów. Zaczęły też otwierać oddziały zagraniczne, tworzyć spółki. Banki powstawały w wyniku porozumień międzynarodowych - świadczenia dla krajów rozwijających się i uczestników.
1930 – Bank Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei
1946 – Bank Światowy, konferencja w Britton Woods
1947 – Międzynarodowy Fundusz Walutowy (Polska inicjatorem); kontrolowanie państw członków
1979 – Europejski Fundusz Walutowy (1 ecu = 1 USD)
1999 – Europejska Unia Monetarna, członkowie UE, powst. EURO, do stycznia 2002 tylko w rozliczeniach, później w obiegu, Polska jako przyszły członek UE też ma przejść na EURO

Bank – przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega wyłącznie na udzielaniu kredytów i zdobywaniu środków potrzebnych na udzielanie kredytów.
Wewnętrzne warunki działalności:
– współpracownicy – personel,
– operatywne zarządzanie bankiem,
– wewn. inf. – procedury,
– zasoby pieniądza będące w dyspozycji klienta.
Zewnętrzne warunki działalności (składniki otoczenia):
– klientela banku – usługobiorcy,
– właściciele banków,
– pozostałe przedsiębiorstwa bankowe – konkurencja,
– polityka pieniężna,
– interes społeczny.

Bank – przedsiębiorstwo, które realizuje usługi w zakresie obrotu płatniczego, finansowania, dokonywania wkładów pieniężnych oraz czynności związanych z tymi usługami.
Banki – podmioty dokonujące akumulacji i dystrybucji kapitału pieniężnego.
Banki – pośrednicy, którzy dzięki transformacji wielkości, terminu i ryzyka doprowadzają do wzajemnego uzgodnienia struktur podaży i popytu.
Od strony klientów (odbiorców usług banków):
Bank uniwersalny – jest podporządkowany podziałowi bilansowemu czynności bankowych, zaciąga i udziela kredytów, świadczy usługi w obrocie pieniężnym, w obrocie kapitałowym i kredytowym oraz świadczy inne usługi.

Def. Unii Europejskiej – określenie czynności
Banki:
1. Depozytowo-kredytowe – commercial banks
2. Inwestycyjne – investment banks
3. Uniwersalne – universal banks

Czynności bankowe:
1. Przyjmowanie od … depozytów i innych funduszy podlegających zwrotowi;
2. Udzielanie kredytów i pożyczek, m.in. kredyty hipoteczne, konsumpcyjne, na wierzytelności;
3. Usługi leasingu finansowego – bank jest właścicielem środków trwałych i wydzierżawia leasingobiorcy, taki „parakredyt”, płaci za użytkowanie i w ratach spłaca wartość;
4. Usługi w zakresie doręczenia pieniędzy;
5. Emisja i zarządzanie środkami płatniczymi np. karty kredytowe, płatnicze, czeki podróżne;
6. Gwarancje i zobowiązania pozabilansowe, np. weksle;
7. Postępowanie z rachunkami własnymi i rachunkami klienta
– instrumenty rynku pieniężnego, np. czeki, weksle,
– waluta obca (tzw. koszyk pięciu walut),
– sprzedaż terminowych środków pieniężnych,
– instrumenty wymiany i kształtowanie stopy procentowej,
– zbywalne papiery wartościowe;
8. Udział w emisji papierów wartościowych i usługi związane z obrotem;
9. Doradztwo w zakresie struktury kapitałów, strategii przemysłowej;
10. Doradztwo dotyczące fuzji i sprzedaży przedsiębiorstw;
11. Usługi maklerów walutowych;
12. Zarządzanie i doradztwo portfelowe;
13. Przechowywanie i administrowanie papierami wartościowymi (teraz tylko zapis elektroniczny);
14. Usługi w zakresie kredytów;
15. Usługi sejfowe.

MODELE BANKOWOŚCI I RODZAJE BANKÓW
1. Model anglosaski – opiera się głównie na rynkach finansowych, łączenie kapitałów, wielkie korporacje. Banki mają służyć do dokonywania rozliczeń, w sposób krótkoterminowy zaspokajanie potrzeb korporacji. Dopływ kapitału: giełda i emisja papierów wartościowych. Bardzo ważne fundusze inwestycyjne.
Zalety:
– kluczowa rola nadana rynkom akcji i obligacji przeds.,
– sprzyjanie działaniu inwestorów instytucjonalnych,
– pobudzanie innowacji finansowych.
Wady:
– oparcie finansowe podmiotów gospodarczych na anonimowym rynku papierów wartościowych,
– nastawienie na częste zmiany partnerów,
– formalizacja transakcji ekonomicznych.
2. Model niemiecko-japoński – główną rolę w sektorze finansowym pełni system bankowy, banki zaspokajają krótko- i długoterminowe potrzeby klientów, mają charakter uniwersalny. Powiązania (powszechne) kapitałowe pomiędzy korporacjami finansowymi a bankami.
Zalety:
– finansowanie podmiotów gospodarczych na podstawie indywidualnych umów kredytowych,
– długoterminowe finansowanie między bankiem a korporacją finansową, np. poprzez krzyżowanie udziałów kapitałowych,
– stymulowanie powstawania silnych banków uniwersalnych.
Wady:
– niedostateczne rozszerzanie wachlarza instrumentów finansowych,
– opóźnienia we wprowadzaniu innowacji bankowych,
– mniejsza odporność na konkurencję ze strony instytucji parabankowych.

Istotne kwestie: żeby system bankowy był stabilny banki anglosaskie są tu ważne do uniwersalne. Efektywne działanie na rynku kapitałowym.

Bank uniwersalny ma bardzo wiele różnych usług, za jednym zamachem może reklamować wiele różnych usług. Banki komercyjne mają systemy informatyczne do analiz, jakie segmenty rynku może i powinien obsługiwać. Bank uniwersalny może pozwolić sobie na niezarabianie na pewnych usługach, traktując to jako promocję, a więcej zarabiając na innych usługach.

Większość banków chce mieć szeroki zakres usług. Banki uniwersalne nie są regionalne (?).
- nie mają ograniczeń regionalnych,
- ilościowych,
- dotyczących klientów,
- w zakresie branżowym,
- obszarowych.

Banki komercyjne nie mają ograniczeń cenowych, ale muszą dostosowywać się …
Banki uniwersalne to instytucje które łączą transakcje depozytowe i kredytowe z transakcjami w zakresie emisji papierów wartościowych.
Za koncepcją banku uniwersalnego:
- klient ma wiele usług w jednym banku,
- mniejsze koszty rezerw, jakie klienci utrzymują w jednym a nie w kilku bankach,
- bank lepszym doradcą, bo lepiej zna klienta i jego ekonomię,
- większa elastyczność w dostosowaniu się do potrzeb klienta i większa elastyczność cenowa wobec klienta
- większa skuteczność w gromadzeniu środków pieniężnych,
- sprawniejsze dokonywanie transformacji tych zasobów,
- skuteczniejsze skłanianie do oszczędzania dzięki szerszemu wachlarzowi instrumentów.

BANKI INWESTYCYJNE – zajmują się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. Mogą to być banki uniwersalne – instytucje kredytowe, które:
- świadczą pełen zakres usług, oprócz działalności depozytowej związanej z obrotem finansowym;
- inwestycje, które świadczą pełen zakres usług finansowych, a nie świadczą usług depozytowo-kredytowych;
- instytucje pozabankowe – brokerzy, maklerzy i inni doradcy finansowi, dealerzy.
5 mln ECU = 5 mln EURO na powstanie banku kredytowego (?)
730 tys. ECU na powstanie banku inwestycyjnego (?)

RODZAJE BANKÓW:
1. Banki centralne powstałe na bazie banków emisyjnych,
2. Banki operacyjne:
- depozytowe
- depozytowo-kredytowe
- uniwersalne
3. Banki specjalne:
- inwestycyjne
- hipoteczne i towarzystwa kredytowe
- rolne i melioracyjne
- kasy oszczędnościowe
- spółdzielczość kredytowa

Funkcje banku centralnego:
- bank emisyjny
- bank banków
- bank gospodarki narodowej

Zadania banku centralnego:
- reguluje obrót pieniądza w kraju i równowagę bilansu kraju;
- bankier państwa – kredyty dla rzędu i obsługa długu państwowego, kasowa obsługa budżetu;
- dbanie o stabilność i wartość waluty narodowej;
- oddziaływanie na gospodarkę narodową, a by zapewnić jej rozwój, spadek bezrobocia, wzrost dochodu narodowego;
- bank rezerwowy dla banków operacyjnych (komercyjnych), tworzy 2 rodzaje pieniądza:
· banknot jako centralny pieniądz gotówkowy
· pieniądz żyrowy jako centralny pieniądz rezerwowy

Funkcje:
1. reguluje cyrkulację emitowanego pieniądza
2. reguluje wielkość tworzonego przez banki pieniądza bankowego
3. kształtuje potencjał kredytowy banków operacyjnych poprzez odpowiednie instrumenty pieniężne
4. reguluje płynność całego systemu bankowego
5. obsługuje, realizuje i organizuje płatności zagraniczne
6. realizuje politykę państwa w zakresie kursu walut
7. pośredniczy w kupnie dewiz i złota
8. utrzymuje rezerwy międzynarodowych środków płatniczych

Cel banków operacyjnych – świadczenie usług potrzebnych na rynku bezgotówkowym i gotówkowym, osiąganie zysku.
Ograniczenia: bank musi zachować płynność – zdolność do nieograniczonej płatności w każdym przypadku żądania klienta oraz działać w określonych granicach prawnych, zapewnić zaufanie wobec banku.

