Scharakteryzuj poszczególne rodzaje papierów wartościowych
W dobie dzisiejszej gospodarki rynkowej decydującą wartość posiada umiejętne gospodarowania pieniądzem, korzystne lokowanie oraz udane inwestycje. Powyższe działania określa rynek kapitałowy obejmujący transakcje instrumentami finansowymi o terminie zwrotu dłuższym niż jeden rok. Z reguły polegają one na udzielaniu podmiotom gospodarczym przez banki komercyjne średnio i długoterminowych kredytów i gromadzeniu w tym celu depozytów bankowych oraz na transakcjach kupna - sprzedaży różnego rodzaju długoterminowych papierów wartościowych, dokonywanych na rynku papierów wartościowych, stanowiącym integralną część rynku kapitałowego.
Papiery wartościowe są dokumentami stwierdzającymi istnienie określonych praw majątkowych. Realizacja tych praw możliwa jest jedynie na podstawie okazania tych dokumentów bądź ich zwrotu. Papiery wartościowe są z reguły dokumentami o finansowym charakterze . Do najczęściej spotykanych należą: akcje, weksle, czeki, obligacje, bony pieniężne NBP, bony skarbowe.
Akcje - są to dokumenty stwierdzające uczestnictwo w majątku spółki akcyjnej, z tytułu czego jej właściciel ma prawo do uczestnictwa w podziale zysków spółki oraz, w zależności od gatunku akcji, prawo do uczestnictwa w kierowaniu spółką i podziale jej majątku w razie zamknięcia. Z terminu akcje wynika, że stanowią one odpowiednik części kapitału spółki, który jest podstawą działalności spółki akcyjnej. Dlatego dochody, które przynoszą te walory, są powiązane z rentownością spółki, która je wyemitowała. W wypadku osiągnięcia przez spółkę złych rezultatów finansowych kursy akcji mogą obniżać się, a także może zostać wstrzymana wypłata zysku. Wyróżniamy różne akcje. Biorąc za podstawę uprawnienia właścicieli wyróżnia się akcje zwyczajne i uprzywilejowane. Akcje uprzywilejowane zawierają szersze prawa niż zwyczajne, a dotyczy to między innymi: rozszerzonego prawa głosu na walnym zebraniu, podziału zysku lub majątku w razie likwidacji spółki. Akcje uprzywilejowane są najczęściej akcjami imiennymi. Różnice między akcją imienną a akcją na okaziciela polega na tym, że akcje imienne powinny zawierać nazwisko akcjonariusza, prawnego właściciela papieru wartościowego. Odmienny może być też sposób pokrywania wartości akcji przez obejmującego walory. Akcje imienne mogą być wydawane przed pełną wpłatą pieniędzy za nie, czyli kupujący uzyskuje formę kredytu przy ich zakupie, akcje na okaziciela muszą być opłacone w całości przed ich wydaniem. Różny jest sposób zbywania papierów wartościowych. Przy zbywaniu akcji imiennych obowiązuje przelew połączony z wręczeniem dokumentu. Akcje imienne i na okaziciela różnią się jeszcze tym, że tylko posiadaczy akcji imiennych wpisuje się do księgi akcjonariuszy spółki.
Weksle - są dokumentem, w którym ktoś zobowiązuje się do zapłaty pewnej kwoty pieniędzy innej osobie. Zazwyczaj jest on wręczany przez dłużnika swojemu kontrahentowi w związku z umową. Należy jednak pamiętać, że weksel jest zobowiązaniem samodzielnym i niezależnym od umowy. Oznacza to, że jeżeli znajdzie się on w rękach osoby innej niż kontrahent dłużnika. Dłużnik będzie musiał tej osobie zapłacić bez względu na to, czy umowa, którą zabezpieczył wekslem, została prawidłowo zawarta albo czy kontrahent jej dotrzymał. Aby zobowiązanie do zapłaty w formie weksla było ważne w dokumencie muszą się znaleźć wszystkie konieczne elementy formalne. Są one różne dla różnych rodzajów weksli. Możemy wyróżnić : a) weksel własny, b) weksel trasowany. Ten, kto podpisuje weksel (wystawca), w przypadku weksla własnego, zobowiązuje się do zapłacenia wymienionej w nim sumy, oznaczonej osobie. Drugi rodzaj weksla - weksel trasowany - różni się tym, że wystawca poleca zapłacić sumę wekslową innej osobie (trasatowi), która zazwyczaj jest jego dłużnikiem. Aby od trasata można było żądać zapłaty za weksel, musi on wiedzieć o jego istnieniu i zgodzić się na zapłacenie w terminie wskazanej sumy. Zgodę wyraża przez podpis na przedniej stronie weksla. W wekslu musi być wyraźnie wskazana kwota, jakiej można we wskazanym terminie żądać od dłużnika (suma wekslowa). Nie można jej określić inaczej jak tylko w pieniądzach, a inne należności (np. odsetki) powinny być w zasadzie wliczone w sumę wekslową. Osoba uprawniona do uzyskania sumy wekslowej (wierzyciel wekslowy) może przenieść prawa z weksla na inną osobę.
