Ośrodkowy Układ Nerwowy [OUN]

Tematem mojej pracy jest, tak jak jest zawarte w tytule, „ Ośrodkowy układ nerwowy”, i na tym głównie pragnę skupić moje wiadomości zdobyte na ten temat.
Na początek chciałbym wspomnieć co to jest układ nerwowy, jakie pełni funkcje w organizmie oraz jak jest zbudowany. Opisuję także nerwy poszczególnych części ciała, tzn. co tworzą i jakie pełnią funkcje.
Układ nerwowy składa się z miliardów komórek nerwowych, znajdujących się w mózgu, rdzeniu kręgowym i nerwach . Układ ten stanowi złożoną sieć komunikacyjną, obejmującą całe ciało. Sygnały nerwowe, zwane impulsami, stale przebiegają do mózgu i rdzenia kręgowego oraz w przeciwnym kierunku. Odbierając, przetwarzając i wysyłając impulsy nerwowe, mózg pełni rolę ośrodka kontrolującego większość z funkcji ciała.
Rdzeń kręgowy i mózgowie tworzą razem układ ośrodkowy. Zbudowany z tkanki nerwowej, ok. 45 cm rdzeń kręgowy jest grubym jak palec słupem . Otaczają go, i tym samym ochraniają kości zwane kręgami, składające się na kręgosłup 31 par nerwów rdzeniowych, odchodzących z rdzenia kręgowego, to obwodowy układ nerwowy, czyli główne łącze między mózgowiem a resztą ciała.
Układ nerwowy można podzielić na dziesięć części:
1. Nerwy głowy .
W głowie znajduje się najbardziej skomplikowany układ nerwów ciała . Nerwy połączone z mózgowiem, to nerwy czaszkowe. Jest ich 12 par i unerwiają narządy głowy. Nerwy połączone z rdzeniem kręgowym, to nerwy rdzeniowe i jest ich 31 par. Unerwiają one cały tułów oraz kończyny. Do nerwów głowy zaliczamy także nerw wzrokowy, który odbiera sygnały z czujników oka. Największą częścią mózgowia jest mózg. Stanowi ok. 80% jego masy. Dzieli się na dwie połowy – prawą i lewą półkulę mózgową. Każda półkula zbiera informacje i kieruje mięśniami przeciwległej do niej strony ciała. Mózg to także źródło inteligencji, pamięci, mowy i świadomości. Zewnętrzna warstwa mózgu, nazywana korą mózgową , układa się w liczne fałdy i szczeliny. Zbudowana jest z miliardów neuronów tworzących tzw. istotę szarą. Wnętrze mózgu stanowi gruba istota biała, którą tworzą połączone włókna nerwowe. Najniższą częścią pnia mózgu, sąsiadującą z rdzeniem kręgowym jest rdzeń przedłużony. Ma zaledwie 2,5 cm długości. Tutaj krzyżują się włókna nerwowe, w wyniku czego półkule mózgu otrzymują informacje z przeciwległych połówek ciała. Rdzeń kręgowy kieruje także niektórymi ważnymi dla życia funkcjami, np. reguluje rytm pracy serca i ciśnienie krwi oraz ustala częstość i głębokość oddechów.
2. Nerwy szyi.
Nerwy, które biegną z mózgowia i rdzenia kręgowego do wszystkich części ciała, tworzą obwodowy układ nerwowy, 8 par nerwów rdzeniowych szyi to nerwy szyjne. Unerwiają szyję, tył głowy, barki, ramiona, a także przeponę – płaski mięsień klatki piersiowej. Splot nerwów szyjnych unerwiających ramię , przedramię i rękę to splot ramienny.
3. Nerwy ramienia.
Główne nerwy, które biegną przez bark do ramienia, to nerw promieniowy, pośrodkowy i łokciowy. Nerw promieniowy odbiera bodźce z tylnej części ramienia i ręki oraz unerwia mięśnie prostujące ramię , nadgarstek i palce. Nerw pośrodkowy unerwia skórę ręki oraz mięśnie zginające nadgarstek i palce, a także mięśnie obracające przedramię. Nerw łokciowy unerwia mięśnie kciuka i palców oraz odbiera bodźce z ręki.
4. Nerwy przedramienia.
Nerwy unerwiające ramię biegną dalej w dół aż do dłoni . Unerwiają mięśnie przedramienia i przekazują sygnały wzbudzane przez bodźce działające na zakończenia nerwowe w skórze.
5. Nerwy dłoni.
Nerwy biegnące do dłoni unerwiają mięśnie zginające i prostujące palce. Przekazują również impulsy z receptorów czuciowych skóry dłoni do rdzenia kręgowego.
