Różne obrazy przyrody w literaturze. Przedstaw sposoby kreowania i ich funkcje.
Przyroda jako nieodzowny skladnik tworzacy wraz z innymi swiat, towarzyszyla czlowiekowi od jego poczatkow. To dzieki niej zyjemy, to ona uwalnia zmysly, pozwala czuc sie nam wolnymi. Dzieki niej odrywamy sie od rzeczywistosci plawiac sie w jej pieknie. Przyroda jest, byla i bedzie wokol nas, dlatego nie przezywamy jej na codzien. Jej obecnosc jest naturalnym faktem, z powodu ktorego czlowiek nie potrafi ocenic wartosci jaka reprezentuje.
Niejednokrotnie tworzyla ona nastroj zarowno w dzielach literackich, malarskich, jak i filmowych. Byla inspiracja dla rzeszy artystow, ktorzy swoja fascynacje przedstawiali tworzac niezapomniane pamiatki sztuki.
Już w odrodzeniu w tworczosci Jana Kochanowskiego przyroda tworzyla pewien lad i harmonie. Goscila ona przede wszystkim w "Piesniach", gdzie wystepowala nawet jako samodzielny element calosci. Wyraznie widoczne jest to w "Piesni swietojanskiej o Sobotce" w czesci Panny VI i XII. Pozostale czesci pomagaja autorowi uzewnetrznic jego uczucia, czyli sa jedynie narzedziem pomocniczym. Natura i jej przemiany pobudzaja czlowieka do zycia, napelniaja go radoscia i checia dzialania. Poeta zachwala jej piekno, a zycie na wsi na jej lonie uwaza za sielanke.
Niepodwazalnie wazna epoka kultywujaca przyrode byl romantyzm. Tworcy tego okresu nadali jej ogromne znaczenie, ktore stalo sie mitem, zyjacym po dzis dzien. Natura, ktora dotychczas pelnila role ozdobnika, role tla, na ktore nalozone byly zdarzenia i bioracy w nich udzial bohaterowie, zaczela zyc wlasnym zyciem. To ona stala sie glownym tematem utworow lub tez byla bardzo waznym elementem tworzacym calosc dziela. Szalenie znaczacy element zycia czlowieka zostal zauwazony i wywyzszany na plotnie i papierze. Okres romantyzmu w swoim zainteresowaniu przyroda nawiazal do tradycji renesansu, ale ukazal ja zupelnie inaczej. W oczach romantykow byla ona potezna, czesto zlowieszcza. Zawierala elementy fantastyki, wierzen ludowych.
Tworcy romantyczni upatrywali w naturze pierwiastkow metafizycznych. Zgodnie z panteistyczna filozofia przyrode utozsamiano z Bogiem, ktory okrywal sie jej plaszczem. Kontrast pomiedzy przemijalnym zywotem czlowieka a corocznym odradzaniem sie przyrody byl doskonalym dowodem na jej potege i wspanialosc.Pisarze romantyczni uciekajac w jej glab, pragneli wprowadzic czytelnika w nastroj panujacy w utworze. Poprzez nature usilowali jak najdokladniej przytoczyc emocje, jakie obecne byly przy tworzeniu dziela i te, ktore powinny pojawic sie przy jego odbiorze. Romantycy bowiem uwazali, ze natura ma charakter duchowy, dlatego niejednokrotnie nadawano jej charakter spirytualistyczny, czego oddzwiekiem stala sie ogromna ilosc utworow stanowiacych o przyrodzie,a ktore pochodza z tego okresu.
Prekursorem romantyzmu zostal J.W.Goethe, ktory wykreowal, zupelnie odchodzacy od tradycyjnych, obraz natury w utworze pt. "Krol Olch", ktora posluzyl sie jako elementem tworzacym odpowiedni nastroj. Opisy przedziwnych kształtow, otulonych mgłą drzew, obszaru pokrytego ciemnościa, wycia wiatru, szelestu olszynowych liści. To wszystko wprowadza atmosfere tajemniczości i grozy. Przyroda jest baśniowym bohaterem przyjmującym postacie elfów, rusałek i innych podobnych stworzeń. Ludzie nie mają wpływu na jej działanie. Jest ona siłą sprawczą wydarzeń. Czlowiek pozostaje bierny, nie jest on centralna postacia kierujaca biegiem zdarzen, ale mechanizmem pobocznym, ktory pomaga w pracy calej maszyny.