Wykład nr 2

Banki specjalne – podobny charakter działania jak komercyjne i uniwersalne, ale mogą mieć specjalny rodzaj klientów. Obecnie banki: depozytowe, kredytowe oraz ogólnokrajowe i regionalne.
1. Są też banki spółdzielcze, ich działanie raczej jest regionalne.
2. Banki inwestycyjne – banki świadczące usługi związane z papierami wartościowymi.
3. Banki hipoteczne – głównie PKO BP, kredyty pod zabezpieczenie hipoteczne, zwykle wydzielone z banków komercyjnych lub banki komercyjne. Zastaw na ziemi lub nieruchomościach, powinny być też listy zastawne, ale jeszcze niepopularne w Polsce.
4. Instytucje kredytu ratalnego.
5. Banki przechowujące papiery wartościowe.
6. Towarzystwa lokat kapitałowych – mała grupa inwestorów.
7. Holdingi bankowe – zakłada np. PBK i BPH, WBK i Bank Zachodni.
8. Konglomeraty finansowe – usługi bankowe, maklerskie, ubezpieczeniowe – wszystko razem, dywersyfikacja ryzyka.
9. Spółdzielcze kredytowe – środki z wkładów członków, powstały w XIX w., różne spółdzielnie, w Polsce np. kasy Stefczyka. Obecnie stały się bankami, pozostał ten sam spos.

LICENCJONOWANIE DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ
Bank musi być instytucją publicznego zaufania. Założyciele muszą mieć odpowiedni kapitał, tzn. pochodzenie kapitału z wiadomego źródła, odpowiednia wielkość kapitału, muszą być właściwe osoby do kierowania bankiem. Te zasady określa I i II Dyrektywa Bankowa Rady EWG.
I Dyrektywa – katalog minimalnych wymagań stawianych instytucjom kredytowym. Nie można dyskryminować zagranicznych oddziałów.
II Dyrektywa ustala jednolite zasady działalności bankowej. Nie trzeba znowu zdobywać licencji tylko zawiadomić władze danego kraju w ramach UE. Określa też minimalna wysokość kapitału własnego banku – 5 mln EURO. Jeżeli któreś państwo może udzielać autoryzacji, to minimum kapitałowe nie musi być, ale Rada UE musi być powiadomiona.
II Dyrektywa określa następujące wymagania wobec banków:
1. licencja
2. kapitał
3. cechy osobowości założycieli, jeżeli bank jest spółką akcyjną, to nie mogą zarządzający bankiem mieć ponad 10% akcji
4. przedłożenie programu działania banku przy ubieganiu się o licencję

BANKI KRAJOWE
1997 r. – prawo bankowe, są tworzone banki polskie i przedstawicielstwa zagraniczne. Rodzaje banków, które mogą być tworzone wg tego prawa:
1. Banki państwowe – np. Bank Gospodarki Krajowej, o ich utworzeniu decyduje Rada Ministrów, wnioskuje Minister Skarbu, opiniuje Komisja Nadzoru Bankowego
2. Banki spółdzielcze – tworzone przez osoby fizyczne, min 10 założycieli
3. Banki w formie spółki akcyjnej – min 3 założycieli, osoby fizyczne lub prawne, osoby krajowe lub zagraniczne lub ich udział

Wymagania:
1. Kapitał min 5 mln EURO, min 1 mln w banku spółdzielczym i hipotecznym
2. Kapitał własny – 1 założyciel lub udziałowiec (grupa założycieli) nie może wnieść więcej niż 50% kapitału założycielskiego; zachowanie proporcji między wkładami pieniężnymi i niepieniężnymi (max 15% kapitału założycielskiego); kapitał założycielski nie może pochodzić z kredytu lub pożyczki lub źródeł nieudokumentowanych
3. Urządzenia techniczne – odpowiednie do wykonywanych czynności, wymagania do pomieszczeń
4. Jakość założycieli i osób kandydatów na zarządzanie bankiem muszą dawać rękojmię na odpowiednie prowadzenie banku
5. Przygotowany plan działalności banku na min 3 lata przedstawiony Komisji Nadzoru Bankowego

ZASADY TWORZENIA PRZEDSTAWICIELSTW I ODDZIAŁÓW ZAGRANICZNYCH BANKÓW
Wydanie zezwolenia przez KNB po opinii Ministra Finansów
– informacje o tożsamości i charakterystyce działalności banku – wniosek
– określenie jakie czynności oddział będzie wykonywał
– wielkość posiadanych funduszy
– tożsamość kandydatów na dyrektora
– oświadczenie o zaspokojeniu wszelkich roszczeń klientów

ZASADY FUNKCJONOWANIA BANKÓW KOMERCYJNYCH
Funkcje: rozliczeniowa, mobilizacji oszczędności, realokacji zgromadzonych środków w celach inwestycyjnych.
Sprawne funkcjonowanie zależy od zaufania klientów, czy dadzą oni do banku własne środki na depozyty. Klienci muszą wiedzieć, że może je wypłacić, że te pieniądze mu nie zginą.
Cel banków komercyjnych – osiąganie zysku poprzez świadczenie usług finansowych.
Gdy bank jest spółką akcyjną – co miesiąc informacja do Komisji Papierów Wartościowych, też muszą przekonać akcjonariuszy, że są pewni.
Misja banku – bardzo ważna w bankach komercyjnych. Musi być ściśle związana z usługami świadczonymi. Klient musi być przekonany, że z tym bankiem powinien się „związać”.
Upadłość banku – wynik złego zarządzania
Bank jest instytucją zaufania publicznego – po to tyle wymagań. Wyróżniają się od innych działów gospodarki zasadami prowadzenia działalności kredytowej, cechuje je poufność informacji kredytowej.


ORGANIZACJA BANKU
Zarządzanie bankiem uniwersalnym. Całość działań polegających na podejmowaniu decyzji mających na celu wykorzystanie dostępnych środków i pracy zespołu bankowego do jak najlepszego wykonania ustalonych zadań banku i osiągnięcia wytyczonych celów (Kosiński).
Organizacja banku:
1. struktura organizacyjna i jej elementy: rada nadzorcza – zarząd – centrala – departamenty centrali – oddziały regionalne – oddziały operacyjne – filie – agencje
2. praca poszczególnych elementów struktury
3. tworzenie procedur dotyczących wykonywania poszczególnych czynności bankowych
4. zakres uprawnień poszczególnych osób zatrudnionych w banku
W sprawozdawczości nie ma pośrednictwa (szczebli). W zarządzaniu są szczeble. Zamiast departamentów mogą być piony, mogą być wprowadzone też makroregiony.

ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE BANKIEM KOMERCYJNYM
Sztuka zarządzania szczególnie w …(?)
1. Sformułowany cel
2. Dobrane metody i procedury prowadzące do realizacji zadań
– wykorzystać silne strony banku, np. wysokość kapitału klienta
– eliminować i ograniczać słabości banku
– wykorzystać szanse powstałe w otoczeniu banku
– przeciwdziałać zagrożeniom w powstałym w otoczeniu

ORIENTACJE W ZARZĄDZANIU BANKIEM:
1. Na produkt – wytworzyć dobry produkt od strony wymagań klientów i technologii, warunki pracy; materiały, dostosowanie technologii do nowego produktu
2. Dystrybucyjna (sprzedażowa) – gdy są trudności ze zbytem jakiegoś produktu
3. Produktowa – może dotyczyć wąskich segmentów rynku, np. kredyty dewizowe dla eksporterów
4. Marketingowa – rynek jako centralny punkt zainteresowania osób zarządzających bankiem. Badania cały czas w porównaniu z konkurencją, trzeba znać plany gospodarcze kraju, dostosowywać potencjał gospodarczy do sytuacji gospodarczej kraju. Potrzeby klienta w centrum uwagi. Podział (segmentacja) rynku, wizerunek banku – piony marketingowe.
5. Społeczna – np. Bank Ochrony Środowiska, w podejmowaniu decyzji o finansowaniu jakiejś działalności dużą rolę przykłada się do ekologii, zdrowia i bezpieczeństwa ludzi

METODY ZARZĄDZANIA:
1. Zarządzanie przez komitety, np. komitety kredytowe – na poszczególnych szczeblach kompetencyjnych podejmowanie decyzji, komitety ds. zarządzania aktywami i pasywami, k. ds. informatyki, ds. strategii banku, ds. kontroli wewnętrznej, ds. handlowych.
2. Zarządzanie przez cele, MBO –Management by Objectives, kierownicy + pracownicy ustalają cele działań, jakie mają być osiągnięte. Do tego nadzór nad wykonywaniem celów. Zarządzanie to angażuje całe kierownictwo i pracowników.
3. Zarządzanie przez jakość, zintegrowany system zarządzania przedsiębiorstwa w pełni zorientowany na zaspokojenie szeroko rozumianych potrzeb klienta, tworzący w przedsiębiorstwie właściwe środowisko, motywujące pracowników do stałego doskonalenia swoich działań. Jakość jest głównym celem zarządzania, jest celem każdego banku i jakość jest pojęciem wielowymiarowym: ludzie, procesy, wydarzenia, np. terminowość opłat.
Płynność optymalna 8%, jeżeli jest większa to są niewykorzystane środki.

OBOWIĄZKI BANKÓW – ustawa prawo bankowe i kodeksy
1. Podstawowe: prowadzenie rachunków bankowych zgodnie z dyspozycjami klientów
2. Dochowanie tajemnicy bankowej
3. Uczestnictwo w rozliczeniach, wypracowanie zysku, który daje możliwość dalszego rozwoju
4. Dokonywanie przekazów informatycznych
5. Ochrona pieniądza
6. Przeprowadzanie operacji zgodnie z poleceniami klientów
7. Wykonywanie operacje w jak najkrótszym czasie
TRADYCJE BANKOWE w Polsce
PKO S.A. – emigracja, BRE – zagraniczna obsługa
BGŻ – klienci związani z produkcją i przetwórstwem żywności
Banki spółdzielcze – drobni przedsiębiorcy
PKO – klienci indywidualni, budownictwo mieszkalne
Bank Handlowy – monopolista rozliczeń zagranicznych
NBP – bank centralny przed 1989r. obsługiwał też przemysł, obsługa zastępcza kasowa (dla banków bez oddziałów kasowych)
Na bazie oddziałów NBP powstał Bank Komercyjny , Bank Zachodni, PBK, Bank Pomorski, PBG, Bank Gdański, BPH, Bank Wielkopolski.
PBG i PKO S.A. utworzyły Grupę Pekao S.A. Początkowo ponad 50% akcji miał NBP, teraz są udziały zagraniczne.
W XV w. Kraków – instytucje przyjmujące pieniądze. W XVIII w. Kongresówka – domy bankowe. Przed wojną dużo banków.
W 1870 r. powstał Bank Handlowy. Po II wojnie światowej polskie banki musiały przejść na wzór byłego ZSRR. W 1939 r. było w Polsce 26 banków prywatnych, 7 tys. Spółdzielczych i kas, 4 banki zagraniczne. W 1949 r. po zakończeniu wojny powstał NBP. W początkowym okresie NBP udzielał 80% pożyczek podmiotom gospodarczym.
REFORMA BANKÓW w 1982 r. – zmiana prawa bankowego: partnerskie stosunki bank – bank – klienci; odrzucenie bankowej kontroli płac. Prawdziwa zmiana nastąpiła dopiero w 1989 r. – warunki do normalnego funkcjonowania banków w gospodarce rynkowej.


Wykład nr 3

Kontroling – jedna z form zarządzania – technika oparta na analizach systemowych (kompleksowych) i wyborze wariantu optymalnego. Kładzie się nacisk na wszystkie odcinki pracy banku:
1. Planowanie strategiczne,
2. Analiza uzyskanych wyników.
Cele:
1. Diagnostyczne – ocena stanu,
2. Opracowanie kompleksowego planu działania,
3. Tworzenie warunków organizacyjnych i systemowych dla realizacji celów,
4. Odpowiednia sprawozdawczość i metody analityczne,
5. Kontroling zwraca uwagę na sposób wynagradzania pracowników.

Podstawowe obowiązki banków w Polsce (prawo bankowe):
1. Obowiązek utrzymania płynności płatniczej,
2. Obowiązek zachowania szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa powierzonym środkom pieniężnym,
3. Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej (poza udzieleniem informacji kredytowej innym bankom, prokuraturze, sądom, prezesowi GUC, prezesowi NIK, UNFE, itp.),
4. Przeciwdziałanie wykorzystania działalności banku do prania brudnych pieniędzy,
5. Równe traktowanie przez bank wszystkich klientów i kontrahentów,
6. Obowiązek publicznego ogłaszania i stosowania stawek oprocentowania depozytów pieniężnych i kredytów oraz stawek prowizyjnych i wysokości opłat.

SYSTEMY BANKOWE W GOSPODARCE RYNKOWEJ
W każdym Państwie istnieje prawo bankowe. Funkcje ekonomiczne pełnione przez banki w krajach gospodarki rynkowej:
1. Kreowanie pieniądza centralnego (bank centralny) i zdecentralizowanego (banki depozytowe i kredytowe),
2. Pośredniczenie między posiadaczami środków pieniężnych (giełdy, towarzystwa ubezpieczeniowe, kantory, banki wg funkcji ekonomicznej: emisyjne, komercyjne, rozwojowe - inwestycyjne i hipoteczne, oszczędnościowe, specjalne, spółdzielcze; wg klientów: detaliczne i hurtowe – obsługa dużych firm).
W Europie jest dużo małych oddziałów banków, mogą to być nawet punkty kasowe, obniżenie kosztów działalności, musi być sprawny system informacyjny. 1989 r. nowa ustawa dostosowująca prawo bankowe do gospodarki rynkowej. Daje ona m.in. dualizm bankowy.
NBP:
1. Bank banków, prezes wybierany na 6 lat na wniosek prezydenta RP, akceptacja sejmu, max 2 kadencje;
2. Rada polityki Pieniężnej, 6 lat, 9 członków, akceptacja jw., przewodniczącym prezes NBP;
3. Zarząd NBP, przewodniczącym prezes NBP.
NBP prowadzi:
1. Obsługę budżetu,
2. Obsługę jednostek budżetu centralnego,
3. Emisję papierów wartościowych,
4. Przechowywanie i administrowanie papierów wartościowych Skarbu Państwa. W 1990 r. NBP emitował swoje krótkoterminowe papiery wartościowe,
5. Ogłasza kursy walut,
6. Administruje państwową rezerwą dewizową,
7. Wydaje zezwolenia na prowadzenie rozliczeń dewizowych,
8. Prowadzi nadzór nad funkcjonowaniem banków komercyjnych.

BANKI OPERACYJNE
– bezpośrednia obsługa osób prawnych i fizycznych;
– własna polityka dewizowo-kredytowa;
– konkurowanie o klienta.
W 1989 r. z NBP powstało 9 banków – zasada uniwersalności. Na początku 1999 r. było 80 banków w Polsce, 1300 banków spółdzielczych. W 1994 r. reorganizacja b. spółdzielczych. B. spółdzielcze mają trójszczeblową organizację. B. operacyjne – aktywna obsługa klientów. Tendencje jak w Europie (dużo małych oddziałów). Do tego poczty, które też przyjmują pieniądze, czyli usługi finansowe. Banki wg własności: państwowe (PKO), spółdzielcze, spółki akcyjne.
Dostosowania do UE:
1. Określenie rodzaju czynności banku.
2. Status nadzoru bankowego,
3. Sposoby działania bankowego systemu gwarancyjnego.
Dyrektywy Unii zakładają istnienie:
1. Banków depozytowych – kredytowe,
2. Banków inwestycyjnych,
3. Pozabankowych instytucji ubezpieczeniowych (tylko w UE, nie w Polsce).
Wg UE nadzór bankowy ma być niezależny od banku. Jest Europejski System Banków Centralnych, ale tam nadzór bankowy nie wchodzi. W Polsce niezależność NBP nie jest pełna, powinien oddziaływać nie administracyjne jako nadzór bankowy ale, ekonomicznie.