6. Nerwy klatki piersiowej.
Nerwy piersiowe, których jest 12 par, wychodzą z rdzenia kręgowego i biegną wokół klatki piersiowej, unerwiając mięśnie poruszające żebrami w czasie oddychania, mięśnie brzucha oraz skórę klatki piersiowej i brzucha.
7. Nerwy brzucha.
Nerwy brzuszne to 11 par najniższych nerwów rdzeniowych, które dzielimy na nerwy lędźwiowe, krzyżowe i guziczne. Pięć par dużych nerwów unerwiających nogi, stopy, narządy płciowe i pośladki to nerwy krzyżowe.
Nerwy lędźwiowe unerwiają dolne części pleców oraz brzucha i jest ich 5 par.
8. Nerwy uda.
Grupa nerwów, które biegną w dół z dolnego końca rdzenia kręgowego, a następnie rozgałęziają się , unerwiając udo. Głównymi mięśniami uda są nerw kulszowy i nerw udowy. Unerwiają mięśnie nogi i przekazują do rdzenia kręgowego impulsy z receptorów czuciowych skóry.
9. Nerwy podudzia.
Główne nerwy podudzia to nerw odpiszczelowy, nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny. Nerw piszczelowy unerwia mięśnie prostujące stopę i odbiera bodźce z tylnej części podudzia i stopy. Nerw odpiszczelowy odbiera bodźce ze skóry, a nerw strzałkowy wspólny unerwia mięśnie zginające stopę i odbiera bodźce z przedniej części podudzia.
10. Nerwy stopy.
Biegną przez całą nogę do stopy, unerwiając mięśnie zginające i prostujące stopę i palce. Odbierają również informacje z receptorów czuciowych skóry stopy. Informacje te są następnie przekazywane do rdzenia kręgowego i mózgowia, które tworzą ośrodkowy układ nerwowy.




Podstawowym elementem składowym układu nerwowego jest neuron, czyli komórka nerwowa. W neuronie wyróżnia się ciało komórki i dwa rodzaje wypustek: wypustkę długą - akson i liczne wypustki krótkie - dendryty. Liczbę neuronów szacuje się na około 30 miliardów. Ze względu na pełnione funkcje w układzie nerwowym wyróżnia się neurony czuciowe, ruchowe i pośrednie.
Układ nerwowy składa się z części ośrodkowej (centralnej) i obwodowej Jego zadaniem jest zapewnienie stałego kontaktu organizmu ze środowiskiem zewnętrznym oraz integrację narządów wewnętrznych. Kontakt ze światem zewnętrznym zapewniają narządy zmysłów, natomiast doznania z narządów wewnętrznych rejestrowane są przez zakończenia czuciowe w poszczególnych narządach. Układ nerwowy rejestruje, przekazuje i analizuje napływające pobudzenia z zakończeń czuciowych oraz bierze udział w realizacji prawidłowych reakcji adaptacyjnych na zmieniające się warunki świata zewnętrznego i środowiska wewnętrznego. Podstawowe reakcje adaptacyjne są wrodzone (np. reakcje odruchowe), inne wykształcają się w trakcie życia osobniczego (np. reakcje psychiczne).
Poszczególne komórki nerwowe łączą się ze sobą poprzez złącza (synapsy), które pośredniczą w przekazywaniu informacji. Komórkom nerwowym towarzyszą komórki glejowe, które spełniają funkcje pomocnicze (odżywcze, izolacyjne, podporowe).
Gdy posiadamy już większe lub mniejsze pojęcie o układzie nerwowym, to mogę zacząć omawiać ośrodkowy układ nerwowy w skrócie OUN.
Ośrodkowy układ nerwowy obejmuje mózgowie (mózg, pień mózgu i móżdżek) oraz rdzeń kręgowy.
OUN poddaje rejestracji i analizie pobudzania dopływające z układu obwodowego i zapewnia prawidłową reakcję organizmu na te bodźce. Największą część mózgu stanowią półkule mózgu, które dzieli się na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Każdy z płatów związany jest z określonymi funkcjami. Płat czołowy z czynnościami ruchowymi i psychicznymi. Uszkodzenie tego płata jest przyczyną niedowładów lub porażenia kończyn, a w niektórych wypadkach może ujawniać się zaburzeniami cech osobowości. Płat ciemieniowy bierze udział w analizie doznań czuciowych, a następstwem uszkodzenia tego płata jest przeciwstronna niedoczulica. W płacie potylicznym znajdują się ośrodki wzrokowe. Jeśli dojdzie do upośledzenia funkcji tego płata, pacjent będzie miał zaburzenia w polu widzenia. Analiza doznań słuchowych odbywa się w płacie skroniowym.