Podobnie jak wiekszosc tworcow owczesnej Europy, takze polscy autorzy poszli za przykladem ojca ich epoki. Nieopisanym uczuciem dazyl nature jeden z najwiekszych pisarzy polskich - Adam Mickiewicz. To on w swych dzielach, zarowno lirycznych jak i epickich, pokazal nam miejsce, jakie zajmuje ona w naszym zyciu, role jaka odgrywa i granice pomiedzy nia a swiatem
ludzkim. Najpiekniejszym przykladem wykorzystania motywu przyrody jest Pan Tadeusz autorstwa wyzej wymienionego pisarza. Natura nie jest tam tylko tlem akcji czy czynnikiem budowania nastroju. Mickiewicz swiadomie zaciera bariere miedzy przyroda a czlowiekiem, by ukazac ich jednosc i zaleznosc jednego i drugiego swiata. Bohaterowie utworu zyja zgodnie z rytmem wyznaczanym przez pory roku, wschody i zachody slonca. Sa szczesliwi, gdyz ona nadaje sens ich egzystencji. Nie tylko stanowi tlo, ale takze odgrywa role jednego z glownych bohaterow narodowej epopei.
Podobnie jak w epice, tak i w liryce przyroda stala sie nader czesto podejmowanym przez poetow tematem. Na stale zagoscila w tworczosci mickiewiczowskiej ze szczegolnym zwroceniem uwagi na zbior "Ballady i romanse" oraz "Stepy akermanskie". W pierwszym cyklu opartym na wierzeniach ludowych, czyli z elementami obyczajowosci wsi polskiej przyroda odgrywa nie tylko role kompozycyjna, ale takze wazny element decydujacy o przebiegu rozgrywajacej sie (toczacej sie) akcji. Natura wystepuje na rowni z czlowiekiem, ona takze czuje, osadza ludzkie czyny, bierze udzial w wydarzeniach oraz karze ludzi za popelnione zlo, jesli sprawiedliwosc ludzka nie moze ich dosiegnac. "Switezianka", "Rybka" , "Switez" oraz "Lilia" zawieraja w sobie motyw przyrody. W pierwszej balladzie jest ona czescia skladowa utworu niezbedna do przeprowadzenia scenki sytuacyjnej, w dwoch kolejnych przypisane sa jej cechy ludzkie, a wiec zostaje upersonifikowana i przyrownana do czlowieka, ostatnia zas uswiadamia nam, iz natura moze byc rowniez naszym sedzia. Natura jest tutaj mroczna i nieodgadniona. Akcja utworow toczy sie na jej lonie, w miejscach opustoszalych, bezludnych, najczesciej noca. Przyroda powiazana jest ze Stworca, a wiec posiada w sobie boskie pierwiastki, ktore wychodza poza swiadomosc czlowieka i zdolnosc pojecia tej prawdy.
Emocjami nacechowana i przesiaknieta jest przyroda w cyklu pt. "Stepy akermanskie". Autor uwydatnia w swych wierszach piekno ogladanego krajobrazu. Jego zachwyt ma odbicie w opisie slownym podziwianej natury orientalnej. Czytelnik z latwoscia sledzi niezwyklosc i egzotycznosc obrazu jaki jawi mu sie poprzez oczy poety. Plastycznosc, realizm i wiernosc w opisach sprawia wrazenie widoku rozposcierajacego sie przed nami samymi. Dzieki Mickiewiczowi my takze mozemy przezyc ten mistycyzm i tajemniczosc, ktorymi przesiaknieta jest przyroda wschodu. Jej rola polega na uwypukleniu uczuc samego autora, jego zachwytu i olsnienia doskonaloscia rozposcierajacej sie przed nim krainy.
Przyroda w poezji romantycznej wspolgra z uczuciami bohaterow, wyraza je, wzmacnia, ilustruje. Aby uzmyslowic nam wzburzenie wewnetrzne Giaura, sile jego rozpaczy, Byron pokazuje go na czarnym spienionym koniu, cwalujacego wsrod wysokich i dzikich gor, noca. Wokol panuje cisza i spokoj. Autor upodabnia nature do swojego bohatera, by jeszcze dokladniej i mocniej zaakcentowac szargajace nim emocje. Osiagniete efekty sa jak najbardziej trafne. Czytelnik wprowadzony zostaje w odpowiedni nastroj, ktory idealnie wspolgra z trescia utworu.
Przesyt tematyka zwiazana ze srodowiskiem naturalnym otaczajacym czlowieka widoczny jest doskonale na podstawie wyzej opisanej epoki. Zaden inny okres w historii literatury nie byl tak bogaty w motyw przyrody jak ten, jednak nie oznacza to, iz zanikl on zupelnie.