REZERWY I GWARANCJE BANKOWE
Rezerwy w stosunku do depozytów. Długoterminowe depozyty rezerwy 5%., do niedawna 20%. Rezerwy dewizowe 2-5%. Bankowy Fundusz Gwarancyjny – ma zapewnić bezpieczeństwo złożonych depozytów na wypadek upadku banku. 20 tys. EURO ma być do 2002 r. wypłacane jako max Zwrot. BFG ustala współczynnik wypłacalności każdego banku * stan kredytów na koniec roku = wpłata wymagana od banku na rzecz BFG. Np. do 10 tys. Funtów 75% zwrotu w Wielkiej Brytanii, do 30% wkładu każdego w Niemczech. DOSTOSOWANIA DO UE c.d.: swoboda działania w UE, pełna swoboda usług, zniesienie kontroli i ograniczeń przepływu kapitału z Polski i do Polski, swoboda obrotu papierami wartościowymi.

KONKURENCJA W SEKTORZE BANKOWYM
Teoria konkurencji zakłada, że między aktywnymi i pasywnymi uczestnikami rynku występuje asymetria informacji, czyli nie ilość a jakość banków decyduje o tym, że istnieją warunki konkurencji. Rodzaje konkurencji:
1. Cenowa,
2. Zaufanie klientów – możliwość wypłat zobowiązań.
Decydują tu duże banki komercyjne, małe muszą się dostosować. Depozyty mogą przyjmować instytucje pozabankowe i są to: instytucje ubezpieczeniowe i fundusze inwestycyjne. Przewaga wielkich banków wynika z przeświadczenia klientów, że nie mogą one upaść. Upadek takiego banku może spowodować olbrzymie komplikacje gospodarcze ze względu na powiązania z dużymi klientami i dużą ilością małych. Klienci są też przekonani, że zawsze dostaną kredyt oraz że bank lepiej pilnuje klientów. Między oddziałami nawet tego samego banku czasami występuje niezdrowa konkurencja. Bank bywa przez to zmuszany do prowadzenia innego działania w różnych oddziałach. Ważna jest obsługa klienta. Przy dużych kwotach można negocjować warunki oprocentowania depozytów, także dotyczy to kredytów.

NADZÓR BANKOWY
Regulacje nadzorcze, normy ostrożnościowe, ma ograniczać ryzyko podejmowane przez instytucje bankowe i określać granice bezpieczeństwa działalności bankowej. Regulacje te mogą służyć całej gospodarce. Firmy potrzebują bezpiecznych banków, a banki muszą mieć takie zabezpieczenie. Normy te tworzy NBP, Komisja Nadzoru Bankowego, Ministerstwo Finansów. Banki oprócz rezerw … (?) muszą odprowadzać rezerwy związane z kredytami.

GRUPY KREDYTÓW:
1. Normalne,
2. Poniżej normy,
3. Wątpliwe,
4. Stracone.
Grupy 2-4 klienci nie spłacają w terminie, są to tzw. kredyty nie pracujące, Anglia 2%, Polska 5-50% ! Istnieje możliwość umorzenia kredytu. Kredyty działaln. banku – tylko zaliczenie kredytów z grupy 4. Niezależność nadzoru od NBP (obecnie jako działalność, musi być akceptacja m.in. prezesa NBP) jest bardzo ważna. Obecnie żadna ustawa tego nie przewiduje. W Polsce nie podlegają pod prawo bankowe instytucje finansowe tylko banki. One podlegają Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. Nadzór ma 10 delegacji (?) regulacji ostrożnościowych, w UE wszystko to w formie ustawy. Powinna być zmiana uregulowań. Ograniczenia restrykcji co do współczynnika wypłacalności – w Polsce współczynnik wypłacalności min 8%, dla różnych elementów inaczej powinno się go obliczać. Nadzór konglomeratów i holdingów, m.in. domy maklerskie uzależnione od banków.

RYZYKO WALUTOWE I STOPY PROCENTOWE
Oprocentowanie depozytów 14-15%, walut ok. 5%. Kursy walut zależą od kondycji gospodarki danego państwa. Normy mają zapobiec brakowi informacji lub wiedzy klientów przy braku kredytów dewizowych. W bankach są komitety ds. ekonomiki stóp procentowych depozytów i kredytów. Podstawą stawki WIBOR (międzybankowe stawki), udzielając kredytów: stawki WIBOR + marża bankowa. Komitety te określają procent depozytów, ich długość oraz warunki detalicznych kredytów dla klientów, np. kredyty w kontach osobistych, na zakup papierów wartościowych.

MECHANIZMY KONTROLI WEWNĘTRZNEJ
Są to departamenty kontroli wewnętrznej. Mają sprawdzać legalność i prawidłowość działalności banku – zgodnie z regulacjami czy zleceniami procedur wprowadzanych w danym banku. Muszą sprawdzać rzetelność sprawozdań i wszelkich informacji, zachowania prawa pracy itd. Regulacje ostrożnościowe muszą pozwolić polskim bankom na dostosowanie się do prawa UE. Wg dyrektyw UE dostosowanie do 1.02.2004 r. Poziom ten został osiągnięty wcześniej. NBP np. interwencja w B. Częstochowskim. Może być specjalny kredyt lub zarząd komisaryczny – efekt banku nadzorującego. Ewentualnie, jeżeli nic nie pomaga ogłoszenie upadłości. Może być też przejęcie przez mocniejszy bank, który ma np. ulgi w zmniejszonych rezerwach do wpłacania do NBP.


Wykład nr 4

OPERACJE BANKOWE
Funkcje gospodarcze banków komercyjnych:
1. Rozliczeniowe – sprawne regulowanie rozliczeń między podmiotami w bezpieczny i wystandaryzowany sposób. Ułatwia wymianę towarową i wymianę usług oraz przyczynia się do poprawy stosunków gospodarczych i finansowych,
2. Mobilizacji oszczędności – dotyczy ludności i podmiotów gospodarczych, przynajmniej za cenę przechowywania oszczędności w określonym czasie banki mogą alokować oszczędności w formie kredytów, pożyczek,
3. Alokacji środków – w celu zagospodarowania oszczędności przez osoby i podmioty wykazujące zapotrzebowanie na nie i posiadające wiarygodny plan ich zagospodarowania.
Banki dostosowują się do potrzeb klientów formułując ofertę. Wszystko to musi być rentowne, a wypracowane zyski pozwalają na rozwój banków. Wszystkie operacje bankowe podlegają standaryzacjom zawartym w prawie bankowym – katalog czynności bankowych i innych przedsięwzięć gospodarczych mających być podjęte prze bank.
Podział czynności bankowych:
1. Operacje bierne (pasywne):
- gromadzenie wkładów i lokat,
- emitowanie własnych papierów wartościowych,
- wykonywanie czynności zmierzających do powiększania sumy środków znajdujących się w posiadaniu banków,
- pozyskiwanie środków finansowych od klientów banków;
2. Operacje czynne (aktywne) – wykorzystywanie przez banki zgromadzonych środków finansowych własnych i obcych w celu finansowania potrzeb kredytobiorców bądź obciążanie tych środków ryzykiem wynikającym z udostępnienia ich innym podmiotom. Cechą operacji aktywnych jest działanie banku na własny rachunek i ryzyko;
- udzielanie kredytów;
- udzielanie gwarancji bankowych,
- udzielanie poręczeń,
- udzielanie pożyczek pieniężnych.
Kredyty mają określony cel, przy pożyczkach nie musi być podany cel;
3. Operaje rozliczeniowe – czynności wykonywane na zlecenie i ryzyko klientów oraz są to czynności ewidencyjno-rozliczeniowe jak prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie rozliczeń pieniężnych;
4. Inne – dozwolone prawem bankowym czynności bankowe i usługi dla klientów:
- przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych,
- udostępnianie skrytek bankowych,
- świadczenie usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych.
Asortyment usług jest ustalany zgodnie z prawem bankowym, KC, Kodeks Postępowania Cywilnego, pozostałymi regulacjami m.in.: statut banku, który określa ogólnie usługi, regulacjami (dla klientów), instrukcje i procedury (dla banku, dokument wewnętrzny).

Prawo bankowe:
1. Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych terminowo lub na żądanie,
2. Prowadzenie rachunków bankowych,
3. Udzielanie kredytów,
4. Udzielanie gwarancji bankowych,
5. Emitowanie bankowych papierów wartościowych,
6. Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
7. Wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie przez banki,
8. Udzielanie pożyczek pieniężnych,
9. Operacje wekslowe i czekowe,
10. Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
11. Terminowe operacje finansowe,
12. Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
13. Przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
14. Udzielanie czynności obrotu dewizowego,
15. Wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych,
16. Udzielanie poręczeń,
17. Zarządzanie funduszami emerytalnymi.
Czynności 1-7 – wyłącznie przez banki w zakresie statutu, 8-17 – mogą banki jako czynności bankowe.


