Geografia

Scharakteryzuj Karkonosze.

Odpowiedź

mdiedmn

Karkonosze położone są w Sudetach Zachodnich, stanowiąc ich centralną część. Od północy graniczą z Kotliną Jeleniogórską, od północnego zachodu poprzez Przeł. Kowarską z Rudawami Janowickimi, od wschodu ze Wzgórzami Bramy Lubawskiej, od południowego wschodu poprzez Przełęcz Lubawską z Górami Kruczymi, od południa z Podgórzem Karkonoskim i od zachodu poprzez Przeł. Szklarską z Górami Izerskimi. Karkonosze należą do jednostki geologicznej zwanej blokiem karkonosko-izerskim. W skład bloku karkonosko-izerskiego wchodzą również Góry i Pogórze Izerskie, Kotlina Jeleniogórska oraz Rudawy Janowickie. Same Karkonosze zbudowane są ze skał masywu karkonoskiego i wschodniej osłony granitu karkonoskiego

wwinusia

Karkonosze (pol. n. tradyc. do 1946 Góry Olbrzymie, czes. Krkonoše, czes. gwar. góral. Kerkonoše, niem. Riesengebirge, ang. Giant Mountains) (332,37) – najwyższe pasmo górskie Sudetów, położone na pograniczu Czech i Polski. Ich najwyższy szczyt to Śnieżka (1602 m n.p.m.). Karkonosze położone są w Sudetach Zachodnich, stanowiąc ich centralną część. Od północy graniczą z Kotliną Jeleniogórską, od północnego zachodu poprzez Przeł. Kowarską z Rudawami Janowickimi, od wschodu ze Wzgórzami Bramy Lubawskiej, od południowego wschodu poprzez Przełęcz Lubawską z Górami Kruczymi, od południa z Podgórzem Karkonoskim i od zachodu poprzez Przeł. Szklarską z Górami Izerskimi. W rzeźbie Karkonoszy wyróżnia się dwa grzbiety o przebiegu wschód-zachód oraz grzbiety południowe, tzw. "Rozsochy". Grzbiet główny rozciąga się od Przełęczy Szklarskiej do Przełęczy Okraj; dzieli się na Grzbiet Śląski, Grzbiet Czarny i Grzbiet Kowarski. Biegnie nim granica polsko-czeska. Na południe od niego rozciąga się równoległy Czeski Grzbiet, przecięty przełomową doliną Łaby. Interesującym elementem karkonoskiego krajobrazu są malownicze formy skalne, zwane tu skałkami. Łącznie można wyróżnić co najmniej 150 grup skalnych i pojedynczych skałek, różnej wielkości, kształtu i wysokości sięgającej do 25 m (np. Pielgrzymy). Z racji fantastycznych kształtów i związanych z nimi legend, skałki przybrały osobliwe nazwy: Owcze Skały, Ptasie Gniazda, Końskie Łby, Twarożnik, Kukułcze Skały, Borówczane Skały, Paciorki, Bażynowe Skały, Słonecznik, Kotki i Szwedzkie Skały. Ochłodzenie w plejstocenie z jednoczesnym obniżeniem granicy wiecznego śniegu do wysokości 1000-1200 m n.p.m. spowodowały powstanie w Karkonoszach lokalnego zlodowacenia górskiego. W jego następstwie na północnym stoku Karkonoszy powstało 6 kotłów lodowcowych. Poczynając od zachodu są to: 2 bliźniacze Śnieżne Kotły (Wielki i Mały), Czarny Kocioł Jagniątkowski, Kocioł Wielkiego Stawu, Kocioł Małego Stawu i Kocioł Łomniczki. Ponadto, na północnym stoku Karkonoszy, występują nisze niwalne (ich rozwój w plejstocenie determinowały płaty firnu i śniegu). Największymi, co do rozmiarów, są nisze pod Szrenicą, Łabskim Szczytem, pod Śmielcem, Tępym Szczytem, Smogornią i nisza Biały Jar. Karkonosze należą do jednostki geologicznej zwanej blokiem karkonosko-izerskim. W skład bloku karkonosko-izerskiego wchodzą również Góry i Pogórze Izerskie, Kotlina Jeleniogórska oraz Rudawy Janowickie. Same Karkonosze zbudowane są ze skał masywu karkonoskiego i wschodniej osłony granitu karkonoskiego (pierwszy raz słowa granit, w odniesieniu do Karkonoszy, użył w 1777r. Peter Simon Pallas - zoolog i botanik niemiecki). Ta ostatnia zbudowana jest ze skał metamorficznych proterozoicznych: gnejsów, granitów rumburskich, łupków łyszczykowych i amfibolitów oraz staropaleozoicznych – ordowickich i sylurskich: amfibolitów, fyllitów, zieleńców, marmurów i in. Tworzy ona południową i wschodnią część Karkonoszy. Zachodnia