Sofiówka, Sofijówka - Stanisław Trembecki - obraz Ukrainy, ogród, Grota Tetydy, Szkoła Ateńska

SOFIÓWKA
S. Trembecki

Panegiryk napisany na zamówienie Szczęsnego Potockiego.
Dzieło zostało poświęcone:
- Zofii Potockiej
- carycy Katarzynie II
- Stanisławowi Szczęsnemu Potockiemu
- carowi Aleksandrowi

1) Zofia – przyrównana do złotego wieku; pełna wdzięku, urody; trzecia zona Potockiego; Greczynka z Konstantynopola; była prostytutką, tak jak jej matka; początkowo zona generała Witta, jednak Potocki zapłacił Wittowi za rozwód 2 mln zł; Zofia była podejrzewana o romans z pasierbem (czułe listy, skandal)
2) Stanisław Szczęsny Potocki – wyjątkowy mąż; pochwała rady; przebacza, jasny umysł, patriota związany ze stronnictwem rosyjskim; zamieniał pańszczyznę na niskie czynsze; po Targowicy postrzegany jako zdrajca
3) caryca Katarzyna II – „niesmiertelna” poprzez swoje czyny; wygnała barbarzyńców, wprowadziła (s)pokój; doprowadziła do rozwoju gospodarczego Rosji; ceniona przez Woltera, Diderota; tylko Rousseau twierdził, że jest niebezpieczna dla Polski
4) Aleksander – waleczny, potężny władca; ojciec ludów jednoczący; likwidował analfabetyzm i alkoholizm, doprowadził do rozwoju militarnego; duża swoboda osobista

Obraz Ukrainy:
1) arkadyjska, obfita w plony, płynąca mlekiem i miodem, niczym mityczna kraina – bujna, płodna,
2) region o dużym znaczeniu kulturowym – rozwój intelektualny – przywołanie filozofów; skrwawiona ziemia, ciężka historia; Katarzyna i Aleksander przywrócili Ukrainie jej dawną świetność – władcy oświeceni, dzięki nim włączono Ukrainę w kulturę europejską.

Ogród
Powstał z interwencji Erosa – na polowaniu przeciw dzikim zwierzętom Potockiego trafiła strzała miłości – Potocki został przedstawiony jako heros na wzór mityczny; założenie ogrodu na wzór założenia miasta.
Elementy ogrodu:
• Grota Łokietka
• Skała Leukoty
• groby
• most
• Grota Tetydy
• Wyspa Antikirche
• żródło (przejażdżka łodzią Charona)
• Szkoła Ateńska
• obelisk
• pusta mogiła
• kaskada


Grota Tetydy
Pelej gwałci Tetydę, która najpierw opiera się jego zalotom, z czasem jednak akt seksualny zaczyna jej się podobać, wkrótce zgadza się na śluby. Zwycięża siła natury, popęd płciowy. Ideałem jest kobieta uległa, skłonna do pieszczot itp.

Szkoła Ateńska
Nawiązanie do rozmowy Epikura z Sokratesem (przypomnienie).
Rozmowa toczy się pomiędzy dwoma filozofami – starszym i młodszym. Według starszego filozofa istnieje zegar biologiczny wpisany w naturę człowieka. Filozof naucza, jak żyć. Stoicyzm – zawsze powtarzają się te same historie – ziemia co jakiś czas odradza się na nowo, wszystkie zdarzenia powtarzają się; monotonia, na którą człowiek nie ma wpływu; cykliczność.
Teoria Lukrecjusza o atomach, materii, wieczne krażenie materii, materializm:
I obrót wokół własnej osi – dzień i noc
II obrót wokół Słońca – zmiany pór roku
III obrót z północy na południe nazywamy periotem
Młodszy filozof opowiada się za połączeniem filozofii epikurejskiej i stoickiej (epikureizm czysty + elementy stoickie) – rozkosz, ale i umiar w życiu, czystość serca – brak winy i wstydu. Zajmuje się etyką, tym, jak żyć.
Filozofowie nie kłócą się ze sobą, a dyskutują.

Prometeusz i Epimeteusz
Ogień iska ożywiającą człowieka – stworzenie człowieka w Biblii. Należy Wierzyc filozofom, a nie narratorowi. 16% opisów przyrody w Sofiówce. Klasycy nie znali poematów opisowych, a dydaktyczne. Trembecki korzystał z Lukrecjusza, później nazywano to poematami gwarowymi.