Inne czynności:
- nabywanie akcji i udziałów obcych podmiotów,
- dokonywanie zmian swych wierzytelności na składniki majątku dłużnika,
- zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych i dokonywanie obrotu tymi papierami,
- nabywanie i zbywanie nieruchomości oraz wierzytelności zabezpieczonych hipoteką,
- świadczenie usług konsultacyjno-doradczych i innych usług finansowych.

OPERACJE BIERNE – pozyskiwanie środków przez banki. Źródłem środków są:
1. Wkłady oszczędnościowe ludności,
2. Pieniądz transakcyjny i lokaty terminowe jednostek gospodarczych przechowywane na rachunkach bankowych,
3. Środki pieniężne sfery budżetowej różnych organizacji,
4. Lokaty przyjmowane od innych banków,
5. Kredyt refinansowy zaciągnięty w Banku Centralnym,
6. Emitowanie własnych obligacji i akcji → gromadzenie kapitału własnego,
7. Banki centralne emitują znaki pieniężne,
8. Polityka banku w celu gromadzenia środków pieniężnych.

Zachęcanie klientów:
1. Oferowanie atrakcyjnego oprocentowania,
2. Oferowanie różnych atrakcyjnych form lokowania środków i korzystnych warunków lokowania środków (w jakim terminie naliczane oprocentowanie),
3. Lokaty negocjowane – specjalne zasady,
4. Skutki za zerwanie wcześniejsze lokaty (potrącanie prowizji i bez odsetek, mniejsze oprocentowanie lokaty a’vista),
5. Sytuacja finansowa banku (głównie dla dużych podmiotów gospodarczych),
6. Opinia co do szybkości i terminowości prowadzenia rozliczeń.

Własne papiery wartościowe:
1. Emitowanie akcji – powstanie banku, zwiększanie kapitału (akcje pierwotne i wtórne). O formie finansowania banku decydują głosy z akcji.,
2. Emitowanie obligacji – długoterminowe finansowanie, forma pożyczki dla banku, dowód udzielenia pożyczki. Nie są uzależnione od wyniku działalności,
3. Emitowanie bonów pieniężnych – okrągłe terminy wykupienia 3-12 miesięcy, zwykle krótkoterminowe pap. wart. Może je nabywać ludność lub firmy; źródło finansowania banków,
4. Certyfikaty depozytowe – lata 60-te w USA po raz pierwszy zbywalne papiery wartościowe. Emitowane w okrągłych dosyć wysokich kwotach (> 100 tys. $). Można je zbywać na rynkach. Mają wyższe oprocentowanie, więc są zbywalne w Polsce, nie biorą udziału w obrocie finansowym.

Bank musi do gromadzenia środków pieniężnych prowadzić rachunki bankowe – urządzenie służące do dokonywania zapisów księgowych wynikających z czynności bankowych, sposobem tradycyjnym lub elektronicznym. Bank z klientem zawiera umowę (KC i prawo bankowe):
1. Wniosek pisemny lub ustny,
2. Inne dokumenty wymagane w zależności od uprawnionych,
3. OWU (?),
4. Regulaminy bankowe

Prawa klienta – swobodna dyspozycja środkami.
Prawa banku – swobodna dyspozycja zgromadzonego kapitału, dbanie o bezpieczeństwo.
Waluty rachunków bankowych – zł polskie lub waluty obce ($, f. angielskie, DM, FF, FCH, €). Klient ma wynagrodzenie – oprocentowanie środków pieniężnych za czasowe przekazanie je w użytkowanie banku. Bank pobiera opłaty i prowizje, źródłem kredytowania mogą być zgromadzone środki. Operacje i saldo rachunku są na wyciągach bankowych – wydruki elektroniczne. Mogą być otwierane subkonta do specjalnych rozliczeń.
Nr rachunku bankowego: 3 cyfry – bank, 5 – oddział – nr klienta, od 1.02 nie piszemy nazwy oddziału, tylko 8 cyfr, po nr klienta rozwinięcie o rodzaju konta.

Prawo bankowe z 1998 roku – umowa bankowa:
1. Strony umowy,
2. Rodzaj lub nr rachunku,
3. Waluta rachunku, rodzaj transakcji,
4. Termin rachunku, zasady oprocentowania,
5. Opłaty i prowizje,
6. Sposoby dysponowania środkami pieniężnymi na rachunku,
7. Sposoby naliczania odsetek,
8. Terminy realizacji zleceń płatniczych,
9. Zakres odpowiedzialności banku za realizację zleceń specjalnych,
10. Tryb i warunki zmiany lub rozwiązania umowy.


Rodzaje rachunków bankowych:
1. Bieżące (podstawowe i pomocnicze),
2. Lokat terminowych,
3. Oszczędnościowe (wkłady oszczędnościowe),
4. Home banking – terminal do operacji bankowych w miejscu (in. office, direct banking) zamieszkania lub prowadzenia działalności.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny – zgodnie z UE, Dyrektywa w Polsce 14.XII.1994r. Ustawa o BFG – zasady tworzenia (…) określa też działanie jakie BFG może podjąć, aby pomóc bankowi zagrożonemu utratą płynności. Ma na celu zapewnienie wszystkim deponentom wypłaty środków z rachunków bankowych w przypadku utraty możliwości zwrotu przez bank. BFG nie gwarantuje pełnych kwot w Polsce 1999 – gwarancja 1000 € - 100%, 1000-8000 € - 90%, w UE 20000 € - do 2004 r. ma to być w Polsce. BFG prowadzi działalność pomocową: -przywracanie wypłacalności, -zakup udziałów i akcji, -umożliwianie fuzji i przejęć przez inne banki, przejmujące banki mogą otrzymać pożyczki z BFG na preferencyjnych warunkach. Od 1999 r. banki zagraniczne mają prawo otwierać swoje oddziały, banki polskie muszą wzmocnić się kapitałowo. BFG ma środki z obowiązkowych wpłat banków oraz początkowe środki z NBP i Ministra Finansów.
Organy BFG:
1. Rada Funduszu – kierunek i kontrola działalności,
2. Zarząd Funduszu – powoływanie 5 członków przez Radę na 5 lat, bieżąca działalność banku.

Kategorie depozytów:
1. Bieżące oszczędnościowe,
2. Lokaty terminowe.
Depozyty bieżące – termin nieoznaczony, podejmowanie bez utraty oprocentowania (3-4%), środki bardzo płynne, głównie na rachunkach bieżących, podstawowe, pomocnicze, ROR, a’vista. Nisko oprocentowane. Dyspozycje: -wpłaty, -przelewy.
Znaczenie prowadzonych rachunków przez bank: -związany z bankiem klient, -prowadzi tam operacje, -bank może obracać tymi środkami, -rachunek bieżący to źródło taniego kapitału.
Rachunki bieżące są płynne, a od tego banki muszą odprowadzać wysokie rezerwy. Banki oferują lokaty tzw. overnightową, 1 lub 2 punkty wyżej oprocentowane, odsetki co kwartał. Klient ma wyższe oprocentowanie a bank płaci niższe rezerwy. Księgowanie na noc na specjalne konta overnightowe.
Depozyty terminowe (lokaty) – pozostają na rachunku przez zadeklarowany przez klienta okres. Wcześniejsze zerwanie umowy – mogą być opłaty karne lub niższe oprocentowanie. Księgowanie na specjalnych kontach, wyższe oprocentowanie od depozytów bieżących. Oprocentowanie zależy od:
1. Kwoty,
2. Terminu wymagalności (często wyższe dla krótkich terminów),
3. Rodzaju lokaty,
4. Jakości i znaczenia klienta dla danego banku (czy klient strategiczny dla banku).
Depozyty terminowe mają oprocentowanie zmienne lub stałe. Lokaty: -standardowe, -negocjowane (głównie dla klientów strategicznych).

OPERACJE CZYNNE:
1. Udzielanie kredytów,
2. Udzielanie gwarancji bankowych i poręczeń,
3. Zakup papierów wartościowych,
4. Akredytywa,
5. Dyskonto weksli,
6. Factoring,
7. Four fighting,
8. Leasing,
9. Wykup wierzytelności leasingowych.
Podstawowy cel – bank uzyskuje przychody, które służą do pokrywania kredytów działalności banku, a nadwyżka przychodów nad kosztami stanowi zysk. Daje to rozwój banku, wypłatę dywidend z akcji, co daje zwiększony popyt na akcje, a co za tym idzie i rozwój banku. Oprócz zysków operacje te mają ryzyko dla banków, np. nietrafione kredyty stanowiące straty banku. Bank musi zachować płynność płatniczą – po to są zasady ustalane przez prawo. Jeden 10% podmiot lub powiązane ze sobą prawem własności 15% może otrzymać kapitałów własnych.