W dobie pozytywizmu rowniez spotykamy sie ze wspanialymi opisami natury, ktore jednak nie spelniaja juz tak waznej roli, jak w epoce Mickiewicza. Bohaterowie "Nad Niemnem" autorstwa Elizy Orzeszkowej zyja nie tylko w swiecie historii, ale rowniez w swiecie przyrody - jest to wszakze specyficzna przyroda polska, sa w niej zadomowieni. Natura gwarantuje czlowiekowi istnienie ladu, daje mu ukojenie. Jest zarowno kontemplowana, jak i jawi sie jako miejsce codziennej pracy.
Bardzo podobna role spelnia obraz fauny i flory w "Chlopach" W. Reymonta. Autor stworzyl obraz rzeczywistosci zycia wiejskiego, ktore przedstawil z takim mistrzostwem, ze wydaje sie nam, iz mroz "szczypie" nas w nos, a letnie slonce pali skore. Pomiedzy porzadkiem natury a porzadkiem sacrum nie ma sprzecznosci, gdyz stosunek chlopow do ziemi naznaczony jest gleboka religijnoscia. Najlepszym przykladem takiej postawy jest ostatni zasiew dokonany przez Boryne - konajacy gospodarz wychodzi w pole, by rzucic ziarno. Zycie Boryny porownane jest do dojrzalego klosu, ktory przychodzi zebrac zniwiarz - smierc. Scena ta jest pelna wydzwieku symbolicznego. Przedstawia ona nierozerwalny zwiazek pomiedzy czlowiekiem a przyroda. Ukazuje smierc jako cos naturalnego, pogodnego i dostojnego, jako czastke ludzkiej egzystencji. Pozadanie Antka i Jagny jawi sie jako wybuchajace zywioly przyrody ponownie rodzacej sie do zycia. Rytm zycia codziennego wyznaczony jest przez cykle przyrodnicze, erotyka ma charakter popedowy i czysto biologiczny, daleko od sfery czysto uczuciowej.
W dobie Mlodej Polski odnajdujemy Jana Kasprowicza z tomem poezji pt. "Krzak dzikiej rozy". Autor wykorzystuje motyw przyrody, czyli roze kwitnaca na skalistym podlozu i limbe, ktora umiera i prochnieje kolo pozornie slabego kwiata. Natura namaszczona jest znaczeniem symbolicznym, ktore przenika przez slowa, dzieki kontrastowi uzytemu przez pisarza. Pelni rowniez role glownego bohatera, ktory jednak ustepuje kontekstowi filozoficznemu lirycznego utworu.
Przyroda odgrywala i nadal odgrywa duza role w literaturze. To wlasnie ona stanowi dopelnienie prozy, wiersza. Nie tylko dba o to, aby byc tlem, ale rowniez spelnia role symbolu, wplywa na przebieg wydarzen oraz na psychike bohatera. Jest elementem kompozycji, tworzy nastroj, byla wielokrotnie glownym bohaterem utworow, wyrazicielem uczuc i przezyc podmiotu lirycznego. Wielu poetow na przestrzeni roznych epok staralo sie jak najumiejetniej wykorzystan obraz natury. Jedni siegali do jej wnetrza, inni stosowali jedynie jako element dopelniajacy calosc. W roznych okresach literackich pelnila ona rozne funkcje. Dzieki niej poznawalismy uciechy i niepokoje autorow, doznawalismy uczucia grozy, tajemniczosci lub nawet podziwialismy jej piekna oczyma poety. Przyroda zyla i zyje wlasnym zyciem, ma swoj okreslony rytm i nadal zaskakuje czlowieka. Nawet mimo ogromnego postepu cywilizacyjnego pozostaje ona nieodgadniona i nieosiagalna dla istoty ludzkiej, dlatego tez pozostaje ogromna inspiracja dla pisarzy, malarzy...dla artystow.
papieruwa - zaznaczam, ze praca ta powstala z pomocy ksiazki "Epoki literackie.
Od antyku do wspolczesnosci." oraz prac z serwisu sciaga.pl; nie jest to kopia zadnej
z prac, ani tez zlepek roznych materialow - tekst powstwal PRZY ich pomocy; za ewentualne bledy interpunkcyjne czy ortograficzne (ktorych byc tu nie powinno raczej) z gory przepraszam - prace na komputerze pisalam machinalnie i dlatego gdzies moglsy powstac byki. Pozdrawiam.