Gleby, wiatry i prądy

1hPa – 100N/m2
Prąd wstępujący – w niżu
Prąd zstępujący – w wyżu
Od zwrotników do równika – pasaty
Cyklony – tworzą się między 5 a 25 szer. Geograficzną, nad oceanami, woda jest cieplejsza niż powietrze, różnica ciśnień ponad 100hPa, przemieszczają się ze wschodu na zachód (na równiku nie powstają, ponieważ siła Coriolisa wynosi prawie 0), docierając do lądu zanikają
Atlantyk – huragany
Pacyfik – tajfuny, willy-willy (Australia)
Ocean Indyjski – cyklony
Wiatr regionalny:
monsun
- letni wilgotny chłodny
- zimowy suchy chłodny
Wiatr lokalny:
Bryza morska
- dzienna wilgotna chłodna
- nocna sucha chłodna
Halny (fen)

Wilgotność bezwzględna – zawartość pary wodnej w jednostce objętości powietrza (g/cm3)
(im większa temp., tym wyższa max wilgotność bezwzględna)
Prężność pary wodnej – część ciśnienia atmosferycznego wywierana przez parę wodną (hPa)
Wilgotność względna – f=e/E(max) *100% (w tej samej temp.)
(temperatura rośnie, f maleje)
Warunki tworzenia się chmur:
Spadek temp. Do pkt. Rosy, f=100%, obecność w powietrzu jąder kondensacji (drobin o właściwościach higroskopijnych), skraplanie lub resublimacja.
Cumulus humilis – kłębiaste pięknej pogody
Chmury nie dają opadów, kiedy są jednorodne (ten sam materiał, T=const, jeden kierunek ruchu materiały, ten sam ładunek)
Rodzaje opadów: konwekcyjne, frontalne, orograficzne
Przy froncie ciepłym dominują chmury stratus, a na zimnym cumulus (latem).
Izohiety – linie jednakowych opadów
Osady: rosa, szron, szadź, gołoledź
Polska – fronty ciepłe jesienią, zimne latem
Styczeń: niż islandzki, wyż azorski, grenlandzki i azjatycki
Lipiec: niż południowo – azjatycki, wyż grenlandzki, azorski
Polarne masy powietrza dominują w ukształtowaniu klimatu w Polsce (zimą ciepło, wilgotno, latem chłodno i wilgotno- polarno morska, latem gorąca sucha, zimą zimna sucha – polarno kontynentalna)
Masa zwrotnikowo – morska: duża temp. i wilgotność (latem gorąco i parno, zimą – odwilże i mgły)
Zwrotnikowo – kontynentalna: gorące i suche (latem i wczesną jesienią)
Powietrze arktyczne: mało pary wodnej niskie temp. (późną zimą przynosi mroźną i słoneczną pogodę i wiosną przynosząc krótkotrwałe ochłodzenia i przymrozki)
Czynniki klimatotwórcze:
 Szerokość geograficzna (kąt padania promieni słonecznych)
 Rozkład lądów i oceanów
 Wys. nad poziomem morza
 Rozkład dużych form ukształtowania terenu
 Odległość od morza
 Flora
 Budowa geologiczna
Morza:
Śródlądowe:
 międzykontynentalne (Morze Arktyczne)
 wewnątrzkontynentalne
 międzywyspowe
Przybrzeżne:
 otwarte (Arabskie, Norweskie, Sagassowe)
 zamknięte
- śródlądowe
- międzywyspowe (Celebes, Jawajskie, Sulu)
Woda morska ma wszystkie pierwiastki (H2O, NaCl, MgCl2, siarczany)
Zasolenie - 35‰, w kierunku zwrotników rośnie (najbardziej zasolone – M. Czerwone)