Kredytowanie – udostępnianie kredytobiorcy określonej kwoty środków pieniężnych na ustalony termin, cel, wg ustalonej ceny, przy ustalonym zabezpieczeniu spłaty i ustalonych innych warunkach. Kredyt może otrzymać podmiot posiadający zdolność kredytową. Zdolność kredytowa – zdolność do spłaty udzielonego kredytu wraz z odsetkami w ustalonych terminach. Etapy udzielania kredytu: kompleksowa analiza podmiotu, jego sytuacji finansowej, jest to część procedury kredytowania podmiotów z grupy podwyższonego ryzyka.


Wykład nr 5

Etapy procedury kredytowej:
1. Przyjęcie wniosku od ewentualnego kredytobiorcy, wymagane są przy tym wszystkie dokumenty
2. Wstępna ocena wniosku dokonywana przez bank, sprawdzenie czy dokumenty są aktualne, kompletne, wiarygodne.
3. Analiza i określenie zdolności kredytowej.
4. Podjęcie decyzji.
5. Negocjowanie warunków kredytowania.
6. Zawarcie umowy kredytowej.
7. Monitoring kredytobiorcy.

Ad.1.
PRZYJĘCIE WNIOSKU OD EWENTUALNEGO KREDYTOBIORCY
Czynności wykonywane podczas wypełniania wniosku kredytowego. Banki stosują własne formularze. Sprawdza się kompletność składanych dokumentów. W przypadku spółek niezbędny jest statut spółki. Konieczne są także pełnomocnictwa. Mogą być firmy pracujące w oparciu o koncesję np. w przypadku handlu alkoholem. Firma musi mieć wskazane miejsce gdzie będzie prowadzić działalność gospodarczą. Dokumenty potwierdzające posiadany majątek, zaświadczenia z Urzędu Skarbowego o niezaleganiu z podatkiem, zaświadczenia z ZUS. Zaświadczenia te są potrzebne, gdyż są one egzekwowane w pierwszej kolejności, przed bankowymi i bank musi o tym wiedzieć.
Dokumenty ekonomiczno – finansowe.
· Sprawozdania finansowe (bilans na dany dzień)
· Rachunek wyników
· Rachunek przepływu środków pieniężnych

Inne dokumenty to np. raport ze sprawozdania biegłego rewidenta. Bank może wymagać dokumentów umów, kontrahentów handlowych. Bank prosi również o prognozę, jaką sytuację bank przewiduje w najbliższym czasie, na okres kredytowania. Jest to problem controlingu i realizacji wymienionych działań. Klient musi przedstawić dokumenty związane ze stanem posiadania i wyciągi z ksiąg wieczystych, faktury zakupu maszyn, samochodów. Następuje wycena tego majątku, środka trwałego, jest to wycena metodą rynkową. Majątek trwały musi być ubezpieczony. Bank zabezpiecza swoje prawa za pomocą cesji polisy ubezpieczeniowej.

Ad.2.
Wstępna ocena wniosku kredytowego złożonego przez klienta.
Bank musi sprawdzić czy dane ekonomiczne są wiarygodne, jakie są wielkości funduszy własnych. Bank nie może być udziałowcem w firmie, której udziela kredytu. Wielkość obrotów jest także podstawą do oceny. Ustawa o działalności gospodarczej zobowiązuje firmy do przeprowadzania obrotów za pomocą banków. Banki sprawdzają wiarygodność klienta, powiązania kapitałowe klienta. Banki mogą sprawdzić wiarygodność klienta za pomocą własnej lub międzynarodowej bazy danych. Wykorzystuje się także wiedzę pantoflową, czy klient nie dopuścił się w środowisku jakiś czynów nieuczciwych. Klient może również dostarczyć zaświadczenie, że nie jest wobec niego prowadzone postępowanie windykacyjne.

Ad.3.
Dokładna analiza i ocena zdolności kredytowej.
Szczegółowo bada się przychody, sprzedaż, koszty po jakich dokonuje się produkcji i zyski. Bardzo istotne są fundusze własne. Właściciele muszą zapewnić firmie rozwój. Wypracowane zyski muszą być przeznaczone na rozwój kapitałów własnych. Prowadzi się analizy, jakie jest zaangażowanie banku w poszczególne branże. Prognozy na przyszłość powinny być poparte kontraktami długoterminowymi. Bardzo istotne jest otoczenie w jakim funkcjonuje klient, czyli warunki wewnętrzne i zewnętrzne. Warunki zewnętrzne to polityka państwa, celna i inne, kursy walut gdy klient współpracuje z zagranicą. Czynniki wewnętrzne to wszystko to od czego firma zaczęła i przy pomocy czego pracuje, czyli kadra, zarząd, stan własnych kapitałów, kredytów możliwych do uzyskania. Bank oceniając swojego klienta ocenia kadrę zarządzającą, nie tylko przez pryzmat kwalifikacji, ale także pod względem doświadczenia i szczęścia w interesach. Oprócz zarządzających bierze się pod uwagę kadrę, jaka pracuje w firmie. Chodzi o to aby jakość świadczonych usług była jak najwyższej jakości. Można to określić jako sprawność działania firmy.
Najważniejsze wskaźniki brane pod uwagę przez bank to:
· Płynność
· Zyskowność
· Zadłużenie
Najistotniejsza jest interpretacja wskaźników. Zależy ona od specyfiki branży, ale muszą one osiągać pewien poziom, aby nie dyskwalifikowały klienta z danej branży. Ocena zdolności kredytowej to ocena warunków obiektywnych i subiektywnych dotyczących wniosku kredytowego.

Ad.4.
Podjęcie decyzji kredytowej.
Podejmują ją osoby, które posiadają specjalne pisemne kompetencje. Ma to minimalizować ryzyko banku. Pierwszy etap podejmowania decyzji kredytowej to opracowanie na szczeblu podstawowym – na szczeblu oddziałów. Drugi etap to opracowanie na szczeblu wyższym. Jest to zespół osób, które za pomocą głosowania podejmują decyzję, czy dany kredyt ma być udzielony, czy nie. Wysokie kredyty dla dużych firm udzielane są na wyższym szczeblu. Jeśli bank nie może udzielić kredytu bo jego fundusze są zbyt niskie to banki tworzą konsorcja.

Ad.5.
Negocjacje kredytowe.
Strony muszą znaleźć wspólne punkty. Warunki kredytowania to cena, zabezpieczenie, pobranie prowizji. Jeżeli na tym etapie nie dojdzie do porozumienia, to nie dojdzie do podpisania umowy kredytowej. Jeżeli nie dojdzie do konsensusu, dochodzi wówczas do etapu szóstego.

Ad.6.
Podpisanie umowy kredytowej.
Umowa musi być zawarta na piśmie. Elementy umowy:
· Strony
· Waluta, cel kredytowania
· Sposób ewidencjonowania kredytu
· Termin i zasady postawienia kredytu do dyspozycji klienta
· Warunki oprocentowania, wysokość
· Sposób zabezpieczenia kredytu
Na każdy sposób zabezpieczenia kredytu bank sporządza odrębną umowę. Kolejne warunki dotyczą zasad monitorowania kredytu. Monitorowanie polega m.in. na okresowej ocenie zdolności kredytowej oraz na sprawdzaniu wniosków ekonomicznych. W umowie określa się również jak następują zmiany w umowie za pomocą aneksu umowy. Umowa mówi również o tym w jakich warunkach może nastąpić rozwiązanie umowy. Po spłaceniu kredytu bank musi dać wypis z księgi wieczystej.

Ad.7.
Monitorowanie kredytobiorcy.
Jest to stwierdzenie czy warunki zawarte w umowie kredytowej są przestrzegane. Monitorowanie polega także na kontrolowaniu sytuacji ekonomiczno – finansowej. Pracownicy bankowi przeprowadzają okresowe inspekcje. Bank nie kredytuje należności przeterminowanych. Monitorowanie może skutkować zmianami w umowach kredytowych. Polega również na analizie obrotów bieżących na rachunkach, które klient posiada. Najlepszym zabezpieczeniem kredytu jest dobra kondycja firmy, dobra efektywność przedsiębiorstwa. Zależy ona w dużym stopniu od warunków zewnętrznych i wewnętrznych działalności przedsiębiorstwa. Bank musi przyjmować zabezpieczenie kredytów na wypadek utraty zdolności kredytowej. Zabezpieczenie musi przewyższać wartość udzielonego kredytu, gdyż środki trwałe tracą na wartości. Mogą być zabezpieczenia kredytów w postaci lokat.