część głównego grzbietu gór oraz północne pogórze jest zbudowane z granitu warycyjskiego. Łączna powierzchnia masywu wynosi ok. 650 km², z czego na terytorium Polski znajduje się niecała 1/3 – ok. 185 km². W Polsce jest on nazywany granitem karkonoskim, a w Czechach karkonosko-izerskim. Południowo-wschodnia część Karkonoszy (Lasockiego Grzbietu) zbudowana jest z osadowych serii skalnych należących do niecki śródsudeckiej: zlepieńców, piaskowców, mułowców i łupków ilastych. Pierwszą mapę geologiczną plutonu karkonoskiego sporządził w 1813 K.von Raumer. Skały proterozoiczne i staropaleozoiczne zostały razem przefałdowane i zmetamorfizowane w czasie orogenezy waryscyjskiej. W czasie waryscyjskich ruchów górotwórczych, w górnym karbonie nastąpiła intruzja granitu karkonoskiego. Spowodowała ona m.in. przeobrażenie łupków w hornfelsy. Potem nastąpił okres denudacji i erozji, który doprowadził do zniszczenia skał okrywy i odsłonięcia głębinowych granitów. Zasadniczy masyw został ponownie wydźwignięty w orogenezie alpejskiej (trzeciorzęd), ale jego poszczególne części podniosły się nierównomiernie, podzielone uskokami i spękaniami, częściowo wypełnionymi przez skały wylewne. Ruch ten objął Karkonosze, Góry Izerskie i Rudawy Janowickie, ale Kotlina Jeleniogórska nie została podniesiona. Zamek ChojnikPo ustaniu alpejskich ruchów górotwórczych nastąpił okres silnej erozji, nasilony zwłaszcza w czasie zlodowaceń i po ustąpieniu lądolodu. Powstały wtedy najbardziej atrakcyjne elementy rzeźby Karkonoszy, nadające niektórym ich fragmentom znamiona wysokich gór typu alpejskiego. Najbardziej charakterystycznymi śladami tego okresu są kotły polodowcowe o skalistych ścianach, u których podnóży leżą stożki usypowe i napływowe, niżej zaś moreny denne, czołowe i boczne, stawy i jeziora cyrkowe, średnie i wysokie torfowiska. Wietrzenie w wysokogórskim, niemal polarnym, klimacie doprowadziło do powstania znamiennych wieńców gruzowych, kopców darniowych (thufurów), gruntów strukturalnych, gołoborzy, rynien gruzowych, a przede wszystkim niezliczonych skałek, którymi Karkonosze są wręcz usiane i które stanowią o ich turystycznej atrakcyjności. Na ich powierzchniach można znaleźć dobrze wykształcone kociołki wietrzeniowe, a w łożyskach rzek i potoków – marmity, czyli garnki polodowcowe, będące lejowatymi zagłębieniami w skałach koryta o średnicach oraz głębokościach dochodzących nawet do kilku metrów. Wytworzone zostały głównie w okresie polodowcowym przez wirujące w wodzie kamienie, żłobiące studzienki. Na terenie Karkonoszy zróżnicowanie gleb jest wypadkową oddziaływania skał macierzystych, roślin, zwierząt, klimatu, wód powierzchniowych, ukształtowania terenu i działalności gospodarczej człowieka. Występuje tu duże zróżnicowanie gleb, lecz dominującym elementem są gleby charakterystyczne dla lasów i użytków leśnych - zajmują one ponad ½ powierzchni. Można wyróżnić kilka jednostek taksonomicznych gleb: tereny bezglebowe (gołoborza), gleby inicjalne skaliste (litosole), gleby inicjalne luźne (regosole) i słabo wykształcone (rankery), gleby brunatne kwaśne, gleby płowe właściwe, gleby bielicowe, gleby gruntowo-glejowe, gleby torfowe i kompleksy gleb gruntowo-glejowo-torfowych. Głównym Grzbietem i Lasockim Grzbietem przebiega dział wód między Morzem Bałtyckim a Morzem Północnym. Polska strona w całości leży w dorzeczu Odry. Odwadniana jest przez Bóbr i jego dopływy: Złotna, Kamienną z Kamieńczykiem, Szklarką, Wrzosówką i innymi oraz Łomnicę z Jedlicą, Łomniczką i innymi. W czeskich Karkonoszach znajdują się źródła Łaby (czes. Labe), Małej Łaby, Upy, Jizerki i Mumlawv. Po polskiej stronie znajdują się jeziora polodowcowe Wielki Staw i Mały Staw. Na wielu potokach występują wodospady, z