Wielkość zasolenia zależy od:
 intensywności parowania (temp.)
 dopływu słodkiej wody z rzek praz topniejącego śniegu i lodu
 ilości opadów atmosferycznych
 możliwości wymiany wód z sąsiednimi morzami
średnia temperatura – 17,4oC
W wodach oceanicznych wydziela się warstwy termiczne: powierzchniową, przejściową, głębinową
Eutrofizacja – nadmierny rozwój planktonu, który zmniejsza ilość tlenu w głębszych warstwach wody. Rozkład planktonu powoduje pojawienie się siarkowodoru i w efekcie powstanie beztlenowych pustyń azoicznych, całkowicie pozbawionych życia.
12h 27 min – miedzy przypływem a odpływem
Pływy syzygijne – Ziemia, Księżyc i Słonko w 1 linii (pełnia i nów)- najmocniejsze
Najwyższe pływy: Zatoka Fundy w Kanadzie
Sejsza – kołysanie morza na skutek zmian ciśnienia (20-30cm)
Upwelling – ruch wznoszący wody głębinowe (wody zasobne w substancje odżywcze)
El Nino – prąd ciepły występujący w czasie zaniku upwellingu (konsekwencje: powstanie obszarów niskiego ciśnienia, znikanie ryb w łowisku u wybrzeży Peru i Ekwadoru, długotrwałe susze w Australii i południowej Afryce)
Wody juwenilne – dopływ wody z wnętrza Ziemi
Infiltracja – wsiąkanie wód
Przewodność – zdolność skały do przewodzenia wody
Skały nieprzepuszczalne: iły, gliny, skały lite
Strefa areacji – strefa napowietrzenia
Strefa saturacji – strefa pełnego nasycenia wodą
Wody artezyjskie – samoczynnie wypływają
Przyczyna wypływu wody:
 źródło zstępujące – woda spływa z obszarów położynych wyżej i wypływa p[od wpływem siły ciężkości
 źródło wstępujące – wody wypływają pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego
Budowa geologiczna i charakter wypływu:
 warstwowe – występuje w skałach osadowych, w miejscu przecięcia warstwy wodonośnej przez powierzchnię terenu
 szczelinowe – wyprowadza wody krążące w szczelinach, występuje najczęściej w skałach magmowych, metamorficznych
 uskokowe – wyprowadza wodę przez szczelinę, która jest położona wzdłuż uskoku przecinającego warstwy nieprzepuszczalne
 krasowe (wywierzysko) – występie ma obszarach krasowych. Daje początek strumieniom i rzekom, cechuje się dużą wydajnością
wody głębinowe reliktowe – zostały z odległych epok geologicznych
ustrój (reżim) rzeczny – ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji rytm wahań przepływu rzeki, związanym z rodzajem zasilania, zlodzeniem; mogą być: opadowe, roztopowe i gruntowe. Jest on związany z klimatem, rzeźbą terenu, budową geologiczną, pokrywą roślinną. W Polsce- deszczowo-śnieżny.
retencja powierzchniowa – zatrzymanie wody, wyłączenie jej z obiegu wody w przyrodzie – wody jezior i lodowców
jeziora słone: Eyre, Czad
Podział jezior ze względu na ilość substancji odżywczych:
 oligotroficzne – przeźroczysta woda, uboga w składniki pokarmowe, niska temp.
 eutroficzne – wody zielonkawe, bogate w substancje odżywcze i tlen, dużo życia
 dystroficzne – płytkie, niewielkie, silnie zarastające jeziora o brunatnej barwie ze względu na rozkład substancji organicznych, silnie zakwaszone, nie sprzyjające rozwojowi życia
Aby powstał lodowiec muszą występować duże opady śniegu i muszą występować rozległe, płaskie powierzchnie.
jeziora przybrzeżne: Łebsko, Jamno, Gardno
deltowe: Drużno, Dąbie
krasowe: na Polesiu Lubelskim
największe zespoły torfowisk: doliny Narwi i Biebrzy, Polesie Lubelskie
żyzność – naturalna zdolność do zaspokajania potrzeb roślin w zakresie pierwiastków pokarmowych
Czynniki glebotwórcze: klimat, woda, roślinność, zwierzęta, rodzaj skały, rzeźba terenu, czas, działalność człowieka
poziom eluwialny – wymywania – poziom jasny, prawie sam kwarcowy piasek
poziom iluwialny – wmywania
Czerwonożółte gleby ferralitowe: w klimacie gorącym, wilgotnym. Powierzchnia składa się z wodorotlenków Fe i Al. Mało próchnicy.
Buroziemy i szaroziemy: półpustynie i suche sawanny, niewielka ilość próchnicy, pastwiska i nieużytki.
Cynamonowe: podzwrotnikowy-śródziemnomorski, podłożem wapienie, zasobne w próchnice.
Czarnoziemy: lessy w klimacie umiarkowanym kontynentalnym, trawiasta roślinność stepowa, duża porowatość, dużo próchnicy
Brunatne: umiarkowana ciepła o cechach oceanicznych, lasy mieszane i liściaste, brak poziomy wymywania i wmywania, rozwinięty poziom próchniczy i brunatnienia. Skała macierzysta – glina i utwory pyłowe.
Bielice: umiarkowany chłodny, mały poziom próchniczy, wyraźny p. wymywania(biała) i wmywania (ruda).
Tundrowe: płytkie, słabo wykształcone, często oglejone

Rędziny: skała macierzysta – wapienie, margle, dolomity, bogata próchnica.
Mady: muły.
Czarne Ziemie: w zagłębieniach terenu z wysokim poziomem wód gruntowych, łąki.
Bagienne: dwugroty, blekoty, jaskółcze ziele, archeopsy, szczątki kikimor i utopców xD
Górskie: mało wykształcony profil, cechy gleb inicjalnych