Rodzaje zabezpieczeń:
1. Zabezpieczenie osobiste
a) weksel własny in blanco, nie wypisany ale podpisany
b) poręczenie wekslowe – awal – wystawca podpisuje go i znajduje kogoś kto też podpisuje się na wekslu.
c) poręczenie według prawa cywilnego
d) gwarancja bankowa uzyskana z innego banku
e) przelew wierzytelności na zabezpieczenie
f) przejęcie długu lub przystąpienie do długu – forma stosowana najczęściej w trakcie spłaty kredytu
g) ubezpieczenie kredytu na wypadek losowy – gdyby klient nie mógł spłacić kredytu z przyczyn losowych.
2. Zabezpieczenie rzeczowe
a) kaucja wpłacana przez kredytobiorcę lub osoby trzecie
b) blokada środków na rachunkach bankowych
c) zastaw rejestrowy lub zwykły
d) przewłaszczenie na zabezpieczenie
e) hipoteka – umowa – kredyt z określoną wysokością
· hipoteka kaucyjna – kredyty w rachunku bieżącym
· hipoteka ustawowa – ustanowiona przez US lub ZUS
· hipoteka przymusowa


Wykład nr 6

Hipoteka – ograniczone prawo rzeczowe umożliwiające zaspokojenie roszczeń banku z obciążonej nią nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami kredytobiorcy.
Tylko u nas, w UE nie ma: prawo wieczystego użytkowania – zbywalne, dotyczy działek lub gruntów. Budynki są własnością stawiającego, grunt zwykle gminy. Też można w księdze nieruchomości wpisać hipotekę.
Wpis w księgę – właściciel zgłasza wniosek (wartość hipoteki, warunki kredytu, oświadczenie banku).
Rodzaje hipotek:
1. Zwykła – najczęściej dla kredytu, ustanawiana wg zwykłej procedury zabezpieczającej wierzytelność pieniężną, w określonej kwocie, czyli kwota kredytu – odsetki umowne ustawowo nieprzedawnione;
2. Kaucyjna – hipoteka na zabezpieczenie wierzytelności na wysokość trudną do ustalenia do max kwoty podanej na wpisie. W tej sumie mogą też być odsetki umowne i ustawowe oraz zabezpiecza wierzytelność przyszłą (bankową), np. kredyt w rachunku bieżącym – hipoteka do max wielkości kredytu, kredyt rewolwingowy;
3. Ustawowa – związane ze szczególnym prawem Skarbu Państwa do zaspokojenia roszczeń podatkowych ze wszystkich nieruchomości podatnika. Przed innymi wierzycielami może zaspokoić swoje długi. Może istnieć mimo braku wpisu do księgi;
4. Przymusowa – powstała w wyniku złożonego w sądzie jednostronnego wniosku wierzyciela dysponującego tytułem wykonawczym (orzeczenie sądu). Może taką hipotekę ustanowić każdy wierzyciel, sąd lub prokuratura na poczet grzywien i przyszłych zobowiązań i kar. Jeżeli zostanie ogłoszona upadłość nie może być ustanowiona ta hipoteka. Jeżeli jest wpis hipoteki, nabywca danej nieruchomości musi liczyć się z koniecznością spłaty hipoteki. Po spłacie bank wydaje oświadczenie i można wymazać hipotekę, zezwala na wykreślenie hipoteki.

SĄDOWE ZASTAWY REJESTROWE – ograniczone prawo ustanowione w celu zabezpieczenia wierzytelności banku. Nabywca rzeczy jak w hipotece może płacić. Bank ma pierwszeństwo. 6 sądów gospodarczych w Polce (W-wa, Gdańsk, Kraków, Poznań).
Przedmiot zastawu:
- co do tożsamości (samochody),
- co do gatunku (zapasy),
- zbiór rzeczy ruchomych i praw,
- wierzytelności,
- prawa na dobra materialne,
- prawa z papierów wartościowych.
Musi być zachowana forma pisemna, wpis do Rejestru.
Prawa zastawcy:
- może korzystać z rzeczy,
- musi zadbać, aby przedmiot zastawu zachował cechy użytkowe,
- powinien w wyznaczonym terminie umożliwienie spr. stanu rzeczy.

Zastawy zwykłe.
Rzecz musi być wydana bankowi na przechowanie. Można dać dokumenty własności:
- maszyny i urządzenia;
- pojazdy mechaniczne;
- przedmioty wartościowe: biżuteria, papiery wartościowe, sztabki złota;
- towary złożone w przedsiębiorstwach składowych;
- rzeczy oddane na przechowanie.

Zastaw na prawach:
- weksle własne i trasowane (nie może być na wekslu in blanco);
- wkłady książeczek oszczędnościowych;
- wkłady pieniężne potwierdzonych certyfikatami depozytowymi lub bonami lokacyjnymi;
- papiery wartościowe.

Zastaw zwykły nie może być ustanawiany na prawach niezbywalnych – jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych, prawie odkupu, prawie pierwokupu, użytkowania, tatkach morskich wpisanych do rejestru morskiego. W zastawie zwykłym musi być ustalona „data pewna” potwierdzona przez notariusza.

Przewłaszczenie – przeniesienie przez kredytobiorcę lub osobę trzecią własności posiadanych przez niego rzeczy ruchomych na rzecz banku. Rzeczy indywidualne lub gatunkowo oznaczone. Forma umowy. Po spłacie kredytu przeniesienie zwrotne. Cechy: właściciel rzeczy zatrzymuje je we władaniu, czyli używa jej, mimo braku własności. Nie może zbywać ani przekazywać innemu. Rzeczy przewłaszczone muszą być oznakowane i utrzymywane w określonej wartości. W momencie spłaty ponowne przeniesienie własności. Przy zgłoszeniu egzekucji, bank wyłącza takie rzeczy i nie są one przedmiotem egzekucji innych wierzycieli. Przy hipotece, zastawie i przewłaszczeniu musi być ubezpieczenie.

BLOKADA ŚRODKÓW NA RACHUNKU BANKOWYM
Złożenie nieodwołalnej dyspozycji zablokowania kwoty pieniężnej na jego koncie. Sporządza się umowę, która reguluje te wzajemne zobowiązania. Właściciel konta nie może, w trakcie trwania kredytu, korzystać z tych zablokowanych pieniędzy.


KOSZTY ZABEZPIECZENIA KREDYTÓW
Zwykle ponosi je klient. Koszty zabezpieczenia kredytu częściowo są na przychód banku – wynagrodzenie, czyli oprocentowanie kredytu, które zawsze przewyższa koszt uzyskania środków na rynku międzybankowym. Różnica między przychodami z odsetek a kosztem pozyskania powiększona o rezerwy obowiązkowe = dochód na operacjach finansowych, polegający na zakupie i sprzedaży kapitału. Prowizje kredytowe – pobierane za czynności związane z udzieleniem kredytu i jego funkcjonowania. Taki przychód powinien pokrywać koszty działalności banku: -prowizja przygotowawcza – rozpatrzenie wniosku (od kwoty całego kredytu), przygotowanie i uruchomienie kredytu; -prowizje od zaangażowania („za gotowość”) – liczona od niewykorzystanej kwoty udzielonego kredytu (0%-3,4,7,%); -prowizja od uruchomienia transzy kredytu odnawialnego; -prowizje za aneks do umowy kredytowej, -prowizje za wcześniejszą spłatę.

Uruchamianie kredytu:
- w transzach, np. przez inwestycje budowlane;
- jednorazowo.

Spłata kredytu:
- jednorazowo, głównie obrotowe;
- w ratach – długoterminowe;
- komercyjne;
- preferencyjne, np. dla rolnictwa.

KREDYT W RACHUNKU BIEŻĄCYM trudny do uzyskania.. Klient mając określony limit w r-ku bieżącym może składać dyspozycje przekraczające stan konta. Kredyt obrotowy krótkoterminowy na finansowanie bieżące. Oprócz dobrej historii współpracy z bankiem muszą być dostarczone środki pieniężne. Może tu być prowizja za gotowość oraz odsetki za saldo debetowe.
KREDYT W RACHUNKUKU KREDYTOWYM, odrębny r-k dla kredytu. Mogą być tu wszelkie kredyty o różnej możliwości spłaty.
KREDYT ODNAWIALNY (rewolwingowy), r-k kredytowy, środki wolne na r-ku bieżącym, klient sam przeznacza za spłatę kredytu. Można korzystać z home banking. Kredyt ten wymaga aktywnego zarządzania. Są to zwykle kredyty krótkoterminowe na 1 lub max 2 lata. Nie jest to koszt działalności, ale na finansowanie działalności bieżącej. KREDYT WEKSLOWY (dyskontowy), kredyt udzielany przez zakup weksla od klienta (dyskontowanie). Prawo wekslowe sprzed wojny. Obecnie zobowiązanie zapłaty weksla ma wystawca weksla i dawca weksla do banku. Ceną kredytu jest dyskonto. Wykup w okresie 30, 60, 90 dni. W momencie wypłaty kredytu bank potrąca odsetki z kwoty na wekslu. Po upływie 90 dni weksel jest przeterminowany i nie można przedstawić go do dyskonta. Zdyskontowany weksel bank może przedstawić do redyskonta do NBP. Zamiast redyskonta może przedstawić weksel do inkasa (zapłaty).