Czek - bardzo często w obrocie bezgotówkowym pojawia się czek, który jest jednym z rodzajów papieru wartościowego. Zastępuje on w obrocie pieniądz. Czek jest zleceniem bezwzględnego wypłacenia ustalonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.
W zależności od sposobu zapłaty rozróżnia się czeki: kasowe (gotówkowe) - zlecające bankowi wypłatę gotówki, rozrachunkowe - służące wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych.
Czek aby był ważny musi zawierać następujące dane: a) nazwę „czek” w tekście, b) bezwarunkowe polecenie zapłacenia kwoty pieniężnej określonej cyfrowo i słownie, c) oznaczenie banku, który ma dokonać wpłaty i jego siedziby, d) numer rachunku, z którego ma nastąpić zapłata, e) datę i miejsce wystawienia oraz opis wystawcy. Najpopularniejsze zabezpieczenie czeku to jego wypisanie na konkretną osobę, lub zakreślenie które daje możliwość realizacji tylko w oddziale prowadzącym rachunek wystawcy.
Obligacje - są formą pożyczki przez nabywcę obligacji ich emitentowi. Emitentami obligacji mogą być: skarb państwa, związki samorządowe lub duże przedsiębiorstwa. Obligacja ma wartość nominalną, równą zazwyczaj kwocie pożyczki oraz realną (kurs), jeśli jest przedmiotem obrotu giełdowego lub poza giełdowego w okresie pomiędzy datą emisji a datą wykupu. Posiadaczowi obligacji przysługuje wynagrodzenie w formie oprocentowania. Oprocentowanie może być wypłacane posiadaczowi obligacji jednorazowo w momencie ich wykupu lub po kawałku. Obligacja jako papier wartościowy może być przedmiotem obrotu na giełdzie, co umożliwia posiadaczowi obligacji odzyskanie pożyczonych pieniędzy przed terminem ich płatności. Wahania rynkowe cen powodują ,że inwestor może zyskać lub stracić pieniądze, jeżeli sprzeda swoje obligacje przed terminem wykupu.
Emitentami obligacji mogą być: państwo, władze municypalne, banki i inne instytucje finansowe, przedsiębiorstwa oraz organizacje gospodarcze. Państwo emituje obligacje głównie w celu ulokowania wśród ludności i osób prawnych państwowej pożyczki, zazwyczaj długoterminowej. Obligacje emitowane przez władze lokalne mają na celu zasilić budżety terenowe (gmin, województw). Przeznaczone są one przeważnie na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych. Przedsiębiorstwa wydające obligacje w celu zebrania środków na rozszerzenie swej działalności, na finansowanie różnych zamierzeń inwestycyjnych, na uruchomienie nowej produkcji lub na realizacje przedsięwzięć z dziedziny postępu technicznego. Niekiedy przedsiębiorstwa emitujące obligacje mogą wobec nabywców obligacji podejmować zobowiązanie dostarczenia im na warunkach preferencyjnych wyrobów lub usług powstałych dzięki realizacji przedsięwzięcia finansowego w tej formie.
Obligacje Skarbu Państwa, które można kupić na warszawskiej giełdzie, możemy podzielić według terminu do wykupu na jednoroczne, dwuletnie, trzyletnie, pięcioletnie i dziesięcioletnie. Oczywiście, to że zdecydujemy się na kupno obligacji pięcioletniej nie oznacza, że musimy ją trzymać do czasu jej wykupu przez Skarb Państwa. Dzięki giełdzie możemy sprzedawać je w dowolnym momencie. Głównym ryzykiem inwestowania w obligacje jest słaba kondycja ekonomiczna emitenta, co może doprowadzić do niewypłacalności. Największe ryzyko jest w wypadku zakupu obligacji mniejszych przedsiębiorstw i o nie ustabilizowanej sytuacji gospodarczej.
Bon skarbowy - jest krótkookresowym (zazwyczaj 3-12 miesięcy) papierem wartościowym, emitowanym przez rząd. Poświadcza on zobowiązanie skarbu państwa z tytułu zaciągniętego kredytu w formie pieniężnej. Za ich pomocą można regulować zobowiązania wobec państwa. Bon oszczędnościowy ,bon lokacyjny jest dokumentem potwierdzającym założenie w banku wkładu oszczędnościowego o określonej wartości. Może być dokumentem imiennym lub na okaziciela. Oprocentowany jest w różnej wysokości w zależności od okresu i warunków, na jakich ulokowane zostały oszczędności.
Do papierów wartościowych zaliczamy również banknot zwany również pieniądzem papierowym , który na mocy władzy państwowej ma charakter prawnego środka płatniczego, stanowiący powszechny ekwiwalent. Banknoty emitowane są zazwyczaj przez bank centralny. Ich nominały dostosowane są do skali cen. Druk jak również papier banknotów muszą odpowiadać szczególnym warunkom technicznym, które zabezpieczają przed fałszerstwem.