których najbardziej znane, to: Wodospad Kamieńczyka, Wodospad Szklarki, Wodospad Podgórnej, Wodospad Wrzosówki, Wodospady Łomniczki, Wodospad Piszczaka a po stronie czeskiej Mumlavský vodopád, Wodospad Łaby, Wodospad Panczawy. Chociaż szata roślinna Karkonoszy została znacznie przekształcona przez działalność człowieka, należy do najbogatszych i najcenniejszych w całych Sudetach. Góry te, mimo niewielkiej wysokości, posiadają wyraźnie ukształtowane i zróżnicowane piętra roślinne. Ze względu na ostry klimat, położone są one nawet o kilkaset metrów niżej niż w innych górach wysokich (choćby Tatrach). Przeważnie im wyższe piętro, tym lepiej zachowana jest pierwotna przyroda, ale w Karkonoszach szczytowe i grzbietowe partie są łatwo dostępne i zostały już znacznie przekształcone przez człowieka. Piętro podgórskie (do ok. 500 m n.p.m.) zostało praktycznie w całości zamienione w łąki i pola uprawne, występują tylko nieliczne zagajniki mieszane. Karkonoski Park Narodowy jesieniąPiętro regla dolnego (do ok. 1000 m n.p.m.) dawniej stanowiły lasy mieszane, z przewagą buka, zaś obecnie zostały w większości zastąpione borami świerkowymi. Pierwotne fragmenty regla dolnego zachowały się w rejonie enklaw parku narodowego – na Chojniku i w okolicach Wodospadu Szklarki. Piętro regla górnego (do ok. 1250 m n.p.m.) stanowiły zwarte lasy świerkowe, wcześniej zastąpione już świerkami sadzonymi przez człowieka, często z odmian nizinnych, a więc niedostosowanych do tutejszych warunków. Między innymi to stało się przyczyną łatwego ich zniszczenia w końcu lat 70. Tutejsze lasy, od lat narażone na kwaśne deszcze spowodowane przemysłową emisją zanieczyszczeń z licznych niemieckich, czeskich i polskich elektrowni opalanych węglem brunatnym, padły łatwą ofiarą masowo występującej wskaźnicy modrzewianeczki. Larwy tego owada zjadają młode igliwie, w wyniku czego usychają całe wyrośnięte drzewa. Na górnej granicy regla świerki przyjmują postać karłowatą, kształtowaną przez wiejące tu wiatry. Towarzyszą im gatunki typowo górskie, na przykład brzoza karpacka, wierzba śląska, czy jarzębina. Jeszcze wyżej (do ok. 1450 m n.p.m.) sięga piętro kosodrzewiny, w którym przeważają połacie tego gatunku sosny górskiej oraz zioło- i traworośla. Wreszcie w najwyższym piętrze alpejskim dominują gatunki zielne i porosty naskalne. Zresztą właśnie roślinność zielna i krzewiasta jest tu gatunkowo najbogatsza i wśród niej występuje najwięcej typowo górskich, chronionych, a czasem nawet endemicznych odmian. Interesujące są też torfowiska wysokie z niewielkimi stawkami-oczkami. Chociaż szata roślinna Karkonoszy została znacznie przekształcona przez działalność człowieka, należy do najbogatszych i najcenniejszych w całych Sudetach. Góry te, mimo niewielkiej wysokości, posiadają wyraźnie ukształtowane i zróżnicowane piętra roślinne. Ze względu na ostry klimat, położone są one nawet o kilkaset metrów niżej niż w innych górach wysokich (choćby Tatrach). Przeważnie im wyższe piętro, tym lepiej zachowana jest pierwotna przyroda, ale w Karkonoszach szczytowe i grzbietowe partie są łatwo dostępne i zostały już znacznie przekształcone przez człowieka. Piętro podgórskie (do ok. 500 m n.p.m.) zostało praktycznie w całości zamienione w łąki i pola uprawne, występują tylko nieliczne zagajniki mieszane. Karkonoski Park Narodowy jesieniąPiętro regla dolnego (do ok. 1000 m n.p.m.) dawniej stanowiły lasy mieszane, z przewagą buka, zaś obecnie zostały w większości zastąpione borami świerkowymi. Pierwotne fragmenty regla dolnego zachowały się w rejonie enklaw parku narodowego – na Chojniku i w okolicach Wodospadu Szklarki. Piętro regla górnego (do ok. 1250 m n.p.m.) stanowiły zwarte lasy świerkowe, wcześniej zastąpione już świerkami