Obliczanie oprocentowania kredytu ? okres odsetkowy 365/6 : 360, lokaty 360, kredyty różnie. Liczy się od dnia wypłaty włącznie, nie wlicza się dnia spłaty, bo liczy się odsetki na koniec dnia.



Wykład nr 7

Inne produkty bankowe.
Gwarancja bankowa – to jednostronne zobowiązanie banku i po spełnieniu przez uprawniony podmiot określonych warunków zapłaty, bank ten wykona podjęte zobowiązanie, w zakresie realizacji świadczeń pieniężnych na rzecz uprawnionego podmiotu. Podmiot uprawniony nazywa się beneficjentem gwarancji. Bank określa warunki gwarancji – kiedy może być wypłacona suma. W treści gwarancji musi być określony termin dostawy, zapłaty, przejęcie obowiązków przez bank, ważne jest aby bank zabezpieczył tę transakcję. Klient banku wystawia zlecenie na rzecz banku i wskazuje kto będzie beneficjentem. Gwarancja ma zbliżony charakter do kredytu. Bank w przypadku gwarancji, jak w przypadku kredytów przeprowadza analizę kredytową. Po tej ocenie bank decyduje czy może wystawić gwarancję. Gwarancja również jest zabezpieczona. Zabezpieczenia mogą być zaproponowane przez klienta. Gwarancje mają miejsce gdy klient banku chce uczestniczyć w transakcji, ale nie może od razu zapłacić. Banki muszą zapłatę wykonać bezzwłocznie. Bardzo dobrym zabezpieczeniem w przypadku gwarancji jest lokata. Gwarancja jest realizowana gdy zleceniodawca banku nie jest w stanie zapłacić. Gwarancję mogą otrzymać klienci darzeni przez bank zaufaniem. W gwarancji określa się kwotę maksymalną, która nie musi być zrealizowana oraz termin realizowania. Są to najczęściej zobowiązania roczne lub półroczne.
Gwarancje dzielimy na:
1. Nieodwołalne – bank może zapisać, że nieodwołalnie zapłaci
2. Odwołalne
3. Gwarancje stosowane w obrocie zagranicznym
4. Gwarancje stosowane w obrocie krajowym
Ze względu na rodzaj zobowiązania:
1. Gwarancja przetargowa – w momencie ogłoszenia przetargu (w przedsiębiorstwie państwowym, publicznym). Konieczne jest wpłacenie wadium – określone w stosunku do kwoty, jaką stanowi wartość dostaw. Czasami jest sytuacja, że wyłożenie gotówki dla danej firmy jest trudne. Klienci banku mogą się zwrócić o wydanie gwarancji przetargowej w postaci wadium. Jeśli klient, który otrzymał wadium wygrał przetarg ale nie przystąpił do wykonania, gwarancja zostaje.
2. Gwarancje dobrego wykonania kontraktu – bank bierze odpowiedzialność za wykonanie kontraktu.
3. Gwarancja zwrotu zaliczki – ma miejsce, gdy strony umówią się, że zawierają kontrakt. Żeby zaliczki nie stracić klient otrzymuje gwarancję banku, że otrzyma zaliczkę a bank i tak ją wyegzekwuje.
4. Gwarancja zapłaty – zapewnienie beneficjentowi zapłatę. Bank ma większe możliwości aby sprawdzić sytuację finansową kontrahenta.
5. Gwarancja celna – ułatwia życie importerom, którzy muszą zapłacić opłaty celne. Urzędy celne domagają się gwarancji celnych. Klienci mogą wystąpić z różnymi prośbami np. z importem.
Gwarancje podobnie jak kredyty są obłożone znacznym ryzykiem. Uruchomienie gwarancji jest sygnałem, że klient w przyszłości nie wywiąże się ze zobowiązania. Dla banku gwarancja jest produktem obarczonym ryzykiem, ale znacznie mniej dochodowym. Banki mają zaangażowane środki w gwarancji, mimo że jest ona nie wypłacona. Przychody to prowizje z tytułu gwarancji (2-krotnie pobierana).

Poręczenia – awale na wekslach. Procedura jest podobna jak w przypadku gwarancji.

Akredytywy dokumentowe.
W takiej transakcji uczestniczą 4 podmioty. Najczęściej stosowane w obrocie zagranicznym:
· importer
· eksporter
· bank importera
· bank pośredniczący
Jest to zobowiązanie banku, który działając z polecenia I zgodnie z instrukcjami swojego zleceniodawcy, we własnym imieniu zobowiązuje się zapłacić beneficjentowi akredytywy należną kwotę. Akredytywa jest również instrumentem finansowym aby zabezpieczyć zapłatę na określone towary i usługi. Przed zapłatą muszą być spełnione określone warunki (jakość towaru, określone certyfikaty, terminy). Spełnienie powyższych warunków oznacza, że bank jest bezwzględnie zobowiązany do zapłaty. Zapłata jest pewna w przypadku uruchomienia takiej akredytywy. Bank pobiera prowizję, która stanowi dochód banku.

Akredytywa chroni obie strony. Odbiorca ma pewność, że dostanie towar odpowiedniej jakości, zaś dostawca ma gwarancję, że zapłata nastąpi. Płatność – eksporter otrzymuje fakturę lub fakturę wstępną (pro-forma). Na podstawie tej faktury dokonuje się zapłaty do banku. Dokumenty to umowa, faktura. Konieczny jest też dokument ..... Bardzo często stosuje się dokument ubezpieczeniowy ..... otwarcie akredytywy dla banku. Bank zabezpiecza akredytywę. Klient deponuje odpowiednio kwotę odpowiednią do wartości kontraktu. Bank bierze odpowiedzialność za wykonanie transakcji, nie ponosi odpowiedzialności za wypłacalność kontraktu. Finansowo klient musi transakcję zabezpieczyć.

Rodzaje akredytyw.
Podział ze względu na:
1. Kierunek transakcji
· importowa
· eksportowa
2. Zobowiązania banku otwierającego akredytywę
· odwołalna
· nieodwołalna
3. Określenie beneficjenta
· przenośna
· nieprzenośna
4. Zobowiązania banku pośredniczącego
· potwierdzona
· niepotwierdzona
5. Wielokrotność użycia
· odwołalna
· nieodwołalna
Najbezpieczniejsza akredytywa dla eksportera jest wtedy, gdy jest nieodwołalna i potwierdzona.

LEASING
Leasing jest alternatywą dla kredytu. To lease – wydzierżawić, pożyczać. Polega na odpłatnym wypożyczeniu środka trwałego przez leasingobiorcę. Leasingodawca dostarcza do leasingobiorcy ustalony umownie przedmiot leasingu. Cechą środka trwałego jest to, że leasingodawca jest jego właścicielem. Leasing ma charakter zbliżony do dzierżawy. Leasingobiorca po skończeniu spłaty płaci raty, które stanowią spłatę zakupionego środka. Muszą być określone warunki, na jakich przedmiot zostanie przeniesiony na rzecz leasingodawcy. Leasing jest formą alokacji kapitału.
Formy leasingu:
· leasing bezpośredni
· leasing pośredni
Leasing pośredni jest droższy. Występują koszty prowizji. Jest to wygodna forma dla firm, które potrzebują drogich, skomplikowanych urządzeń. Wyróżnia się leasing finansowy i operacyjny. Leasing finansowy zawierany jest na okreś dłuższy, kilkuletni, w ratach zawsze są koszty amortyzacji. Leasing ten nie może być rozwiązany w czasie. Leasingobiorca jest inwestorem, musi ten przedmiot leasingu ubezpieczać, konserwować. Jest to najczęściej leasing pośredni. Leasing operacyjny zawierany jest na krótszy okres (dotyczy urządzeń biurowych). Może być wydzierżawiony kolejnemu użytkownikowi. Użytkownik może nabyć to urządzenie po wygaśnięciu umowy. Leasingodawca ryzykuje mniej niż bank