Zewnętrzną powierzchnię półkul mózgowych pokrywa kora mózgowa. Uszkodzenie kory mózgowej może doprowadzić do zaburzeń funkcji związanej z uszkodzonym obszarem (np. niedowład, zaburzenia mowy, niedowidzenie) lub wyzwolić nadmierną aktywność komórek leżących w sąsiedztwie uszkodzenia. Taka nadpobudliwość może być przyczyną wystąpienia napadów padaczkowych. Od komórek nerwowych kory mózgu do struktur pnia mózgu przebiegają włókna łączące, które tworzą istotę białą mózgu. We wnętrzu półkul mózgowych znajdują się skupiska komórek nerwowych, tzw. zwoje podstawy, które regulują napięcie mięśniowe oraz zapewniają kontrolę ruchów zautomatyzowanych. Uszkodzenia zwojów podstawy wyrażają się zaburzeniami ruchowymi i postawy ciała.
Pień mózgu stanowi połączenie między półkulami mózgu i rdzeniem kręgowym. W obrębie pnia mózgu znajduje się szereg ośrodków odpowiedzialnych za funkcjonowanie najważniejszych dla życia czynności, jak oddychanie, praca serca, przemiana materii i regulacja temperatury.



Móżdżek moduluje napięcie mięśni i wpływa na utrzymanie prawidłowej postawy ciała. Uszkodzenie móżdżku doprowadza do zaburzeń w wykonywaniu ruchów precyzyjnych oraz powoduje trudności w utrzymywaniu równowagi.
Rdzeń kręgowy znajduje się w kanale kręgowym i pośredniczy w przekazywaniu pobudzeń czuciowych do mózgu oraz bodźców wykonawczych do nerwów obwodowych.
Na przekroju poprzecznym rdzenia kręgowego widoczne są skupiska komórek nerwowych (istota szara), które zajmują centralną część rdzenia. Istota szara ułożona jest w kształcie litery "H", tworząc rogi tylne (grzbietowe) i rogi przednie (brzuszne). Do rogów grzbietowych dochodzą korzenie grzbietowe, które pośredniczą w przekazywaniu pobudzeń czuciowych. W rogach przednich zgrupowane są neurony ruchowe, których wypustki unerwiają komórki mięśniowe. Zewnętrzną warstwę rdzenia stanowi istota biała utworzona z włókien nerwowych.

Dla osób bardziej zainteresowanych pragnę również wspomnieć o:
Ukrwieniu mózgu:
Krew doprowadzana jest do mózgu przez 2 tętnice szyjne i 2 tętnice kręgowe. Mózg otrzymuje znacznie więcej krwi aniżeli inne narządy. Mimo iż masa mózgu wynosi tylko około 2% ciężaru ciała to przez mózg przepływa aż 15% krążącej krwi. Taki dopływ krwi zabezpiecza odpowiednią podaż tlenu i glukozy, które są niezbędne dla utrzymania prawidłowej funkcji mózgu. Wiadomo, iż zapotrzebowanie mózgu na tlen jest 10-krotnie większe niż np. mięśnia sercowego. Mózg zużywa 20% tlenu przyswajalnego przez cały organizm.
Przewodnictwie nerwowym:
Jedną z podstawowych właściwości komórek nerwowych jest zdolność do wytwarzania i przewodzenia pobudzeń nerwowych. Szybkość przewodzenia pobudzeń elektrycznych zależy od średnicy włókien nerwowych. Nerwy obwodowe zbudowane są z włókien grubych, średnich i cienkich, a szybkość przewodzenia w nerwie obwodowym zależy od ilości poszczególnych włókien tworzących dany nerw.
Szybkość przewodzenia w nerwach obwodowych maleje przy obniżaniu temperatury lub w trakcie niedokrwienia nerwu, a także wskutek działania różnych czynników uszkadzających (urazy, zatrucia, zaburzenia przemiany materii np. w cukrzycy).
Oponach i płynie mózgowo-rdzeniowym:
Mózg i rdzeń kręgowy otoczone są przez 3 opony: twardą, pajęczynówkę i miękką. Pomiędzy oponą pajęczynówkową i miękką znajduje się przestrzeń wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym. Podstawowe znaczenie opon i płynu mózgowo-rdzeniowego to ochrona mózgu przed wstrząsami i urazami mechanicznymi.
Prawidłowy płyn mózgowo-rdzeniowy jest wodo jasny, przejrzysty i wypływa pod ciśnieniem 100 - 200 mmHg (1,0 - 2,0 kPa). W płynie mózgowo-rdzeniowym bada się głównie ilość i rodzaj komórek, stężenie białka, glukozy i chlorków.
Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego ma podstawowe znaczenie w rozpoznawaniu zapaleń mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, oraz krwawienia podpajęczynówkowego.