sadzonymi przez człowieka, często z odmian nizinnych, a więc niedostosowanych do tutejszych warunków. Między innymi to stało się przyczyną łatwego ich zniszczenia w końcu lat 70. Tutejsze lasy, od lat narażone na kwaśne deszcze spowodowane przemysłową emisją zanieczyszczeń z licznych niemieckich, czeskich i polskich elektrowni opalanych węglem brunatnym, padły łatwą ofiarą masowo występującej wskaźnicy modrzewianeczki. Larwy tego owada zjadają młode igliwie, w wyniku czego usychają całe wyrośnięte drzewa. Na górnej granicy regla świerki przyjmują postać karłowatą, kształtowaną przez wiejące tu wiatry. Towarzyszą im gatunki typowo górskie, na przykład brzoza karpacka, wierzba śląska, czy jarzębina. Jeszcze wyżej (do ok. 1450 m n.p.m.) sięga piętro kosodrzewiny, w którym przeważają połacie tego gatunku sosny górskiej oraz zioło- i traworośla. Wreszcie w najwyższym piętrze alpejskim dominują gatunki zielne i porosty naskalne. Zresztą właśnie roślinność zielna i krzewiasta jest tu gatunkowo najbogatsza i wśród niej występuje najwięcej typowo górskich, chronionych, a czasem nawet endemicznych odmian. Interesujące są też torfowiska wysokie z niewielkimi stawkami-oczkami. Chociaż szata roślinna Karkonoszy została znacznie przekształcona przez działalność człowieka, należy do najbogatszych i najcenniejszych w całych Sudetach. Góry te, mimo niewielkiej wysokości, posiadają wyraźnie ukształtowane i zróżnicowane piętra roślinne. Ze względu na ostry klimat, położone są one nawet o kilkaset metrów niżej niż w innych górach wysokich (choćby Tatrach). Przeważnie im wyższe piętro, tym lepiej zachowana jest pierwotna przyroda, ale w Karkonoszach szczytowe i grzbietowe partie są łatwo dostępne i zostały już znacznie przekształcone przez człowieka. Piętro podgórskie (do ok. 500 m n.p.m.) zostało praktycznie w całości zamienione w łąki i pola uprawne, występują tylko nieliczne zagajniki mieszane. Karkonoski Park Narodowy jesieniąPiętro regla dolnego (do ok. 1000 m n.p.m.) dawniej stanowiły lasy mieszane, z przewagą buka, zaś obecnie zostały w większości zastąpione borami świerkowymi. Pierwotne fragmenty regla dolnego zachowały się w rejonie enklaw parku narodowego – na Chojniku i w okolicach Wodospadu Szklarki. Piętro regla górnego (do ok. 1250 m n.p.m.) stanowiły zwarte lasy świerkowe, wcześniej zastąpione już świerkami sadzonymi przez człowieka, często z odmian nizinnych, a więc niedostosowanych do tutejszych warunków. Między innymi to stało się przyczyną łatwego ich zniszczenia w końcu lat 70. Tutejsze lasy, od lat narażone na kwaśne deszcze spowodowane przemysłową emisją zanieczyszczeń z licznych niemieckich, czeskich i polskich elektrowni opalanych węglem brunatnym, padły łatwą ofiarą masowo występującej wskaźnicy modrzewianeczki. Larwy tego owada zjadają młode igliwie, w wyniku czego usychają całe wyrośnięte drzewa. Na górnej granicy regla świerki przyjmują postać karłowatą, kształtowaną przez wiejące tu wiatry. Towarzyszą im gatunki typowo górskie, na przykład brzoza karpacka, wierzba śląska, czy jarzębina. Jeszcze wyżej (do ok. 1450 m n.p.m.) sięga piętro kosodrzewiny, w którym przeważają połacie tego gatunku sosny górskiej oraz zioło- i traworośla. Wreszcie w najwyższym piętrze alpejskim dominują gatunki zielne i porosty naskalne. Zresztą właśnie roślinność zielna i krzewiasta jest tu gatunkowo najbogatsza i wśród niej występuje najwięcej typowo górskich, chronionych, a czasem nawet endemicznych odmian. Interesujące są też torfowiska wysokie z niewielkimi stawkami-oczkami.

Dodaj swoją odpowiedź

Geografia

Scharakteryzuj Karkonosze.

Scharakteryzuj Góry Świętokrzyskie i Karkonosze.

Geografia fizyczna - tematy maturę ustną

Ochrona przyrody - pytania egzaminacyjne